UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 17 czerwca 2015 roku, zatytułowaną „decyzja o przeliczeniu emerytury”, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. przeliczył wysokość świadczenia emerytalnego Z. J., poczynając od 12 marca 2014 roku, tj. od osiągnięcia przezeń wieku emerytalnego. Wysokość świadczenia obliczono na kwotę 448,48 złotych (po waloryzacji – 467,60 zł), wskazując że została ona ustalona w proporcji 205 miesięcy pracy w Polsce do 386 miesięcy łącznej pracy zagranicą. Organ rentowy uznał za udowodnione przebycie przez ubezpieczonego 13 lat, 6 miesięcy i 13 dni okresów składkowych w kraju, 3 lat, 7 miesięcy i 15 dni okresów nieskładkowych w kraju oraz 15 lat i 1 miesiąca okresów składkowych zagranicą. Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 lat kalendarzowych od roku 2003 do roku 2012 – tak obliczony wwpw wyniósł 2,13%. Podstawa wymiaru obliczona przez pomnożenie wwpw przez kwotę bazową 3191,93 zł wyniosła 67,99 zł (po waloryzacji – 71,08 zł).

Z. J. (1), działający przez pełnomocnik będącą radczynią prawną, odwołał się od powyższej decyzji, wnosząc o jej zmianę poprzez „przeliczenie podstawy naliczenia świadczenia z uwzględnieniem wszystkich wykazanych okresów, a nie jedynie kolejnych 10 lat następujących po sobie”. Zarzucił, że przy naliczaniu wysokości świadczenia nie wzięto pod uwagę okresów zatrudnienia „najkorzystniejszych kwotowo”.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podnosząc iż brak jest możliwości obliczenia wysokości emerytury w sposób inny aniżeli uczyniono to w zaskarżonej decyzji. Zgłosił także wniosek o zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu.

Na rozprawie w dniu 17 grudnia 2015 roku pełnomocnik ubezpieczonego wniosła dodatkowo o zobowiązanie organu rentowego do obliczenia wysokości świadczenia przy uwzględnieniu treści przepisu art. 18 ustawy emerytalnej.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Z. J. (1) urodził się (...).

Ubezpieczeniom społecznym w Polsce podlegał w następujących okresach i z następujących tytułów:

- od 22 października 1968 roku do 30 sierpnia 1970 roku – z tytułu pełnienia zasadniczej służby wojskowej,

- od 1 października 1970 roku do 15 maja 1974 roku – z tytułu odbywania studiów wyższych;

- od 16 maja 1974 roku do 15 marca 1981 roku – z tytułu pełnienia służby w Komendzie Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w R.;

- od 1 maja 1981 roku do 31 lipca 1981 roku, od 1 października 1981 roku do 31 stycznia 1982 roku, od 1 maja 1982 roku do 17 maja 1982 roku – z tytułu opłacania składek na ubezpieczenia społeczne w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,

- od 18 maja 1982 roku do 31 lipca 1982 roku, od 9 sierpnia 1982 roku do 31 sierpnia 1982 roku, od 5 września 1982 roku do 31 października 1982 roku, od 4 listopada 1982 roku do 31 sierpnia 1984 roku – z tytułu zatrudnienia w (...) Zakładach Budownictwa (...) w R. (w okresach od 1 do 8 sierpnia 1982 roku, od 1 do 4 września 1982 roku oraz od 1 do 3 listopada 1982 roku ubezpieczony korzystał z urlopów bezpłatnych);

- od 1 kwietnia 2006 roku do 26 marca 2008 roku – z tytułu opłacania składek na ubezpieczenia społeczne w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą.

W latach 1974-1981 uposażenie Z. J. jako funkcjonariusza MO wyniosło: w roku 1974 – 31.264 zł, w roku 1975 – 57.000 zł, w roku 1976 – 68.950 zł, w roku 1977 – 78.150 zł, w roku 1978 – 80.400 zł, w roku 1979 – 95.249 zł, w roku 1980 – 110.065 zł i w roku 1981 – 28.200 zł.

W latach 1981-1982 oraz 2006-2008 podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne Z. J. w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą wyniosła: w roku 1981 – 30.000 zł, w roku 1982 – 10.000 zł, w roku 2006 – 2.427,57 zł, w roku 2007 – 3.369,60 zł, w roku 2008 – 958,92 zł.

W latach 1982-1984 z tytułu zatrudnienia Z. J. uzyskał wynagrodzenia w następującej wysokości: w roku 1982 – 68.958 zł, w roku 1983 – 112.596 zł, w roku 1984 – 94.657 zł.

Dowody – dokumenty w aktach ZUS O/O. dot. Z. J. – świadectwa pracy/służby, zaświadczenia ZUS Rp-7, poświadczenie ubezpieczenia.

W dniu 9 sierpnia 2013 roku Z. J. (1) złożył w niemieckiej instytucji ubezpieczeniowej wniosek o emeryturę w związku z wykonywaniem na terenie Niemiec pracy w latach 1986-2001. Niemiecka instytucja ubezpieczeniowa rozpoznała ten wniosek, przyznając Z. J. poczynając od 1 lutego 2014 roku prawo do emerytury w kwocie 433,58 Euro. Wniosek ten został jednocześnie przekazany do rozpoznania także polskiej instytucji.

Decyzją z 14 kwietnia 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. przyznał Z. J. zaliczkę na poczet przysługującej emerytury od 12 marca 2014 roku, tj. od osiągnięcia uprawniającego do emerytury wieku 65 lat i 4 miesięcy. Wysokość świadczenia ustalono wówczas na kwotę 413,90 zł, według proporcji: 174 miesięcy pracy w Polsce do 355 miesięcy łącznej pracy zagranicą.

Niesporne, a nadto dowody: dokumenty w pliku I akt ZUS O/S. dot. Z. J..

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie nie mogło zostać uwzględnione.

W myśl przepisu art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2015 r., poz. 748 ze zm., dalej jako: ustawa emerytalna) ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949r. przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki:

1) osiągnęli wiek emerytalny określony w ust. 2 albo 3;

2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 27a.

Jak wskazano w ustępie 3 pkt 5 tego przepisu, wiek emerytalny dla mężczyzn urodzonych w okresie od dnia 1 października 1948 r. do dnia 31 grudnia 1948 r. wynosi co najmniej 65 lat i 4 miesiące.

Stosownie do brzmienia przepisu art. 15 ust. 1 ustawy emerytalnej, podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176. W myśl przepisu art. 15 ust. 6 ustawy, na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu. Zgodnie z regulacją zamieszczoną w ustępie 7 omawianego artykułu, przepisy ust. 1-6 stosuje się odpowiednio do osoby, która osiągała uposażenie.

Z kolei w myśl przepisu art. 16 ustawy, przy ustalaniu kolejnych 10 lat kalendarzowych, o których mowa w art. 15 ust. 1 i 2, przyjmuje się lata kalendarzowe następujące bezpośrednio po sobie, chociażby ubezpieczony w niektórych z tych lat przez okres roku lub w okresie krótszym niż rok nie pozostawał w ubezpieczeniu.

Wreszcie, do osób, które jak Z. J. (1) legitymują się tak polskimi, jak i zagranicznymi okresami ubezpieczenia, zastosowanie znajduje art. 18 ustawy, w myśl którego po pierwsze: podstawę wymiaru emerytury lub renty dla osób posiadających okresy ubezpieczenia za granicą, o których mowa w art. 8, ustala się na zasadach określonych w art. 15-17 (ust. 1); po drugie - przy ustalaniu kolejnych 10 lat kalendarzowych, o których mowa w art. 15 ust. 1 i 2, nie uwzględnia się lat kalendarzowych, w których ubezpieczony przez cały rok pozostawał w ubezpieczeniu za granicą (ust. 2) oraz po trzecie - jeżeli w ciągu 20 lat poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, zainteresowany nie był ubezpieczony w Polsce, podstawę wymiaru emerytury lub renty stanowi przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zainteresowany przystąpił po raz pierwszy do ubezpieczenia za granicą (ust. 3).

Zastosowanie w sprawie musiały znaleźć ponadto przepisy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U.UE.L. z 2004r., nr 166, poz. 1 z późn. zm.). Zgodnie z treścią artykułu 52 tego rozporządzenia, zatytułowanego „przyznawanie świadczeń”, właściwa instytucja ustala wysokość świadczeń, jakie byłyby należne:

a) zgodnie z ustawodawstwem, które stosuje, wyłącznie w przypadkach, gdy warunki uprawnienia do świadczeń zostały spełnione wyłącznie na podstawie prawa krajowego (świadczenie niezależne);

b) poprzez ustalenie teoretycznej kwoty świadczenia, a następnie kwoty rzeczywistej (świadczenie proporcjonalne), w następujący sposób:

i) teoretyczna kwota świadczenia jest równa świadczeniu, o które zainteresowany mógłby się ubiegać, gdyby wszystkie okresy ubezpieczenia i/lub zamieszkania, ukończone z uwzględnieniem ustawodawstw pozostałych Państw Członkowskich, zostały ukończone na podstawie ustawodawstwa, które jest stosowane w dniu przyznania świadczenia. Jeżeli, zgodnie z tym ustawodawstwem, kwota świadczenia nie zależy od długości ukończonych okresów ubezpieczenia, kwota ta zostaje uznana za kwotę teoretyczną;

ii) instytucja właściwa ustala następnie rzeczywistą kwotę świadczenia proporcjonalnego, stosując do kwoty teoretycznej stosunek długości okresów ubezpieczenia ukończonych przed realizacją ryzyka na podstawie stosowanego przez nią ustawodawstwa, do całkowitej długości okresów ubezpieczenia, ukończonych przed realizacją ryzyka na podstawie ustawodawstw wszystkich zainteresowanych Państw Członkowskich.

2. W odpowiednich przypadkach, instytucja właściwa stosuje do kwoty ustalonej zgodnie z przepisami ust. 1 lit. a) i b) wszystkie zasady dotyczące obniżania, zawieszania i wstrzymywania zgodnie ze stosowanym przez nią ustawodawstwem, w granicach przewidzianych przepisami art. 53-55.

3. Zainteresowany jest uprawniony do otrzymywania od instytucji właściwej każdego Państwa Członkowskiego wyższej z kwot ustalonych zgodnie z ust. 1 lit. a) i b).

4. W przypadkach, w których wyliczanie zgodnie z ust. 1 lit. a) w jednym państwie członkowskim nieodmiennie wiąże się z tym, że świadczenie niezależne jest równe lub wyższe od świadczenia proporcjonalnego ustalonego zgodnie z ust. 1 lit. b), instytucja właściwa odstępuje od ustalania proporcjonalnego, pod warunkiem że:

(i) przypadek taki jest określony w załączniku VIII część 1;

(ii) nie ma zastosowania żadne ustawodawstwo zawierające przepisy wykluczające kumulację świadczeń, o których mowa w art. 54 i 55, chyba że spełnione są warunki określone w art. 55 ust. 2; oraz

( (...)) w szczególnych okolicznościach danego przypadku art. 57 nie ma zastosowania do okresów ukończonych na podstawie ustawodawstwa innego państwa członkowskiego.

5. Niezależnie od przepisów ust. 1, 2 oraz 3, ustalanie proporcjonalne nie ma zastosowania do systemów, które zapewniają świadczenia, w odniesieniu do których okresy czasu nie mają znaczenia dla ich ustalania - o ile systemy te wymienione są w załączniku VIII część 2. W takich przypadkach zainteresowany jest uprawniony do świadczenia, którego wysokość ustalana jest zgodnie z ustawodawstwem danego państwa członkowskiego.

Odnosząc się na razie wyłącznie do przepisów krajowych trzeba wskazać, że w przypadku Z. J. (osoby urodzonej przed rokiem 1949, a więc której emerytura musiała zostać wyliczona na tzw. starych zasadach), brak było możliwości obliczenia świadczenia w oparciu o przepis art. 15 ust. 6 ustawy emerytalnej, skoro nie przebył on w Polsce co najmniej 20 lat okresów ubezpieczenia (przebył ich 17 lat i 1 miesiąc). Co za tym idzie, brak było możliwości dowolnego wybierania lat, z których zarobki mogły zostać wzięte pod uwagę przy wyliczaniu wysokości świadczenia. W jego przypadku zastosowanie mógł bowiem znaleźć jedynie przepis art. 15 ust. 1 ustawy emerytalnej, co oznaczało w praktyce, że – skoro wniosek o emeryturę został złożony w roku 2013 – możliwe było wyłącznie dokonanie wyboru tylko 10 kolejnych najkorzystniejszych lat z dwudziestu lat poprzedzających rok 2013, a więc z lat 1993-2012. Ponieważ zaś w tym okresie w latach 1993-2001 Z. J. pozostawał w ubezpieczeniu zagranicą (w Niemczech), obliczenie wysokości polskiego świadczenia było możliwe tylko przy wzięciu pod uwagę zarobków z lat 2002-2012 (art. 18 ust. 2 ustawy emerytalnej). W takiej sytuacji trzeba było więc uznać, że organ rentowy postąpił prawidłowo, wyliczając wskaźnik wysokości podstawy wymiaru (wwpw) z lat 2003-2012. W tym czasie Z. J. opłacał składki na polskie ubezpieczenia społeczne wyłącznie w latach 2006-2008, wobec czego wskaźnik ten okazał się bardzo niski i wyniósł ledwie 2,13%. Dodatkowo, ponieważ ubezpieczony przebył tak polskie, jak i niemieckie okresy ubezpieczenia, a długość okresów polskich była niewystarczająca do tego, by ubezpieczony w ogóle nabył prawo do polskiej emerytury (zgodnie z art. 27 ustawy emerytalnej musiał bowiem legitymować się 25-letnim stażem ubezpieczeniowym, podczas gdy w Polsce przebył tylko nieco ponad 17 lat okresów składkowych i nieskładkowych), organ rentowy postąpił prawidłowo, obliczając wysokość świadczenia Z. J. w sposób proporcjonalny, przy uwzględnieniu zarówno krajowych, jak i zagranicznych okresów ubezpieczenia i obliczając następnie wysokość świadczenia do wypłaty w odpowiednim stosunku do długości okresów przebytych wyłącznie w Polsce.

Mając z kolei na uwadze stanowisko wyrażone przez pełnomocnika ubezpieczonego na rozprawie, w którym wskazywano na możliwość obliczenia wysokości świadczenia przy zastosowaniu przepisu art. 18 ustawy emerytalnej, trzeba wyjaśnić, iż także ów przepis nie mógł znaleźć zastosowania w przypadku Z. J.. Przepis ten – w brzmieniu obowiązującym w dacie nabycia przez ubezpieczonego prawa do emerytury – stanowił bowiem, że:

1. Podstawę wymiaru emerytury lub renty dla osób posiadających okresy ubezpieczenia za granicą, o których mowa w art. 8, ustala się na zasadach określonych w art. 15-17.

2. Przy ustalaniu kolejnych 10 lat kalendarzowych, o których mowa w art. 15 ust. 1 i 2, nie uwzględnia się lat kalendarzowych, w których ubezpieczony przez cały rok pozostawał w ubezpieczeniu za granicą.

3. Jeżeli w ciągu 20 lat poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, zainteresowany nie był ubezpieczony w Polsce, podstawę wymiaru emerytury lub renty stanowi przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zainteresowany przystąpił po raz pierwszy do ubezpieczenia za granicą.

Oceniając treść owej regulacji trzeba podkreślić, iż jedynym szczególnym udogodnieniem, jakie wprowadza ona dla osób legitymujących się okresami ubezpieczenia zagranicą, jest przewidziana w ustępie trzecim możliwość obliczenia podstawy wymiaru emerytury w oparciu o przeciętną podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zainteresowany przystąpił po raz pierwszy do ubezpieczenia za granicą. Możliwość jego zastosowania ustawodawca ograniczył jednak wyłącznie do osób, które nie były ubezpieczone w Polsce w ciągu 20 lat poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę. Z. J. (1) mógłby więc z niej skorzystać tylko wówczas, gdyby w okresie 20 lat przed rokiem 2013 (a więc w latach 1993-2012) nie podlegał ubezpieczeniom społecznym w Polsce. Tymczasem w niniejszej sprawie nie było sporne, że takim ubezpieczeniom podlegał w latach 2006-2008 z racji prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Przesądzało to więc o braku możliwości obliczenia wysokości świadczenia Z. J. przy zastosowaniu tego przepisu.

Mając więc wszystkie powyższe względy na uwadze i nie dopatrując się istnienia przyczyn, dla których dokonane przez organ rentowy wyliczenie wysokości świadczenia ubezpieczonego miałoby zostać uznane za nieprawidłowe, stosownie do przepisu art. 477¹⁴ § 1 k.p.c. odwołanie oddalono, o czym orzeczono w punkcie I. sentencji.

W punkcie II. wyroku odstąpiono od obciążania ubezpieczonego kosztami procesu (art. 102 k.p.c.), mając na względzie charakter sprawy, wysokość świadczenia Z. J. oraz niewielki nakład pracy pełnomocnika organu rentowego w toku niniejszego procesu.

Przewodnicząca:	SSO Monika Miller-Młyńska
Protokolant:	stażysta Michał Maśnik

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE