UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Świdnicy oddalił powództwo R. B. o uchylenie uchwały Rady Nadzorczej pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej w Ś., w sprawie wykreślenia powoda z grona członków.

W uzasadnieniu żądania powód zarzucił, że uchwała została podjęta pomimo braku zawiadomienia powoda o terminie posiedzenia Rady Nadzorczej; w jej uzasadnieniu jako podstawę wskazano postanowienia statutu nie mające zastosowania do wykreślenia członka; wskazana w uchwale przyczyna pozbawienia członkostwa pozostaje w rażącej sprzeczności z § 15 pkt 2 statutu w którym wskazano przesłanki, dla których członek może być wykreślony.

Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa podnosząc, że powód został prawidłowo zawiadomiony o posiedzeniu Rady Nadzorczej w dniu 30.10. 2012 r.; w uchwale na skutek omyłki błędnie wpisano, że podstawą wykreślenia są wymienione w niej postanowienia statutu, podczas gdy chodziło o postanowienia umowy. Zgodnie z § 5 ust 2 umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu, wynajęcie lub oddanie lokalu w bezpłatne użytkowanie wymaga zgody spółdzielni, której powód nie uzyskał. Mieszkanie oddał w najem, pomimo, że było ono budowane ze środków Krajowego Funduszu Mieszkaniowego z przeznaczeniem na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych członków, co daje podstawę do pozbawienia członkostwa w drodze wykreślenia.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że w dniu 9.08.2002 r. strony zawarły umowę o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu nr (...) w budynku przy ul. (...) w Ś.. Zgodnie z § 5 ust 2 wynajęcie lub oddanie w bezpłatne używanie lokalu wymagało zgody spółdzielni.

Po zawarciu umowy powód wybudował dom w Ś. w którym zamieszkał, a lokal przy ul. (...) wynajął.

W lipcu i sierpniu 2012 r. strona pozwana wezwała powoda do wydania lokalu mieszkalnego powołując się na nieterminowe wnoszenie opłat, długotrwały najem oraz posiadanie tytułu prawnego do innego lokalu mieszkalnego.

Po wezwaniu powód uregulował zaległości z tytułu eksploatacji mieszkania.

Pismem z dnia 4.10. 2012 r. Rada Nadzorcza pozwanej spółdzielni zawiadomiła powoda o posiedzeniu w dniu 30.10.2012 r. na którym rozpatrywany będzie wniosek zarządu o wykreślenie z listy członków.

Wezwanie nie zostało podjęte pomimo awizowania.

W dniu 30.10.2012 r. Rada Nadzorcza podjęła uchwałę o wykreśleniu powoda wskazując jako podstawę naruszenie § 3 pkt 1 i § 5 pkt 2 statutu.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd uznał powództwo za nieuzasadnione.

Bezpodstawny jest zarzut, że powód nie został wezwany na posiedzenie Rady Nadzorczej. Wezwanie zostało wysłane na adres jakim spółdzielnia dysponowała i negatywne skutki niewskazania nowego adresu nie obciążają strony pozwanej.

Uchybienia co do wskazanej podstawy wykreślenia (błędne odwołanie się do statutu zamiast umowy), nie mogą stanowić podstawy do wzruszenia uchwały, bowiem była to zwykła omyłka pisarska nie mająca wpływu na jej treść.

Jakkolwiek w § 15 statutu wskazane są przyczyny wykreślenia, ale ich katalog nie jest zamknięty, o czym świadczy użycie zwrotu „ w szczególności”.

Oceniając decyzję usunięcia powoda z członkostwa, Sąd wziął pod uwagę specyfikę lokalu, a zwłaszcza cel jaki towarzyszył jego wybudowaniu oraz warunki zawarcia umowy.

Budowa była finansowana ze środków Krajowego Funduszu Mieszkaniowego, co dawało możliwość skorzystania określonej grupie osób z tzw. funduszy pomocowych w ramach których nabywca spłacał kredyt refinansowany przez państwo. Powód w chwili zwarcia umowy spełniał warunki uprawniające do ustanowienia prawa do lokalu, ale już po zamieszkaniu nabył tytuł prawny do innej nieruchomości w której zamieszkał, a lokal bez zgody spółdzielni wynajął, co było sprzeczne z zasadami ustalonymi w umowie, które akceptował. Zachowanie powyższe nie pozwala pogodzić jego dalszego pozostawania w spółdzielni z postanowieniami statutu nakładającymi na członka obowiązek przestrzegania prawa lub dobrymi obyczajami. Działanie powoda narusza art. 18 § 5 ustawy prawo spółdzielcze. Wynajem mieszkania należy rozpatrywać w kategoriach niewłaściwego korzystania z lokalu, co stanowi przesłankę usunięcia członka ze spółdzielni.

W ocenie Sądu powód, wbrew obowiązkowi wynikającemu z art. 6 kc, nie wykazał też, że uchwała narusza dobre obyczaje, pozostaje w sprzeczności z postanowieniami statutu, godzi w interesy spółdzielni, wydana została z pokrzywdzeniem powoda.

Apelację od wyroku wniósł powód i domagając się jego zmiany poprzez uwzględnienie powództwa, zarzucił:

1. naruszenie art. 24 § 3 i art. 18 § 5 ustawy prawo spółdzielcze poprzez ich

niewłaściwe zastosowanie i błędną wykładnię polegającą na bezpodstawnym przyjęciu, że powód swoim zachowaniem wyczerpał przesłanki określone w tych przepisach,

2. naruszenie § 15 pkt 1 i 2 statutu polegające na bezpodstawnym przyjęciu, że powód wyczerpał przesłanki w nim określone,

3. naruszenie § 8 pkt 12 statutu poprzez jego pominięcie,

4. bezzasadne przyjęcie, że Rada Nadzorcza wykonała obowiązki wynikające z § 16 pkt 4 statutu, w szczególności, że wskazała motywy jakimi kierowała się podejmując zaskarżoną uchwałę;

5. błędną wykładnię § 9 pkt 2 i 4 ppkt 1 indeks 11, 12 statutu polegającą na bezpodstawnym ustaleniu, że powód swoim zachowaniem uchybił obowiązkom członka spółdzielni;

6. sprzeczność zebranego w sprawie materiału dowodowego z ustaleniami polegającą na nieuprawnionym przyjęciu, że powód przez około 5 lat czerpał korzyści z najmu, podczas gdy najemcy uiszczali jedynie opłaty eksploatacyjne,

7. zbyt swobodną interpretację postanowień statutu polegającą na przyjęciu rozszerzającej wykładni § 15 pkt 2 statutu przy jednoczesnym pominięciu § 9 pkt 2,4 ppkt 1 indeks 11 i 12 z jednoczesnym zastosowaniem § 14 pkt 2 ppkt 2, który nie dotyczy kwestii wykreślenia członka;

8 zbyt swobodną ocenę materiału dowodowego skutkującą pokrzywdzeniem powoda.

W odpowiedzi na apelację strona powodowa wniosła o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja podlega uwzględnieniu.

W sprawie o uchylenie uchwały organu spółdzielni w przedmiocie wykreślenia, sąd nie może badać, czy istniały jakiekolwiek inne przyczyny niepowołane w uchwale, które mogłyby ewentualnie uzasadniać jej podjęcie. Rola sądu w tym postępowaniu nie polega na ocenie zachowania się i działalności członka, lecz jedynie na zbadaniu, czy przyczyny, podane w uchwale istniały i czy wykreślenie członka spółdzielni z tych właśnie przyczyn nie naruszało przepisów prawa lub postanowień statutu (wyrok SN. z dnia 29.01.2002 r., IV CKN 590/00 i z dnia 21.05.2004 r., V CK 443/03).

Zgodnie z art. 24 § 3 ustawy prawo spółdzielcze członek może być wykreślony z rejestru członków spółdzielni, jeśli z przyczyn przez siebie niezawinionych nie wykonuje obowiązków statutowych. Przyczyny wykreślenia określa statut.

Uchwała o wykreśleniu jest niewadliwa wtedy, gdy powodem jej podjęcia jest niewykonywanie przez członka obowiązków określonych w statucie, z przyczyn przez niego niezawinionych, a przyczyna na którą powołał się organ spółdzielni podejmujący uchwałę, wymieniona jest w statucie.

Przyczyną podjęcia uchwały, wskazaną w jej treści, było naruszenie postanowień umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu, podczas gdy w § 15 ust 2 statutu nie przewidziano możliwości pozbawienia członkostwa w drodze wykreślenia, w przypadku naruszenia postanowień umowy. Już ta okoliczność dawała podstawę do uchylenia uchwały skoro naruszenie umowy nie jest statutową podstawą wykreślenia członka z rejestru.

Zakres kognicji sądu badającego sprawę o uchylenie uchwały w sprawie wykreślenia członka jest ograniczony do tych przyczyn, które wyraźnie wskazane zostały w uchwale. Podstawą pozbawienia powoda członkostwa przez wykreślenie było po pierwsze zaleganie z płatnościami (§ 3 ust 1 umowy), pomimo, że spółdzielnia nie kwestionowała, że zaległości zostały uregulowane, a po drugie oddanie mieszkania w najem bez zgody spółdzielni.

Tymczasem Sąd Okręgowy w niedopuszczalny sposób ocenił zasadność wykreślenia powoda z grona członków w kontekście celów jakiemu służyła umowa o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu, sposobu finansowania budowy, co dało podstawę do sformułowania wniosku, że wynajęcie lokalu i czerpanie z tego tytułu zysków, jest tego rodzaju zachowaniem, że dalsze pozostawanie powoda w spółdzielni nie da się pogodzić z postanowieniami statutu lub dobrymi obyczajami, co jest ustawową podstawą wykluczenia (art. 24 § 2 pr.spółdz.), a nie wykreślenia.

Dokonując takiej oceny Sąd dodatkowo przyjął, że przyczyny wykreślenia członka wskazane w § 15 ust 2 statutu nie stanowią zamkniętego katalogu, co jest chybione, bowiem jeśli ustawa w art. 24 § 3 odsyła do statutu, nie sposób przyjąć, aby spółdzielnia czy sąd mogły dowolnie katalog przyczyn rozszerzać. Rozwiązanie stosunku członkostwa poprzez wykreślenie może być dokonane jedynie w wypadkach określonych statucie. Jeżeli określone zdarzenie nie jest wymienione w statucie jako podstawa wykreślenia, sąd nie może go wykreować tylko na tej podstawie, że w postanowieniu statutu określającym przyczyny wykreślenia użyto zwrotu „w szczególności”.

Nie ulega wątpliwości, że zgodnie z ustawą prawo spółdzielcze członka można wykreślić z rejestru tylko wtedy, gdy nie wykonuje obowiązków statutowych. Rada Nadzorcza w uchwale nie wskazała jakiego obowiązku wynikającego ze statutu powód nie wykonał, a Sąd przyjął, że swoim zachowaniem naruszył art. 18 § 5 ustawy prawo spółdzielcze, który stanowi o obowiązku przestrzegania przez członka przepisów prawa. Jakkolwiek taki zapis jest zawarty także w § 9 ust. 1 ppkt 1 nadal nie można dostrzec jakiego konkretnie przepisu prawa powód nie przestrzegał, nie uzyskując zgody spółdzielni na oddanie mieszkania w najem, skoro ten obowiązek wynika z umowy.

Umowa łącząca strony w § 7 odsyłała w sprawach nieuregulowanych do ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych. Po zmianach dokonanych w ustawie nowelizacją z dnia 19 grudnia 2002 r. i nadaniu nowego brzmienia art. 9 ust. 7 u.sm. zgoda spółdzielni na wynajem lokalu zajmowanego na podstawie umowy o ustanowieniu spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu, jest wymagana wyłącznie gdy oddanie lokalu w najem lub bezpłatne używanie wiąże się ze zmianą sposobu korzystania z lokalu lub jego przeznaczenia, a jeżeli wynajęcie lub oddanie w bezpłatne używanie miałoby wpływ na wysokość opłat na rzecz spółdzielni, członek obowiązany jest do pisemnego powiadomienia spółdzielni o tej czynności, ale nie uzyskania jej zgody. Tożsamy zapis zawiera § 9 ust 1 pkt 11. Podstawą podjęcia uchwały nie było jednak naruszenie przez powoda tego postanowienia statutu, a Rada Nadzorcza nie próbowała nawet uzasadnić, że spełnione zostały przesłanki w nim wymienione (zmiana wysokości opłat, zmiana przeznaczenia lokalu), jednak, co raz jeszcze z całą stanowczością należy podkreślić, nawet oddanie lokalu w najem z naruszeniem § 9 ust. 1 pkt 11 nie stanowi przyczyny wykreślenia z rejestru członków bowiem takie zachowanie członka nie zostało wymienione w § 15 ust. 2 statutu.

Nie jest rzeczą Sądu w sprawie o uchylenie uchwały, dokonywanie ocen jakie skutki dla członka może wywołać naruszanie przez niego art. 9 ust. 7 u.s.m., skoro przedmiotem sporu jest zgodność uchwały z postanowieniami statutu.

Co więcej członek może zostać wykreślony z rejestru wówczas, gdy nie wykonuje obowiązków statutowych w sposób niezawiniony. Tymczasem Sąd oceniał zachowanie powoda w postaci wynajmu lokalu bez zgody spółdzielni, jako działanie świadome, co wyłącza winę nieumyślną i wyklucza możliwość pozbawienia członkostwa w drodze wykreślenia.

Dokonywanie przez Sąd oceny czy z winy umyślnej lub z powodu rażącego niedbalstwa powoda jego dalsze pozostawanie w spółdzielni nie da się pogodzić z postanowieniami statutu spółdzielni lub dobrymi obyczajami, jest bezprzedmiotowe bowiem są to przesłanki wykluczenia członka ze spółdzielni, a takiej uchwały żaden organ spółdzielni nie podjął.

Z tych przyczyn skoro zaskarżona uchwała podjęta została z przyczyn niewskazanych w statucie, a podstawą jej podjęcia było naruszenie postanowień umowy, a nie statutu, podlega ona uchyleniu w oparciu o art. 42 § 3 ustawy prawo spółdzielcze, a to skutkuje zmianą wyroku, z mocy art. 386 § 1 kpc, poprzez uwzględnienie powództwa.

Pozostałe zarzuty jakkolwiek pozostające bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy (czerpanie zysków z najmu), albo niezrozumiałe (ocena dowodów skutkująca pokrzywdzeniem powoda), nie zostają poddane ocenie Sądu Apelacyjnego wobec uwzględnienia pierwszego – wadliwej wykładni art. 24 § 3 ustawy prawo spółdzielcze.

Strona pozwana- jako przegrywająca – z mocy art. 98 § 1 kpc ponosi koszty procesu i postępowania apelacyjnego. Na koszty te składa się opłata od pozwu i apelacji oraz wynagrodzenie pełnomocnika zgodnie z § 10 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (koszty procesu) oraz § 10 ust. 1 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia (koszty postępowania apelacyjnego).

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE