Sygnatura akt VI Ka 1001/15
Dnia 21 grudnia 2015 r.
Sąd Okręgowy w Gliwicach, Wydział VI Karny Odwoławczy w składzie:
Przewodniczący SSO Marcin Schoenborn
Sędziowie SSO Agata Gawron-Sambura (spr.)
SSR del. Małgorzata Peteja-Żak
Protokolant Agata Lipke
przy udziale Bożeny Sosnowskiej
Prokuratora Prokuratury Okręgowej
po rozpoznaniu w dniu 21 grudnia 2015 r.
sprawy skazanego A. S. ur. (...) w
G., syna J. i U.
w przedmiocie wydania wyroku łącznego
na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę skazanego
od wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach
z dnia 14 lipca 2015 r. sygnatura akt IX K 243/15
na mocy art. 437 kpk, art. 438 kpk, art. 624 § 1 kpk
1. zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:
ustala, iż opisanym w punkcie II jego części wstępnej orzeczeniem wymierzona została skazanemu również na mocy art. 33 § 2 kk kara grzywny w ilości 50 stawek dziennych przy ustaleniu wysokości stawki dziennej na kwotę 20 zł,
uchyla punkt 7 i na mocy art. 91 § 2 kk łączy kary grzywny orzeczone: wyrokiem Sądu Rejonowego w Gliwicach z dnia 26.04.2013r. w sprawie III K 1486/12, wyrokiem Sądu Rejonowego w Gliwicach z dnia 24.10.2012 r. w sprawie III K 1303/12 oraz za ciąg przestępstw z art. 279 § 1 kk i art. 288 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk wyrokiem Sądu Rejonowego w Gliwicach z dnia 17.12.2014r. w sprawie IX K 1262/14 i wymierza skazanemu karę łączną grzywny w ilości 70 (siedemdziesiąt) stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 10 (dziesięć) złotych;
2. w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;
3. zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. L. N. kwotę 147,60 zł (sto czterdzieści siedem złotych i sześćdziesiąt groszy) obejmującą kwotę 27,60 zł (dwadzieścia siedem złotych i sześćdziesiąt groszy) podatku VAT, tytułem zwrotu nieuiszczonych kosztów obrony skazanego z urzędu w postępowaniu odwoławczym;
4. zwalnia skazanego od zapłaty wydatków postępowania odwoławczego, obciążając nimi Skarb Państwa.
Sygn. akt VI Ka 1001/15
Od wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach z dnia 14 lipca 2015r., sygn. akt IX K 243/15 apelację wywiódł obrońca skazanego A. S., który zarzucił :
- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wydanego orzeczenia, a polegający na pominięciu kary grzywny orzeczonej wyrokiem Sądu Rejonowego w Gliwicach o sygn. akt III K 1303/12 przy wymierzaniu łącznej kary grzywny z punktu 7 zaskarżonego wyroku, w sytuacji gdy wszystkie przestępstwa objęte wskazanymi wyrokami tworzyły realny zbieg przestępstw;
- rażącą niewspółmierność orzeczonych wobec skazanego poszczególnych kar łącznych, wynikających z zastosowania zasady asperacji zamiast pełnej absorpcji.
Wskazując na powyższe zarzuty obrońca skazanego wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez połączenie kary grzywny wymierzonej wyrokiem Sądu Rejonowego w Gliwicach o sygn. akt IIIK 1303/12 z grzywnami wskazanymi w pkt 7 i wymierzenie na ich podstawie kary łącznej grzywny w oparciu o zasadę pełnej absorpcji, jak również o złagodzenie poszczególnych łącznych kar pozbawienia wolności orzeczonych zaskarżonym wyrokiem poprzez wymierzenie ich na zasadzie absorpcji, ewentualnie wniósł o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.
Apelacja jest zasadna w zakresie podniesionego w niej przez skarżącego zarzutu obrazy art. 85 k.k.
Oczywistym jest, że zaskarżony nią wyrok wydano z rażącą obrazą, przywołanego w uzasadnieniu środka odwoławczego, art. 85 k.k., co, zważywszy na charakter tego uchybienia, nie tylko mogło, ale wręcz miało, wpływ na treść zaskarżonego wyroku.
Poczynione ustalenia dotyczące: czasu popełnienia poszczególnych przestępstw przez skazanego, dat wydania kolejnych wyroków prawomocnie skazujących go za sprawstwo tych czynów, a także rodzaju orzeczonych za nie kar - pozwalają jednoznacznie uznać, że Sąd Rejonowy, wydając wyrok łączny, faktycznie uchybił normie art. 85 k.k. we wskazanym zakresie.
Nie ulega wątpliwości, że przewidziana w przywołanym przepisie art. 85 k.k. instytucja, jako przynależna do prawa karnego materialnego, zawsze stwarza dla sądu obowiązek orzeczenia kary łącznej, gdy określone w tym przepisie przesłanki zaistnieją. Przepis ten nie kreuje więc tylko uprawnienia sądu, z którego ten może dowolnie korzystać. Oczywiste jest przy tym, że realizacja tego obowiązku musi nastąpić zgodnie z kategoryczną treścią tej normy, tak co do samej możliwości orzeczenia (w danym układzie procesowym) kary łącznej, jak i wyboru, stosownej konfiguracji skazań, które podlegają łączeniu.
Rację ma skarżący, że sąd I instancji w sposób nieuzasadniony i błędny odrzucił reguły z art. 85 k.k. w odniesieniu do możliwości orzeczenia łącznej kary grzywny z punktu 7.
Odnosząc bowiem powyższe rozważania wprost do niniejszej sprawy, trzeba zauważyć, że orzekający w sprawie Sąd nie dostrzegł tego, iż - wobec obiektywnych wymogów regulacji zawartej w art. 85 k.k. i związanej z tym konieczności określenia kręgu przestępstw pozostających w zbiegu realnym w oparciu o pierwszy chronologicznie wyrok - zaistniała rzeczywista potrzeba utworzenia dla łącznej kary grzywny realnego zbiegu przestępstw, którego cezurą czasową był wyrok wydany przez Sąd Rejonowy w Gliwicach w dniu 24 października 2012 r. w sprawie III K 1303/ 12, którym powinny zostać objęte przestępstwa będące przedmiotem osądu wyroków:
- Sądu Rejonowego w Gliwicach z dniu 24 października 2012 r. w wydanego w sprawie III K 1303/12,
- Sądu Rejonowego w Gliwicach z dnia 26 kwietnia 2013r. wydanego w sprawie II K 1486/12,
- Sądu Rejonowego w Gliwicach z dnia 17 grudnia 2014r. wydanego w sprawie IX K 1262/14 ( jego punkt 2).
Przestępstwa osądzone powołanymi wyżej wyrokami zostały bowiem popełnione odpowiednio w dniach - 3 września 2012r., 25-27 sierpnia 2012r. oraz od 5 sierpnia 2012 do 15 sierpnia 2012r., a więc niewątpliwie jeszcze przed dniem wydania wspomnianego już wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach z dnia 24 października 2012 r. wydanego w sprawie III K 1303/12 i wyrokami tymi orzeczono wobec skazanego obok kary pozbawienia wolności także kary grzywny – a zatem orzeczono nimi - tak jak wymaga wprost tego art. 85 k.k. – kary tego samego rodzaju.
Tym samym wspomniany warunek łączenia kar w postaci orzeczenia kar tego samego rodzaju albo innych podlegających łączeniu został - dla tego realnego zbioru przestępstw, których się skazany dopuścił przed dniem 24 października 2012 r. - spełniony. Tak więc wszystkie warunki ujęte w art. 85 k.k. wskazywały na zasadność orzeczenia jednej kary łącznej grzywny na podstawie kar za zbiegające się czyny, których dotyczyły wskazane powyżej wyroki jednostkowe, na co słusznie powołuje się skarżący w wywiedzionym środku odwoławczym.
Jak wynika z pisemnych motywów zaskarżonego wyroku sąd meriti dostrzegł wszystkie wyżej omówione uwarunkowania i zależności, a mimo to nie połączył należycie wszystkich tych grzywien orzeczonych za zbiegające się czyny, których dotyczyły powyżej wskazane wyroki jednostkowe, choć prawidłowe zastosowanie wskazanej normy prawa materialnego winno w realiach rozpatrywanej sprawy skutkować jej obligatoryjnym orzeczeniem. Stanowi to obrazę prawa materialnego w postaci art. 85 k.k.
Z pewnością stanowiło to pokłosie wadliwego opisania przez sąd meriti cytowanego orzeczenia Sądu Rejonowego w Gliwicach z dnia 24 października 2012 r. wydanego w sprawie III K 1303/12 w punkcie II jego części wstępnej, ponieważ zabrakło w nim kluczowego stwierdzenia o wymierzeniu skazanemu tymże wyrokiem na mocy art. 33§ 2 k.k. również kary grzywny w ilości 50 stawek dziennych przy ustaleniu wysokości stawki dziennej na kwotę 20 złotych.
W konsekwencji - nie ulega wątpliwości - że apelacja podnosząca tej treści zarzut jest zasadna.
Istniała w związku z tym w sprawie niniejszej niewątpliwa potrzeba dokonania prawidłowego (uwzględniającego powyższe wymogi) ustalenia zbiegu realnego przestępstw i wymierzenia odnośnie niego na nowo skazanemu kary łącznej grzywny, co legło u podstaw odpowiedniej zmiany zaskarżonego wyroku, jakiej dokonał Sąd II instancji.
Kierując się powyższymi względami, sąd II instancji ustalając w pierwszym rzędzie, iż wyrokiem Sądu Rejonowego w Gliwicach z dnia 24 października 2012r., sygn. akt III K 1303/ 12 skazanemu wymierzono również na mocy art. 33 § 2 k.k. karę grzywny w ilości 50 stawek dziennych przy ustaleniu stawki dziennej na kwotę 10 złotych, uchylił punkt 7 wyroku i na mocy art. 91 § 2 k.k. połączył skazanemu odpowiednio kary grzywny orzeczone wyrokami - Sądu Rejonowego w Gliwicach z dniu 24 października 2012 r. wydanego w sprawie III K 1303/12, Sądu Rejonowego w Gliwicach z dnia 26 kwietnia 2013r. wydanego w sprawie II K 1486/12 oraz za ciąg przestępstw z art. 279 § 1 k.k. i art. 288 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. Sądu Rejonowego w Gliwicach z dnia 17 grudnia 2014r. wydanego w sprawie IX K 1262/14, wymierzając skazanemu karę łączną grzywny w ilości 70 stawek dziennych, ustalając wysokość stawki dziennej na kwotę 10 złotych.
Ustalając jej wymiar, Sąd odwoławczy, podobnie jak uczynił to sąd meriti, sięgnął po zasadę asperacji. W ocenie Sądu II instancji rozstrzygnięcie ukształtowane w takim rozmiarze przy zastosowaniu korzystnej dla skazanego zasady spełni należycie kryteria sprawiedliwości i racjonalności, a także zrealizuje swoje cele prewencyjne i winno być ocenione jako kara zasłużona, nie zawierająca cech nadmiernej represji w stosunku do osoby skazanego, a jednocześnie adekwatnie dostosowana do jego sytuacji materialnej. Podobnie jak w przypadku pozostałych zbiegów prawidłowo ustalonych przez sąd orzekający ( pkt 1, 3 i 5) ani związek przedmiotowy pomiędzy zbiegającymi się przestępstwami, ani postawa skazanego w czasie pobytu w jednostce penitencjarnej nie przemawiały za zastosowaniem względem niego najkorzystniejszej zasady absorpcji - o co wnioskował zdecydowanie na wyrost apelujący obrońca.
Nie sposób natomiast podzielić stanowiska skarżącego, jakoby orzeczone wobec skazanego poszczególne kary łączne pozbawienia wolności raziły swą surowością.
Sąd Okręgowy doszedł do wniosku, że wymierzenie tychże kar łącznych poprzedzone zostało właściwą oceną i uwzględnieniem wszystkich okoliczności mających wpływ na ich intensywność. Przekonuje o tym obszerna argumentacja przytoczona na ten temat w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia, którą należy uznać za trafną. Zarzut rażącej niewspółmierności byłby uzasadniony, gdyby miało miejsce przekroczenie granic swobodnego uznania sędziowskiego, co w przedmiotowej sprawie nie miało miejsca.
Słusznie Sąd Rejonowy uznał, że przy wymiarze kar łącznych w powyższej sprawie brak jest podstaw do zastosowania zarówno zasady pełnej absorpcji, jak i kumulacji. Wprawdzie niewątpliwie skazany poszczególnych przestępstw objętych opisanymi zbiegami dopuszczał się w krótkim czasie, w tym też krótko po orzeczeniach go skazujących, co świadczy o jego niepoprawności, niemniej jednak ta okoliczność sama w sobie nie może przemawiać za potrzebą zastosowania przy wymiarze kar łącznych zasady absorpcji. Wskazać trzeba, że skazany dopuścił się nie tylko wielu czynów, ale również przestępstwa te kwalifikowane były, choć nie zawsze, jako objęte ciągiem przestępstw, bądź kumulatywnym zbiegiem przepisów.
Wskazać trzeba i na to, że skazany, aczkolwiek głównie dopuszczał się przestępstw przeciwko mieniu, a w szczególności kradzieży, czynił to nie tylko w formie podstawowej, ale i kwalifikowanej (np. włamanie, kradzież rozbójnicza, zniszczenie mienia).
Przestępstw tych dopuszczał się w różnych miejscach i działał też na szkodę różnych pokrzywdzonych, lekceważąc uprzednie orzeczenia skazujące.
Tym samym - zdaniem Sądu odwoławczego - związek podmiotowy i przedmiotowy pomiędzy tymi czynami nie jest szczególnie bliski i ścisły. Zgodnie z ugruntowanym w orzecznictwie i doktrynie stanowiskiem, przy wymiarze kar łącznych bierze się pod uwagę jedynie stopień związku między poszczególnymi przestępstwami, ich łączność przedmiotową i podmiotową. Im związek ten jest ściślejszy, tym bardziej przeważa absorbowanie poszczególnych kar, im luźniejszy - ich kumulacja.
Przechodząc do zagadnienia "rażącej niewspółmierności kary", jakim to przymiotem w ocenie apelującego cechują się kary łączne pozbawienia wolności wymierzona przez Sąd Rejonowy w zaskarżonym orzeczeniu, Sąd II instancji pragnie wpierw wskazać na kwestie następujące.
Bezsprzecznie Sąd I instancji ma ustawowo zagwarantowaną swobodę w ferowaniu wyroku, w tym kształtowania wymiaru kary. Rolą zaś Sądu odwoławczego w tym zakresie jest kontrola, czy granice swobodnego uznania sędziowskiego, stanowiącego zasadę sądowego wymiaru kary nie zostały przekroczone w rozmiarach nie dających się zaakceptować.
Ustawa traktuje jako podstawę odwoławczą tylko taką niewspółmierność kary, która ma charakter rażący (art. 438 pkt 4 k.p.k.), a która zachodzić może tylko wówczas, gdy na podstawie ujawnionych okoliczności, które powinny mieć zasadniczy wpływ na wymiar kary, można byłoby przyjąć, iż zachodziłaby wyraźna różnica pomiędzy karą wymierzoną przez Sąd I instancji, a karą, jaką należałoby wymierzyć w instancji odwoławczej w następstwie prawidłowego zastosowania w sprawie dyrektyw wymiaru kary przewidzianych w art. 53 k.k. Na gruncie art. 438 pkt 4 k.p.k. nie chodzi bowiem o każdą ewentualną różnicę w ocenach co do wymiaru kary, ale o różnicę ocen tak zasadniczej natury, iż karę dotychczasową nazwać można byłoby - również w potocznym znaczeniu tego słowa - "rażąco niewspółmierną", to jest niewspółmierną w stopniu nie dającym się wręcz zaakceptować.
Sąd Odwoławczy nie podziela poglądu skarżącego, że Sąd Rejonowy zmarginalizował okoliczności przemawiające na korzyść skazanego, natomiast nadmiernie wyeksponował okoliczności go obciążające. Sąd ten bowiem dostrzegł wszystkie okoliczności mające wpływ na wymiar orzekanych kar łącznych, a okoliczności przemawiających na niekorzyść skazanego jest zdecydowanie więcej. Fakt, że skazany był 10 -krotnie nagradzany za aktywny udział w konkursach i różnorakich szkoleniach oraz stara się obecnie zachowywać w sposób regulaminowy nie równoważy negatywnych zachowań skazanego takich jak arogancja, czy 9-krotna karalność dyscyplinarna za poważne naruszenia porządku obowiązującego w jednostce penitencjarnej. Faktem jest, że skazany aktualnie zachowuje się poprawnie w warunkach izolacji, co może przemawiać za mającą drugorzędne znaczenie przy wymiarze kar łącznych dodatnią prognozą penitencjarną, niemniej jednak odbywa on te kary w systemie zwykłym, nie poddaje się indywidualnym oddziaływaniom, a zatem negatywna jest w jego przypadku prognoza kryminologiczno-społeczna, czego na zauważa obrońca formułując tezę o znaczących i pozytywnych przemianach w zachowaniu skazanego.
Tym samym skarżący nie wykazał okoliczności mających znaczenie dla wymiaru kary łącznej, których bądź orzeczone kary nie uwzględniają w ogóle, bądź uwzględniają je w stopniu niedostatecznym.
Z tych wszystkich względów i nie stwierdziwszy bezwzględnych przesłanek odwoławczych, w pozostałym zakresie utrzymano w mocy zaskarżony wyrok.
Na mocy przepisów § 2 ust. 1, 2 i 3, § 14 ust. 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu orzeczono o wynagrodzeniu za obronę z urzędu udzieloną skazanemu w postępowaniu odwoławczym.
O wydatkach w postępowaniu odwoławczym Sąd II instancji orzekł na mocy art. art. 624 § 1 k.p.k. zwalniając skazanego od obowiązku ich ponoszenia i obciążając nimi Skarb Państwa.