UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 23 lutego 2015 r. Sąd Okręgowy:

1. zasądził od pozwanej na rzecz powódki Przedsiębiorstwa (...)Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. kwotę 125.935,12 zł z ustawowymi odsetkami:

- od kwoty 35.701,35 zł od dnia 05 stycznia 2013 r.,

- od kwoty 20.204, 35 zł od dnia 13 stycznia 2013 r.,

- od kwoty 33.141,97 zł od dnia 13 stycznia 2013 r.,

- od kwoty 26.660 zł od dnia 20 stycznia 2013 r.,

- od kwoty 10.227,45 zł od dnia 05 lutego 2013r.,

2. oddalił powództwo w pozostałym zakresie

3. zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 9.914 zł tytułem zwrotu kosztów procesu ustalając, co następuje.

Strona powodowa dochodziła w niniejszej sprawie od pozwanej spółki zapłaty kwoty 125.935,12 zł wraz z ustawowymi odsetkami. Na dochodzoną kwotę składała się cena sprzedaży opraw oświetleniowych na rzecz pozwanej, przy czym żądanie nie obejmowało opraw awaryjnych. Pozwana pomimo odbioru wszystkich opraw nie uiściła ceny zakupu, twierdząc, że nie posiadały one wymaganych certyfikatów.

W obronie przed żądaniem pozwu pozwana podniosła przede wszystkim zarzut przedwczesności drogi procesowej wobec braku wymagalności roszczenia, a także podniosła zarzut potrącenia dochodzonej kwoty z wierzytelnością pozwanej w kwocie 198.504,75 zł, wynikające ze szkody jaką poniosła pozwana w związku z dostawą wadliwych opraw awaryjnych i koniecznością demontażu opraw dostarczonych przez powódkę i montażu
i zakupu nowych opraw od innego podmiotu. W piśmie z dnia 24 września 2014 r. wskazała, ze na poniesioną szkodę objętą zarzutem potrącenia ( 198.504,75 zł) składały się:

- cena dostawy świetlnych opraw awaryjnych w kwocie 178.038,81 zł brutto (144.747 zł netto),

- koszt demontażu opraw awaryjnych obejmujący koszt robocizny, sprzętu i materiałów koniecznych – 10.232,97 zł brutto,

- koszt montażu opraw zamiennych obejmujący koszt robocizny, sprzętu i materiałów koniecznych – 10.232,97 zł brutto,

- koszt przewozu (73,80 zł brutto),

- spakowania i przechowania materiałów zdemontowanych opraw – 2195,55 zł (w pomieszczeniu nieogrzewanym) i 369 zł brutto (w pomieszczeniu ogrzewanym).

Niezależnie od powyższych zarzutów pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości wskazując, że powódka nie udowodniła, że należycie wykonała swe obowiązki umowne i w związku z tym jej roszczenie stało się kiedykolwiek wymagalne.

W dniu 3 października 2012 r. strony zawarły umowę sprzedaży nr (...), mocą której powódka zobowiązała się do sprzedaży opraw oświetleniowych wraz z elementami oprzyrządowania, wymienionych w ofercie sprzedającego z 18 września 2012 r., stanowiącą załącznik nr (...) do umowy i dostarczyć je na realizowaną przez pozwaną budowę na terenie Szpitala (...) w S., w terminie do dnia 14 listopada 2012r. Cenę ryczałtową strony ustaliły na kwotę 235.961,29 zł.

Zgodnie z umową pozwana zobowiązana była do uiszczenia ceny za przedmiot sprzedaży w ciągu 60 dni od dnia dostarczenia pozwanej prawidłowo wystawionej faktury VAT wraz z potwierdzonym obustronnie dokumentem WZ lub protokołem zdawczo
-odbiorczym.

Z przeprowadzonego postępowania dowodowego wynika, że przedmiotem umowy stron były dwie grupy opraw – oprawy awaryjne i oprawy zwykłe. Odnośnie opraw zwykłych, wykazane zostało, że zostały one dostarczone wraz z koniecznymi i wymaganymi deklaracjami i certyfikatami, zostały one również odebrane przez pozwaną. W tym zatem zakresie umowa została przez powódkę wykonana prawidłowo. Natomiast w zakresie opraw awaryjnych umowa nie została wykonana w sposób należyty, gdyż jak się okazało nie zostały do nich dołączone stosowne certyfikaty. Jednakże w tej części pozwana odstąpiła od umowy, a cena sprzedaży tych opraw nie była przedmiotem żądania pozwu. Powódka mogła żądać zatem od pozwanej zapłaty ceny sprzedaży opraw oświetleniowych innych, niż awaryjne.

W ocenie Sądu, powódka wypełniła swe umowne obowiązki w zakresie sprzedaży opraw oświetleniowych, innych niż awaryjne, dostarczyła oprawy będące przedmiotem umowy wraz z konieczną dokumentacją i wystawiła faktury VAT dokumentujące transakcje, towar oraz faktury zostały przez pozwaną odebrane.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 125.935,12 zł, uznając jednocześnie, iż zgłoszone w obronie przed żądaniem pozwu zarzuty pozwanej okazały się nieuzasadnione i chybione.

Zarzut dotyczący przedwczesności żądania powódki wobec jego niewymagalności był chybiony, albowiem z wyników postępowania dowodowego wynika, że powódka wykonała umowę należycie w zakresie opraw oświetleniowych innych (zwykłych) i wystawiła stosowne faktury, które pozwana odebrała i nie zwróciła, w fakturach były wskazane terminy zapłaty, których pozwana nie dotrzymała, abstrahując w tym momencie od prawidłowości określenia tych terminów w fakturach, ponadto powódka wezwała pozwaną do zapłaty należności dochodzonej pozwem. Nie można zatem uznać, że jej roszczenie było niewymagalne, a zatem pozwana nie spełniając świadczenia na rzecz powódki nie mogła skutecznie bronić się zarzutem niewymagalności roszczenia.

Drugim zarzutem podniesionym w odpowiedzi na pozew był zarzut potrącenia wierzytelności powódki z wierzytelnością w pozwanej z tytułu szkody poniesionej wskutek nienależytego wykonania umowy w zakresie opraw awaryjnych. Zarzut ten, złożony
w odpowiedzi na pozew, obejmował, zdaniem Sądu, procesowy zarzut potrącenia oraz oświadczenie o potrąceniu w znaczeniu materialno – prawnym. Przed wniesieniem odpowiedzi na pozew pozwana nie składała powódce oświadczenia o potrąceniu.

Mając powyższe na uwadze i treść art. 499 k.c., zgodnie z którym potrącenia dokonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie Sąd Okręgowy zważył, że skoro oświadczenie o potrąceniu zawarte zostało w odpowiedzi na pozew, którą sporządzał pełnomocnik pozwanej, to nie miał umocowania do złożenia takiego oświadczenia woli wobec powódki i nie było ono skuteczne. Pełnomocnik pozwanej legitymował się jedynie pełnomocnictwem procesowym, a więc pełnomocnictwem obejmującym w swej treści umocowanie do podejmowania w imieniu mocodawcy czynności wskazanych w art. 91 k.p.c. i nie wynikało z treści pełnomocnictwa aby posiadał on także umocowanie do złożenia oświadczenia o potrąceniu w znaczeniu materialno – prawnym. W ocenie Sądu, nie mógł on także złożyć skutecznie materialno-prawnego zarzutu potrącenia także z tej przyczyny, że odpowiedź na pozew, zawierająca zarzut potrącenia, została skierowana bezpośrednio na adres pełnomocnika powódki, a zatem nie można zakładać, że dotarła do adresata, którym winna być powódka, na nie jej pełnomocnik. Nie posiadał on także umocowania do przyjęcia oświadczenia woli w imieniu powódki, albowiem jego pełnomocnictwo było także jedynie pełnomocnictwem procesowym, co sam wskazał w piśmie procesowym z dnia 17 października 2014 r.

W tej zatem sytuacji, w ocenie Sądu Okręgowego, brak było podstaw do badania i analizy pozostałych przesłanek potrącenia określonych w art. 498 § k.c., a więc istnienia i wysokości wierzytelności pozwanej oraz jej wymagalności.

O odsetkach ustawowych Sąd orzekł po myśli art. 481 § 1 k.c. oraz § 4 umowy stron, albowiem strony ustaliły w umowie (§ 3 ust. 1), że cena sprzedaży zostanie uiszczona w ciągu 60 dni, licząc od dnia dostarczenia do siedziby pozwanej, prawidłowo wystawionej faktury VAT, a więc Sąd uznał, że powódce należą się odsetki ustawowe obliczone zgodnie z zapisami umowy stron, a ich naliczanie winno rozpocząć się od dnia następującego po upływie 60-dniowego okresu od dnia odbioru każdej z faktur, ujawnionego na fakturach przy podpisie odbierającego fakturę. Zatem powództwo oddalił, jako nieuzasadnione, w części dotyczącej żądania zasądzanie odsetek ustawowych od dat wskazanych w pozwie do dat poprzedzających terminy naliczania odsetek ustalone w punkcie pierwszym wyroku.

Apelację od powyższego wyroku, w części uwzględniającej powództwo ponad kwotę 86.830,23 zł oraz w części zasadzającej odsetki od kwoty 86.830,23 zł wniosła pozwana i podnosząc zarzuty naruszenia:

- art. 233 § 2 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c. poprzez błędne przyjęcie, że powódka dostarczyła pozwanej wymagane atesty świadectwo przed doręczeniem faktur, podczas gdy dostarczenie atestu PZH miało miejsce dopiero w toku postępowania, w dniu 27 maja 2014 r. i błędne uznanie, że pozwanej nie przysługiwało prawo do wstrzymania się z zapłatą co najmniej do dnia 27 maja 2014 r.

- art.328 § 2 k.p.c. poprzez niewyjaśnienie przyczyn, które nie pozwalały pozwanej na wstrzymanie płatności jak również nierozpoznania istoty prawy w zakresie zgłoszonego zarzutu potrącenia na skutek błędnego uznania, że został zgłoszony nieskutecznie,

- art. 98,99 i 108 § k.p.c. poprzez nierozstrzygnięcie o zaliczkach uiszczonych przez pozwaną na poczet planowanych wydatków (przesłuchania świadków i opinii biegłego),

- art. 6 k.c. przez niewłaściwe przyjęcie, ze powódka wykazała, że doręczyła wymagane dokumenty,

- art. 91 w zw. z art. 499 k.c. i 61 k.c. przez niewłaściwe zastosowanie w zakresie oceny skuteczności oświadczenia o potrąceniu,

- art. 92 k.p.c. w zw. z art. 86k.p.c. i art. 65 w zw. z art. 96i 98 k.c. poprzez ich błędną wykładnię i zastosowanie odnośnie do oceny treści pełnomocnictwa udzielonego pełnomocnikowi pozwanej

wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa o zapłatę kwoty 39.104,89 zł i zasądzenie odsetek od kwoty 86.830,23 zł poczynając od dnia 29 lipca 2014 r.

W uzasadnieniu apelacji (k.313) skarżąca wskazała, że zaskarżenie wyroku dotyczy objętej zarzutem potrącenia kwoty 39.104,89 zł, odpowiadającej obecnie sumie różnicy pomiędzy ceną zakupu opraw zamiennych oświetlenia awaryjnego a wartością opraw wadliwych (14.875,15 zł), kosztów demontażu i ponownego montażu opraw (20.465,94 zł a także kosztów transportu i przechowania opraw wadliwych (3.763,80 zł). Nadto, w celu potwierdzenia istnienia umocowania pełnomocnika pozwanego do złożenia oświadczenia o potrąceniu i jego zakresu dołączyła do apelacji oświadczenie wiceprezesa zarządu pozwanej stwierdzające istnienie tego umocowania w chwili składania oświadczenia o potrąceniu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Podstawą rozstrzygnięcia o dochodzonej przez powódkę należności głównej, które nie dotyczyło opraw awaryjnych, było m.in. ustalenie, że brak certyfikatów i stosownych dokumentów nie dotyczył pozostałych opraw, które pozwana odebrała i zamontowała bez zastrzeżeń. Odstąpienie od umowy dotyczyło wyłącznie opraw awaryjnych. Pozwana nie domagała się dostarczenia certyfikatów do opraw zwykłych i nie skorzystała z prawa wstrzymania się z płatnością za te oprawy. Ustalenia faktyczne w tej części Sąd Okręgowy oparł na wskazanych dowodach i nie wykazują tak błędów natury faktycznej, jak i logicznej, stąd Sąd Apelacyjny je w pełni podziela, przyjmując za własne. Ocena tego materiału, uznanie jego wiarygodności, mieści się w granicach swobody przyznanej treścią art. 233 § 1 k.p.c. i została przedstawiona w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku w sposób nie nasuwający zastrzeżeń.

Za trafne w zasadniczej części (z zastrzeżeniem wynikającym z poniższych rozważań) uznał też Sąd Apelacyjny rozważania prawne Sądu Okręgowego, w szczególności co do skuteczności zgłoszonego przez pozwaną w odpowiedzi na pozew zarzutu potrącenia.

Wskazać w związku z tym należy, że charakteru potrącenia wynika, że niezależnie od tego w jakiej formie uprawniony będzie go realizować, zawsze spełnione muszą być przesłanki skuteczności podjętej czynności. Warunkujące tę skuteczność przesłanki wymagalności i zaskarżalności wierzytelności muszą istnieć w czasie złożenia oświadczenia o potrąceniu i dotarcia jego treści do wiadomości dłużnika wierzytelności. Nie wywołuje bowiem żadnego skutku złożenie oświadczenia o potrąceniu niewymagalnej wierzytelności. Oznacza to, że potrącający powinien złożyć oświadczenie po ziszczeniu się tej przesłanki, a jeśli dokonał tego we wcześniejszym czasie musi złożyć ponowne oświadczenie (por. wyrok SN z dnia 9 listopada 2011 r., II CSK 70/11 niepubl.).

Przez wymagalność wierzytelności rozumie się stan, w którym wierzyciel ma prawną możliwość żądania zaspokojenia przysługującej mu wierzytelności, a dłużnik jest obowiązany spełnić świadczenie. Jeżeli termin spełnienia świadczenia nie został oznaczony, powinno być ono spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania zobowiązania (art. 455 k.c.), chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Jak zaś wskazał ostatnio Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 5 listopada 2014 r., III CZP 76/14, aprobując przeważające poglądy doktryny i orzecznictwa, wierzytelność jest wymagalna w rozumieniu art. 498 § 1 k.c. w terminie wynikającym z art. 455 k.c. W motywach orzeczenia wskazał, że wymagalność należy łączyć z upływem terminu spełnienia świadczenia, dopiero bowiem po jego upływie, kiedy dłużnik wpada w opóźnienie, wierzyciel dysponuje skutecznymi środkami dochodzenia zaspokojenia roszczenia.

Przyjmuje się także, że dla skuteczności oświadczenia o potrąceniu powinno ono konkretyzować rodzaj i wysokość obu wierzytelności objętych potrąceniem. Zgodnie z uchwałą 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2007 r. III CZP 58/07 (OSN 2008, Nr 5, poz. 44), dla osiągnięcia tego skutku pozwany powinien zatem zindywidualizować swoją wierzytelność oraz skonkretyzować jej zakres przedstawiony do potrącenia z wierzytelnością powoda, wskazując zwłaszcza przesłanki jej powstania, wymagalności i wysokości oraz dowody w celu ich wykazania. Warunkujące tę skuteczność przesłanki wymagalności i zaskarżalności wierzytelności muszą nadto istnieć w czasie złożenia oświadczenia o potrąceniu i dotarcia jego treści do wiadomości dłużnika wierzytelności. Nie wywołuje zatem żadnego skutku złożenie oświadczenia o potrąceniu niewymagalnej wierzytelności. Oznacza to, że potrącający powinien złożyć oświadczenie po ziszczeniu się tej przesłanki, a jeśli dokonał tego we wcześniejszym czasie musi złożyć ponowne oświadczenie (por. wyrok SN z dnia 9 listopada 2011 r., II CSK 70/11 niepubl.).

Według stanowiska pozwanej konkretyzującej wierzytelność przedstawioną do potrącenia obejmowała ona odszkodowanie za szkodę powstałą w następstwie nienależytego wykonania zobowiązania. Nie ulega również wątpliwości, że tak oznaczona wierzytelność winna być traktowana jako zobowiązanie bezterminowe co oznacza, że wierzytelność przedstawiona do potrącenia w odpowiedzi na pozew nie była wymagalna na dzień złożenia tego oświadczenia wobec braku wcześniejszego skutecznego wezwania do zapłaty.

Wskazać także należy, że wskazana w apelacji kwota zaskarżenia 39.104,89 zł (objęta według skarżącego zarzutem potrącenia), odpowiada obecnie sumie różnicy pomiędzy ceną zakupu opraw zamiennych oświetlenia awaryjnego a wartością opraw wadliwych (14.875,15 zł), kosztów demontażu i ponownego montażu opraw (20.465,94 zł), a także kosztów transportu i przechowania opraw wadliwych (3.763,80 zł). Nie ulega zatem wątpliwości, że kwota 14.875,15 zł nie była objęta zarzutem potrącenia, skoro pierwotnie na kwotę odszkodowania przedstawioną do potrącenia składała się uiszczona cena opraw, a nie różnica pomiędzy ceną zakupu nowych i ceną wadliwych. Nadto do potrącenia przedstawiono kwotę 2490,75 z tytułu kosztów transportu i przechowania opraw wadliwych, zaś w apelacji pozwana wskazuje kwotę 3.763,80 zł, jako poniesione z tego tytułu koszty, bez ich wyszczególnienia i udokumentowania.

Wobec treści art. 498 k.c. uzależniającego dopuszczalność potrącenia m.in. od istnienia wierzytelności, jej wymagalności i skonkretyzowania, skoro nie mogło dojść - wobec braku jednej z jej koniecznych przesłanek - do ich wzajemnego umorzenia, odpadła również potrzeba badania merytorycznej zasadności wierzytelności obejmującą poniesioną przez pozwaną szkodę. Również odnoszenie się do wskazanych w apelacji pozostałych zarzutów dotyczących zasad procedowania i stosowania przepisów prawa materialnego nie było w związku z tym konieczne z uwagi na to, że ich rozpoznanie nie miało znaczenia dla ostatecznego rozstrzygnięcia i w związku z tym ich analizowanie stało się zbędne.

Nieuzasadniony okazał się także zarzut dotyczący nieobjęcia orzeczeniem o kosztach procesu za pierwszą instancję uiszczonych zaliczek, albowiem nie zostały one wykorzystane i podlegać będą zwrotowi z urzędu.

Z tych przyczyn i wobec tego, że zaskarżony wyrok w ostatecznym wyniku odpowiada prawu, apelacja podlegała oddaleniu w oparciu o art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono stosownie do jego wyniku na podstawie art. 98 i 99 k.p.c. w zw. z art. art. 108 § 1 i 391 § 1 k.p.c. oraz § 6 pkt 5 i § 13 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

SSA Olga Gornowicz-Owczarek

SSA Jadwiga Galas

SSA Barbara Kurzeja

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE