UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 2 października 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. odmówił M. P. (2) prawa do wcześniejszej emerytury na podstawie przepisu art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( aktualny tekst jednolity: Dz.U. 2015.748 ), powoływanej dalej jako „ ustawa o emeryturach i rentach ” oraz przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), cytowanego dalej jako „ rozporządzenie ”, wobec braku spełnienia przesłanek do tego świadczenia. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wywiódł, że wnioskodawca nie udokumentował do dnia 1 stycznia 1999 r. wymaganego 15 - letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Zakład nie uwzględnił jako pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia ubezpieczonego od 17 maja 1990 r. do 31 grudnia 1998 r., na podstawie świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 2 lutego 2004 r., gdyż brak jest w tym świadectwie informacji, w jakim okresie wnioskodawca zajmował stanowisko maszynisty koparki oraz pracował jako operator maszyn i urządzeń sprzętu przeładunkowego. Organ rentowy podał, że okres pracy na dwóch różnych stanowiskach określonych w zarządzeniu resortowym uwzględnia się, jako wykonywaną w szczególnych warunkach, tylko wtedy, gdy poszczególne prace były wykonywane w obrębie jednego działu. Ponadto ze świadectwa pracy wynika, iż odwołujący zajmował także stanowisko operatora urządzeń za i wyładunkowych.

W odwołaniu od tej decyzji, złożonym w dniu 6 listopada 2014 r., ubezpieczony domagał się jej zmiany oraz przyznania wcześniejszej emerytury, podnosząc równocześnie, że spełnił wszystkie konieczne przesłanki do nabycia emerytury, w tym sporną przesłankę pracy w szczególnych warunkach. Skarżący podał, że w całym okresie zatrudnienia w Cukrowni (...) S.A. w W., tj. od 17 maja 1990 r. do 31 grudnia 2003 r., wykonywał prace operatora urządzeń załadunkowych i wyładunkowych oraz prace operatora koparki, co zostało potwierdzone stosownym świadectwem wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Zdaniem odwołującego, udokumentowanie wykonywania powyższych prac uprawnia go do ubiegania się o emeryturę, przy czym bez znaczenia pozostaje kwestia przynależności pracodawcy do określonego działu rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Odmienna interpretacja przepisów stanowiłaby naruszenie zasady równości przewidzianej w art. 32 Konstytucji RP.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wnosił o jego oddalenie, argumentując, jak w treści spornej decyzji.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 4 lutego 2015 r. Sąd Okręgowy w Sieradzu, IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie ubezpieczonego. Sąd oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach i rozważaniach: M. P. (1), urodzony (...), złożył w dniu 28 sierpnia 2014 r. w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych wniosek o emeryturę. Wnioskodawca ukończył w dniu 24 września 2014 r. 60 lat, nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. Na dzień 1 stycznia 1999 r. udowodnił co najmniej 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych ( łącznie posiada 26 lat, 2 miesiące i 9 dni takich okresów ), w tym 13 lat, 6 miesięcy i 16 dni stażu pracy w szczególnych warunkach. ( okres od 1 listopada 1976 r. do 16 maja 1990 r. ). Do wniosku o emeryturę zostało załączone, między innymi wydane w dniu 2 lutego 2004 r. przez Cukrownię (...) S.A. w W. świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, z którego wynika, że M. P. (1) był zatrudniony w przedmiotowej Cukrowni od dnia 17 maja 1990 r. do dnia 31 grudnia 2003 r. W całym tym okresie, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace operatora maszyn i urządzeń sprzętu przeładunkowego oraz maszynisty koparki, na stanowisku operatora urządzeń załadunkowych i wyładunkowych, wymienione w wykazie A, dział VIII, poz. 1 ( ciężkie prace załadunkowe i wyładunkowe ) oraz w wykazie A, dział V, poz. 3 ( prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych ) rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, a nadto w wykazie A, dział VIII, poz. 1 pkt 3 oraz dział V, poz. 3, pkt 1, stanowiącym załącznik do zarządzenia nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W całym okresie zatrudnienia w Cukrowni (...) S.A. w W. praca odwołującego związana była z cyklem produkcyjnym zakładu pracy w okresie kampanii cukrowniczej, który rozpoczynał się we wrześniu każdego roku i kończył w styczniu, bądź lutym następnego roku. Wnioskodawca obsługiwał urządzenie rozładunkowe, które służyło do rozładowywania przyczep pojazdów przywożących buraki do cukrowni. Było to urządzenie wielofunkcyjne, ważące około 20 ton. Na urządzenie to wjeżdżał załadowany burakami pojazd i następnie zadaniem obsługującego urządzenie było odpowiednie manewrowanie tym urządzeniem tak, aby pojazd, ewentualnie przyczepa, zostały rozładowane. W okresie międzykampanijnym, trwającym przeważnie od lutego do sierpnia każdego roku, wnioskodawcy powierzano obowiązki operatora koparki o wadze około 10 ton. Ubezpieczony wykonywał czynności polegające na usuwaniu z osadników pozostałości po burakach, błota i wapna. Wybierany przez niego materiał był następnie przeładowywany na pojazdy, którymi wywożono go poza teren osadników. Prace te skarżący wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentów zawartych w aktach rentowych, aktach sprawy, aktach osobowych wnioskodawcy, przesłuchanych w sprawie świadków T. K., J. M., S. Ś. oraz samego wnioskodawcy na okoliczność charakteru pracy wykonywanej przez ubezpieczonego w Cukrowni (...) S.A. w W.. Sąd uznał wszystkie dowody osobowe za zgodne, korespondujące z treścią zachowanej dokumentacji pracowniczej.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd pierwszej instancji uznał odwołanie za bezzasadne i wywiódł, że podstawą prawną dochodzonej przez ubezpieczonego emerytury jest przede wszystkim przepis art. 184 ust. 1 i 2 w związku z art. 32, powoływanej uprzednio ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w związku z § 1, 2, 3 i 4, cytowanego rozporządzenia. W myśl tych przepisów, skarżący, aby móc nabyć prawo do wcześniejszej emerytury, winien udowodnić, że legitymuje się posiadaniem co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach, tj. pracy o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych. Zgodnie ze wskazaną regulacją prawną, pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w tzw. wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące przesłanki: osiągnął wiek emerytalny, wynoszący w przypadku mężczyzn 60 lat, ma wymagany okres zatrudnienia ( dla mężczyzn 25 lat ), w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Zdaniem Sądu orzekającego, M. P. (1) udokumentował ogólny staż ubezpieczeniowy w wymiarze co najmniej 25 lat, ukończył 60 lat życia, nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. Spór w sprawie został ograniczony do tego, czy wnioskodawca posiada co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Odwołujący dowodził, że taki charakter miała jego praca w Cukrowni (...) S.A. w W.. W ocenie Sądu Okręgowego, stanowisko zaprezentowane w zaskarżonej decyzji jest trafne. W myśl bowiem paragrafu drugiego, ustępu pierwszego cytowanego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., okresami pracy uzasadniającymi prawo do wcześniejszej emerytury są okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującym na danym stanowisku pracy. Nie korzysta z uprawnienia do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym pracownik, który nie udowodnił, że wykonywał pracę w szczególnych warunkach – stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującym na danym stanowisku pracy. Praca ta musi być jednocześnie wymieniona w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Zatem nawet wykonywanie pewnych czynności w trudnych dla organizmu warunkach, jeżeli nie można ich zakwalifikować pod jedną z pozycji wykazu, uniemożliwia traktowanie takiego zatrudnienia, jako mające znaczenie z punktu widzenia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Decydującą rolę w analizie charakteru pracy ubezpieczonego, z punktu widzenia uprawnień emerytalnych, ma zatem możliwość jej zakwalifikowania pod jedną z pozycji załącznika do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. Zajmowane przez wnioskodawcę stanowisko operatora maszyn i urządzeń sprzętu przeładunkowego oraz maszynisty koparki w Cukrowni, zostało zakwalifikowane przez pracodawcę do stanowiska określonego w wykazie A, dział V, poz. 3 załącznika do rozporządzenia, jako prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych i w wykazie A, dział VIII, poz. 1, jako ciężkie prace załadunkowe i wyładunkowe. Zdaniem Sądu pierwszej instancji, nie można przyjąć założenia, że chociaż dział piąty, w którym znajduje się powyższa pozycja, jest zatytułowany „W budownictwie i przemyśle maszyn budowlanych”, to ostatecznie nie ma to znaczenia prawnego, bowiem zamiarem ustawodawcy nie było zawężenie wykazu prac wyłącznie do konkretnych gałęzi przemysłu, ale ich usystematyzowanie. Stanowisko takie należy uznać za nietrafne, bowiem przyznając zasadniczą rolę w kwalifikowaniu prac w szczególnych warunkach cytowanemu rozporządzeniu, warto podkreślić, że w świetle przepisów wykazu A, stanowiącego załącznik do tego rozporządzenia, wyodrębnienie owych prac ma charakter stanowiskowo – branżowy. Pod pozycjami zamieszczonymi w kolejnych działach wykazu wymieniono bowiem konkretne stanowiska przypisane danym branżom, uznając je za prace w szczególnych warunkach, uprawniające do niższego wieku emerytalnego. Taki sposób kwalifikacji prawnej tychże prac nie jest dziełem przypadku. Specyfika poszczególnych gałęzi przemysłu determinuje charakter świadczonych w nich prac i warunki, w jakich są one wykonywane, ich uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia. Nie można zatem swobodnie, czy wręcz dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r., wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane w danym akcie prawnym. Z tych wszystkich względów Sąd Okręgowy, uznając, że wnioskodawca nie udowodnił wymaganych 15 lat pracy w szczególnych warunkach, na podstawie art. 477¹⁴§ 1 k.p.c., orzekł, jak w sentencji swojego wyroku.

Wyrok ten zaskarżył w całości apelacją, działający poprzez profesjonalnego pełnomocnika, M. P. (1), który zarzucił orzeczeniu:

- naruszenie prawa materialnego poprzez niezastosowanie art. 32 i 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS w związku z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, co skutkowało pozbawieniem wnioskodawcy prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach, w sytuacji spełnienia przez ubezpieczonego przesłanki wymaganej do przyznania prawa do świadczenia, tj. posiadania co najmniej 15 lat okresów pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy;

- błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, iż w okresie od 17 maja 1990 r. do 31 grudnia 2003 r., tj. w czasie zatrudnienia w Cukrowni (...) S.A. w W., wnioskodawca nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach;

- błędną ocenę materiału dowodowego poprzez przyjęcie, że dowód z wyjaśnień wnioskodawcy oraz z zeznań jego współpracowników, nie umożliwia ustalenia, iż pracując w Cukrowni (...) S.A. w W. i wykonując zadania operatora ciężkiej koparki przy oczyszczaniu osadników ściekowych oraz operatora urządzeń załadunkowych i wyładunkowych, odwołujący był narażony na działanie tych samych czynników, na które narażeni byli pracownicy innych branż przemysłu, w ramach których to branż tego rodzaju prace zaliczone zostały do pracy w szczególnych warunkach;

- naruszenie art. 233 § 1 i art. 227 k.p.c. oraz art. 233 w związku z art. 323 § 2 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i wyciągnięcie wniosków niezgodnych z zasadami doświadczenia życiowego oraz wadliwe ustalenie stanu faktycznego, polegające na nieuzasadnionym przyjęciu, że wnioskodawca nie udowodnił, iż wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, prace w szczególnych warunkach przez okres wynoszący łącznie co najmniej 15 lat.

Formułując powyższe zarzuty, strona apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie odwołania od zaskarżonej decyzji organu rentowego, ewentualnie o uchylenie kwestionowanego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji, z jednoczesnym zasądzeniem na rzecz ubezpieczonego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu apelujący wywiódł w szczególności, że dla stwierdzenia wykonywania pracy w szczególnych warunkach konieczne jest wykonywanie pracy określonego rodzaju, a bez znaczenia pozostaje okoliczność zatrudnienia pracownika w określonym sektorze gospodarki. W sytuacji, gdy stopień szkodliwości, czy uciążliwości danego rodzaju pracy nie wykazuje żadnych różnic w zależności od branży, w której jest ona wykonywana, brak jest podstaw do zanegowania świadczenia pracy w warunkach szczególnych tylko dlatego, że w załączniku do rozporządzenia została ona przyporządkowana do innego działu przemysłu. Jeżeli bowiem wnioskodawca w ramach swoich obowiązków, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy narażony był na działanie tych samych czynników, na które narażeni byli pracownicy innego działu przemysłu, w ramach którego to działu takie same prace zaliczane są do pracy w szczególnych warunkach, to zróżnicowanie tych stanowisk musi być uznane za naruszające zasadę równości w zakresie uprawnień do ubezpieczenia społecznego pracowników wykonujących taką samą pracę ( art. 32 Konstytucji RP ). Z ustaleń poczynionych w przedmiotowej sprawie wynika, że ubezpieczony, zatrudniony w Cukrowni (...) S.A. w W., pracował w spornym okresie jako operator koparki KM-251 o wadze około 8 ton. Praca polegała na fizycznym operowaniu maszyną, za pomocą której oczyszczano osadniki ze ścieków i odpadów poprodukcyjnych. Praca odbywała się w hałasie, fetorze, w kontakcie z wapnem, którym wykładano dno osadników. Skarżący pracował także jako operator ciężkiego sprzętu przy załadunku i wyładunku buraków. Maszyna, na jakiej pracował, ważyła kilkanaście ton. Wjeżdżały na nią ciężkie samochody przewożące buraki, które następnie opróżniano maszynowo. W wykazie A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., tego rodzaju prace zostały uwzględnione w dziale V i VIII, odnoszącym się do prac w budownictwie i transporcie. Dowód z wyjaśnień wnioskodawcy oraz z zeznań jego współpracowników umożliwiał ustalenie, że odwołujący pracując w Cukrowni (...) S.A. w W. i wykonując zadania operatora ciężkiej koparki przy oczyszczaniu osadników ściekowych cukrowni oraz operatora urządzeń załadunkowych i wyładunkowych, był narażony na działanie tych samych czynników, na które narażeni byli pracownicy innej branży przemysłu, w ramach której to branży tego rodzaju prace zaliczone zostały do pracy w szczególnych warunkach. W podstawie faktycznej zaskarżonego wyroku brakuje jakichkolwiek ustaleń odnośnie tego, czy ubezpieczony pracując w innym dziale przemysłu, w ramach swoich obowiązków pracowniczych, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy narażony był na działanie tych samych szkodliwych czynników, na które narażeni byli pracownicy przemysłu budowlanego, transportowego, czy gospodarki komunalnej ( prace przy oczyszczaniu ścieków ), w ramach których to działów tego rodzaju prace zaliczane są do pracy w szczególnych warunkach. Nie jest natomiast możliwe prawidłowe zastosowanie przepisów prawa materialnego, w tym przypadku art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, do niedostatecznie wyjaśnionego stanu faktycznego ( np. na podstawie opinii biegłego z zakresu bhp ) odnośnie tego, czy pracując w Cukrowni (...) S.A. w W., wnioskodawca był narażony na taką samą ekspozycję czynników szkodliwych, jak zatrudnieni przy takich pracach w budownictwie, transporcie, gospodarce komunalnej, co determinuje ocenę warunków jego pracy, jako wykonywanej w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 ust. 2 ustawy emerytalnej.

Pełnomocnik organu rentowego wnosił o oddalenia apelacji.

Sąd Apelacyjny w Łodzi zważył, co następuje:

Zarzutom apelacji trudno odmówić słuszności.

Poza wszelkim sporem pozostaje fakt, że ubezpieczony, aby móc uzyskać prawo do wcześniejszej emerytury z mocy art. 184 w związku z art. 32 cytowanej uprzednio ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( aktualny tekst jednolity: Dz.U. 2015.748 ), a nadto w związku z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz.U. Nr 8 z 1983r., poz. 43 ze zm.), winien - poza posiadanym wiekiem emerytalnym wynoszącym 60 lat oraz stażem pracy w wymiarze co najmniej 25 lat – udowodnić przynajmniej 15 lat wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Okresy tej pracy powinny zostać potwierdzone odpowiednimi, nie kwestionowanymi przez którąkolwiek ze stron świadectwami pracy w szczególnych warunkach, wystawionymi przez zakład pracy na podstawie posiadanej dokumentacji, a w razie braku takich świadectw, udowodnione przed Sądem odwoławczym wszelkimi dowodami, z których wynikać będzie nie tylko rodzaj samej pracy, jej czasokres, ale także okoliczność, że praca ta była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Zgodnie bowiem z treścią przepisu § 2 rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń w wysokości i na zasadach określonych w rozporządzeniu są tylko te okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy ( kryterium merytoryczne ). Koniecznym warunkiem jest to, aby praca została wymieniona w rozporządzeniu z dnia 7 lutego 1983 r. ( kryterium formalne ). Praca, która nie spełnia łącznie obu tych kryteriów, nie uprawnia do emerytury w niższym wieku określonym w tym rozporządzeniu ( por. wyrok Sądu Najwyższego 2009-02-10, II UK 199/08, L. ). Nawet jeśli pracodawca uznał pracę na danym stanowisku za pracę w szczególnych warunkach, taki pracownik może nie otrzymać wcześniejszej emerytury. Organ rentowy odmówi bowiem świadczenia, gdy praca nie była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy ( por. wyrok Sądu Najwyższego 2010-05-25, I UK 3/10, Monitor Prawa Pracy 2010/8/394 ). Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale ( codziennie ) i w pełnym wymiarze czasu pracy ( przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy ), w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy, wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 maja 2012 r., I UK 9/12, LEX nr 1224672 ). Decydującą rolę w analizie charakteru pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma zatem możliwość jej zakwalifikowania pod którąś z pozycji wspomnianego załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów. W świetle art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, pracami w szczególnych warunkach nie są bowiem wszelkie prace wykonywane w narażeniu na kontakt z niekorzystnymi dla zdrowia pracownika czynnikami, lecz jedynie takie, które zostały rodzajowo wymienione w tymże rozporządzeniu ( por. wyrok Sądu Najwyższego 2010-06-01, II UK 21/10, L. ). Wykonywanie pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy oznacza, że pracownik nie ma powierzonych innych obowiązków niż te, które dotyczą pracy w szczególnych warunkach ( por. postanowienie Sądu Najwyższego 2011-10-17, I UK 174/11, L. ). Poza sporem jest, że zakład pracy, tj. (...) S.A. w W., wystawił wnioskodawcy świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych, w który zaznaczył, że w okresie od 17 maja 1990 r. do 31 grudnia 2003 r. ubezpieczony, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wykonywał prace operatora maszyn i urządzeń sprzętu przeładunkowego oraz maszynisty koparki, na stanowisku operatora urządzeń załadunkowych i wyładunkowych, wymienione w wykazie A, dział VIII, poz. 1 ( ciężkie prace załadunkowe i wyładunkowe ) oraz w wykazie A, dział V, poz. 3 ( prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych ) rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze oraz wymienione w wykazie A, dział VIII, poz. 1 pkt 3 oraz dział V, poz. 3 pkt 1 wykazu stanowiącego załącznik do Zarządzenia nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie stanowi dokumentu urzędowego w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest organem państwowym, ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. Świadectwo to traktuje się w postępowaniu sądowym jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Tym samym treść świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach podlega weryfikacji, zarówno w toku postępowania administracyjnego przed organem rentowym, jak i w toku postępowania sądowego przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych. W najnowszym orzecznictwie Sąd Najwyższy stoi na stanowisku, że za wykonywaną w warunkach szczególnych pracę należy uznać również pracę przyporządkowaną w wykazie A załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. do innego działu przemysłu niż ten, w którym jest świadczona, jeżeli stopień szkodliwości lub uciążliwości tego rodzaju pracy nie wykazuje żadnych różnic w zależności od branży, w której pracownik jest zatrudniony ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2014 r., I UK 314/13, LEX; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 2014 r., II UK 368/13, LEX; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2015 r., I UK 279/14, LEX ). Podzielając powyższy pogląd, za błędne należy uznać stanowisko Sądu Okręgowego, że sam fakt przynależności zakładu pracy ubezpieczonego do branży rolniczej i przemysłu rolno – spożywczego, niweczy prawo wnioskodawcy do zaliczenia pracy tam przez niego wykonywanej do pracy świadczonej w warunkach szczególnych. Sąd Apelacyjny nie akceptuje stanowiska Sądu pierwszej instancji, że dla możliwości uznania pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach znaczenie ma jedynie przyporządkowanie do określonego działu przemysłu, w którym mieści się zakład pracy, a nie do innych działów wymienionych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Ważne są zawsze okoliczności faktyczne sprawy, czyli warunki, w których praca jest wykonywana. Zgodnie bowiem z treścią art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Dlatego też należy przede wszystkim stwierdzić, czy konkretne stanowisko narażone jest na ekspozycję na czynniki szkodliwe w różnym stopniu w zależności od tego, w którym dziale przemysłu jest umiejscowione. Jeśli bowiem uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia konkretnej pracy wynika właśnie z jej branżowej specyfiki, to należy odmówić tego szczególnego waloru pracy wykonywanej w innym dziale przemysłu. Natomiast w sytuacji, gdy stopień szkodliwości, czy uciążliwości danego rodzaju pracy nie wykazuje żadnych różnic w zależności od branży, w której jest wykonywana, brak jest podstaw do zanegowania świadczenia jej w warunkach szczególnych tylko dlatego, że w załączniku do rozporządzenia została ona przyporządkowana do innego działu przemysłu. Jeżeli bowiem pracownik w ramach swoich obowiązków, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, narażony był na działanie tych samych czynników, na które narażeni byli pracownicy innego działu przemysłu, w ramach którego to działu takie same prace zaliczane są do pracy w szczególnych warunkach, to zróżnicowanie tych stanowisk pracy musiałoby być uznane za naruszające zasadę równości w zakresie uprawnień do ubezpieczenia społecznego pracowników wykonujących taką samą pracę. Z ustanowionej na gruncie art. 32 ust. 1 Konstytucji RP zasady wynika bowiem nakaz jednakowego traktowania podmiotów znajdujących się w zbliżonej sytuacji oraz zakaz różnicowania w tym traktowaniu bez przyczyny znajdującej należyte uzasadnienie w przepisie rangi co najmniej ustawowej. Zasady sprawiedliwości wymagają przy tym, aby zróżnicowanie prawne podmiotów ( ich kategorii ) pozostawało w adekwatnej relacji do różnic w ich sytuacji faktycznej, jako adresatów danych norm prawnych ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2015 r., I UK 279/14, LEX ).

Z ustaleń faktycznych Sądu pierwszej instancji wynika, że ubezpieczony, zatrudniony w Cukrowni (...) S.A. w W., w czasie kampanii buraczanej wykonywał prace związane z załadunkiem i wyładunkiem buraków cukrowych, używając do tego wielofunkcyjnego urządzenia rozładunkowego, zaś poza okresem kampanijnym, prace polegające na obsłudze koparki przy wydobywaniu z osadników ściekowych pozostałości po burakach, błota oraz wapna. Sąd wywiódł, że tego rodzaju prace nie mogą zostać uznane za wykonywane w szczególnych warunkach, uzasadniając swoje stanowisko wyłącznie tym, że prace te nie zostały wymienione w dziale odnoszącym się do rolnictwa i przemysłu rolno – spożywczego, ujętym w wykazie A, stanowiącym załącznik do cytowanego już rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Stanowisko takie nie jest trafne, jeśli zważy się ukształtowaną w ostatnim okresie przez Sąd Najwyższy i inne sądy linię orzecznictwa, zgodnie z którą, za wykonywaną w warunkach szczególnych pracę należy uznać również pracę przyporządkowaną w wykazie A załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. do innego działu przemysłu niż ten, w którym jest świadczona, jeżeli stopień szkodliwości lub uciążliwości tego rodzaju pracy nie wykazuje żadnych różnic w zależności od branży, w której pracownik jest zatrudniony ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2014 r., I UK 314/13, LEX; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 2014 r., II UK 368/13, LEX; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2015 r., I UK 279/14, LEX ). W rozpatrywanej sprawie należało wyjaśnić, czy wykonywane przez wnioskodawcę w objętym sporem okresie prace posiadały taki stopień szkodliwości lub uciążliwości, jaki przypisano pracom ujętym w dziale VIII, poz. 1 ( ciężkie prace załadunkowe i wyładunkowe w transporcie ), bądź w dziale V, poz. 3 ( prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych ). Ustalając stan faktyczny sprawy, Sąd pierwszej instancji winien wyjaśnić w sposób dokładny charakter wykonywanych przez odwołującego w Cukrowni (...) S.A. w W. prac, warunki ich realizacji, stopień szkodliwości dla zdrowia i stopień ich uciążliwości, a także to, czy pracownik wykonujący wskazane prace narażony był na ekspozycję tych samych szkodliwych czynników, co pracownicy wymienieni w podanych wyżej działach VIII i V wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia. Wyjaśnienia wymaga także okoliczność, czy ewentualna praca w warunkach szkodliwych wykonywana była przez skarżącego stale i w pełny wymiarze czasu pracy. Ma to istotne znaczenie, bowiem zwłaszcza gdy chodzi o okres czyszczenia osadników, to można mieć uzasadnione wątpliwości, czy wnioskodawca zajmował się tylko tego rodzaju pracą. Z zeznań przesłuchanego przez Sąd Okręgowy na rozprawie w dniu 4 lutego 2015 r. świadka J. M. wynika, że „po kampanii buraczanej wnioskodawca przechodził na koparkę i czyścił osadniki, poza tym zajmował się czynnościami remontowymi kompleksów, jak już oczyścił osadniki”. Brak dostatecznego wyjaśnienia stanu faktycznego czyni zasadnym zarzut naruszenia prawa materialnego, a mianowicie przepisów art. 184 i 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, a co za tym idzie przedwczesne przesądzenie o braku po stronie ubezpieczonego uprawnień do emerytury.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny w Łodzi, uwzględniając apelację oraz uznając, że wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości, z mocy art. 386 § 4 k.p.c. orzekł, jak w sentencji swojego wyroku.

Podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu stanowi przepis art. 108 § 2 k.p.c.

SĘDZIOWIE: PRZEWODNICZĄCY:

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE