UZASADNIENIE

Decyzjami z dnia 17 lipca 2015 roku i w dniu 31 sierpnia 2015 roku w sprawie ENMS/15/042055118 Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił A. K. prawa do emerytury podnosząc w uzasadnieniu decyzji, iż wnioskodawca na dzień 1 stycznia 1999 roku posiada okresy składkowe i nieskładkowe w łącznym wymiarze 25 lat, 1 miesiąc i 29 dni, natomiast nie udowodnił pracy w warunkach szczególnych. Do prac w warunkach szczególnych organ rentowy nie zaliczył wnioskodawcy okresu zatrudnienia od dnia 3 września 1973 roku do dnia 30 kwietnia 1991 roku w Przedsiębiorstwie (...) w Ł. na stanowisku elektromonter, gdyż na podstawie przedłożonych dokumentów nie można określić charakter wykonywanej pracy a stanowisko to nie znajduje potwierdzenia w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku.

W odwołaniu wniesionym od powyższych decyzji w dniu 17 sierpnia 2015 roku i uzupełnionym w dniu 8 września 2015 roku A. K. wniósł o ich zmianę i przyznanie mu prawa do emerytury oraz zasądzenie kosztów procesu. Zaskarżonej decyzji wnioskodawca zarzucił naruszenie przepisu art. 184 w związku z art. 32 ustawy emerytalnej poprzez jego błędne zastosowanie co wyraża się w przyjęciu, iż nie zostały spełnione warunki określone w art. 184 ustawy z uwagi, iż Skarżący nie udowodnił wymaganego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie od obu decyzji wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca A. K., urodzony w dniu (...), złożył w dniu 16 czerwca 2015 roku wniosek o przyznanie emerytury. Wnioskodawca był członkiem otwartego funduszu emerytalnego. W dniu 17 sierpnia 2015 roku złożył wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu państwa.

(dowód: wniosek o emeryturę k. 1-6 akt emerytalnych plik II; wniosek o emeryturę k. 1-6 akt emerytalnych plik III)

Wnioskodawca na dzień 1 stycznia 1999 roku legitymuje się okresem ubezpieczenia w wymiarze łącznym 25 lat, 1 miesiąc i 29 dni.

Do prac w warunkach szczególnych organ rentowy nie zaliczył wnioskodawcy żadnego okresu zatrudnienia, w tym nie zaliczył okresu zatrudnienia od dnia 3 września 1973 roku do dnia 30 kwietnia 1991 roku w Przedsiębiorstwie (...) w Ł. na stanowisku elektromonter, gdyż na podstawie przedłożonych dokumentów nie można określić charakter wykonywanej pracy a stanowisko to nie znajduje potwierdzenia w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku.

(dowód: decyzja z dnia 17.07.2015 roku k.34 akt emerytalnych plik II; decyzja z dnia 31.01.2015 roku k. 13 akt emerytalnych plik III; odpowiedź na odwołanie k. 9-10 akt).

W okresie od dnia 3 września 1973 roku do dnia 30 kwietnia 1991 roku wnioskodawca był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) w Ł. w pełnym wymiarze czasu pracy na podstawie umowy o pracę początkowo do dnia 30 listopada 1973 roku na stanowisku pomocnika elektromontera, a następnie od 3 grudnia 1973 roku na stanowisku elektromontera.

W okresie od dnia 17 lutego 1975 roku do dnia 16 grudnia 1977 roku wnioskodawca odbywał zasadniczą służbę wojskową.

W dniu 17 stycznia 1977 roku strony zawarły umowę o pracę na czas nieokreślony i wnioskodawca został zatrudniony na stanowisku elektromontera.

Od dnia 25 lutego 1985 roku wnioskodawca został brygadzistą elektromonterów.

W okresie roku szkolnego (...) i (...) ( od 1 września do 30 czerwca) wnioskodawcy powierzono obowiązki szkolenia uczniów (...) Szkoły Budowlanej (...) w B.. W okresie powierzonego szkolenia wnioskodawca miał przestrzegać programu nauczania dostarczonego przez szkołę oraz zakresu czynności i obowiązków instruktora – brygadzisty.

Do obowiązków wnioskodawcy jako instruktora – brygadzisty należało:

- osobiste wykonywanie każdego nowego tematu określonego programem praktyk w obecności uczniów z dokładnym omówieniem: sposobu wykonywania prac objętych tym tematem, wymaganej jakości robót, prawidłowej organizacji pracy;

- prowadzenie zajęć przy stosowaniu instruktażu wstępnego, bieżącego i końcowego;

- przygotowanie stanowisk pracy dla uczniów poprzez ustalenie miejsca pracy i zakresu robót z kierownictwem budowy oraz podjęcie zlecenie roboczego dla brygady z opisem wyznaczonych robót i roboczymi rysunkami technicznymi tych robót, wykonanie wstępnych robót umożliwiających pracę uczniów na wyznaczonych stanowiskach, dopilnowanie zaopatrzenia brygady uczniowskiej w odzież ochronną, roboczą i sprzęt, narzędzia pracy;

- nadzór nad przebiegiem robót wykonywanych przez uczniów, udzielanie im rad i wskazówek w opanowaniu umiejętności zawodowych, osobiste wykonywanie niektórych robót bardziej złożonych lub utrudniających pracę brygady;

- prowadzenie robót;

- dokonywanie wspólne z kierownictwem budowy obmiaru i wyceny wykonywanych przez uczniów robót;

- kontrola obecności uczniów w pracy i czuwanie nad przestrzeganiem przez nich szkolnego i zakładowego regulaminu pracy;

- udzielanie uczniom instruktażu w zakresie BHP;

- pilnowanie prawidłowego prowadzenia przez uczniów dzienniczków praktyk;

- sprawowanie pieczy w zakresie spraw socjalno-bytowych( urządzenie i wyposażenie pakamery, napoje, kaski, środki czystości);

- systematyczne ocenianie i kontrolowanie pracy uczniów przez wystawianie ocen po każdym zakończonym fragmencie robót oraz wpisywanie ich do dzienniczka;

- wpisywanie na bieżąco do dzienniczka praktycznej nauki zawodu tematów zajęć praktycznych oraz udzielonego młodocianym instruktażu z zakresu przestrzegania BHP na stanowisku pracy;

- branie udziały w posiedzeniach rady pedagogicznej;

- uczestniczenie w zakładowej komisji kwalifikacyjnej która po ukończeniu nauki przez młodocianych przeprowadza egzamin z praktycznej nauki zawodu;

- branie aktywnego udziału w realizacji zadań wychowawczych szkoły.

W angażach pracodawca jako stanowisko pracy wnioskodawcy wskazywał stanowisko – elektromontera, od dnia 1 stycznia 1989 roku wnioskodawca otrzymał stawkę zaszeregowania w zawodzie elektromonter instalacji i urządzeń elektroenergetycznych.

(dowód: świadectwo pracy k. 16; umowa o pracę k. 17; umowa o pracę k. 21; kwestionariusz k. 47; podanie k. 50; powierzenie obowiązków instruktora k. 27, k. 31, k. 33; oświadczenie k. 28; karta obiegowa zmian k. 19; angaże k.18, k. 20, k. 22-27, k. 29, k. 30, k. 32, k. 34-39; umowa o czasowe przeniesienie k. 40; zakres czynności k. 41-43, k. 44, k. 45-46; karta wynagrodzenia k. 48; karta obiegowa k. 51; karty płac – 28-32 akt emerytalnych plik II)

Przedsiębiorstwo (...) w Ł. zajmował się budową linii energetycznych, linii kablowych, stacji transformatorowych, instalacji sanitarnych, instalacji wodnokanalizacyjnych i instalacji c.o. na terenie województwa (...).

Przedsiębiorstwo należało do branży budowlanej. Nie wytwarzało energii elektrycznej.

W Przedsiębiorstwie istniał podział prac. Inne brygady zajmowały się budową instalacji sanitarnych czy wodnokanalizacyjnych, a inne budową linii energetycznych.

Wnioskodawca pracował w 7- 8 osobowej brygadzie elektromonterów. Do zadań brygady należała budowa linii energetycznych napowietrznych oraz kablowych, a także budowa stacji transformatorowych. W ramach brygady nie było specjalizacji. Wszyscy pracownicy pracowali przy całości robót.

Budowa linii energetycznych przesyłowych napowietrznych rozpoczynała się od wykopania rowów pod słupy przy pomocy łopat. Prace te wykonywał wnioskodawca oraz pracownicy jego brygady. Następnie pracownicy ustawiali słupy betonowe. Po ustawieniu słupów następowało rozciągnięcie ( naciągnięcie) linii i ich wiązanie do izolatora od słupa do słupa. Prace te odbywały się ręcznie na wysokości. Były to linie średniego i wysokiego napięcia. Prace odbywały się, gdy nie było jeszcze przesyłu energii, nie były to prace pod napięciem.

Budowa linii kablowych rozpoczynała się od wykopania rowów przy pomocy łopat do głębokości około 4 metrów. Następnie brygady zaopatrzenia przywoziły kable, które pracownicy brygady wnioskodawcy układali w wykopach. Po ułożeniu kabli wnioskodawca i pozostali pracownicy brygady zasypywali wykop łopatami.

Linie kablowe i energetyczne napowietrzne były budowane na potrzeby osiedli – budynków mieszkalnych, szpitali, zakładów pracy. Brygada wnioskodawcy wykonywała też oświetlenia zewnętrzne na potrzeby oświetlenia ulic.

Wnioskodawca uruchamiał ponadto stacje transformatorowe poprzez podłączenie do nich kabli.

W razie uszkodzenia kabla czy zerwania linii napowietrznych wnioskodawca dokonywał napraw uszkodzeń w terenie.

Jako brygadzista wnioskodawca pracował na stanowiskach pracowniczych, organizował pracę brygady i kontrolował prawidłowość wykonanych prac.

Jako instruktor wnioskodawca organizował pracę uczniów zasadniczej szkoły. W ramach zakresu obowiązków miał powierzanie prac uczniom, szkolenia stanowiskowe i BHP, kontrolę nad wykonywaniem powierzonych prac uczniów, brał udział w egzaminach uczniów.

(dowód: zeznania W. G. protokół rozprawy z dnia 18 grudnia 2015 roku k.63v-64 nagranie od minuty 00.04.44 do minuty 00.16.03 płyta CD k.66; zeznania A. P. protokół rozprawy z dnia 18 grudnia 2015 roku k.64 nagranie od minuty 00.16.24 do minuty 00.25.32 płyta CD k.66; zeznania wnioskodawcy protokół rozprawy z dnia 18 grudnia 2015 roku k.64v nagranie od minuty 00.26.29 do minuty 00.36.10 płyta CD k.66)

S ąd Okręgowy dokonał oceny dowodów i zważył co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009r. Nr 153, poz. 1227) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (tj. w dniu 1 stycznia 1999 r.) osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy – w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem (ust. 2).

Zgodnie z art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, za pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnych uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne i otoczenia.

W świetle powyższych regulacji żądanie wnioskodawcy należało zatem rozpoznać w aspekcie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz. 43 z późn. zm.), zwanego dalej rozporządzeniem. Z treści § 4 tego rozporządzenia wynika, iż pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w Wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

-: osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,
-: ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Ten „wymagany okres zatrudnienia” to okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia (§ 3 rozporządzenia), natomiast pracą w warunkach szczególnych jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tegoż aktu (§ 1 i § 2 rozporządzenia).

Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Prawidłowe rozumienie pojęcia pracy w szczególnych warunkach nie jest możliwe zatem bez wnikliwej analizy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Z zestawienia § 1 i 2 tegoż rozporządzenia wynika, że pracą w szczególnych warunkach jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tego aktu. Warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy jest spełniony tylko wówczas, gdy pracownik w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku pracy nie wykonuje czynności pracowniczych nie związanych z tym stanowiskiem pracy, ale stale, tj. ciągle wykonuje prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 listopada 2000 roku, II UKN 39/00, OSNAP 2002/11/272).

W przedmiotowej sprawie kwestią sporną między stronami było to, czy wnioskodawca posiada wymagany 15-letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach. Spełnienie pozostałych przesłanek nie było przedmiotem sporu, a jednocześnie nie budzi żadnych wątpliwości – wnioskodawca ma wymagany okres zatrudnienia, to jest 25 lat, ukończył 60 lat i w dniu 17 sierpnia 2015 roku wniósł o przekazanie środków z OFE na dochody budżetu państwa.

Sam fakt zatrudnienia wnioskodawcy w (...) (...) w Ł. był niesporny w świetle dokumentów znajdujących się w jego aktach ubezpieczeniowych. Spornym pozostawał charakter pracy wykonywanej przez wnioskodawcę w okresie od dnia 3 września 1973 roku do dnia 30 kwietnia 1991 roku, tj. czy była to praca wykonywana w szczególnych warunkach, czy też nie.

Organ rentowy zakwestionował, aby wnioskodawca w spornym okresie pracował w szczególnych warunkach, gdyż nie dysponował on świadectwem pracy w szczególnych warunkach. Wprawdzie stosownie do § 2 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43 z późn. zm.), okresy pracy w warunkach szczególnych, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy. Należy jednak wskazać, że z cytowanego wyżej § 2 rozporządzenia nie wynika, aby stwierdzenie zakładu pracy w przedmiocie wykonywania przez pracownika pracy w warunkach szczególnych miało charakter wiążący i nie podlegało kontroli organów przyznających świadczenia uzależnione od wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Brak zatem takiego świadectwa lub jego zakwestionowanie przez organ rentowy, nie wyklucza dokonania ustalenia zatrudnienia w warunkach szczególnych innymi środkami dowodowymi w toku postępowania sądowego.

Ponadto organ rentowy podniósł, iż na podstawie przedłożonych dokumentów nie można określić charakteru wykonywanej przez wnioskodawcę pracy, a stanowisko elektromontera nie znajduje potwierdzenia w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku.

W będącej przedmiotem osądu sprawie Sąd ustalił charakter wykonywanej przez wnioskodawcę pracy na podstawie zeznań świadków – osób, które w spornym okresie razem z nim pracowały w jednej brygadzie jako elektromonterzy. Należało zatem uznać, że dysponują oni bezpośrednią, szczegółową, a co za tym idzie wiarygodną wiedzą co do zakresu obowiązków wnioskodawcy oraz warunków w jakich jego praca była świadczona.

Z zeznań wszystkich przesłuchanych w sprawie świadków oraz samego wnioskodawcy wynika, że w spornym okresie wnioskodawca pracował w 7- 8 osobowej brygadzie elektromonterów. Do zadań brygady należała budowa linii energetycznych napowietrznych oraz kablowych, a także budowa stacji transformatorowych. W ramach brygady nie było specjalizacji. Wszyscy pracownicy pracowali przy całości robót.

Podstawowym obowiązkiem wnioskodawcy była budowa linii energetycznych przesyłowych napowietrznych. Prace w tym zakresie rozpoczynały się od wykopania rowów pod słupy. W znaczącej części, jak wynikało z zeznań świadków i wnioskodawcy, prace te były w tamtym okresie wykonywane przy pomocy łopat. Po wykopaniu dołów ekipy zaopatrzenia przywoziły słupy betonowe, które wnioskodawca z pracownikami brygady ustawiał do pozycji pionowej. Dopiero po ustawieniu słupów następowało rozciągnięcie (naciągnięcie) linii od słupa do słupa i ich wiązanie do izolatora. Prace te odbywały się ręcznie, były to prace na wysokości. Jak zeznawali w sposób spójny świadkowie i wnioskodawca nie było podnośników i na słupy należało dostać się samodzielnie zabezpieczając się pasami bezpieczeństwa. Wnioskodawca rozciągał linie średniego i wysokiego napięcia.

Wnioskodawca brał również udział z całą brygadą w pracach przy budowie linii kablowych. Budowa taka również rozpoczynała się od wykopania rowów przy pomocy łopat do głębokości około 4 metrów. Następnie brygady zaopatrzenia przywoziły kable, które pracownicy brygady wnioskodawcy układali w wykopach. Po ułożeniu kabli wnioskodawca i pozostali pracownicy brygady zasypywali wykop łopatami.

Wszystkie prace przy budowach linii przesyłowych czy to napowietrznych czy kablowych odbywały się, gdy nie było jeszcze przesyłu energii, nie były to zatem prace pod napięciem.

Linie kablowe i energetyczne napowietrzne były budowane na potrzeby osiedli – budynków mieszkalnych, szpitali, zakładów pracy oraz wnioskodawca wykonywał oświetlenia również zewnętrzne na potrzeby oświetlenia ulic.

Wnioskodawca z brygadą uruchamiali ponadto stacje transformatorowe poprzez podłączenie do nich kabli.

W razie uszkodzenia kabla czy zerwania linii napowietrznych wnioskodawca dokonywał napraw uszkodzeń w terenie.

Wnioskodawca pełnił również w ww. okresie zatrudnienia od 1985 roku funkcje brygadzisty brygady elektromonterów. Jako brygadzista wnioskodawca pracował na stanowiskach pracowniczych, organizował pracę brygady i kontrolował prawidłowość wykonanych prac.

W tym zakresie należało uznać materiał dowody za jednoznaczny, a stan faktycznych ustalony w sprawie za niesporny. Dokumenty zebrane w sprawie w postaci kart płac czy akt osobowych nie podważają tych ustaleń faktycznych, a uzupełniają w sposób spójny materiał dowodowy w tym zakresie. Spór bowiem dotyczył oceny czy tak wykonywana praca, tak określone obowiązki i czynności wykonywane przez wnioskodawcę jako elektromontera i brygadzisty brygady elektromontera, można zaliczyć do prac w warunkach szczególnych. Analiza materiału dowodowego i poczynione ustalenia faktyczne w oparciu o zeznania świadków, samego wnioskodawcy oraz dokumentów wskazuje jednoznacznie, iż zatrudnienie odwołującego nie miało cech pracy w warunkach szczególnych.

W odwołaniu wnioskodawca wskazywał, iż wykonywał w spornym okresie pracę, której charakter odpowiadał pracy określonej przez ustawodawcę w wykazie A Dział II Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku oraz w wykazie A Dział II poz. 1 pkt 4 Zarządzenia Nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 roku.

Z ww. przepisów wynika, iż do prac w szczególnych warunkach ustawodawca zalicza prace (w energetyce) przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych (dział II wykaz A).

Wnioskodawca takich prac nie wykonywał.

Zgodnie z wymienionymi regulacjami znaczenie dla nabycia uprawnień do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, ze względu na wykonywanie prac w szczególnych warunkach, mają prace wykonywane stale i w pełnym wymiarze w energetyce, tzn. prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych (Wykaz A, dział II - w energetyce). Co do wykładni tego przepisu, to Sąd w pełni aprobuje pogląd prawny wyrażony w szeregu wyroków Sądu Najwyższego, zgodnie z którym energetyka, jest to gałąź przemysłu zajmująca się wytwarzaniem (przetwarzaniem) energii elektrycznej oraz cieplnej i dostarczaniem jej odbiorcom. Nie jest więc uzasadnione zaliczanie do prac szkodliwych w "energetyce" wszystkich prac związanych z montowaniem oraz eksploatacją wszelkich instalacji i urządzeń elektrycznych. Wówczas wykonywanie tak szeroko rozumianego rodzaju prac czyniłoby bezprzedmiotowymi granice pojęcia "energetyka" z działu II i przenosiłoby wcześniejsze uprawnienia emerytalne na różne roboty elektryczne nienależące do "energetyki". Jak podkreślał Sąd Najwyższy w szeregu orzeczeń wszak w samej "energetyce" nie chodzi o wszelkie roboty elektryczne, lecz tylko o wskazane w dziale II literalnie prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych. Sąd Okręgowy podziela to stanowisko.

Z powyższego wynika zatem, iż branżowy charakter pracy w energetyce ma znaczenie decydujące. Za aktualne Sąd uważa również stanowisko, w myśl którego "pojęcie pracy w szczególnych warunkach w energetyce należy rozumieć ściśle, zresztą taka wykładnia jest właściwa do prac w szczególnych warunkach z wykazu A do rozporządzenia" (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 2009 roku, I UK 24/09, LEX). Dlatego też, w ocenie Sądu, za prace w szczególnych warunkach w energetyce mogą być uznane tylko takie prace, które są realizowane w przedsiębiorstwie działającym w ramach tej gałęzi przemysłu (branży) i które polegają na montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych, ściśle związanymi z wytwarzaniem i przesyłaniem energii elektrycznej i cieplnej. Chodzi przy tym o kwalifikowany charakter tych prac wynikający właśnie z wykonywania ich w obrębie "systemu energetycznego", w skład którego wchodzą zakłady wytwarzające (przetwarzające) energię elektryczną i cieplną oraz przesyłające (dostarczające) tę energię do odbiorców. Odstępstwo od tej zasady znajduje się w dziale XIV - prace różne - które nie zostały przypisane do określonego działu gospodarki. Zatem tylko w tym obszarze zatrudnienie w określonej branży nie będzie miało znaczenia w kontekście emerytury. Natomiast dalsze odkodowywanie rodzaju prac powinno odbywać się w granicach branży, do której przynależy zakład pracy zatrudniający pracownika. Również zakres czynności konkretnego pracownika wskazywać może na pewne podobieństwo do prac typowych w innej branży. W obu sytuacjach jednakże to specyfika poszczególnych gałęzi przemysłu determinuje charakter świadczonej pracy i warunków, w jakiej jest wykonywana, jej uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia.

Umieszczenie zatem w dziale II Wykazu A (na takich samych, równych zasadach) prac montażowych, remontowych i eksploatacyjnych oznacza, iż każdy z tych rodzajów prac musi charakteryzować się narażeniem na ekspozycję takich samych czynników szkodliwych oraz takim samym stopniem owej ekspozycji. Jeśli bowiem prawodawca wymienia jedynie rodzaje czynności, których wspólną cechą jest ich realizacja przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej, to bez względu na to, czy są one wykonywane przy montażu, remoncie bądź eksploatacji urządzeń służących do wytwarzania i przesyłania energii, muszą charakteryzować się takim samym stopniem szkodliwości dla zdrowia i uciążliwości. Jest to natomiast możliwe tylko wówczas, gdy wszystkie te prace są wykonywane w takich samych (albo przynajmniej bardzo zbliżonych) warunkach i stanowią pewien ciąg technologiczny, który rozpoczyna się od montażu urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych służących wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej, a następnie jest związany z ich bieżącą eksploatacją, w ramach której będzie też występować konieczność przeprowadzenia remontów tych urządzeń. Należy podnieść bowiem, że istotą pracy w szczególnych warunkach jej ich szkodliwe oddziaływanie na organizm człowieka, prowadzące do szybszego obniżenia wydolności organizmu. Stan faktyczny stanowiący podstawę dochodzonych uprawnień musi więc opisywać sytuację mieszczącą się w definicji pracy w szczególnych warunkach ujętej w art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, czyli pracę o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagającą wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Za w pełni uprawniony Sąd uznaje zatem pogląd Sądu Najwyższego również w tym zakresie, zgodnie z którym prace montażowe czy remontowe (wymienione w dziale II Wykazu A) powinny być wykonywane przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej. W łączności bowiem z podstawową działalnością danego przedsiębiorstwa ( tj. wytwarzaniem i przesyłaniem energii elektrycznej) należy interpretować dalszą część przepisu z działy II wykaz A. Nie wystarcza wykonanie pracy przy montażu, remoncie czy eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych, jeżeli nie są związane i nie wynikają z podstawowej działalności jaką jest wytwarzanie i przesyłanie energii eklektycznej. Odnosi się to również do prac elektromonterów. ( tak por. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 września 2015 roku, II UK301/14, Legalis; w wyroku z dnia 24 czerwca 2015 roku, I UK 359/14, LEX; w wyroku z dnia 17 kwietnia 2014 roku, I UK 384/13, LEX; w wyroku z dnia 16 czerwca 2009 roku, I UK 24/09, LEX).

Pośrednie potwierdzenie tej tezy stanowią również uregulowania działu II załącznika nr 1 do zarządzenia nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 12 sierpnia 1983 roku w sprawie określenia stanowisk pracy w resorcie górnictwa i energetyki, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach, uprawniających do niższego wieku emerytalnego, w którym nie zostały wymienione stanowiska elektromontera bez dodatkowego określenia jego czynności. Wbrew stanowisku skarżącego pod poz. 9 powołanego wykazu wymieniono jedynie stanowisko elektromontera instalacji i urządzeń elektroenergetycznych. Uzupełniając to stwierdzenie wypada także zauważyć, że w poz. 6-8 i 10-18 wykaz wymieniał też co prawda innych elektromonterów, jednakże żadne z tych stanowisk nie wiązało się choćby pośrednio z czynnościami faktycznie wykonywanymi przez skarżącego.

Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 13 lutego 2002 roku, III ZP 30/01 (OSNP 2002 Nr 10, poz. 243) wskazał przy tym jako nadal stosowane "przepisy dotychczasowe" tylko niektóre przepisy rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku, wyłączając dalsze obowiązywanie tych, które zawierały upoważnienie dla ministrów, kierowników urzędów centralnych i centralnych związków spółdzielczych do ustalenia wykazu stanowisk pracy w podległych im zakładach pracy, co oznaczało, że zarządzenia resortowe nie mogą być samodzielną podstawą prawną indywidualnych decyzji. Sąd miał jednakże na uwadze, że nadal obowiązują one jako wykazy prac świadczonych w szczególnych warunkach, o skutkach wykonywania których stanowi ustawa emerytalna i utrzymane jej mocą rozporządzenie - mając w tym zakresie swoje umocowanie w ustawie i rozporządzeniu i nie odnosząc się do praw podmiotowych obywateli. W konsekwencji w judykaturze Sądu Najwyższego przyjmuje się, i Sąd Okręgowy podziela to stanowisko, że wykazy resortowe mają charakter informacyjny, techniczno-porządkujący i uściślający, w szczególności wówczas, gdy w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia nie wymienia się określonych stanowisk, lecz operuje się pojęciem ogólnym (por. np. wyroki z dnia 21 kwietnia 2004 roku, II UK 337/03, OSNP 2004 Nr 22, poz. 392; z dnia 20 października 2005 roku, I UK 41/05, OSNP 2006 nr 19-20, poz. 306; z dnia 25 lutego 2009 roku, II UK 227/08, LEX nr 736740; z dnia 25 lutego 2010 roku, II UK 218/09, LEX nr 590247; z dnia 24 listopada 2010 roku, I UK 128/10, LEX nr 707405). Posłużenie się resortowym wykazem stanowisk może być więc uzasadnione, a nawet konieczne, gdy dany rodzaj prac został wymieniony w obu wykazach załącznika do rozporządzenia jedynie ogólnie, bez wskazania jakiegokolwiek kryterium zakwalifikowania go do jednego z wykazów. Warunki jednakże wykonywania pracy na wskazanym w zarządzeniu resortowym stanowisku nie mogą być inne niż określone w powołanych przepisach Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku. Do uznania konkretnego rodzaju lub stanowiska pracy za pracę wykonywaną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze decydujące znaczenie ma to, czy jest to praca wymieniona w rozporządzeniu oraz w wykazach stanowiących załącznik do tego rozporządzenia, natomiast wykazy stanowisk ustalane przez właściwe podmioty w odniesieniu do podległych zakładów pracy mają jedynie charakter techniczno-porządkujący. Samo nawet wymienienie danego stanowiska czy rodzaju prac warunkujących przyznanie spornego prawa do emerytury nie może być zatem interpretowane w sposób rozszerzający, tzn. w całkowitym oderwaniu od rodzaju zakładu z danej branży, w którym praca była wykonywana. Wykonywanie pracy na stanowisku określonym w zarządzeniu resortowym, której nie wymieniono w wykazach A, B, stanowiących załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43), nie uprawnia do uzyskania emerytury w obniżonym wieku emerytalnym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2012 roku, I UK 103/110, LEX; wyroki SA w Lublinie z dnia 29 lipca 2015 roku, IIIAUa 382/15, LEX, SA w Lublinie z dnia 22 lipca 2015 roku, IIIAUa 379/15, LEX).

Należy w tym miejscu podkreślić, iż odnośnie wykonywania prac w warunkach szczególnych właśnie w energetyce (elektromonterów w energetyce) wykaz A dział II, stanowisko zajmowane przez Sąd Najwyższego w aktualnych orzeczeniach prowadzi do wniosku, iż konieczne jest ścisłe interpretowanie ww. przepisów w tym zakresie.

Jednocześnie Sąd miał na uwadze, iż niezależnie od powyższych rozważań, należy uwzględnić okoliczność, że przyporządkowanie branżowe ma znaczenie wówczas, gdy uciążliwość i szkodliwość danej pracy wynika z wykonywania jej właśnie w ramach danej branży. Natomiast w sytuacji, gdy stopień szkodliwości lub uciążliwości danego rodzaju pracy nie wykazuje żadnych różnic w zależności od gałęzi gospodarski, w której praca ta jest wykonywana, to, jak konkludował Sąd Najwyższy, brak jest podstaw do zanegowania świadczenia jej w warunkach szczególnych jedynie dlatego, że w załączniku została przyporządkowana do innego działu przemysłu. Sąd Najwyższy w cytowanym orzeczeniu z dnia 6 lutego 2014 roku podkreślił, że jeżeli pracownik w ramach swych obowiązków był narażony na działanie takich samych czynników, na jakie byli narażeni pracownicy działu przemysłu wspomnianego w załączniku, i przez co których praca była pracą w szczególnych warunkach, to zróżnicowanie sytuacji tych pracowników jedynie z tego powodu naruszałoby zasadę równości w traktowaniu podmiotów (osób) znajdujących się w tej samej sytuacji. Innymi słowy jest pracą w szczególnych warunkach praca wykonywana przy takim samym oddziaływaniu szkodliwych czynników niezależnie od branży w jakiej jest świadczona, chyba, że właśnie ze specyfiki tej branży wynika szkodliwość i uciążliwość warunków pracy.

Przy takim rozumieniu pojęcia wykonywania prac w szczególnych warunkach wymienionych w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 1983 r. (§ 4 ust. 1 rozporządzenia) koniecznym staje się, w przypadku gdy zakład pracy osoby zainteresowanej nie mieści się wprost w gałęzi gospodarki, do której w wykazie przypisano stanowisko pracy przez niego zajmowane, ustalenie charakteru wykonywanej przez nią pracy, a więc warunków w jakich ją świadczy. Następnie należy zbadać czy owe warunki czymkolwiek się różniły w tym zakresie, a więc czy na szkodliwość danej pracy i w konsekwencji jej zakwalifikowaniu do prac w szczególnych warunkach, wpływ miała specyfika branży. Jeżeli tak, a więc jeżeli to fakt wykonywania zatrudnienia w przedsiębiorstwie należącym do takiej a nie innej gałęzi gospodarki czyni warunki pracy tak uciążliwymi w porównaniu do tego samego stanowiska pracy ale w innej branży, to praca świadczona w jakimkolwiek innym przedsiębiorstwie nie jest pracą w szczególnych warunkach. Jeżeli jednak rodzaj przedsiębiorstwa nie ma żadnego wpływu na szkodliwość warunków pracy, to wykonywanie pracy wymieniona w wykazie, choć w ramach innej branży, niż ta do której pracę tą przypisano, nie neguje jej szczególnego charakteru w rozumieniu ustawy emerytalnej.

Odnosząc powyższe do poczynionych przez Sąd ustaleń faktycznych należy uznać, iż ustalenia te nie pozwalają na przyjęcie, że wnioskodawca wykonywał w pełnym wymiarze prace określone w dziale II załącznika - w energetyce - tj. prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych bo tylko ten rodzaj pracy jest wymieniony w wykazie A rozporządzenia Rady Ministrów. Skoro bowiem - wnioskodawca jako elektromonter zajmował się wykonywaniem rowów pod słupy energetyczne, ustawianiem słupów i rozciąganiem linii przesyłowych między słupami oraz wykonywaniem wykopów i układaniem kabli, ich izolowaniem, zasypywaniem wykopów, a także usuwaniem awarii sieci, a prace te nie były wykonywane pod napięciem. Były to prace co prawda częściowo na wysokości czy w wykopach, ale jednocześnie częściowo były pracami typowo fizycznymi (kopanie rowów pod kable, dołów pod słupy betonowe czy zasypywanie wykopów), jak i częściowo montażowymi ( układanie kabli, rozciąganie linii przesyłowych). Nie ma zatem żadnych podstaw do przyjęcia, iż wnioskodawca wykonywał prace w takich warunkach i w narażeniu na działanie takich samych czynników, na jakie byli narażeni pracownicy działu energetycznego pracującego przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych związanych z wytwarzaniem energii i jej przesyłem (w tym prace pod napięciem). Ze specyfiki tej branży bowiem wynika szkodliwość i uciążliwość warunków pracy, która nie jest porównywalna do warunków pracy wykonywanej przez wnioskodawcę przy montażu instalacji energetycznych w przedmiotowym przedsiębiorstwie w spornym okresie. Nie budzi zaś wątpliwości, iż przedsiębiorstwo nie wytwarzało własnej energii elektrycznej i nie przesyłało takiej energii. Było to przedsiębiorstwo z branży budowlanej. Prace wnioskodawcy nie były zaś pracami przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych związanymi i wynikającymi z działalności jaką jest wytwarzanie i przesyłanie energii eklektycznej, co wynikało nie tylko z zakwalifikowania przedsiębiorstwa do branży budowlanej, ale w szczególności z poczynionych ustaleń faktycznych odnoszących się do rodzaju i charakteru wykonywanych przez wnioskodawcę prac. Dokładnie do oceny takich prac, jakie wykonywał wnioskodawca, odnosi się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 września 2015 roku (II UK 301/14,LEX).

Niezależnie ponadto od powyższego należy podkreślić, iż prac, jakie wynikały ze stanowiska elektromontera wnioskodawca nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przez okres 15 lat. Z ustaleń faktycznych poczynionych w oparciu o akta osobowe, w szczególności w oparciu o dokumenty w postaci umów, zakresu obowiązków, oraz częściowo również w oparciu o zeznania świadków, wynikało, że wnioskodawca w okresie roku szkolnego (...) i (...) pełnił obowiązki instruktora brygadzisty grupy uczniów (...) Szkoły Budowlanej (...) w B. prowadząc ich szkodlenie. W okresie powierzonego szkolenia wnioskodawca miał przestrzegać programu nauczania dostarczonego przez szkołę oraz zakresu czynności i obowiązków instruktora – brygadzisty.

Do obowiązków wnioskodawcy jako instruktora – brygadzisty należało:

- prowadzenie zajęć przy stosowaniu instruktażu wstępnego, bieżącego i końcowego;

- prowadzenie robót;

- dokonywanie wspólne z kierownictwem budowy obmiaru i wyceny wykonywanych przez uczniów robót;

- kontrola obecności uczniów w pracy i czuwanie nad przestrzeganiem przez nich szkolnego i zakładowego regulaminu pracy;

- udzielanie uczniom instruktażu w zakresie BHP;

- pilnowanie prawidłowego prowadzenia przez uczniów dzienniczków praktyk;

- sprawowanie pieczy w zakresie spraw socjalno-bytowych( urządzenie i wyposażenie pakamery, napoje, kaski, środki czystości);

- systematyczne ocenianie i kontrolowanie pracy uczniów przez wystawianie ocen po każdym zakończonym fragmencie robót oraz wpisywanie ich do dzienniczka;

- wpisywanie na bieżąco do dzienniczka praktycznej nauki zawodu tematów zajęć praktycznych oraz udzielonego młodocianym instruktażu z zakresu przestrzegania BHP na stanowisku pracy;

- branie udziały w posiedzeniach rady pedagogicznej;

- uczestniczenie w zakładowej komisji kwalifikacyjnej która po ukończeniu nauki przez młodocianych przeprowadza egzamin z praktycznej nauki zawodu;

- branie aktywnego udziału w realizacji zadań wychowawczych szkoły.

Z powyższego ustalonego zakresu obowiązków wnioskodawcy wynikało zatem, iż do obowiązków wnioskodawcy należało szereg innych czynności (nie tylko czynności elektromontera) – w tym czynności szkoleniowe, administracyjne, egzaminacyjne. Czynności takie wnioskodawca wykonywał przez około 30 miesięcy, tj. łącznie 2 lata i 6 miesięcy. Oznaczało to, że od okresu zatrudnienia tj. od 17 lat, 7 miesięcy i 27 dni należało odjąć okres 2 lat i 6 miesięcy. Łącznie zatem oznaczało to, że wykonywał wyłącznie prace elektromontera przez 15 lat i 1 miesiąc i 27 dni.

Od okresu tego należało również odjąć okres blisko 3 miesięcy (2 miesięcy i 27 dni) gdy wnioskodawca był zatrudniony jako pomocnik elektromontera. Łącznie zatem jako elektromonter wnioskodawca wykonywał prace w rozmiarze 14 lat i 11 miesięcy.

Powyższe miało jednakże charakter uboczny i nie zmieniało podstawowych rozważań, iż wnioskodawca nie wykazał, że przez okres 15 lat wykonywał prace w warunkach szczególnych wskazanych w powołanych przepisach.

Reasumując wnioskodawca nie spełnił podstawowego warunku, od którego zależy przyznanie prawa do emerytury, a mianowicie nie wykazał 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych.

Z tych też względów, Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych uznał, że wydana przez organ rentowy decyzja jest prawidłowa i na podstawie art. 477¹⁴§ 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

WYROK

UZASADNIENIE