UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 21 sierpnia 2014 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi w sprawie z wniosku Spółdzielni Mieszkaniowej ,,Osiedle (...)” w Ł. z udziałem E. T. i A. P. stwierdził, że służebność przechodu i przejazdu do budynku gospodarczego znajdującego się na działce gruntu numer (...), objęta księgą wieczystą (...), ustanowiona aktem notarialnym sporządzonym w Ł. w dniu
1 października 1965 roku w Państwowym Biurze Notarialnym w Ł. przed notariuszem G. B. za numerem repertorium A Nr I – (...), na rzecz każdoczesnego właściciela działki gruntu numer (...), położonej
w Ł. przy ulicy (...) – ustała na skutek rozbiórki budynku, dla potrzeb którego została ustanowiona. Sąd ustalił także, iż wnioskodawca i uczestnicy ponoszą we własnym zakresie koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sąd I instancji oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych. Miasto Ł. jest właścicielem, a Spółdzielnia Mieszkaniowa ,,Osiedle (...)” w Ł. użytkownikiem wieczystym nieruchomości położonej przy ulicy (...) w Ł., którą stanowi działka numer (...). Z nieruchomość tą graniczy od północy nieruchomość będąca przedmiotem współwłasności A. P. (w ¼) i E. R. (w ¾) położona przy ulicy (...), którą stanowi działka numer (...). Aktem notarialnym z dnia 1 października 1965 roku ustanowiono na działce gruntu oznaczonej numerem 19 (obecnie 424/6) ograniczone prawo rzeczowe polegające na prawie dojścia i dojazdu przez teren tej działki do znajdującego się na niej budynku gospodarczego na rzecz każdoczesnego właściciela działki numer (...) (obecnie 422/4) położonej w Ł. przy ulicy (...),
z tym zastrzeżeniem, że służebność będzie obowiązywała do czasu istnienia budynku gospodarczego, dla którego została ustanowiona. Z czasem pomieszczenia gospodarcze uległy zniszczeniu, a w ramach rozpoczętych w 2009 roku prac remontowo – budowlanych rozebrano ich pozostałości i rozpoczęto w to miejsce budowę dwóch budynków murowanych o charakterze garażowo-gospodarczym.
W rezultacie prowadzonych robót powstały nowe obiekty o wymiarach innych niż istniejące wcześniej. Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego stwierdził, iż stanowią one samowolę budowlaną, lecz nie stwierdził, aby inwestycja naruszała przepisy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym albo przepisy techniczno-budowlane w zakresie uniemożliwiającym doprowadzenie obiektów do stanu zgodnego z prawem.

Ustaliwszy powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy zważył, że służebność gruntowa na rzecz każdoczesnego właściciela działki numer (...) (obecnie 422/4) została ustanowiona w konkretnym celu, którym było zapewnienie dostępu do drewnianego budynku gospodarczego, i na określony czas, to jest na czas istnienia tego budynku. Zdaniem Sądu I instancji, skoro budynek ten, na skutek zużycia
i rozbiórki zleconej przez uczestników, przestał istnieć, odpadł cel, dla którego ustanowiono służebność. W następstwie tego służebność ustała, przy czym w ocenie Sądu Rejonowego bez znaczenia pozostaje okoliczność, iż w miejsce rozebranego budynku wybudowane nowe obiekty, gdyż są to budowle o wymiarach
i przeznaczeniu innym niż obiekty rozebrane.

Apelację od powyższego postanowienia złożyła uczestniczka E. T., zaskarżając to orzeczenie w całości, zarzucając:

1.  naruszenie prawa procesowego, które miało istotny wpływ na wynik sprawy przez:

a.  naruszenie art. 206 § 1 i 2 k.p.c. przez brak doręczenia na właściwe nazwisko, to jest na nazwisko E. T. oraz pod właściwym adresem odpisów wniosku przeznaczonych dla uczestniczki i uczestnika i w konsekwencji uniemożliwienie im obrony ich praw,

b.  naruszenie art. 210 § 1 k.p.c. przez rozpoznanie sprawy na jednym terminie rozprawy pod nieobecność nieprawidłowo zawiadomionych
o niej uczestników i uchybienie przez to zasadzie równości stron, co
w konsekwencji pozbawiło uczestników możności działania
w postępowaniu cywilnym,

c.  naruszenie art. 214 § 1 k.p.c. przez brak odroczenia rozprawy w dniu
12 sierpnia 2014 roku pod nieobecność uczestników mimo istnienia przesłanek wskazujących na nieprawidłowość w doręczeniu dla nich wezwań w postaci negatywnej odpowiedzi Ministerstwa Sprawiedliwości na zapytanie o identyfikację uczestników oraz faktu, że uczestnik nigdy nie zamieszkiwał pod adresem przy ulicy (...)
w Ł., lecz pod numerem 20,

2.  sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego materiału dowodowego przez ustalenie, że uczestnicy byli skutecznie powiadomieni o terminie rozprawy, podczas gdy uczestniczka nosiła wówczas i nadal nosi inne nazwisko oraz zamieszkiwała i zamieszkuje od 2012 roku pod innym adresem niż przyjął to sąd, przez co nie mogła być skutecznie powiadomiona o terminie rozprawy w dniu 12 sierpnia 2014 roku.

W konkluzji apelacji skarżąca wniosła o rozpoznanie sprawy na zasadzie art. 374 k.p.c. na posiedzeniu niejawnym i stwierdzenie na podstawie art. 379 pkt 5 k.p.c. nieważności dotychczasowego postępowania na skutek pozbawienia uczestniczki możności obrony jej praw, uchylenie na podstawie art. 386 § 2 k.p.c. i art. 378 § 2 k.p.c. zaskarżonego postanowienia w całości, zniesienie postępowania w sprawie
i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi do ponownego rozpoznania w innym składzie i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawczyni uznała zarzuty apelacji dotyczące podania we wniosku poprzedniego nazwiska uczestniczki oraz nieprawidłowych danych adresowych uczestnika.

Na rozprawie odwoławczej swój udział w sprawie zgłosiła, powstała na skutek podziału Spółdzielni – wnioskodawcy, Spółdzielnia Mieszkaniowa (...)
w Ł..

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja uczestniczki prowadzi do uchylenia zaskarżonego postanowienia. Zgodnie z art. 378 § 1 k.p.c. sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania.

Nieważność postępowania ma miejsce, jeżeli strona (uczestnik) została pozbawiona możności obrony swych praw (art. 379 pkt 5 k.p.c.). Sytuacja taka zachodzi, gdy strona (uczestnik) w następstwie uchybienia przepisom prawa procesowego nie mogła brać i nie brała udziału w postępowaniu lub jego istotnej części, a skutki wspomnianych uchybień nie mogły być usunięte przed wydaniem orzeczenia kończącego postępowanie w danej instancji. Pozbawienie możności obrony swych praw może być wynikiem wadliwego działania samego sądu lub strony przeciwnej (innego uczestnika postępowania).

Skarżąca nie uczestniczyła w postępowaniu przed Sądem I instancji. Taki stan rzeczy był spowodowany wskazaniem nieaktualnego nazwiska i adresu zamieszkania uczestniczki w piśmie inicjującym postępowanie. W konsekwencji kierowana do niej korespondencja zawierająca odpis pozwu i wezwanie na jedyny w tej sprawie termin rozprawy nie może być uznana za skutecznie doręczoną. Pozbawione znaczenia jest przy tym to, czy opisana powyżej wadliwość była wynikiem celowego czy jedynie niedbałego działania wnioskodawcy. W swojej odpowiedzi na apelację przyznał on zresztą, że na etapie formułowania pisma wszczynającego postępowanie zaszła omyłka w zakresie oznaczenia danych osobowych, to jest nazwiska uczestniczki oraz danych adresowych jej i uczestnika postępowania. Doszło wobec tego do naruszenia przepisów ustawy powołanych jako podstawa zarzutów apelacyjnych. Korespondencja przeznaczona dla uczestników była bowiem kierowana na niewłaściwe adresy,
a sprawę rozpoznano pod ich nieobecność, pomimo nieprawidłowości w doręczeniu przeznaczonych dla nich wezwań. W następstwie tego uczestniczka nie otrzymała odpisu wniosku z załącznikami, ani też wezwania na jedyny termin rozprawy. Natomiast z uwagi na moment, w którym dowiedziała się ona o sprawie, skutki opisanych powyżej uchybień procesowych nie mogły być usunięte przed wydaniem zaskarżonego orzeczenia.

Dlatego Sąd Okręgowy stoi na stanowisku, że w niniejszej sprawie miało miejsce pozbawienie skarżącej możności obrony jej praw w toku całego postępowania przed Sądem Rejonowym. Stwierdzenie to skutkuje uchyleniem zaskarżonego orzeczenia i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Ponadto należy wskazać na uchybienie przepisowi art. 13 k.p.c., którego dopuścił się Sąd Rejonowy, rozpoznając sprawę w trybie nieprocesowym. Słusznie bowiem wnioskodawca swoje pismo inicjujące postępowanie w sprawie zatytułował jako pozew, gdyż ustawa nie stanowi, aby sprawa, której przedmiotem jest wygaśnięcie, zniesienie czy, jak określił to wnioskodawca, ustanie służebności gruntowej, była rozpoznawana w trybie innym niż proces. Dlatego przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd I instancji przeprowadzi postępowanie w trybie procesu.

Zważywszy na powyższe Sąd Okręgowy w Łodzi uchylił zaskarżone orzeczenie na podstawie art. 386 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., znosząc postępowanie w całości z uwagi na jego nieważność i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

SSO Jacek Kępa SSO Krzysztof Kacprzak SSR Mikołaj Pawłowski