Sygn. akt XIII Ga 472/15
Zaskarżonym wyrokiem z dnia 16 lutego 2015 r. Sąd Rejonowy w Płocku w sprawie z powództwa (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G. przeciwko (...) Spółka Akcyjna w W. o zapłatę kwoty 835,00 zł oddalił powództwo i zasądził od strony powodowej na rzecz pozwanego ubezpieczyciela kwotę 697,00 zł zaś w sprawie z powództwa (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G. przeciwko (...) Spółka Akcyjna w W. o zapłatę kwoty 280,00 zł - zasądził od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 132,78 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 12 stycznia 2014 r. do dnia zapłaty, oddalił powództwo w pozostałej części oraz obciążył (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G. obowiązkiem zwrotu (...) Spółka Akcyjna w W. – tytułem kosztów procesu – kwoty 252,64 zł.
Rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego zapadło po następujących ustaleniach i wnioskach:
W dniu 26 kwietnia 2013 r. doszło do kolizji drogowej, w wyniku której został uszkodzony – użytkowany przez D. L. i A. L. – samochód marki V. (...) o numerze rejestracyjnym (...) zaś sprawcą tej kolizji był kierujący pojazdem, z którego posiadaniem związana była odpowiedzialność cywilna stanowiąca przedmiot ubezpieczenia w (...) Spółka Akcyjna w W.. W dacie zaistniałej kolizji poszkodowany dokonał zgłoszenia szkody u pozwanego ubezpieczyciela zaś w dniu 5 lipca 2013 r. zawarł z (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w P. umowę najmu pojazdu zastępczego – przedmiotem tego kontraktu był samochód osobowy marki P. (...). Strony umowy ustaliły dobową stawkę najmu na poziomie kwoty 255,00 zł netto zaś poszkodowany korzystał z pojazdu zastępczego do dnia 16 lipca 2013 r. Ostatecznie łączna wysokość czynszu za cały okres najmu – przy przyjęciu dobowej stawki na poziomie kwoty 263,34 zł brutto i 7. dniowego okresu – wyniosła 1.843,38 zł. Umową z dnia 5 lipca 2013 r. D. L. i A. L. przelali na rzecz (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w P. wierzytelności z tytułu odszkodowania z polisy OC sprawcy za szkodę komunikacyjną w pojeździe marki V. (...) zaś w dniu 25 lipca 2013 r. wierzytelność ta została przelana – na podstawie umowy o powierniczy przelew wierzytelności – na rzecz strony powodowej. (...) Spółka Akcyjna w W. w dniu 6 sierpnia 2013 r. przekazał powodowi odszkodowanie w kwocie 676,50 zł zaś w dniu 11 października 2013 r. – w wysokości 331,08 zł; łącznie (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G. – tytułem odszkodowania – uzyskał zaspokojenie w kwocie 1.007,58 zł. Pismem z dnia 12 września 2013 r. strona powodowa wezwała pozwanego ubezpieczyciela do zapłaty kwoty 1.843,38 zł.
W dniu 22 sierpnia 2013 r. miała miejsce kolizja drogowa z udziałem – użytkowanego przez K. Z. – samochodu marki V. (...) o numerze rejestracyjnym (...); sprawcą tego zdarzenia komunikacyjnego był podmiot posiadający ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej za szkody związane z ruchem tego pojazdu w (...) Spółka Akcyjna w W.. Po zgłoszeniu – w dacie kolizji – szkody komunikacyjnej u pozwanego ubezpieczyciela, poszkodowany w dniu 27 sierpnia 2013 r. zawarł z (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w P. umowę najmu samochodu zastępczego – F. (...). Najem tego samochodu trwał 2 dni zaś łączna kwota czynszu najmu – przy przyjęciu dobowej stawki najmu na poziomie kwoty 255,00 zł netto - wyniosła 510,00 zł netto. K. Z., który prowadzi działalność gospodarczą, w dniu 27 sierpnia 2013 r. przelał na rzecz (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w P. wierzytelność z tytułu odszkodowania z polisy OC sprawcy za szkodę komunikacyjną w pojeździe marki V. (...) a następnie wierzytelność z tego tytułu – na podstawie umowy z dnia 13 listopada 2013 r. o powierniczy przelew wierzytelności – została przekazana (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G.. Pozwany ubezpieczyciel – w dniu 27 listopada 2013 r. – przelał na rachunek strony powodowej kwotę odszkodowania w wysokości 230,00 zł; (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G. – pismem z dnia 3 stycznia 2014 r. – wezwał (...) Spółka Akcyjna w W. do zapłaty kwoty 627,30 zł tytułem odszkodowania za szkodę komunikacyjną z dnia 22 sierpnia 2013 r.
Sąd I instancji – opierając się w tym zakresie na opinii biegłego Zbigniewa Kulińskiego – podniósł iż dobowa stawka najmu w przypadku okresu najmu wynoszącego 6 dni, przy uwzględnieniu danych z terenu W. i P., zawierała się w przedziale cenowym od 101,57 zł do 135,72 zł netto zaś w odniesieniu do 2. dniowego czasu najmu – w granicach od 101,57 zł do 181,39 zł netto. Nadto Sąd Rejonowy – na podstawie opinii biegłego – przyjął jako niezbędny do dokonania naprawy pojazdu marki V. (...) o numerze rejestracyjnym (...) okres 6. dni, co wynikało z faktu określenia przez biegłego czasu samej naprawy tego pojazdu na poziomie 20,3 roboczogodzin (przy przyjęciu 8. godzinnego czasu pracy oraz ustawowych przerw w pracy – naprawa ta mogła zatem zostać dokonana w ciągu 3. dni). W ocenie Sądu I Instancji, przy założeniu rozpoczęcia procesu naprawczego w poniedziałek (co było zgodne ze stanowiskiem powoda) i nieskomplikowanego charakteru naprawy, pojazd powinien zostać wydany bez zbędnego opóźnienia w dniu 10 lipca 2013 r. – po 6. dniach od daty zawarcia umowy.
W ocenie Sądu I instancji dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy – wobec występującego pomiędzy stronami postępowania sporu dotyczącego przyjętej stawki najmu i okresu niezbędnego dla dokonania naprawy samochodu – istotne znaczenie ma dowód z opinii biegłego; chodzi bowiem o analizę podmiotów świadczących usługi wynajmu pojazdów zastępczych z uwzględnieniem sytuacji rynku lokalnego i charakteru podmiotów świadczących tego typu usługi, gdyż inny charakter mają usługi najmu świadczone przez podmioty przy lotniskach, inne – w przypadku warsztatów. W ocenie Sądu I instancji – w okolicznościach niniejszej sprawy - nie jest wystarczającym odnoszenie się tylko do wskazanych przez strony podmiotów, gdyż brak jest jakichkolwiek danych, iż te podmioty stanowią odpowiednią reprezentację rynku firm zajmujących się wynajmem pojazdów zastępczych. Zdaniem Sądu Rejonowego prawidłowym było wykluczenie przez biegłego przy ustalaniu rynkowych stawek najmu pojazdu zastępczego warsztatów świadczących takie usługi – podmioty te nie dysponują bowiem dużą flotą pojazdów a dodatkowo usługi wynajmu pojazdów nie są głównym przedmiotem prowadzonej działalności - są jej uzupełnieniem mającym wpływ na jakość świadczonej usługi naprawy zaś oferowane przez te warsztaty samochody zastępcze są przeznaczone głównie dla klientów zlecających naprawę. Ponadto – zdaniem Sądu Rejonowego – bezgotówkowy sposób rozliczania tego rodzaju umów (płatnikiem nie jest tu wynajmujący lecz ubezpieczyciel sprawcy) wypacza, mającą wpływ na określenie cen, zasadę popytu i podaży, powodując iż warsztat może ustalać stawkę najmu pojazdu zastępczego w sposób zupełnie dowolny. Tym samym przyjęcie – jako podstawy określenia każdej ceny rynkowej – umów gdzie kwestia ceny nie jest przedmiotem negocjacji i nie zależy od normalnego rynku wynajmu pojazdów zastępczych (z tej przyczyny, iż finalnie ma ją zapłacić ubezpieczyciel) – zdaniem Sądu I instancji – prowadziłoby do absurdu. Okoliczności te legły u podstaw wykluczenia przez Sąd Rejonowy stawek najmu pojazdów zastępczych obowiązujących w warsztatach naprawczych jako podstawy ustaleń cen rynkowych.
Odnosząc się do – mającego wpływ na czas trwania najmu pojazdu zastępczego - okresu naprawy uszkodzonego samochodu, Sąd Rejonowy wskazał iż określony przez biegłego ten okres na poziomie 20. roboczogodzin w rzeczywistości odpowiada 2,7 dnia roboczego. W ocenie Sądu Rejonowego wskazanego przez biegłego czasu pracy (na poziomie 20,3 roboczogodzin) nie można odnosić – tak jak chciała tego strona powodowa – do 6. godzinnego dnia pracy; biegły w swojej opinii uwzględnił bowiem ustawowe przerwy w pracy i słusznie przyjął, że na 8 godzin pracy, efektywny jej czas zamyka się w granicach 7,5 godziny. W tym zakresie Sąd I instancji podał także, iż biegły wskazał że – zastosowane przez niego – normy czasu pracy pochodzą z programu „Audatex”, który – dla określenia czasu naprawy – przewiduje normalną, niespieszną pracę w warsztacie zaś normy te zostały opracowane w oparciu o rzeczywiste czasy napraw poszczególnych pojazdów.
Mając na względzie powyższe okoliczności Sąd Rejonowy przyjął, iż (...) Spółka Akcyjna w W. – jako ubezpieczyciel osoby odpowiedzialnej za dane zdarzenie komunikacyjne – jest zobowiązany do zapłaty odszkodowania powodowi jako nabywcy wierzytelności, w tym również odszkodowania obejmującego wydatki związane z najmem przez podmiot poszkodowany pojazdu zastępczego, przy czym - w tym zakresie – odpowiedzialność ta obejmuje wydatki celowe i ekonomicznie uzasadnione. Sąd I instancji uznał, iż – w okolicznościach niniejszej sprawy – w odniesieniu do naprawy pojazdu marki V. (...) o numerze rejestracyjnym (...) doszło do zawinionego po stronie warsztatu samochodowego przedłużenia czasu tej naprawy gdyż trwała ona – zamiast 3. dni – 4 dni; czynności naprawcze, określone na 20,3 roboczogodzin, zostały wykonane w ciągu 4. dni, podczas gdy możliwym było ich wykonanie w ciągu 3. dni. Tym samym (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G. – w przypadku tego pojazdu – może domagać się refundacji kosztów najmu jedynie za okres 6. dni – w miejsce żądanych 7. dni.
Odnosząc się do dobowej stawki najmu pojazdu zastępczego Sąd I instancji wskazał, iż z opinii biegłego w sposób jednoznaczny wynika, iż stawka jaka została przyjęta przez powoda nie występuje na rynku lokalnym – jest ona zawyżona. Mając na względzie tę okoliczność, Sąd Rejonowy – w odniesieniu do refundacji kosztów najmu pojazdu zastępczego w związku ze szkodą w samochodzie V. (...) - przyjął najwyższą występującą na rynku lokalnym stawkę – na poziomie 135,72 zł netto, co oznacza iż przy 6. dniowym okresie najmu pojazdu zastępczego odszkodowanie powinno zamykać się kwotą 1.001,61 zł (135,72 zł x 6 dni x 1,23) a skoro (...) Spółka Akcyjna w W. wypłacił już należność z tego tytułu w wysokości 1.007,58 zł, powództwo w żądanym zakresie podlegało oddaleniu.
W odniesieniu do refundacji kosztów pojazdu zastępczego w związku ze szkodą w samochodzie marki V. (...) Sąd I instancji podniósł iż brak było sporu w zakresie ilości dni najmu zaś - zważywszy fakt, iż biegły ustalił wysokość rynkowej dobowej stawki najmu na poziomie od 105,34 zł do 181,39 zł netto (w tym wypadku odszkodowanie obejmowało kwotę netto) - odszkodowanie powinno zamykać się kwotą 362,78 zł (2 x 181,39 zł); wobec tego, iż (...) Spółka Akcyjna w W. wypłacił (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G. – tytułem naprawienia szkody – kwotę 230,00 zł, pozwany zobowiązany jest do zaspokojenia roszczenia w dalszej kwocie 132,78 zł.
O odsetkach od uwzględnionej części żądania refundacji kosztów pojazdu zastępczego w związku z uszkodzeniem samochodu V. (...) Sąd Rejonowy orzekł w oparciu o przepis art. 481 kc i art. 817 § 1 kc, przyjmując iż pozwany ubezpieczyciel zobowiązany był spełnić swoje świadczenie w terminie 30. dni licząc od daty zawiadomienia o wypadku, które Sąd I instancji wiązał z otrzymaniem przez pozwanego ubezpieczyciela zawiadomienia o kosztach najmu pojazdu zastępczego gdyż dopiero od tego momentu (...) Spółka Akcyjna w W. powziął informację o fakcie najmu samochodu zastępczego i poniesionych z tego tytułu kosztach; w odniesieniu do refundacji wydatków najmu pojazdu w związku ze szkodą w pojeździe V. (...) nastąpiło to w piśmie z dnia 13 listopada 2013 r. (nadanym w dniu 4 grudnia 2013 r.) zatem zasadność domagania się odsetek od dnia 12 stycznia 2014 r. nie budziła wątpliwości Sądu Rejonowego.
O kosztach procesu Sąd Rejonowy – w odniesieniu do żądania zapłaty kwoty 835,00 zł - orzekł na podstawie przepisu art. 98 kpc; z uwagi na to, iż (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G. przegrał sprawę, zasądzono od powoda na rzecz (...) Spółka Akcyjna w W. opłatę skarbową od dokumentu stwierdzającego ustanowienie pełnomocnika (kwota 17,00 zł), wynagrodzenie pełnomocnika procesowego pozwanego (kwota 180,00 zł) oraz wydatki poniesione przez pozwanego ubezpieczyciela (kwota 500,00 zł). Z kolei rozstrzygnięcie o kosztach postępowania w sprawie o zapłatę kwoty 280,00 zł, Sąd Rejonowy oparł na zasadzie stosunkowego ich rozdzielenia. Zważywszy tę okoliczność, iż (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G. wygrał sprawę w 47,42 % zaś wydatkował – tytułem kosztów postępowania – należności w łącznej wysokości 107,00 zł, w ostatecznym rozrachunku (wobec poniesienia przez ubezpieczyciela kosztów w tej sprawie w łącznej wysokości 577,00 zł) (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G. zobowiązane zostało do zwrotu (...) Spółka Akcyjna w W. – tytułem kosztów procesu – kwotę 252,64 zł.
Rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego w Płocku w części oddalającej powództwo o zapłatę kwoty 835,00 zł oraz w zakresie dotyczącym kosztów tego postępowania (punkt I. wyroku) jak również w zakresie w jakim Sąd I instancji oddalił powództwo o zapłatę kwoty 280,00 zł (ponad zasądzoną kwotę 132,78 zł) i w części dotyczącej kosztów tego procesu (punkt II. ppkt 2 i 3 wyroku) zostało zaskarżone przez (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G.. Strona skarżąca zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, w szczególności:
naruszenie przepisu art. 328 § 2 kpc oraz art. 248 kpc w zw. z art. 187 § 2 pkt 4 kpc i art. 245 kpc poprzez nieuzasadnione pominięcie wniosku dowodowego strony powodowej sformułowanego w punkcie 10. ust. 13 pozwu w przedmiocie zobowiązania wskazanych przez powoda podmiotów do przedłożenia w poczet materiału procesowego niniejszej sprawy cenników usług najmu tożsamego pojazdu, względnie o zaankietowanie tychże podmiotów przez biegłego sądowego sporządzającego opinię w niniejszej sprawie celem zbadania stawek rynkowych i ustalenia czy zastosowana w niniejszej sprawie dobowa stawka najmu odpowiednio w wysokości 255,00 zł netto (w sprawie o pierwotnej sygnaturze V GC 508/14) i 214,09 zł netto (w sprawie o pierwotnej sygnaturze V GC 80/14) mieści się w tym przedziale;
naruszenie przepisu art. 233 § 1 kpc w zw. z art. 278 kpc poprzez nadużycie zasady swobodnej oceny dowodów przy ocenie dowodu z opinii biegłego sądowego poprzez oparcie rozstrzygnięcia w przedmiotowej sprawie na tejże opinii, która nie jest miarodajna dla rozstrzygnięcia sprawy albowiem biegły uwzględnił w tejże opinii jedynie ceny najmu stosowane przez wypożyczalnie samochodowe, podczas gdy w przedmiotowej sprawie samochód poszkodowanym był wypożyczany przez warsztat świadczący jednocześnie usługę naprawy pokolizyjnej a nadto biegły – mimo wyraźnego wniosku dowodowego strony powodowej zawartego w punkcie 10 ust. 15 – nie zaankietował podmiotów działających na lokalnym rynku wskazanych przez powoda w punkcie 10 ust. 13, zarzucając także iż biegły niezasadnie skrócił okres technologicznej naprawy pojazdu poszkodowanych D. L. i A. L. marki V. (...) o numerze rejestracyjnym (...) z 4. do 3. dni z pominięciem okoliczności, iż normą uwzględnianą w opiniach rzeczoznawców jest okres 6. godzin efektywnej pracy na dzień
jak również naruszenie prawa materialnego, w szczególności:
naruszenie przepisu art. 361 kc i art. 363 kc poprzez błędną wykładnię i uznanie, iż przyznane odszkodowanie nie musi pokrywać w całości poniesionych przez poszkodowanych, udokumentowanych i uzasadnionych kosztów najmu pojazdu zastępczego zgodnie z zasada pełnego odszkodowania.
Wskazując na powyższe zarzuty (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G. wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w części, tj. w pkt I – w całości i w pkt II – w części, tj. w zakresie ppkt 2 i 3 poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz strony powodowej:
w pkt I kwoty 835,80 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 13 września 2013 r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego za I instancję według norm przepisanych;
w pkt II ppkt 2 i 3 kwoty 147,22 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 12 stycznia 2014 r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego za I instancję według norm przepisanych
ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w części, tj. w pkt I – w całości i w pkt II w części, tj. w zakresie ppkt 2 i 3 oraz przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania jak również o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych. Jednocześnie strona skarżąca wniosła o przeprowadzenie przez Sąd II instancji uzupełniającego postepowania dowodowego w zakresie niezrealizowanych przez Sąd I instancji wniosków dowodowych zawartych w pkt 10 ust. 13 i 15 pozwów.
W uzasadnieniu środka odwoławczego (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G. wskazał, iż – w okolicznościach niniejszej sprawy – istota problemu sprowadzała się do ustalenia czy zastosowane dobowe stawki najmu mieściły się w przedziale cen stosowanych przez innych ustawodawców działających na lokalnym rynku. Strona skarżąca – powołując się na orzecznictwo sądowe dotyczące kosztów naprawy pojazdu uszkodzonego wskutek zdarzenia komunikacyjnego, które w drodze analogii powinno mieć zastosowanie także do roszczeń z tytułu kosztów najmu pojazdu zastępczego – podniosła, iż podlegające refundacji koszty związane z najmem samochodu zastępczego powinny być ustalane przy uwzględnieniu obowiązujących na rynku lokalnym stawek najmu zaś najbardziej wiarygodnym w zakresie badania cen usług na rynku lokalnym jest dowód z dokumentów – cenników usług najmu pojazdów świadczonych przez lokalne podmioty. Z tych względów strona powodowa wnosiła o przeprowadzenie tego rodzaju dowodów, jednakże Sąd I instancji – nie zrealizował tych wniosków. (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G., wskazując iż Sąd Rejonowy w całości oparł się na opinii biegłego, zarzucił że opinia ta nie może być – z uwagi na jej nieprawidłowości - miarodajna dla rozstrzygnięcia sprawy. Strona powodowa podniosła, iż biegły dokonał wyliczenia średniej ceny najmu pojazdu zastępczego klasy C, podczas gdy miał on ustalić ceny jakie w tym zakresie występowały na rynku lokalnym jak również iż ograniczył się do zbadania cen najmu samochodów zastępczych wyłącznie wypożyczalni samochodowych, podczas gdy badanie rynku powinno objąć przede wszystkim warsztaty samochodowe świadczące kompleksowe usługi (obejmujące zarówno naprawę uszkodzonego samochodu jak i najem pojazdu zastępczego) w systemie bezgotówkowym. Ponadto skarżący zarzucił biegłemu, iż ustalając stawki najmu brał pod uwagę wypożyczalnie, które nie oferują usługi najmu pojazdów zastępczych w systemie bezgotówkowym i – w zasadzie – pobierają kaucję oraz że nie uwzględnił (pomimo wniosku strony powodowej) podmiotów wskazanych w pkt 10 ust. 13 pozwu.
Jednocześnie strona skarżąca zakwestionowała ustalenia biegłego w zakresie czasu technologicznej naprawy pojazdu marki V. (...). Nie zgadzając się z przyjętym przez biegłego okresem 3. dni, (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G. - wskazując iż w opiniach rzeczoznawców standardowo przyjmuje się efektywne wykorzystanie 6. godzin pracy dziennie – podniosła, że przy takim założeniu za poprawne należało przyjąć okres technologicznej naprawy samochodu na poziomie 4. dni.
Pozwany (...) Spółka Akcyjna w W. w złożonej odpowiedzi na apelację, wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.
Sąd Okręgowy zważył:
Zarzuty przeciwko rozstrzygnięciu Sądu Rejonowego jakie zostały podniesione w złożonym środku odwoławczym okazały się nieskuteczne co prowadzi do oddalenia apelacji (art. 385 kpc).
Za niezasadny – w stopniu uzasadniającym wzruszenie zaskarżonego orzeczenia – należało uznać zarzut (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G. naruszenia przez Sąd I instancji przepisu art. 328 § 2 kpc oraz art. 248 kpc w zw. z art. 187 § 2 pkt 4 kpc i art. 245 kpc poprzez nieuzasadnione pominięcie wniosku dowodowego powoda – zobowiązania podmiotów wskazanych w pozwie do przedłożenia cenników usług najmu tożsamego pojazdu ewentualnie o wykorzystanie informacji przekazanych przez te podmioty w opinii biegłego, przedmiotem której miało być zbadanie stawek rynkowych najmu pojazdu zastępczego w celu ustalenia czy zastosowane w przedmiotowej sprawie stawki najmu (na poziomie 255,00 zł netto oraz 214,09 zł netto) mieszczą się w tym przedziale. Co prawda rację ma strona skarżąca, iż Sąd I instancji formalnie nie odniósł się do tych wniosków dowodowych, jednakże – wbrew twierdzeniom apelacji – w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia (co czyni chybionym zarzut naruszenia przepisu art. 328 § 2 kpc) wyjaśnił powody, które legły u podstaw zaniechania przeprowadzenia tego rodzaju dowodów a które Sąd II instancji w pełni akceptuje. Jak bowiem wynika z uzasadnienia Sądu Rejonowego, dla ustalenia rynkowych stawek najmu pojazdów zastępczych nie było wystarczającym odwołanie się do podmiotów jakie zostały wskazane przez (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G. gdyż – zdaniem tego Sądu – firmy wskazane przez stronę powodową, zajmując się głownie usługami naprawczymi, nie stanowiłyby odpowiedniej reprezentacji rynku firm zajmujących się wynajmem pojazdów zastępczych. Podmioty te nie dysponują bowiem dużą flotą pojazdów, usługi związane z wynajmem pojazdów zastępczych nie stanowią głównego przedmiotu ich działalności oraz – co w ocenie Sądu I instancji było najistotniejsze - rozliczenia zawartych z nimi umów następują w formie bezgotówkowej gdzie płatnikiem nie jest najemca pojazdu zastępczego tylko ubezpieczyciel odpowiedzialności cywilnej sprawcy co wyklucza zastosowanie – mającej wpływ na kształtowanie ceny rynkowej – zasady popytu i podaży, gdyż warsztat ustala stawkę najmu pojazdu zastępczego w sposób zupełnie dowolny skoro i tak finalnie nie płaci jej podmiot poszkodowany tylko ubezpieczyciel sprawcy zdarzenia komunikacyjnego. Faktem jest, iż Sąd I instancji, nie odnosząc się formalnie do wniosków dowodowych strony skarżącej, uniemożliwił jej zgłoszenie zastrzeżenia w trybie przepisu art. 162 kpc, jednakże uchybienie to – z tej przyczyny, iż wskutek takiej wadliwości nie spowodowało utraty prawa powoda do powoływania się w dalszym toku postępowania na zarzut niezasadnego pominięcia jego wniosku dowodowego (czego wyrazem jest odniesienie się do tego zarzutu przez Sąd Okręgowy) – samo w sobie (jako pozostające bez wpływu na treść rozstrzygnięcia Sądu I instancji) nie może skutkować wzruszenia zaskarżonego wyroku.
Jak powszechnie przyjmuje się w orzecznictwie sądowym, odpowiedzialność ubezpieczyciela z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych obejmuje celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki na najem pojazdu zastępczego (uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2011 r., III CZP 5/11, OSNC z 2012 r., Nr 3, poz. 28, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 2013 r., III CZP 76/13, OSNC z 2014 r., Nr 9, poz. 85) przy czym - mając na względzie obowiązek poszkodowanego minimalizowania rozmiarów szkody - dla określenia celowych i ekonomicznie uzasadnionych wydatków związanych z najmem samochodu zastępczego należy brać pod uwagę stawki najmu występujące na rynku lokalnym. Wbrew twierdzeniom apelacji, trudno przyjąć za realizację obowiązku poszkodowanego zmniejszania granic uszczerbku przypadek, w którym korzysta on z pojazdu zastępczego oferowanego przez podmiot stosujący stawki wynajmu odbiegające od cen rynkowych. Rzecz jasna poszkodowany ma prawo wyboru podmiotu, z którym zawrze umowę najmu pojazdu zastępczego, jednakże jeżeli okaże się – tak jak w niniejszej sprawie – iż stosowane przez wynajmującego stawki odbiegają od wartości rynkowych, tenże poszkodowany naraża się na zarzut przekroczenia rozmiarów wydatków z tego tytułu jako celowych i ekonomicznie uzasadnionych a tym samym nie objętych – w zakresie tego przekroczenia – odpowiedzialnością ubezpieczyciela sprawcy zdarzenia komunikacyjnego. Nie sposób bowiem przyjąć, iż – w sytuacji zróżnicowania stawek najmu pojazdów zastępczych przez firmy świadczące tego rodzaju usługi – każda z nich ma charakter wydatku celowego a przede wszystkim uzasadnionego ekonomicznie.
Jak słusznie dostrzegł Sąd I instancji podstawowym prawem ekonomicznie regulującym działalnie mechanizmu rynkowego, który kształtuje poziom cen (w tym także stawek najmu pojazdów zastępczych) jest zasada popytu i podaży. Prawo to doznaje znacznych ograniczeń w sytuacji, kiedy dla jednego z podmiotów uczestniczących w stosunku prawnym najmu pojazdu zastępczego – dla poszkodowanego - kwestia wysokości dobowej stawki najmu pozostaje zupełnie obojętna, gdyż i tak finalnie jej nie uiszcza, przerzucając ten ciężar na ubezpieczyciela odpowiedzialności cywilnej sprawcy zdarzenia komunikacyjnego. Tak więc w sytuacji, w której odszkodowanie obejmujące kwotę wydatków związanych z najmem pojazdu zastępczego ostatecznie wypłaca podmiot nie będący stroną umownego stosunku najmu takiego samochodu, określenie wysokości stawki najmu (a tym samym rozmiaru odszkodowania) w powiązaniu z jej poziomem rynkowym nabiera istotnego znaczenia. Tym samym wskazane wyżej względy czynią zasadnym odwołanie się w tym zakresie do obiektywnego (bo rzeczywiście kształtowanego przez mechanizmy rynkowe) poziomu stawek najmu pojazdów zastępczych obowiązujących na lokalnym rynku osób poszkodowanych co przecież stanowiło przedmiot opinii biegłego. Z tych przyczyn nie można zgodzić się z zarzutami apelacji jakoby – w okolicznościach niniejszej sprawy – przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego było wadliwe czy wręcz niedopuszczalne skoro istniała możliwość ustalenia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy poprzez przeprowadzenie dowodu z dokumentów znajdujących się u osób trzecich. Ubocznie podnieść należy, iż powoływany przez stronę skarżącą wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 1964 r. (I PR 351/62, OSNC z 1965 r., Nr 5, poz. 78) dotyczył odmiennego stanu faktycznego aniżeli występujący w przedmiotowym postępowaniu – w tamtej sprawie chodziło bowiem o dokumenty znajdujące się w posiadaniu osoby trzeciej a dotyczące, stanowiącego przedmiot postępowania, rozliczenia stron w związku z wykonywanymi przez powoda robotami budowlanymi zaś opinia biegłego miała za swój przedmiot dokonanie właśnie takich rozliczeń zaś w niniejszej sprawie chodzi o weryfikację, z punktu widzenia zgodności z poziomem cen rynkowych, przyjętych w umowach z poszkodowanymi (nie będącymi płatnikami czynszu najmu) stawek czynszu najmu pojazdu zastępczego. Odwołanie się w tym zakresie do stawek stosowanych przez ściśle określone i wskazane przez (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G. podmioty, w sytuacji kiedy biegły także ustalał rynkowe stawki najmu pojazdu zastępczego – również ze wskazanych wyżej względów – nie było więc uzasadnione zaś zaniechanie przeprowadzenia dowodów wnioskowanych przez stronę skarżącą, mimo formalnych uchybień w tym zakresie Sądu Rejonowego, pozostawało bez wpływu na treść rozstrzygnięcia co czyni chybionym zarzut naruszenia przez Sąd I instancji przepisów art. 248 kpc czy też art. 245 kpc. W tym zakresie istotne jest również i to, że strona powodowa – po otrzymaniu odpisu postanowienia o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego – nie wniosła żadnych zastrzeżeń co do tezy dowodowej jaka została sformułowana dla biegłego, w szczególności nie podnosiła ona iż teza ta nie uwzględnia w pełni jej wniosków a następnie – już po otrzymaniu odpisu opinii biegłego, wnosząc o uzupełniającą, także ustną opinię biegłego (gdzie biegły wyjaśnił przyczyny zaniechania uwzględnienia stawek najmu stosowanych przez warsztaty naprawcze), nie stawiła się na przesłuchanie osoby sporządzającej opinię. Znamienne jest także i to, że po złożeniu przez biegłego ustnych wyjaśnień w zakresie sporządzonej przez niego opinii, podnoszący aktualnie zarzuty co do tego dowodu (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G., nie wnosił o opinię uzupełniającą czy też o przeprowadzenie dowodu z opinii innego biegłego.
Zupełnie nieuprawniony jest zarzut przekroczenia przez Sąd Rejonowy – przy ocenie dowodu z opinii biegłego – zasady swobodnej oceny dowodów mającego wyrażać się w oparciu rozstrzygnięcia na opinii niemiarodajnej (art. 233 § 1 kpc). Zarzut naruszenia przepisu art. 233 § 1 kpc byłby skuteczny wówczas, gdyby skarżący wykazał uchybienie podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów, tj. regułom logicznego myślenia, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów. Tymczasem strona skarżąca, zarzucając naruszenie art. 233 § 1 kpc, nie wskazała jakim kryteriom oceny uchybił Sąd I instancji. Upatrywanie przez (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G. braku mocy dowodowej opinii biegłego w zaniechaniu uwzględnienia - przy ustalaniu stawek najmu pojazdu zastępczego - stosowanych przez warsztaty naprawcze czynszów najmu samochodów zastępczych, ze wskazanych już wcześniej przyczyn, nie może dyskredytować tego dowodu.
Nie sposób jest upatrywać nieprawidłowości opinii biegłego w tym, iż – zgodnie ze stawianym przez stronę skarżącą zarzutem – miał on dokonać wyliczenia średniej stawki najmu pojazdu zastępczego klasy C zamiast ustalenia występujących na rynku lokalnym tych wartości. Opinia biegłego, choć faktycznie biegły dokonywał także wyliczenia średniej stawki najmu, zawiera w swej treści określenie stawek najmu pojazdów zastępczych u wielu podmiotów oferujących takie samochody – tym samym także i ten zarzut (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G. (w szczególności w powiązaniu z faktem, iż Sąd Rejonowy przy wydawaniu swego rozstrzygnięcia - na potrzeby określenia wysokości odszkodowania – przyjął, spośród wszystkich ustalonych przez biegłego stawek najmu, nie średnie wartości lecz stawki maksymalne) jest nieuprawniony.
Również nie może zasługiwać na uwzględnienie zarzut powoda przekroczenia przez Sąd I instancji – przy ocenie dowodu z opinii biegłego – zasady swobodnej oceny dowodów poprzez zaakceptowanie, za wnioskami biegłego, skrócenia okresu technologicznej naprawy samochodu marki V. (...) z 4. do 3. dni. W tym zakresie skarżący zarzucił – w jego ocenie bezzasadne – pominięcie przy ustalaniu tego okresu mającej być uwzględnianą w opiniach rzeczoznawców normy 6. godzinnego efektywnego czasu pracy. Podnieść jednak należy, iż w okolicznościach niniejszej sprawy biegły – przy ustalaniu czasu technologicznej naprawy pojazdu – wziął pod uwagę powszechnie obowiązujący 8. godzinny dzień pracy (z zastosowaniem ustawowej półgodzinnej przerwy w pracy). Twierdzenia strony powodowej odnośnie efektywnego czasu p[racy wynoszącego 6. godzin dziennie nie zostały przez nią w żaden sposób udowodnione i – jako takie – zmierzały wyłącznie do zwiększenia czasu technologicznej naprawy pojazdu celem uzyskania większej kwoty refundacji z tytułu najmu pojazdu zastępczego. Przy takim podejściu do tego zagadnienia, można również stwierdzić iż na rynku występują zakłady naprawcze pracujące w systemie dwuzmianowym, w którym dzienny efektywny czas pracy przekracza wymiar przyjęty przez biegłego (na poziomie 7,5 godziny).
Brak skuteczności zarzutów naruszenia przepisów prawa formalnego – w zasadzie – z tych samych względów prowadzi do oceny jako bezzasadnego zarzutu naruszenia przepisów prawa materialnego. W tym zakresie strona skarżąca wskazywała na uchybienie przepisom art. 361 kc i art. 363 kc poprzez błędną ich wykładnię i uznanie, iż przyznane odszkodowanie nie musi pokrywać w całości poniesionych przez poszkodowanych udokumentowanych i uzasadnionych kosztów najmu pojazdów zastępczych zgodnie z zasadą pełnego odszkodowania. Faktem jest, iż Sąd I instancji nie uwzględnił żądań powoda w pełnym ich zakresie, jednakże nie nastąpiło to z uchybieniem przepisów regulujących rozmiar obowiązku odszkodowawczego przy przyjęciu adekwatnego związku przyczynowego. Sąd Rejonowy, o czym już była mowa, w sposób jasny, rzeczowy i logiczny wyjaśnił w uzasadnieniu swego rozstrzygnięcia przyczyny, dla których żądania pozwów nie zostały uwzględnione w zakresie w jakim zostały one oddalone zaś – mając na względzie wskazane powody tego stanu rzeczy – stwierdzić trzeba, iż ustalone ostatecznie kwoty odszkodowania obejmujące koszty najmu pojazdu zastępczego odpowiadają regułom statuowanym przez przepisy prawa materialnego, których naruszenie zarzucała apelacja.
Wszystkie wskazane wyżej względy czynią niezasadnymi zarzuty apelacji, co – w oparciu o przepis art. 385 kpc – prowadzi do jej oddalenia.
O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono w oparciu o przepis art. 98 § 1 i § 3 kpc w zw. z art. 99 kpc. Oddalenie apelacji prowadzi do uznania (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G. za podmiot przegrywający postępowanie odwoławcze a tym samym za zobowiązanego do poniesienia jego kosztów, w tym zwrotu należności wydatkowanych z tego tytułu przez (...) Spółka Akcyjna w W.. Te ostatnie obejmują wynagrodzenie pełnomocnika procesowego pozwanego, którego wysokość została określona na podstawie przepisu § 12 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 490).
(M. Szczepańska) (J. Pawlak) (P. Kowalczyk)