UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 19 czerwca 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. odmówił K. M. (1), reprezentowanemu przez opiekuna prawnego Z. K., prawa do renty rodzinnej, po zmarłym w dniu (...)roku K. M. (2) podnosząc, że zmarły nie miał ustalonego prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy ani nie spełniał warunków do uzyskania emerytury lub renty - zawartych w art. 65 w związku z art. 57 i 58 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2015 roku, poz. 748 ze zm.). Zdaniem organu rentowego nie udokumentowano 5 – letniego okresu zatrudnienia K. M. (2) w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed dniem powstania niezdolności do pracy (datą zgonu) - (decyzja k. 58 a. r.).

Od tej decyzji odwołanie wniosła Z. K. domagając się zmiany decyzji i przyznania prawa do renty rodzinnej dla K. M. (1). W uzasadnieniu wskazała, iż przy Zakład niesłusznie nie zaliczył do stażu zmarłego okresów pracy sezonowej, zaś biorąc pod uwagę datę zgonu K. M. (2) do przyznania mu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy wystarczyło udowodnienie 25 – letniego okresu ubezpieczenia oraz stwierdzenie całkowitej niezdolności do pracy na dzień zgonu (k. 2-3 a.s.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie domagał się jego oddalenia, podnosząc jak w treści zaskarżonej decyzji (k. 5 a. s.).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

K. M. (2), urodzony w dniu (...) zmarł w dniu (...)roku (odpis aktu zgonu k. 19 a.r.).

K. M. (1), urodzony w dniu (...) jest synem zmarłego K. M. (2). Jest on obecnie sierotą zupełnym (matka L. M. zmarła w (...)roku) oraz osobą całkowicie ubezwłasnowolnioną. Jest też uznany za osobę całkowicie niezdolną do pracy oraz zaliczony został do osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności (orzeczenie k. 37 a.r., wyrok k. 38 a.s.). Jego opiekunem prawnym ustanowiona została Z. K., siostra zmarłego K. M. (2) (postanowienie Sądu Rejonowego z dnia 19 lutego 2010 roku - k. 21 a.r., akt zgonu L. M. k. 20 a.r.).

W dniu 29 kwietnia 2015 roku Z. K., jako opiekun prawny ubezwłasnowolnionego K. M. (1) wystąpiła z wnioskiem o rentę rodzinną na jego rzecz, po zmarłym K. M. (2). Do wniosku dołączyła dokumentację wskazującą na okresy ubezpieczeniowe zmarłego brata tj. oświadczenie z 1999 roku podpisane przez K. M. (2) o okresach zatrudnienia w Spółdzielni (...) w B., sezonowo w latach 1973 – 1988 oraz spisane w 1999 roku zeznania świadków E. K. i M. H. na tą okoliczność (k. 25-27 a.r.), świadectwo pracy za okres zatrudnienia od 18 maja 1989 roku do 31 sierpnia 1989 roku w Wytwórni (...) i Spółka (k. 28 a.r.), świadectwo pracy za okres zatrudnienia od 1 kwietnia 1994 roku do 30 września 1994 roku w Zakładzie Produkcyjno – Handlowym (...) Sp. z o.o. w B. oraz zaświadczenia z Powiatowego Urzędu Pracy w B. o okresach zarejestrowania i pobierania zasiłków dla bezrobotnych (k. 29-31 a.r.).

Na podstawie powyższych dokumentów organ rentowy uznał po dokonaniu sprawdzenia okresów ubezpieczenia za udowodnione łącznie 3 lata, 2 miesiące i 10 dni okresów składkowych na przestrzeni. W ostatnim dziesięcioleciu poprzedzającym zgon K. M. (2) nie udowodniono żadnych okresów składkowych i nieskładkowych, ostatnie ubezpieczenie ustało w dniu 4 października 1995 roku (karta przebiegu zatrudnienia k. 57 a.r.).

Zakład nie uwzględnił przy tym okresów pracy sezonowej w Spółdzielni (...) w B., na przestrzeni lat 1973 – 1988, wynoszących łącznie 8 lat i 11 miesięcy, wskazując iż zeznania świadków oraz oświadczenie K. M. (2) nie są w tym względzie wiarygodne, a brak jest innych dokumentów potwierdzających tak fakt zatrudnienia jak i dokładne okresy (k. 55 a.r., decyzja k. 58 a.r.). Wobec ustalenia, że zmarły K. M. (2), na dzień zgonu nie spełniał warunków koniecznych do uzyskania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, Zakład zaskarżoną decyzją odmówił K. M. (1) przyznania prawa do renty rodzinnej po zmarłym ojcu (k. 58 a.r.).

W toku postępowania sądowego wnioskodawczyni nie przedstawiła żadnych nowych dowodów na okoliczność zatrudnienia zmarłego. Wnioskodawczyni nie podnosiła również żadnych okoliczności dotyczących stanu zdrowia K. M. (2) sprzed jego śmierci, a mogących wpłynąć na ewentualne wcześniejsze ustalenie u niego niezdolności do pracy. Wskazała jedynie, że zmarły brat był osobą chorą, dlatego pracował sezonowo, ostatnio przy układaniu kostki brukowej i pracach fizycznych. Poza spornymi pracami sezonowymi wykonywanymi przez zmarłego w latach 1973 do 1988 nie wskazała żadnych innych okresów ubezpieczenia K. M. (2) (k. 12 a.s.).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Odwołanie Z. K. jest niezasadne.

W myśl art. 65 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2015 roku, poz. 748 ze zm. dalej: ustawa o emeryturach i rentach z FUS) renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy, a za datę powstania niezdolności do pracy przyjmuje się datę zgonu.

Według art. 67 ust. 1 do renty rodzinnej uprawnieni są następujący członkowie rodziny spełniający warunki określone w art. 68-71: dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione; przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka; małżonek (wdowa i wdowiec) oraz rodzice.

Zgodnie z art. 68 ust. 1 dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione mają prawo do renty rodzinnej: do ukończenia 16 lat; do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w pkt 1 lub 2.

Według art. 57 wymienionej ustawy renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:

1) jest niezdolny do pracy;

2) ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;

3) niezdolność do pracy powstała w okresie ubezpieczenia, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Z kolei zgodnie z art. 58 ust. 1 pkt 5 ustawy o emeryturach i rentach z FUS warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, w myśl art. 57 ust. 1 pkt 2, uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie, co najmniej 5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.

Istotą sporu na gruncie niniejszej sprawy jest jedynie kwestia okresów składkowych i nieskładkowych jakie posiadał zmarły K. M. (2) Organ rentowy decyzją z dnia 19 czerwca 2015 roku stwierdził, że udokumentowano łącznie jedynie 3 lata, 2 miesiące i 10 dni okresów składkowych i nieskładkowych zmarłego, w tym w ostatnim dziesięcioleciu przed powstaniem niezdolności nie udowodniono żadnych okresów składkowych bądź nieskładkowych.

W tym miejscu podkreślić należy, że zmarły legitymował się ogólnym, łącznym okresem składkowym i nieskładkowym wynoszącym jedynie 3 lata 2 miesiące i 10 dni. Spornym okresem było zatrudnienia sezonowe w Spółdzielni (...) w B. w latach 1973 – 1988, które według oświadczenia złożonego w 1999 roku przez K. M. (2) oraz zeznań świadków wynosiło łącznie 8 lat i 11 miesięcy.

Nawet gdyby uznać te okresy za udowodnione K. M. (2), na przestrzeni całego życia zawodowego posiadałby łącznie 12 lat, 2 miesiące i 10 dni, a ostatni okres ubezpieczenia zakończył się w dniu 4 października 1995 roku. Nie można więc uznać, iż w okresie 10 – lecia przed datą zgonu (przyjętą jako moment powstania całkowitej niezdolności do pracy) zmarły posiadał jakiekolwiek okresy ubezpieczeniowe, który mógłby stanowić podstawę do przyznania prawa do renty.

Wnioskodawczyni w odwołaniu podnosiła okoliczności przyznania prawa do renty w myśl art. 57 ust 2 ustawy o emeryturach i rentach. W myśl tego przepisu art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy (tj. przesłanki powstania niezdolności do pracy w okresach ubezpieczenia bądź w ciągu 18 miesięcy od ich ustania) nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy. Biorąc pod uwagę stanowisko zajęte w uchwale 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 2006, sygn. I UZP 5/05 uznawano, iż renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy, bez potrzeby wykazywania przewidzianego w art. 58 ust. 2 tej ustawy pięcioletniego okresu składkowego i nieskładkowego przypadającego w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy. Uchwała ta straciła na aktualności w związku nowelizacją art. 58, która weszła w życie od dnia 23 września 2011 roku, a zgodnie z którą dodano ust. 4, wskazujący iż warunku wykazywania przewidzianego w art. 58 ust. 2 tej ustawy pięcioletniego okresu składkowego i nieskładkowego przypadającego w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy nie stosuje się do osoby, która udowodniła okres składkowy, o którym mowa w art. 6, wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiety i 30 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Abstrahując od twierdzeń wnioskodawczyni zawartych w odwołaniu, jakoby wobec osoby zmarłej przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej art. 58, należało stosować poprzednie przepisy wraz ze stanowiskiem wyrażonym w przywołanej wyżej uchwale składu 7 sędziów Sądu Najwyższego zauważyć należy, iż wedle wszelkich posiadanych dokumentów dotyczących zatrudnienia zmarłego K. M. (2) nie posiadał on na przestrzeni całego życia zawodowego nawet 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych łącznie (tj. według wersji sprzed dnia 23 września 2011 roku), a tym bardziej nie można udowodnić iż przebył on 30 lat okresów składkowych.

W świetle powyższego Sąd nie prowadził postępowania dowodowego na okoliczność ewentualnego wykonywania pracy we wskazanych w oświadczeniu i zeznaniach świadków okresach prac sezonowych w Spółdzielni (...) w B., gdyż ustalenia w tym zakresie nie miałyby żadnego wpływu na rozstrzygnięcie sprawy, nie dawałyby też skarżącemu podstaw do dodatkowych roszczeń. Dalsze prowadzenie postępowania spowodowałoby więc jedynie jego wydłużenie, które w okolicznościach sprawy niniejszej należało ocenić jako zbędne. Uznać więc należy, iż w niniejszej sprawie nie zostały spełnione warunki do ustalenia prawa do renty rodzinnej dla K. M. (1).

K. M. (2) nie spełnił przesłanek do ustalenia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy określonych w art. 57 ust. 1 i 2 cyt. ustawy. Pomimo bowiem domniemania całkowitej niezdolności do pracy ustalonej na dzień zgonu nie można ustalić prawa do renty, bowiem zmarły legitymował się stażem poniżej 25 lat oznaczonych w art. 57 ust. 2 powołanej ustawy. Również w zakresie przesłanek z art. 57 ust. 1 ustawy podnieść trzeba, iż nie legitymuje się wymaganym okresem składkowym i nieskładkowym – 5 lat w ciągu ostatnich 10 lat przed złożeniem wniosku o rentę (art. 58 ust. 1 pkt 5 i ust. 2 ustawy). Ponadto jego niezdolność do pracy powstała po upływie 18 miesięcy od dnia ustania ostatniego ubezpieczenia (tj. od 4 października 1995 roku).

W tym miejscu podkreślić należy, iż w orzecznictwie utrwalony jest pogląd, że z uwagi na specyfikę prawa ubezpieczeń społecznych, podstawę przyznania świadczeń z ubezpieczenia społecznego mogą stanowić tylko przepisy prawa, a nie zasady współżycia społecznego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 2000 r., II UKN 293/99, OSNP 2001/9/321; wyrok z dnia 19 czerwca 1986 r., II URN 96/86,Służba Pracownicza 1987 r. nr 3); wyrok z dnia 29 października 1997 r., II UKN 311/97, OSNAPiUS 1998 r. nr 15, poz. 465). Wnioskodawczyni może w takiej sytuacji jedynie zwrócić się z wnioskiem o przyznanie świadczenia w drodze wyjątku do Prezesa ZUS, który na podstawie art. 83 cytowanej ustawy o emeryturach i rentach z FUS posiada uprawnienie do przyznania w drodze wyjątku świadczenia w wysokości nieprzekraczającej odpowiednich świadczeń przewidzianych w ustawie ubezpieczonym oraz pozostałym po nich członkom rodziny, którzy wskutek szczególnych okoliczności nie spełniają warunków wymaganych w ustawie do uzyskania prawa do emerytury lub renty, nie mogą - ze względu na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek - podjąć pracy lub działalności objętej ubezpieczeniem społecznym i nie mają niezbędnych środków utrzymania.

W konsekwencji skoro K. M. (2) nie posiadał uprawnień do renty z tytułu niezdolności do pracy, nie można było ustalić prawa do renty rodzinnej dla jego syna K. M. (1).

Mając powyższe na uwadze w oparciu o powołane wyżej przepisy oraz na mocy art.477¹⁴§ 1 k.p.c. Sąd orzekł jak w sentencji.

WYROK

UZASADNIENIE