UZASADNIENIE

Skarb Państwa – Starosta (...) wniósł o zniesienie współwłasności zabudowanej nieruchomości położonej w R. gmina P., dla której Sąd Rejonowy w Elblągu prowadzi księgę wieczystą nr (...) o wartości 150.300,00 zł poprzez przyznanie jej na własność uczestnika J. G.. Jako współwłaściciele tej nieruchomości wpisani są Skarb Państwa – Starosta (...) oraz uczestnicy J. G. i E. S. (1).

J. G. wniósł o zniesienie współwłasności poprzez wyodrębnienie części przypadających każdemu uczestnikowi, a następnie podniósł zarzut zasiedzenia udziału(...) przedmiotowej nieruchomości. Z ostrożności procesowej uczestnik domagał się zniesienia współwłasności poprzez utworzenie dwóch odrębnych nieruchomości: o powierzchni 0,29 ha i przyznanie jej uczestnikowi J. G. oraz o powierzchni 0,06 ha i przyznanie jej uczestniczce E. S. (1) z zastrzeżeniem, że działka uczestniczki przylegała będzie do działki geodezyjnej nr (...) i obejmowała będzie budynek gospodarczy.

Uczestniczka E. S. (1) wniosła o zniesienie współwłasności nieruchomości położonej w R. poprzez jej fizyczny podział pomiędzy uczestników z wydzieleniem dla uczestniczki działki obejmującej budynek starej mleczarni z możliwością dojazdu do niej. Na wypadek orzeczenia o obowiązku spłat zgłosiła do rozliczenia nakłady poniesione na nieruchomość wspólną.

Pismem z dnia 13 sierpnia 2014 roku pełnomocnik uczestniczki E. S. (1) podniósł zarzut zasiedzenia przez uczestniczkę udziału we współwłasności części działki nr (...) w zakresie wytyczonej przez biegłego działki nr (...).

Na rozprawie w dniu 22 grudnia 2014 roku uczestnicy J. G. oraz E. S. (1) ostatecznie wskazali, iż wnoszą o uwzględnienie zarzutu zasiedzenia z jednoczesnym zniesieniem współwłasności powstałej na skutek tegoż zasiedzenia działki nr (...) bez obowiązku spłat.

Postanowieniem z dnia 5 stycznia 2015 roku Sąd Rejonowy w Elblągu zniósł współwłasność nieruchomości położonej w R. gmina P., składającej się z działki gruntu numer (...) o faktycznej powierzchni 0,3466 ha, dla której Sąd Rejonowy w Elblągu prowadzi księgę wieczystą numer (...) w ten sposób, że:

a. działkę gruntu numer (...) podzielił na działki o numerach: (...) o powierzchni 0,1386 ha i (...) o powierzchni 0,2080 ha według projektu planu geodezyjnego stanowiącego załącznik do opinii z dnia 27 stycznia 2014 r. biegłego S. D. (k. 215 akt sprawy), który uczynić integralną częścią niniejszego postanowienia;

b. przyznał na rzecz uczestniczki E. S. (1) prawo własności działki gruntu numer (...), bez obowiązku spłaty na rzecz pozostałych zainteresowanych w sprawie;

c. przyznał na rzecz uczestnika J. G. prawo własności działki gruntu numer (...), bez obowiązku spłaty na rzecz pozostałych zainteresowanych w sprawie;

a ponadto rozstrzygnął o kosztach postępowania i nieuiszczonych kosztach sądowych.

Na skutek apelacji od powyższego orzeczenia wniesionej przez Skarb Państwa Sąd Okręgowy w Elblągu postanowieniem z dnia 15 kwietnia 2015 roku uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w Elblągu do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego. W uzasadnieniu orzeczenia wskazano, iż w toku ponownego rozpoznania sprawy Sąd I instancji w pierwszej kolejności oceni i rozstrzygnie wniosek uczestników o stwierdzenie zasiedzenia, w brzmieniu sprecyzowanym przez nich w toku postępowania, a następnie orzeknie w zakresie wniosku o zniesienie współwłasności.

Pełnomocnik uczestnika J. G. w piśmie procesowym z dnia 10 czerwca 2015r. wniósł o stwierdzenie nabycia przez uczestnika prawa własności przez zasądzenie części nieruchomości-działki nr (...) w granicach wytyczonej przez biegłego S. D. działki nr (...), podtrzymując dotychczasowe stanowisko, a także oddalenie wniosku o zniesienie współwłasności działki nr (...) i orzeczenie spłat. Wniesiono również o zasądzenie kosztów procesu, w tym zastępstwa procesowego.

W wyniku ponownego rozpoznania sprawy Sąd Rejonowy w Elblągu postanowieniem z dnia (...). oddalił wniosek o zniesienie współwłasności; stwierdził, że uczestniczka E. S. (1) nabyła przez zasiedzenie z dniem 1 października 2005r. prawo własności części nieruchomości gruntowej położonej w R. gmina P. oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka numer (...) o faktycznej powierzchni 0,3466 ha, dla której Sąd Rejonowy w Elblągu prowadzi księgę wieczystą nr (...) w postaci prawa własności działki gruntu numer (...) o powierzchni 0,1386 ha, według projektu planu geodezyjnego, stanowiącego załącznik do opinii z dnia 27 stycznia 2014r. biegłego S. D., który uczynił integralną częścią postanowienia; stwierdził, że uczestnik J. G. nabył przez zasiedzenie z dniem 1 października 2005r. prawo własności części nieruchomości gruntowej położonej w R. gmina P. oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka numer (...) o faktycznej powierzchni 0,3466 ha, dla której Sąd Rejonowy w Elblągu prowadzi księgę wieczystą nr (...) w postaci prawa własności działki gruntu numer (...) o powierzchni 0,2080 ha, według projektu planu geodezyjnego, stanowiącego załącznik do opinii z dnia 27 stycznia 2014r. biegłego S. D.; przyznał pełnomocnikowi z urzędu adwokatowi P. P. ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Elblągu kwotę 4.428 zł tytułem wynagrodzenia; nakazał pobrać od wnioskodawcy na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Elblągu kwotę 12.608,52 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych oraz zasądził od wnioskodawcy na rzecz uczestnika J. G. kwotę 2.417 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Orzeczenie zapadło na podstawie następujących ustaleń, wniosków i przepisów prawa:

Współwłaścicielami nieruchomości w postaci działki nr (...) o faktycznej powierzchni 0,3466 ha, położonej w R. gmina P., dla której Sąd Rejonowy w Elblągu prowadzi księgę wieczystą nr (...), byli:

- J. G. w 29/100 części;

- Skarb Państwa – Starosta Powiatowy w E. w 62/100 części;

- E. S. (1) w 9/100 części.

Na działce posadowione są obora i budynek gospodarczy.

Obora o powierzchni użytkowej 440 m ² jest na poddaszu wykorzystywana na magazynowanie pasz, zaś część parterowa zawiera pomieszczenia dla zwierząt.

Budynek gospodarczy jest częściowo rozebrany, a w części istniejącej jest wykorzystywany przez uczestniczkę E. S. (1) na składowanie drewna opałowego. Powierzchnia użytkowa budynku to 80,0 m2.

Fizyczny podział nieruchomości na dwie działki gruntu, zgodnie z obszarem użytkowania przez każdego z uczestników, przewiduje działkę nr (...) o powierzchni 0,1386 ha o wartości 36.069,59 zł oraz działkę nr (...) o powierzchni 0,2080 ha o wartości 54.130,41 zł., co wynika z opinii biegłych M. P. i S. D..

Nieruchomość została podzielona pomiędzy użytkujące je osoby do wyłącznego korzystania. J. G. zajmuje część działki nr (...) od 15 kwietnia 1991 roku, kiedy to nabył gospodarstwo rolne od rodziców M. i L. G.. Rodzice uczestnika władali nieruchomością co najmniej od 1974 roku w obszarze obejmującym wydzieloną działkę nr (...), kiedy to M. G. nabyła udział w nieruchomości w wysokości (...). Następnie w dniu 27 marca 1985 roku M. G. wraz z mężem L. G. nabyli od Skarbu Państwa udział w nieruchomości nr (...) w wysokości (...). W opisie i mapie ewidencyjnej z dnia 25 października 1984 roku wskazano, iż obora znajdująca się na działce nr (...) staje się własnością L. G., natomiast budynek gospodarczy jest własnością M. S..

Ojciec uczestniczki E. S. (1) M. S., zajmował część nieruchomości nr 120 od 17 stycznia 1952 roku, kiedy to otrzymał udział w wysokości 9/100 aktem nadania Powiatowej Komisji Ziemskiej w P..

Od czasu, kiedy uczestnik J. G. otrzymał gospodarstwo od rodziców, zajmował działkę nr (...) wyłącznie z uczestniczką E. S. (1). Od tego czasu płacił podatki za nieruchomość oraz władał nieruchomością wraz z uczestniczką E. S. (1). W 2007 roku uczestnik J. G. rozpoczął inwestycję związaną z budową na terenie działki nr (...) zbiornika na gnojowicę i budowę płyty gnojowej. Postępowanie administracyjne nie uwzględniało Skarbu Państwa.

Uczestnicy J. G., jak i E. S. (1) pozostawali w przekonaniu, iż są wyłącznymi współwłaścicielami nieruchomości. Przez cały okres, od kiedy władali nieruchomością nr 120 rodzice uczestnika J. G. i uczestniczki E. S. (1) oraz sami uczestnicy - Skarb Państwa nigdy nie interesował się nieruchomością ( do roku 2011). J. G. oraz E. S. (1) dopiero w 2011 roku powzięli wiadomość, iż współwłaścicielem jest także Skarb Państwa. W wypisie z rejestru gruntów, jaka była dołączona do decyzji o warunkach zabudowy z dnia 21 maja 2007 roku wyraźnie zostało wskazane, iż właścicielami działki nr (...) w R. jest wyłącznie J. G. w udziale 91/100 oraz M. S. w udziale(...).

J. G. i E. S. (1) dokonali faktycznego podziału nieruchomości do korzystania w ten sposób, iż z budynku gospodarczego starej mleczarni korzystała zawsze E. S. (1) tak jak jej poprzednicy prawni, natomiast z pozostałej części nieruchomości J. G. tak jak jego poprzednicy prawni. W budynku gospodarczym rodzice uczestniczki oraz sama uczestniczka E. S. (1) hodowali trzodę chlewną. Rodzice uczestnika w budynku obory trzymali konie, świnie, korzystali z magazynu. Obecnie uczestnik J. G. zlikwidował hodowlę bydła i od 1991 roku w budynku obory trzyma trzodę chlewną. Zakres posiadania nieruchomości przez J. G. oraz jego poprzedników prawych obejmuje część nieruchomości nr 120 w granicach wydzielonych przez biegłego S. D. jako działka nr (...) o powierzchni 0,2080 ha. Natomiast zakres posiadania nieruchomości nr (...) przez E. S. (1) oraz jej poprzedników prawnych obejmuje część nieruchomości w granicach wydzielonych przez biegłego S. D. jako działka nr (...) o powierzchni 0,1386 ha.

Poczynione wyżej ustalenia stanu faktycznego oparto na zeznaniach wskazanych świadków, opinii biegłego S. D., częściowo opinii biegłego M. P. oraz dowodach w postaci dokumentów znajdujących się w aktach niniejszej sprawy oraz aktach księgi wieczystej nr (...) Sądu Rejonowego w Elblągu. Zgodnie z art.172 kc posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie). Po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze (§ 2).

Ustawowymi przesłankami zasiedzenia jest samoistne posiadanie nieruchomości oraz upływ czasu zależny od dobrej lub złej wiary posiadacza. Na podstawie art. 336 kc posiadaczem samoistnym jest ten, kto rzeczą faktycznie włada jak właściciel. Zgodnie z przyjętą w doktrynie definicją dobrej wiary, posiadaczem samoistnym w dobrej wierze jest ten, kto z uwagi na usprawiedliwione okoliczności, jest przekonany, że przysługuje mu takie prawo do władania rzeczą jakie faktycznie wykonuje. Natomiast w złej wierze jest ten, kto wie albo wiedzieć powinien, że prawo własności przysługuje nie jemu, lecz innej osobie.

Wnioskując z analizy przeprowadzonego postępowania dowodowego należało stwierdzić, że uczestnicy J. G. i E. S. (1) oraz ich poprzednicy prawni M. i L. G. oraz M. S. byli samoistnymi posiadaczami spornej działki w zakresie, w jakiej z niej korzystali. Rodzice uczestników władali całą nieruchomością jak właściciele od 23 sierpnia 1974 roku (M. G.) oraz od 1952 roku (M. S.). Wszyscy przesłuchani świadkowie zgodnie zeznali, iż poprzednicy prawni uczestników dokonali podziału całej działki do korzystania w ten sposób, iż Państwo G. korzystali z obory znajdującej się na działce, a rodzice E. S. (1) z budynku gospodarczego. Ponadto wszyscy oni wykorzystywali działkę do prac gospodarczych w zakresie w jakim zostało to wskazane na mapie sporządzonej przez biegłego S. D. tj. w granicach nowych działek nr (...). Ponadto zarówno E. S. (1), jak i J. G. dbali o użytkowane nieruchomości, przeprowadzając konieczne prace w celu zachowania esencji rzeczy. Budynek obory był remontowany przez uczestnika J. G., natomiast uczestniczka wykonała remont budynku gospodarczego przez wymianę pokrycia dachowego oraz wykonanie przyłącza elektrycznego.

Mając na uwadze powyższe należy uznać, iż uczestnik J. G. oraz jego poprzednicy prawni M. i L. G. posiadali samoistnie część nieruchomości w postaci działki nr (...) w R. o powierzchni 0,2080 ha, obejmującą prócz gruntu budynek obory, od 1974 roku, natomiast uczestniczka E. S. (1) oraz jej poprzednik prawny M. S. posiadali samoistnie część nieruchomości w postaci działki nr (...) w R. o powierzchni 0,1386 ha , obejmującą prócz gruntu budynek gospodarczy dawnej mleczarni, od 1952 roku. Zakres posiadania nieruchomości przez J. G. i jego poprzedników prawnych obejmuje część nieruchomości nr(...) w granicach wydzielonych przez biegłego S. D. jako działka nr (...), natomiast zakres posiadania nieruchomości nr 120 przez E. S. (1) i jej poprzedników prawnych obejmuje część nieruchomości w granicach określonych przez biegłego S. D. jako działka nr (...).

. W zależności od tego, czy samoistny posiadacz uzyskał posiadanie w dobrej czy złej wierze, termin zasiedzenia wynosi 20 lat bądź 30 lat. Kodeks cywilny nie zawiera definicji dobrej wiary. Określenie przesłanki krótszego terminu nastąpiło przez zanegowanie stanu złej wiary. Jest to, z jednej strony, konsekwencją ogólnego domniemania dobrej wiary (art. 7 k.c.), a z drugiej – przerzuceniem ciężaru dowodu złej wiary na tego, kto twierdzi, że samoistny posiadacz uzyskał posiadanie w złej wierze. Decydującą dla oceny dobrej czy złej wiary posiadacza jest przede wszystkim jego świadomość. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 05 stycznia 2011 roku w sprawie III CSK 72/10 (LEX nr 927819) o tym, czy nieruchomość posiada się w dobrej, czy złej wierze, decyduje stan świadomości w momencie obejmowania nieruchomości. Przy ocenie zatem, czy zachodzą warunki do nabycia własności nieruchomości w drodze zasiedzenia, dobra wiara polega na usprawiedliwionym w danych okolicznościach przekonaniu posiadacza, że przysługuje mu takie prawo do władania rzeczą, jakie faktycznie wykonuje. Ostateczne stanowisko co do pojęcia dobrej wiary w rozumieniu przepisów o nabyciu własności nieruchomości w drodze zasiedzenia zajął Sąd Najwyższy w uchwale składu 7 sędziów z 6 grudnia 1991 r., III CZP 108/91 (OSNCP 1992, nr 4, poz. 48) – dobra wiara polega na błędnym, ale w danych okolicznościach usprawiedliwionym przekonaniu posiadacza nieruchomości, że przysługuje mu wykonywane przez niego prawo. Jak podniósł Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 07 października 2010 roku w sprawie IV CSK 152/10 (Lex nr 707912) w złej wierze jest ten, kto wie albo wiedzieć powinien, że prawo przysługuje nie jemu, lecz innej osobie.

Poprzednicy prawni uczestników byli niewątpliwie w złej wierze obejmując całą nieruchomość nr 120 do korzystania, gdyż z dokumentów poświadczających nabycie przez nich prawa własności wynika, iż nabyli oni jedynie udział we współwłasności, zaś jednym ze współwłaścicieli jest Skarb Państwa. Dlatego też do stwierdzenia zasiedzenia wymagany jest okres 30 lat samoistnego posiadania określony w art. 172 § 1 kc w zw. z art. 9 ustawy z dnia 28 lipca 1990 roku o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz. U. z 1990 r. Nr 55, poz. 321).

Zgodnie z treścią art. 10 ustawy z dnia 28 lipca 1990 roku o zmianie ustawy kodeks cywilny, jeżeli przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy istniał stan, który według przepisów dotychczasowych wyłączał zasiedzenie nieruchomości, a według przepisów obowiązujących po wejściu w życie tej ustawy prowadzi do zasiedzenia, zasiedzenie biegnie od dnia wejścia jej w życie; jednakże termin ten ulega skróceniu o czas, w którym powyższy stan istniał przed wejściem w życie ustawy, lecz nie więcej niż o połowę.

Ponieważ działka nr (...) w R. stanowiła przedmiot współwłasności Skarbu Państwa, zatem z mocy art. 177 kc (obowiązującego do dnia 30 września 1990 roku), wyłączona była możliwość nabycia jej własności przez zasiedzenie. Tym samym, w myśl cytowanego wyżej przepisu, trzydziestoletni termin zasiedzenia spornej działki liczyć należy od dnia 1 października 1990 roku, przy czym dopuszczalne jest doliczenie do tego czasu posiadania jej przez uczestników oraz ich poprzedników prawnych przed tą datą, nie więcej jednak niż lat piętnaście. Mając na uwadze, iż przed 01 października 1990 roku rodzice uczestnika J. G. posiadali nieruchomość od 1974 roku, natomiast ojciec uczestniczki E. M. S. od 1952 roku, to okres konieczny do zasiedzenia należało skrócić o 15 lat. Zatem od 01 października 2005 roku uczestnik J. G. oraz uczestniczka E. S. (1) zasiedzieli nieruchomość w postaci działki nr (...) położonej w R., w której własności udział posiadał Skarb Państwa przez to, że nabyli przez zasiedzenie z tym dniem prawo własności nieruchomości w postaci dwóch działek oznaczonych jako działka nr (...) ( E. S. (1)) i działka nr (...) ( J. G.).

W związku z powyższym w punkcie II i III postanowienia orzeczono, iż uczestniczka E. S. (1) nabyła przez zasiedzenie z dniem 1 października 2005 roku prawo własności części nieruchomości gruntowej położonej w R. gmina P. oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka numer (...) o faktycznej powierzchni 0,3466 ha, dla której Sąd Rejonowy w Elblągu prowadzi księgę wieczystą numer (...), w postaci prawa własności działki gruntu numer (...) o powierzchni 0,1386 ha, według projektu planu geodezyjnego, stanowiącego załącznik do opinii z dnia 27 stycznia 2014 roku biegłego S. D., natomiast uczestnik J. G. nabył przez zasiedzenie z dniem 1 października 2005 roku prawo własności części nieruchomości gruntowej położonej w R. gmina P. oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka numer (...) o faktycznej powierzchni 0,3466 ha, dla której Sąd Rejonowy w Elblągu prowadzi księgę wieczystą numer (...), w postaci prawa własności działki gruntu numer (...) o powierzchni 0,2080 ha, według projektu planu geodezyjnego, stanowiącego załącznik do opinii z dnia 27 stycznia 2014 roku biegłego S. D..

Z uwagi na nabycie własności nieruchomości w drodze zasiedzenia przez uczestników postępowania, brak było podstaw do uwzględnienia wniosku o zniesienie współwłasności pomiędzy Skarbem Państwa, E. S. (1) a J. G.. Z chwilą zasiedzenia przez współwłaścicieli fizycznych części nieruchomości współwłasność przestała istnieć tym samym nie przysługuje roszczenie o jej zniesienie, co skutkowało oddaleniem wniosku w punkcie pierwszym.

Na podstawie § 3 i § 6 pkt 5 i § 8 pkt 6 oraz §13 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu – Dz. U. Nr 163, poz. 1348, ze zm. Sąd przyznał pełnomocnikowi z urzędu uczestniczki E. S. (1) adwokatowi P. P. ze Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Elblągu kwotę 4428 zł tytułem pomocy prawnej udzielonej uczestniczce (tj. 2400 zł i 1200 zł powiększone o podatek VAT) – punkt IV postanowienia.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie przepisu art. 520 § 2 i § 3 k.p.c. uznając, że interesy wnioskodawcy i uczestników były sprzeczne. Interesem wnioskodawcy było uzyskanie orzeczenia zgodnego z wnioskiem, który uległ oddaleniu. Przeciwnym interesem uczestników było stwierdzenie zasiedzenia przez nich wydzielonych części nieruchomości i tym samym uniknięcie obowiązku spłat na rzecz wnioskodawcy. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym w postanowieniu z dnia 26.07.2012 roku w sprawie II CZ 86/12 (LEX nr 1228797), w postępowaniu nieprocesowym są rozpoznawane sprawy, w których interesy uczestników zazwyczaj są sprzeczne, a do tej kategorii zaliczają się sprawy o stwierdzenie nabycia własności rzeczy przez zasiedzenie, bowiem sprzeczność co do wyniku sprawy oczekiwanego przez wnioskodawcę i uczestnika postępowania jest wyraźna. Sprzeczność interesów w niniejszej sprawie spotęgowana jest również przez wystąpienie z roszczeniem o zniesienie współwłasności z obowiązkiem spłaty na rzecz wnioskodawcy.

Sprzeczność interesów pomiędzy uczestnikami, w rozumieniu art. 520 § 2 i 3 kpc, występuje wtedy, gdy postanowienie kończące postępowanie w sprawie wywiera wpływ dla jednych zainteresowanych na zwiększenie, a dla innych na zmniejszenie ich praw ( vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 05.12.2012r. sygn.. akt I CZ 148/12, M.Prawn. 2013/15/812)

W związku z powyższym wnioskodawca powinien uiścić koszty sądowe, które poniósł Skarb Państwa – Sąd Rejonowy w Elblągu tj. łącznie 12.608,52 zł (koszty opinii biegłych w sprawie oraz wynagrodzenie pełnomocnika z urzędu) . Na podstawie przepisu art. 83 w zw. z art. 113 ust 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 520 § 2 k.p.c. Sąd nakazał pobrać od wnioskodawcy na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Elblągu nieuiszczone koszty sądowe (punkt V postanowienia).

Na podstawie art. 520§3 k.p.c. w zw. z § 3 i § 6 pkt 5 i § 8 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu – Dz. U. Nr 163, poz. 1348, ze zm. zasądzono od wnioskodawcy na rzecz uczestnika J. G. zwrot kosztów postępowania.

W apelacji od tego postanowienia Skarb Państwa – Starosta (...) zaskarżył je w całości zarzucając:

1. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia polegający na przyjęciu, że E. S. (1) nabyła przez zasiedzenie z dniem 1.10.2005r. prawo własności części nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) o powierzchni 0,3466 ha , dla której Sąd Rejonowy w Elblągu prowadzi księgę wieczystą (...) w postaci prawa własności działki nr (...) o powierzchni 0,1386 ha według projektu S. D.;

2. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia polegający na przyjęciu, że J. G. nabył przez zasiedzenie z dniem 1.10.2005r. prawo własności części nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) o powierzchni 0,3466 ha , dla której Sąd Rejonowy w Elblągu prowadzi księgę wieczystą (...) w postaci prawa własności działki nr (...) o powierzchni 0,2080 ha według projektu S. D.;

3. obrazę prawa materialnego, w szczególności art.211 kc polegającą na oddaleniu wniosku o zniesienie współwłasności;

4. obrazę prawa procesowego, w szczególności art.520§2 i 3 kpc poprzez uznanie, że koszty sądowe w postaci kosztów opinii biegłego geodety S. D., kosztów opinii M. P. i kosztów opinii E. K. (1) oraz koszty pełnomocnika z urzędu uczestniczki są kosztami związanymi z udziałem w sprawie wnioskodawcy i były niezbędne do celowego przeprowadzenia postępowania;

5. obrazę prawa procesowego, w szczególności §8 pkt 6 oraz §13 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu poprzez zasądzenie kwoty 4.428 zł w miejsce kwoty 2.214 zł;

6. obrazę prawa procesowego, w szczególności art.520§1 kpc poprzez obciążenie wnioskodawcy kosztami postępowania na rzecz J. G..

W rozwinięciu tych zarzutów skarżący podniósł, iż Sąd Rejonowy błędnie ustalił, że

uczestnicy i ich następcy prawni (poprzednicy-przyp.wł) byli samoistnymi posiadaczami działki w zakresie granic wyznaczonych przez biegłego, gdyż pozostaje to w sprzeczności z ustaleniem sądu, że J. G. i E. S. (1) dokonali faktycznego podziału nieruchomości do korzystania (…), wobec czego nie można uznać, że występowali w stosunku do siebie jako samoistni posiadacze. O ile zaś byli oni wspólnie samoistnymi posiadaczami nieruchomości , to Sąd powinien ustalić w jakim zakresie każdy z uczestników zasiedział udział Skarbu Państwa ((...)). Podkreślono bezzasadność nałożenia na wnioskodawcę kosztów postępowania, powstałych w związku z inicjatywą dowodową uczestników albo poniesionych w ich interesie.

Skarżący wniósł uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania ewentualnie o zmianę postanowienia poprzez odstąpienie od obciążania wnioskodawcy kosztami sądowymi i obciążenie tymi kosztami uczestników.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Apelację należało uznać za nieuzasadnioną co do meritum rozstrzygnięcia i częściowo uzasadnioną w zakresie zaskarżonego rozstrzygnięcia o kosztach sądowych.

W pierwszej kolejności przypomnieć należy, iż rozpoznając sprawę ponownie Sąd Rejonowy stosownie do treści art.386§1 kpc był związany oceną prawną i wskazaniami co do dalszego postępowania wyrażonymi w uzasadnieniu postanowienia Sądu Okręgowego w Elblągu z dnia 15 kwietnia 2015r. i zalecenia te wykonał.

W orzeczeniu Sądu Okręgowego wskazano, iż w pierwszej kolejności rozstrzygnąć należało o zgłoszonych przez uczestników wnioskach o zasiedzenie nieruchomości, gdyż ta kwestia determinowała byt wniosku Skarbu Państwa o zniesieniu współwłasności z punktu widzenia istnienia przedmiotu współwłasności. Dostrzeżono istnienie tego rodzaju sporu o własność, który podlega rozpoznaniu w trybie art.618§1 i 2 kpc, a który nie został rozstrzygnięty. W odniesieniu do samych wniosków uczestników będących wraz z wnioskodawcą współwłaścicielami nieruchomości wskazano na konieczność zbadania przesłanek zasiedzenia wynikających z art.172 i n. kc oraz specyfikę zasiedzenia przez współwłaścicieli. Podkreślono możliwość zasiedzenia udziału we współwłasności, gdy nieruchomość jest przedmiotem prowadzącego do zasiedzenia współposiadania i powołano się na poglądy prawne wyrażone w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 2014r., III CSK 280/13. Nakazano przy tym odnieść się wprost do zgłoszonych przez uczestników żądań, tj. żądania zasiedzenia w odniesieniu do konkretnie wyznaczonych działek nr (...), zaznaczając, iż wykluczona jest modyfikacja istniejących udziałów we współwłasności na skutek zasiedzenia określonych fizycznych części nieruchomości powstałych w wyniku nieformalnego podziału, których powierzchnia nie odpowiada dotychczasowym udziałom ułamkowym poszczególnych współwłaścicieli. Taki stan może prowadzić tylko do zasiedzenia określonych fizycznych części nieruchomości przez współwłaścicieli (vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 1968r. III CZP 106/08).

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd pierwszej instancji w wyniku ponownego rozpoznania sprawy, gdyż znajdują one umocowanie w zgromadzonym materiale dowodowym prawidłowo ocenionym według kryteriów wskazanych w art.233§1 kpc. Wnioskodawca stawiając zaskarżonemu orzeczeniu zarzut błędu w ustaleniach faktycznych w istocie kwestii tej nie rozwinął, umiejscawiając stanowiącą jego przedmiot materię raczej w sferze naruszenia prawa materialnego, o czym będzie mowa w dalszej części uzasadnienia. Nie wskazuje się na naruszenie art. 233 kpc jako źródło tego błędu, a przecież błąd w ustaleniach faktycznych jest właśnie konsekwencją takiej wady postępowania. Jeżeli z materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 12 sierpnia 2015 r., III AUa 415/15, (...) Prawnej Lex (...) nr (...)).

Zatem dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 kpc, tak jak dla skuteczności zarzutu dokonania błędnych ustaleń faktycznych, konieczne jest wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie sądu w tym zakresie. W szczególności skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im je przyznając (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi dnia 29 lipca 2015 r., I ACa 128/15, (...) Prawnej Lex (...) nr (...)). Skarżący tego w istocie tego nie czyni; w szczególności zaś nie podważa istnienia przesłanek zasiedzenia dotyczących samoistności i okresu posiadania uczestników dotyczących przedmiotowej nieruchomości.

Do prawidłowo ustalonego stanu faktycznego Sąd Rejonowy w sposób właściwy zastosował przepisy obowiązującego prawa.

Dopuszczalne jest nabycie – przez jednego lub niektórych współwłaścicieli w częściach ułamkowych , samodzielnie lub wspólnie, przez zasiedzenie – fizycznej części nieruchomości będącej przedmiotem współwłasności. Najczęściej chodzi tu o części fizyczne wydzielone nieformalną umową o zniesienie współwłasności nieważną z braku wymaganej formy albo części fizyczne wydzielone współwłaścicielom do użytkowania. Normalnym skutkiem umowy o podział do użytkowania jest to, że każdy współwłaściciel pozostaje nadal samoistnym posiadaczem całej rzeczy oraz posiadaczem zależnym prawa użytkowania określonej części fizycznej. O zasiedzeniu tak określonej części nieruchomości może być mowa dopiero wówczas, gdy nastąpi jawna dla otoczenia zmiana kwalifikacja posiadania albo w wyniku dalszej umowy zmieniającej tytuł posiadania. Dopiero od tej chwili współwłaściciele stają się samoistnymi posiadaczami wydzielonych części fizycznych o kwalifikacjach prowadzących do zasiedzenia. Dotyczy to także samowolnej zmiany dotychczasowego tytułu posiadania prze posiadacza, który objął w posiadanie (zależne) część wydzieloną na podstawie umowy o podział do użytkowania, jednakże w tym wypadku zmiana charakteru posiadania z zależnego na samoistne musi nastąpić w sposób widoczny dla pozostałych współwłaścicieli. Niedopuszczalna jest modyfikacja istniejących udziałów we współwłasności na skutek zasiedzenia ze strony poszczególnych współwłaścicieli jej fizycznych części powstałych w wyniku nieformalnego podziału, których powierzchnia nie odpowiada dotychczasowym udziałom ułamkowym poszczególnych współwłaścicieli. Dla oceny zasiedzenia przez poszczególnych współwłaścicieli fizycznie wydzielonych i posiadanych części obojętną jest rzeczą, czy części te odpowiadają dotychczasowym ich udziałom, w jakich byli oni współwłaścicielami w ułamkowych częściach. Z chwilą bowiem upływu terminów potrzebnych do zasiedzenia dotychczasowi współwłaściciele stają się z mocy samego prawa wyłącznymi właścicielami wydzielonych i posiadanych przez nich części fizycznych danej nieruchomości. Z tą chwilą ustaje też współwłasność i każdy z dotychczasowych współwłaścicieli staje się właścicielem posiadanej przez niego fizycznej części nieruchomości (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 1968r. III CZP 106/68, OSNCP 6/69 poz.108).

Mając na uwadze powyższe stwierdzić należało, iż wbrew zarzutowi apelanta zaskarżone orzeczenie nie narusza prawa materialnego, a zwłaszcza przywołanego przez niego przepisu art.211 kc , gdyż wskutek uwzględnienia wniosków uczestników o zasiedzenie nieruchomości w granicach działek (...) wyznaczonych opinią biegłego S. D., przestał istnieć przedmiot współwłasności, którego dotyczył wniosek.

Apelacja nie zasługiwała również na uwzględnienie w zakresie zasądzenia od wnioskodawcy na rzecz uczestnika kosztów postępowania w kwocie 2.417 zł (pkt V postanowienia) obejmujących wynagrodzenie pełnomocnika będącego adwokatem i opłatę od udzielonego pełnomocnictwa. Wynagrodzenie zostało ustalone prawidłowo na podstawie § 3 i § 6 pkt 5 oraz § 8 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ( Dz.U. Nr 163, poz.1348 ze zm.) , a samo rozstrzygniecie znajduje podstawę w art.520 § zd.1 kpc stanowiącym, że § 3 jeżeli interesy uczestników są sprzeczne, sąd może włożyć na uczestnika, którego wnioski zostały oddalone lub odrzucone, obowiązek zwrotu kosztów postępowania poniesionych przez innego uczestnika. Sprzeczność interesów wnioskodawcy i uczestnika nie budziła wątpliwości, a uczestnik ostatecznie utrzymał się ze swoim żądaniem, co do którego skarżący pozostawał w opozycji.

W części usprawiedliwione okazały się natomiast zarzuty dotyczące rozstrzygnięć o kosztach postępowania i nieuiszczonych kosztach sądowych. W pierwszej kolejności odnieść się należy do struktury i sumy tych kosztów, która wymagała korekty. Ze wskazanej przez Sąd Rejonowy sumy 12.608,52 zł kosztów sądowych poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa należało w zakresie jej rozliczenia pomiędzy zainteresowanymi wyeliminować kwotę 763,36 zł wynagrodzenia przyznanego biegłemu E. K. (1) (k.311). Wynagrodzenie to dotyczyło opinii w zakresie poczynionych przez uczestniczkę E. S. (1) nakładów na sporną nieruchomość, sporządzonej na wniosek i w interesie uczestniczki zwolnionej od kosztów sądowych, zatem brak było podstaw do rozliczenia tej pozycji. Ponadto trafnie zarzucił skarżący, iż wynagrodzenie reprezentującego uczestniczkę pełnomocnika adwokata P. P. nie odpowiadało obowiązującym stawkom wynagrodzeń, gdyż zgodnie z podstawie § 8 pkt 6 w zw. § pkt 4 z rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ( Dz.U. Nr 163, poz.1348 ze zm.) powinno wynieść netto 1.200 zł , zatem w sumie za dwie instancje z uwzględnieniem VAT-u jest to kwota 2.214 zł. Łączna suma wydatków do pokrycia wyniosłą zatem 9.631,16 zł. Nie ma racji skarżący, iż wydatki na opinie biegłych ( z wyjątkiem wspomnianej wcześniej opinii E. K. co do nakładów E. S.) nie pozostawały w związku ze złożonym w sprawie wnioskiem i nie dotyczyły interesu prawnego skarżącego. Opinie biegłych sporządzane były w przedmiocie możliwości zniesienia współwłasności według sposobów prezentowanych przez zainteresowanych w sprawie wywołanej wnioskiem skarżącego, dlatego do rozliczenia wygenerowanych kosztów zastosować należało regułę wyrażoną w art.520 §2 kpc i koszty te stosunkowo rozdzielić, przy czym nie stało temu na przeszkodzie to, iż ostatecznie sporządzone w sprawie opinie zostały wykorzystane przy pozytywnym dla uczestników rozstrzyganiu o żądaniach zasiedzenia. Skoro wnioskodawcy przysługiwał w nieruchomości wspólnej udział (...) , to obciążono go nieuiszczonymi wydatkami w takiej właśnie proporcji: 62% x 9.631,16 zł = 5.971,54 zł. Uczestnika J. G. stosownie do przysługującego mu udziału w nieruchomości wspólnej należało obciążyć nieuiszczonymi wydatkami w kwocie 2.793,03 zł (29% x 9.631,16 zł). Od uczestnika J. G. należało ponadto ściągnąć opłatę od wniosku o zasiedzenie w kwocie 2.000 zł na podstawie art.40 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tj. Dz.U. 2014.1025 ze zm.). Zaznaczenia bowiem wymaga, iż w istocie przedmiotowe postępowanie toczyło się z wniosku Skarbu Państwa – Starosty (...) o zniesienie współwłasności oraz z wniosków J. G. i E. S. (1) o stwierdzenie zasiedzenia, mimo, iż Sąd Rejonowy nie ujął tego w ramy proceduralne.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji na podstawie art.386 § 1 kpc i art.385 kpc w zw. z art.13 §2 kpc.

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE