Sygn. akt III Ca 486/15
Dnia 18 listopada 2015 r.
Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:
Przewodniczący-Sędzia: SO Leszek Dąbek (spr.)
Sędzia : SO Gabriela Sobczyk
Sędzia: SR (del.) Ewa Buczek - Fidyka
Protokolant Aldona Kocięcka
po rozpoznaniu w dniu 4 listopada 2015 r. w Gliwicach na rozprawie
sprawy z powództwa A. S. i J. S.
przeciwko I. G. i J. G.
o przywrócenie stanu zgodnego z prawem
na skutek apelacji powodów
od wyroku Sądu Rejonowego w Rybniku
z dnia 28 listopada 2014 r., sygn. akt I C 687/14
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Rybniku do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.
SSR (del.) Ewa Buczek - Fidyka SSO Leszek Dąbek SSO Gabriela Sobczyk
Sygn. akt III Ca 486/15
Powodowie J. S. i A. S. żądali nakazania pozwanym I. i J. G. by usunęli: gruz, bramę oraz parkujące samochody na ich nieruchomości położonej w R. G. przy ul. (...) zapisanej w księdze wieczystej (...), która to nieruchomość jest obciążona prawem drogi dla każdoczesnych właścicieli nieruchomości opisanej
w księdze (...) czyli nieruchomości stanowiącej własność powodów oraz za-kazaniu pozwanym czynienia jakichkolwiek przeszkód powodom w wykonaniu przez nich służebności przejazdu i przechodu. Ponadto wnieśli o zasądzenie na ich rzecz
od pozwanych zwrotu kosztów procesu.
Uzasadniając żądanie twierdzili, że są właścicielami działki położonej przy ul. (...) w R. G. opisanej w księdze (...), która sąsiaduje z działką opisaną w księdze (...) stanowiącą własność pozwanej I. G.. Pozwana wraz z mężem J. G. przeszkadzają powodom w dojeździe do ich nieruchomości, stawiając samochód na przejeździe, wysypując gruz blokujący przejazd, stawiając bramę na przejeździe zamykając w ten sposób powodom dojazd do ich działki całkowicie.
Pozwani I. G. i J. G. wnieśli o oddalenie powództwa
oraz o zasądzenie na ich rzecz od powodów zwrotu kosztów procesu.
Zaprzeczyli, że brama została wystawiona na służebnym szlaku oraz że nie wysypywali na nim gruzu.
Sąd Rejonowy w Rybniku w wyroku z dnia 28 11 2014r. oddalił powództwo i orzekł o kosztach procesu.
W ustalonym stanie faktycznym w motywach orzeczenia ocenił, że powo-
dowie nie wykazali, że przysługuje im prawo drogi po nieruchomości pozwanych.
Orzeczenie zaskarżyli powodowie J. S. i A. S. , którzy wnosili o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez wydanie orzeczenia zgodnie z żądaniem pozwu, bądź jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie od pozwanych na ich rzecz zwrotu kosztów postępowania za obie instancje.
Zarzucili, że popełniono błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu,
iż zebrany w sprawie materiał dowodowy nie pozwana na stwierdzenie treści
i charakteru służebności, mimo, iż rysunek ręczny z 1907 r., umowa z 1908r., akta ksiąg wieczystych oraz zeznania stron w sposób bezsporny wskazują na źródło ustanowienia służebności, jej zakres, sposób wykonywania w kolejnych latach oraz tożsamość pomiędzy służebnością ustanowioną oraz tą, której wykonywanie uniemożliwiają pozwani. Ponadto zarzucili nie rozpoznanie istoty sprawy, tj. kwestii tożsamości służebności wykonywanej i ustanowionej w wyniku nieuprawnionego przyjęcia,
że powodowie nie sprostali wymogowi ciężaru dowodowego, mimo, iż zebrany
w sprawie materiał dowody pozwalał na wydanie merytorycznego rozstrzygnięcia zarówno w zakresie treści, jak i zakresu służebności drogi koniecznej; a także naruszenie prawa procesowego mające wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 233 k.p.c. polegające na braku wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego przejawiające się m.in. w braku gruntownej analizy akt ksiąg wieczystych obrazujących przekształcenie gruntowe w wyniku których powstała nieruchomość pozwanej.
W uzasadnieniu apelacji miedzy innymi podnieśli, iż zakres służebności ustanowionej
i wykonywanej jest tożsamy. Ustanowiona w 1908 r. służebność, której przedmiotem jest prawo przejazdu, przejścia, jazdy konnej i przepędu bydła odpowiada w zupełności zakresowi służebności drogi koniecznej. Odnosząc się do tożsamości służebności ustanowionej na rzecz (...) wykaz 73 i 142
oraz służebności obecnie wykonywanej przez powodów wskazali, iż mimo dokonanych przekształceń nieruchomości zarówno powodów, jak i pozwanych uzyskanie odpowiedzi na to pytanie wymagało analizy prawnej szeregu dokumentów znajdujących się w księgach wieczystych.
Pozwani I. G. i J. G. wnosili o oddalenie apelacji oraz zasądzenie na ich rzecz od powodów zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.
Sąd Okręgowy zważył co następuje :
Sąd pierwszej instancji trafnie zakwalifikował roszczenie powodów
lecz wadliwie rozpoznał sprawę.
W kontekście żądania pozwu dla prawidłowego rozpoznania sprawy zasadnicze znaczenie miało rozpoznanie zagadnień:
a) czy nieruchomości powodów przysługuje na nieruchomości pozwanych służebność drogowa,
b) jaka jest jej treść i jakim szlakiem drogowym ona ma przebiegać,
c) czy powodowie korzystają ze służebności zgodnie z wytyczonym szlakiem drogowym i treścią służebności drogowej,
d) czy pozwani swym zachowaniem uniemożliwiają lub utrudniają korzystanie ze służebność drogowej.
Z poczynionych przez Sąd pierwszej instancji ustaleń faktycznych wynika, iż powodowie, będąc właścicielami nieruchomości sąsiadującej z nieruchomością pozwanej I. G., korzystali z jej nieruchomości przechodząc przez nią
i przejeżdżając do ich nieruchomości.
Tym samym korzystali oni z nieruchomości pozwanej w zakresie odpowiadającym treści służebności drogowej, co z mocy regulacji art. 341 k.c.
w związku z art. 352 § 2 k.c. rodzi domniemanie prawne, że nieruchomość pozwanej jest obciążona na rzecz nieruchomości powodów prawem służebności drogowej (na przeszkodzie zastosowaniu w sprawie tych domniemań nie stoi na przeszkodzie regulacja art. 4 u.k.w.h. gdyż wyłącza ona możliwość powoływania się na domniemanie prawa wynikającego z posiadania tylko przeciwko domniemaniu prawa wynikającemu z wpisu w księdze wieczystej a nie z jego braku).
Jest to co prawda domniemanie obalalne lecz ciężar tego obciążał pozwanych.
Na tę okoliczność zaoferowali oni Sądowi dowód z opinii biegłego, który został przez Sąd pierwszej instancji oddalony.
Od tej decyzji sądu pozwani nie wnieśli zastrzeżeń w trybie art. 162 k.p.c.
i z tej przyczyny nie podlega ona kontroli Sądu odwoławczego.
Dlatego w materiale sprawy należy przyjąć, że wbrew temu co przyjął Sąd pierwszej instancji powodowie wykazali w toku postępowania, iż nieruchomość pozwanej jest obciążona na rzecz ich nieruchomości prawem służebności drogowej przebiegającej szlakiem drogowym z którego korzystali powodowie.
Pozwani zarzucali, że nie czynili powodom przeszkód w korzystaniu z ich nieruchomości i na tę okoliczność zaoferowali oni Sądowi Rejonowemu dowód
z oględzin nieruchomości.
Wniosek ten nie został przez Sąd Rejonowy rozpoznany, co równoznaczne jest z nierozpoznaniem w tej części istoty sprawy - w rozumieniu regulacji
art. 386 § 4 k.p.c. – a to z mocy tej regulacji skutkowało koniecznością uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji
Reasumując zaskarżony wyrok jest wadliwy i dlatego apelację powo-dów jako uzasadnioną uwzględniono orzekając jak w sentencji w oparciu
o regulację art. 386 § 4 k.p.c.
Sąd Rejonowy rozpoznając ponownie sprawę uwzględni zawartą powyżej ocenę prawną i rozpozna formalnie wniosek pozwanych o dopuszczenie i przepro-wadzenie dowodu z oględzin nieruchomości.
Ponadto w przypadku ewentualnego ponowienia przez strony zgłoszonego przez pozwanego wniosku o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego
na okoliczność „dokładnego oznaczenia na czym miałaby polegać służebność gruntowa – jakim pasem drogi”, weźmie pod uwagę, że przywoływana
przez powodów służebność miała zostać ustanowiona w dniu 11 06 1908r.
tj. w znacznym oddaleniu czasowym a po jej ustanowieniu doszło do szeregu podziałów gruntu, co w celu jednoznacznego wyjaśnienia jej przebiegu na gruncie i porównania czy przebiegający na gruncie szlak drogowy odpowiada wyznaczonemu służebnemu szlakowi drogowemu wymaga wiadomości specjalnych - w rozumieniu art. 278 § 1 k.p.c. - z zakresu geodezji.