UZASADNIENIE

Powód R. P. wniósł pozew przeciwko Skarbowi Państwa - (...) w B. domagając się zasądzenia od pozwanego na swoją rzecz kwoty 90.000zl tytułem zadośćuczynienia za naruszenie jego dóbr osobistych w związku z pobytem w (...) w B..

W uzasadnieniu powód wskazał, że przebywał w pozwanej jednostce w warunkach naruszających jego godność oraz prawo do intymności i prywatności. Nadto został osadzony w celi stanowiącej(...), był traktowany w (...), w celach nie została zapewniona odpowiednia powierzchnia 3m^{(
2)}, panowały niewłaściwe warunki sanitarne, wyposażenie znajdowało się w złym stanie technicznym, brakowało odpowiedniego oświetlenia, nie było dostępu do świeżego powietrza, a kąciki sanitarne nie były oddzielone od cel.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na jego rzecz zwrotu kosztów procesu.

Sąd Okręgowy w B. wyrokiem z dnia 23 lutego 2015r. oddalił powództwo oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanego Skarbu Państwa - (...) kwotę 120zł tytułem zwrotu kosztów procesu, zasądził od Skarbu Państwa - na rzecz radcy prawnego A. N. kwotę 120zł powiększoną o należny podatek vat tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu.

Powyższy wyrok Sąd I instancji oparł na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

Powód przebywał w (...) w B. od (...)W trakcie pobytu powoda w/w jednostce penitencjarnej nie występowało zjawisko przeludnienia cel. Powód przebywał w celach mieszkalnych zgodnie z normą powierzchniową 3m^{(
2)} na osobę.

W celach, w których przebywał powód kąciki sanitarne od 2013r. były murowane. W okresie wcześniejszym występowały również kąciki sanitarne wydzielone za pomocą kotary. Powód miał możliwość korzystania w celi z zimnej wody. Ciepła kąpiel odbywała się raz w tygodniu. Raz na miesiąc powód otrzymywał środki higieniczno - sanitarne. Dodatkowe środki czystości można zakupić w kantynie. Skazani mają obowiązek utrzymania cel w czystości. Posiłki wydawane są w miejscach zamieszkania osadzonych przez powołane do tego osoby. Posiłki przygotowane są w kuchni, pakowane w termosy i roznoszone po celach. W celach skazani mają dostęp do czajnika elektrycznego. Pozwany prowadzi systematycznie pomiar oświetlenia w celach. Montowanie blin w oknach wynika z konieczności zapewnienia przez pozwanego bezpieczeństwa. Raz do roku pozwany przeprowadza przegląd sprzętu stanowiącego wyposażenie cel mieszkalnych.

Pozwana jednostka penitencjarna jest jednostką transportową. Pozwany przestrzega zasady rozmieszczenia skazanych w celach dla palących i niepalących. Skazani odbywają karę zgodnie z grupami klasyfikacyjnymi. Z uwagi na codzienny transport osadzonych pozwany zmuszony jest przeprowadzać rotację osadzonych w celach z uwagi na obowiązek zapewnienia odbywania kary przez osadzonych zgodnie z grupą klasyfikacyjną.

W okresie (...) powód przebywał w celi (...) (...). W tym okresie była to zwykła cela mieszkalna. Osadzenie powoda w tej celi wynikało z decyzji penitencjarnej, nie z decyzji wydanej przez służbę zdrowia pozwanego. W tym okresie w celi nie przebywała żadna (...). (...)

Powód początkowo odmówił przejścia do celi(...)Polecenie to wykonał dopiero po przeprowadzeniu z nim rozmowy przez zastępcę dowódcy zmiany. Okoliczności dotyczące tego zdarzenia były przedmiotem skargi powoda odnośnie użycia w stosunku do niego siły fizycznej przez funkcjonariuszy pozwanego. Zarzuty powoda nie potwierdziły się w toku przeprowadzonego przez pozwanego postępowania wyjaśniającego.

Powód po opuszczeniu celi (...)oprócz obaw o własne zdrowie i przewrażliwienia na punkcie higieny, nie odczuwał żadnych dolegliwości zdrowotnych. (...)

Powód (...)podczas doprowadzania do telefonu zachował się arogancko i wulgarnie w stosunku do oddziałowego Ł. P.. Za to zdarzenie (...). W trakcie prowadzonego przez pozwanego postępowania wyjaśniającego nie stwierdzono uchybień w postępowaniu funkcjonariuszy względem powoda.

Sąd I instancji wskazał, że powyższych ustaleń faktycznych dokonał na podstawie załączonych do akt dokumentów, zeznań świadków oraz powoda słuchanego w charakterze strony. Sąd Okręgowy wyjaśnił, że oddalił wniosek powoda o dopuszczenie dowodu z opinii biegłych z (...) na okoliczność wpływu postępowania pozwanego na cierpienia fizyczne i psychiczne powoda, albowiem powód nie wykazał by doznał jakiegokolwiek uszczerbku na zdrowiu. Nadto Sąd ten oddalił wnioski dowodowe powoda zawarte w piśmie z dnia 22 maja 2014r., wnioski złożone na rozprawie w dniu 1 grudnia 2014r. oraz o uzupełniające przesłuchanie świadków R. K., R. S. i A. L. jako spóźnione.

Motywując swoje rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy wskazał, że nie zostały spełnione przesłanki wynikające z art. 23 kc, art. 24 kc w zw. z art. 448 kc i art. 417 kc. Powód nie wykazał, by przebywał w przeludnionych celach jak i niewłaściwych warunkach bytowych. Sąd I instancji nie podzielił twierdzeń powoda odnośnie naruszenia jego godności i nieposzanowania intymności przez brak wydzielonych, murowanych, kącików sanitarnych w trakcie jego pobytu w pozwanej jednostce penitencjarnej. Sąd Okręgowy uznał także, że do naruszenia godności powoda nie doszło poprzez umieszczenie go w tzw. (...), ponieważ przeświadczenie powoda o możliwości zarażenia się groźbą chorobą w trakcie pobytu w tej celi nie może rodzić po stronie pozwanej odpowiedzialności. Sąd I instancji wskazał, że pewien stopień cierpienia i niedogodności jest wpisany w pozbawienie wolności, zaś odbywając karę nie można oczekiwać warunków podobnych do domowych. Nadto warunków panujących w zakładach karnych nie można także oceniać w oderwaniu od przeciętnych warunków życia całego społeczeństwa, w szczególności warunków panujących w szpitalach, domach dziecka, zakładach pomocy społecznej. Z tych względów Sąd Okręgowy nie uwzględnił powództwa. O kosztach postępowania Sąd ten orzekł na podstawie art. 98 kpc, zaś o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód zaskarżając go w części oddalającej powództwo i rozstrzygającej o kosztach procesu oraz domagając się jego uchylenia i zasądzenia zadośćuczynienia w kwocie 90.000zł.

W uzasadnieniu skarżący argumentował, że Sąd I instancji pominął i nie przeprowadził szeregu dowodów mających wpływ na treść wydanego wyroku. W opinii powoda zeznania świadków zawnioskowanych przez powoda są rozbieżne. Wskazał także skarżący, że z uwagi na niedopuszczenie go do udziału w rozprawach nie mógł zgodnie z treścią art. 6 kc wykazać zasadności swoich twierdzeń. Nadto powód wniósł o dopuszczenie dowodu z pisemnego oświadczenia osadzonego, że mimo choroby przebywa on z powodem w jednej celi.

Pozwany w odpowiedzi na apelację powoda wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od pozwanego na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powoda nie jest zasadna.

Nie mógł odnieść zamierzonego skutku najdalej idący zarzut apelacji zmierzający do wykazania nieważności postępowania poprzez pozbawienia powoda możności obrony swych praw z uwagi na niedoprowadzanie go na rozprawy i pominięcie jego wniosków dowodowych (art.379 § 5 kpc).

W pierwszej kolejności należy wskazać, że nie jest pozbawieniem strony możności obrony swych praw pominięcie jej wniosku dowodowego. Pozbawienie strony obrony jej praw zachodzi wówczas, gdy z powodu wadliwości procesowych sądu lub czynności strony przeciwnej, będących naruszeniem konkretnych przepisów postępowania, strona nie mogła brać i nie brała udziału w postępowaniu lub jego istotnej części. Zauważyć nadto trzeba, że powód był obecny na posiedzeniach jawnych osobiście, w tym na posiedzeniu poprzedzającym ogłoszenie wyroku 9 lutego 2015. (k.425 i k.425v), nadto w niektórych przypadkach reprezentował go pełnomocnik z urzędu. Nie sposób więc przyjąć by doszło do pozbawienia powoda możności obrony jego praw, zaś przeciwne zarzuty nie zasługują na uwzględnienie.

Przeciwnie niż wywodzi skarżący zasadnie Sąd I instancji oddalił jego wnioski dowodowe. Co się tyczy dowodów z opinii biegłego (...)wskazać należy, że jego przeprowadzenie byłoby celowe dopiero gdyby zebrany w sprawie materiał dowodowy pozwalał na przyjęcie, że miały miejsce bezprawne działania pozwanego. Dopiero bowiem wówczas zasadne byłoby przeprowadzenie dowodu na okoliczność skutków tego działania dla zdrowia fizycznego i psychicznego powoda.

Co się tyczy pozostałych wniosków dowodowych wskazać należy, że zgodnie z art. 217 § 2 kpc sąd pomija spóźnione twierdzenia i dowody, chyba że strona uprawdopodobni, że nie zgłosiła ich we właściwym czasie bez swojej winy lub że uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo że występują inne wyjątkowe okoliczności. W tym kontekście zgodzić się należy z Sądem Okręgowym, że brak było podstaw do uwzględnienia wniosków dowodowych zgłoszonych przez powoda po ostatecznym sprecyzowaniu pozwu w dniu 15 listopada 2013r. W sprawie nie zachodziły żadne przesłanki, które świadczyłby o tym, że wnioski te nie zostały zgłoszone we właściwym czasie bez winy powoda lub zachodziły inne wyjątkowe okoliczności. Co istotniej skarżący nie przedstawił żadnych przekonujących argumentów, że przesłanki te wystąpiły na gruncie niniejszej sprawy. Jednocześnie nie ulega wątpliwości, że uwzględnienie tych wniosków spowodowałoby zwłokę w rozpoznaniu sprawy. Stąd też przeciwne twierdzenia skarżącego nie zasługiwały na uwzględnienie.

Wbrew zarzutom skarżącego Sąd Okręgowy wyciągnął ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego logiczne wnioski. W orzecznictwie podkreśla się, że kwestionowanie dokonanej przez sąd oceny dowodów nie może polegać jedynie na zaprezentowaniu własnych, zadowalających dla skarżącego ustaleń stanu faktycznego, dokonanych na podstawie własnej, korzystnej dla skarżącego oceny materiału dowodowego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 10 stycznia 2002 r. sygn. II CKN 572/99, Lex nr 53136). Jeśli tylko z materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dawały się wysnuć wnioski odmienne. Jedynie wówczas, gdy brak jest logiki w wysnuwaniu wniosków ze zgromadzonego materiału dowodowego lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza reguły logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (por. wyrok Sądu Najwyższego z 27 września 2002 r. sygn. II CKN 817/00, Lex nr 56906). Taka sytuacja nie występuje w rozpoznawanej sprawie, zaś przeciwne twierdzenia skarżącego stanowią jedynie nieuzasadnioną polemikę ze stanowiskiem Sądu Okręgowego. Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny aprobuje i przyjmuje ze własne ustalenia faktyczne Sąd I instancji za własne bez potrzeby ponownego ich przytaczania.

Zgodzić się należy z Sądem I instancji, że w okolicznościach niniejszej sprawy brak było podstaw do przyjęcia, że doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda, w tym jego godności i prawa do zachowania intymności. Zebrany w sprawie materiał dowodowy nie pozwala na przyjęcie, że powód nie miał zapewnionych 3m² powierzchni w celach, w których przebywał. Odnosząc się natomiast do kwestii wyposażenia cel oraz standardów sanitarnych należy wskazać, że pozwany skutecznie dowiódł, iż w tym zakresie nie doszło do żadnych uchybień, a jego postępowanie nie może być oceniane jako bezprawne. Trafnie przyjął Sąd Okręgowy, iż spełnione zostały warunki określone w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 października 2003 r. w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych ( Dz.U. z 2003 r., Nr 186, poz. 1820). Powodowi zapewniono odpowiednie wyposażenie celi, węzeł sanitarny został oddzielony stosownie do możliwości technicznych od reszty pomieszczenia kotarą. Zebrany w sprawie materiał dowodowy nie pozwalał przyjąć, by funkcjonariusze rzeczonej jednostki odnosili się do powoda w sposób uwłaczający jego godności.

Co się tyczy kwestii umieszenia powoda w celi będącej poprzednio (...)wskazać należy, że umieszczenie go w tej celi nie doprowadziło do zachorowania powoda (...), a zatem nie spowodowało naruszenia jego dobra osobistego (art. 23 kc). Zdarzenie to nie spowodowało też naruszenia żadnego innego dobra osobistego powoda. Wprawdzie katalog dóbr osobistych, pozostających pod ochroną prawa cywilnego, jest otwarty, ale brak jest podstaw do wykreowania, jak chce tego skarżący, samodzielnego dobra w postaci "wolności od lęku" o stan zdrowia czy "poczucia bezpieczeństwa" zdrowotnego. Dobrem prawnie chronionym jest zdrowie (art. 23 k.c.). Działanie godzące w bezpieczeństwo zdrowotne, powodujące obawę o stan zdrowia, jest działaniem zagrażającym zdrowiu. Naruszenie bezpieczeństwa zdrowotnego, pociągające za sobą lęk o stan zdrowia, w istocie stanowi więc zagrożenie dobra osobistego - zdrowia. Tymczasem powód dochodzi zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, a zadośćuczynienie to przysługuje jedynie w razie naruszeniu dobra osobistego jakim jego zdrowie, nie zaś w tylko w przypadku ewentualnego zagrożenia ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2007r., II CSK 42/07, niepubl, Lex nr 393861). Z tej przyczyny oświadczenia współosadzonych powoda nie mogły odnieść zamierzonego skutku.

Reasumując, zarzuty skarżącego okazały się niezasadne. O naruszeniu dobra osobistego w postaci uchybienia godności osadzonego w zakładzie karnym nie można mówić w przypadku pewnych uciążliwości lub niedogodności związanych z pobytem w takim zakładzie, polegających na niższym od oczekiwanego standardzie celi czy urządzeń sanitarnych, bowiem dla wielu ludzi nie odbywających kary pozbawienia wolności warunki mieszkaniowe bywają często równie trudne. Godność skazanego przebywającego w zakładzie karnym nie jest naruszona, jeżeli odpowiada uznanym normom poszanowania człowieczeństwa.

Nadto Sąd Apelacyjny nie dopatrzył się uchybień ze strony Sądu I instancji w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach procesu, zaś skarżący nie wskazał żadnych okoliczności, które w świetle art. 102 kpc uzasadniałyby odmienne rozstrzygnięcie.

Kierując się przedstawionymi motywami Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 kpc orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku.

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc i w oparciu o § 11 pkt 25 i § 13 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jednolity: Dz. U. z 2013r., poz.461) i obciążył nimi - zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania - powoda jako stronę przegrywającą postępowanie apelacyjne.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE