Sygn. akt V ACa 223/15
Dnia 15 grudnia 2015 r.
Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny
w składzie:
|
Przewodniczący : |
SSA Barbara Kurzeja (spr.) |
|
Sędziowie : |
SA Tomasz Pidzik SA Janusz Kiercz |
|
Protokolant : |
Barbara Franielczyk |
po rozpoznaniu w dniu 2 grudnia 2015 r. w Katowicach
na rozprawie
sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W.
przeciwko Powiatowi (...)
o zapłatę
na skutek apelacji obu stron
od wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach
z dnia 11 grudnia 2014 r., sygn. akt XII C 174/14
1. zmienia zaskarżony wyrok w części oddalającej powództwo (punkt 2) oraz orzekającej o kosztach procesu (punkt 3) w ten sposób, że:
- zasądza od pozwanego Powiatu (...) na rzecz powódki (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. kwotę 306.160,88 (trzysta sześć tysięcy sto sześćdziesiąt 88/100) złotych wraz z odsetkami ustawowymi od kwot:
61,00 złotych od dnia 12 stycznia 2008 roku do dnia zapłaty,
7.447,42 złotych od dnia 21 lutego 2008 roku do dnia zapłaty,
9.032,92 złotych od dnia 16 marca 2008 roku do dnia zapłaty,
7.954,50 złotych od dnia 15 stycznia 2009 roku do dnia zapłaty,
5.277,24 złotych od dnia 15 stycznia 2009 roku do dnia zapłaty,
1.175,53 złotych od dnia 23 stycznia 2009 roku do dnia zapłaty,
2.914,46 złotych od dnia 3 lutego 2009 roku do dnia zapłaty,
244,00 złotych od dnia 6 lutego 2009 roku do dnia zapłaty,
2.137,86 złotych od dnia 12 lutego 2009 roku do dnia zapłaty,
229,20 złotych od dnia 13 lutego 2009 roku do dnia zapłaty,
9.611,69 złotych od dnia 19 lutego 2009 roku do dnia zapłaty,
4.307,61 złotych od dnia 28 lutego 2009 roku do dnia zapłaty,
6.316,60 złotych od dnia 7 marca 2009 roku do dnia zapłaty,
244,00 złotych od dnia 9 marca 2009 roku do dnia zapłaty,
802,46 złotych od dnia 12 marca 2009 roku do dnia zapłaty,
5.350,54 złotych od dnia 19 marca 2009 roku do dnia zapłaty,
1.017,48 złotych od dnia 20 marca 2009 roku do dnia zapłaty,
2.137,86 złotych od dnia 30 marca 2009 roku do dnia zapłaty,
244,00 złotych od dnia 6 kwietnia 2009 roku do dnia zapłaty,
3.314,02 złotych od dnia 11 kwietnia 2009 roku do dnia zapłaty,
2.137,86 złotych od dnia 16 kwietnia 2009 roku do dnia zapłaty,
8.581,70 złotych od dnia 2 maja 2009 roku do dnia zapłaty,
244,00 złotych od dnia 8 maja 2009 roku do dnia zapłaty,
6.522,46 złotych od dnia 16 maja 2009 roku do dnia zapłaty,
414,80 złotych od dnia 28 maja 2009 roku do dnia zapłaty,
146,40 złotych od dnia 30 maja 2009 roku do dnia zapłaty,
1.477,24 złotych od dnia 31 maja 2009 roku do dnia zapłaty,
1.477,24 złotych od dnia 4 czerwca 2009 roku do dnia zapłaty,
244,00 złotych od dnia 7 czerwca 2009 roku do dnia zapłaty,
2.137,86 złotych od dnia 12 czerwca 2009 roku do dnia zapłaty,
2.137,86 złotych od dnia 18 czerwca 2009 roku do dnia zapłaty,
2.823,12 złotych od dnia 18 czerwca 2009 roku do dnia zapłaty,
244,00 złotych od dnia 6 lipca 2009 roku do dnia zapłaty,
4.704,79 złotych od dnia 8 lipca 2009 roku do dnia zapłaty,
61,00 złotych od dnia 9 lipca 2009 roku do dnia zapłaty,
2.939,32 złotych od dnia 10 lipca 2009 roku do dnia zapłaty,
4.360,25 złotych od dnia 12 lipca 2009 roku do dnia zapłaty,
123,05 złotych od dnia 13 lipca 2009 roku do dnia zapłaty,
3.365,39 złotych od dnia 18 lipca 2009 roku do dnia zapłaty,
246,10 złotych do dnia 18 lipca 2009 roku do dnia zapłaty,
2.038,71 złotych od dnia 7 sierpnia 2009 roku do dnia zapłaty,
244,00 złotych od dnia 7 sierpnia 2009 roku do dnia zapłaty,
10.446,41 złotych od dnia 30 lipca 2009 roku do dnia zapłaty,
4.686,60 złotych od dnia 15 sierpnia 2009 roku do dnia zapłaty,
5.404,08 złotych od dnia 20 sierpnia 2009 roku do dnia zapłaty,
4.589,40 złotych od dnia 22 sierpnia 2009 roku do dnia zapłaty,
244,00 złotych od dnia 5 września 2009 roku do dnia zapłaty,
9.917,10 złotych od dnia 6 września 2009 roku do dnia zapłaty,
684,80 złotych od dnia 19 września 2009 roku do dnia zapłaty,
2.899,19 złotych od dnia 3 października 2009 roku do dnia zapłaty,
2.067,19 złotych od dnia 3 października 2009 roku do dnia zapłaty,
244,00 złotych od dnia 8 października 2009 roku do dnia zapłaty,
1.484,33 złotych od dnia 8 października 2009 roku do dnia zapłaty,
11.128,00 złotych od dnia 30 października 2009 roku do dnia zapłaty,
7.514,61 złotych od dnia 30 października 2009 roku do dnia zapłaty,
707,60 złotych od dnia 30 października 2009 roku do dnia zapłaty,
588,50 złotych od dnia 3 listopada 2009 roku do dnia zapłaty,
1.006,13 złotych od dnia 5 listopada 2009 roku do dnia zapłaty,
11.732,49 złotych od dnia 6 listopada 2009 roku do dnia zapłaty,
244,00 złotych od dnia 7 listopada 2011 roku do dnia zapłaty,
451,40 złotych od dnia 14 listopada 2009 roku do dnia zapłaty,
8.786,65 złotych od dnia 3 grudnia 2009 roku do dnia zapłaty,
244,00 złotych od dnia 6 grudnia 2009 roku do dnia zapłaty,
244,00 złotych od dnia 7 stycznia 2010 roku do dnia zapłaty,
16.434,90 złotych od dnia 9 stycznia 2010 roku do dnia zapłaty,
2.845,92 złotych od dnia 10 stycznia 2010 roku do dnia zapłaty,
1.017,48 złotych od dnia 22 stycznia 2010 roku do dnia zapłaty,
244,00 złotych od dnia 6 lutego 200 roku do dnia zapłaty,
6.743,52 złotych od dnia 21 lutego 2010 roku do dnia zapłaty,
91,50 złotych od dnia 25 lutego 2010 roku do dnia zapłaty,
1.300,05 złotych od dnia 26 lutego 2010 roku do dnia zapłaty,
684,80 złotych od dnia 27 lutego 2010 roku do dnia zapłaty,
3.997,45 złotych od dnia 3 mara 2010 roku do dnia zapłaty,
2.171,82 złotych od dnia 7 marca 2010 roku do dnia zapłaty,
244,00 złotych od dnia 8 marca 2010 roku do dnia zapłaty,
3.105,35 złotych od dnia 1 kwietnia 2010 roku do dnia zapłaty,
244,00 złotych od dnia 5 kwietnia 2010 roku do dnia zapłaty,
7.016,45 złotych od dnia 11 kwietnia 2010 roku do dnia zapłaty,
8.677,39 złotych od dnia 7 maja 2010 roku do dnia zapłaty,
244,00 złotych od dnia 8 maja 2010 roku do dnia zapłaty,
6.943,23 złotych od dnia 14 maja 2010 roku do dnia zapłaty,
4.012,60 złotych od dnia 21 maja 2010 roku do dnia zapłaty,
451,40 złotych od dnia 23 maja 2010 roku do dnia zapłaty,
2.293,91 złotych od dnia 3 czerwca 2010 roku do dnia zapłaty,
244,00 złotych od dnia 6 czerwca 2010 roku do dnia zapłaty,
577,80 złotych od dnia 13 czerwca 2010 roku do dnia zapłaty,
3.251,64 złotych od dnia 13 czerwca 2010 roku do dnia zapłaty,
4.290,42 złotych od dnia 20 czerwca 2010 roku do dnia zapłaty,
1.017,48 złotych od dnia 24 czerwca 2010 roku do dnia zapłaty,
244,00 złotych od dnia 8 lipca 2010 roku do dnia zapłaty,
5.379,55 złotych od dnia 22 lipca 2010 roku do dnia zapłaty,
684,80 złotych od dnia 30 lipca 2010 roku do dnia zapłaty,
2.671,94 złotych od dnia 30 lipca 2010 roku do dnia zapłaty,
244,00 złotych od dnia 7 sierpnia 2010 roku do dnia zapłaty,
1.741,15 złotych od dnia 12 sierpnia 2010 roku do dnia zapłaty,
4.527,66 złotych od dnia 13 sierpnia 2010 roku do dnia zapłaty,
292,80 złotych od dnia 15 sierpnia 2010 roku do dnia zapłaty,
4.684,82 złotych od dnia 11 września 2010 roku do dnia zapłaty,
5.739,03 złotych od dnia 29 kwietnia 2010 roku do dnia zapłaty,
- zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 22.930 (dwadzieścia dwa tysiące dziewięćset trzydzieści) złotych tytułem kosztów procesu;
2. oddala apelację pozwanego;
3. zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 21.609 (dwadzieścia jeden tysięcy sześćset dziewięć) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.
|
SSA Janusz Kiercz |
SSA Barbara Kurzeja |
SSA Tomasz Pidzik |
Sygn. akt V ACa 223/15
W pozwie z dnia 18 czerwca 2014 roku powódka wniosła o zasądzenie od Powiatu (...), następcy prawnemu (...) Szpitala (...) (...) w T., kwoty 314.242,06 zł wraz z należnymi ustawowymi odsetkami tytułem zapłaty ceny za sprzedane Szpitalowi w okresie od stycznia 2008 roku do czerwca 2010 roku odczynniki medyczne, akcesoria medyczne oraz sprzęt medyczny. Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym dnia 31 lipca 2014 roku Sąd Okręgowy w Gliwicach uwzględnił żądanie powódki w całości.
W sprzeciwie od wydanego w postępowaniu upominawczym nakazu zapłaty pozwany wniósł o oddalenie powództwa podnosząc zarzut przedawnienia. Oświadczył, że roszczenia powódki z tytułu umowy sprzedaży dokonanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy ulegają przedawnieniu z upływem dwuletniego terminu przedawnienia, co przy uwzględnieniu, że roszczenie o najpóźniej wymagalną należność z tytułu sprzedaży dotyczy faktury VAT nr (...) z dnia 30 czerwca 2010 roku z terminem płatności do dnia 6 sierpnia 2010 roku to roszczenie o zapłatę uległo przedawnieniu w dniu 7 sierpnia 2012 roku. Wskazał, że przed złożeniem pozwu powódka nie podjęła żadnej czynności doprowadzającej do przerwania biegu przedawnienia, a z treści oświadczenia złożonego w pozwie wynika, że pozwany nigdy nie dokonał potwierdzenia salda zgłaszanych przez powódkę wierzytelności.
Odnosząc się do podniesionego zarzutu przedawnienia roszczenia powódka wskazała, że pozwany nigdy wcześniej nie kwestionował zgłaszanych wierzytelności, ani ich wysokości ani też dokumentacji potwierdzających ich istnienie, co wywoływało u niej uzasadnione przekonanie, że długi szpitala zostaną spłacone w toku postępowania likwidacyjnego, które miało się zakończyć dnia 30 czerwca 2010 roku, a które to następnie było permanentnie przedłużane kolejnymi uchwałami przez Radę Powiatu. Dodała, że postępowanie zakończyło się ostatecznie wykreśleniem szpitala z KRS dnia 21 lutego 2014 roku, a zatem po 4 latach od dnia podjęcia uchwały o jego likwidacji. Oświadczyła, że będąc przekonana, że jej roszczenia zostaną zaspokojone w toku postępowania likwidacyjnego nie wszczynała niepotrzebnych postępowań sądowych i egzekucyjnych, które generowałyby wysokie dla szpitala koszty. Zachowanie likwidowanego Szpitala, a później samego pozwanego, w tym wezwanie do zgłoszenia wierzytelności z dnia 8 kwietnia 2014 roku, utwierdzało powódkę w przekonaniu, że zobowiązania zostaną uregulowane przez pozwany Powiat. Wskazując na te okoliczności podniosła, iż podniesienie zarzutu przedawnienia nosi w sobie znamiona nadużycia prawa (art. 5 k.c.), albowiem miała ona podstawy aby oczekiwać, że pozwany dobrowolnie ureguluje całość należności.
Wyrokiem z dnia 11 grudnia 2014 roku Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego Powiatu (...) na rzecz powódki kwotę 8081,18 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 22 lipca 2010 roku, oddalił powództwo i orzekł o kosztach procesu ustalając, co następuje.
W okresie od 2005 roku do 2010 roku (...) Szpital (...) umowy o nr: (...), (...) i (...)zamawiał, a następnie dokonywał zakupu środków dezynfekujących oraz odczynników chemicznych w powodowej Spółce.
Zamówieniem z dnia 7 czerwca 2010 roku o nr (...) likwidator Szpitala kupił od pozwanej pompę perystaltyczną (...) płuczącą pole zabiegowe zgodnie z ofertą z dnia 10 maja 2010 roku, została ona odebrana dnia 10 czerwca 2010 roku, a powódka wystawiła fakturę VAT nr (...).
Do dnia wniesienia pozwu nie uregulowano należności objętymi załączonymi do pozwu fakturami VAT na kwotę 314.242,06 zł.
W dniu 25 lutego 2010 roku Rada Powiatu w T. podjęła uchwałę w przedmiocie likwidacji (...)Szpitala (...)w T., zaś uchwałą z dnia 23 marca 2010 roku Zarząd Powiatu powołał na stanowisko jego likwidatora D. P.. W dniu 20 kwietnia 2010 roku wymieniony Szpital (...) poinformował powódkę o podjęciu uchwały w przedmiocie jego likwidacji i wezwał powódkę do zgłoszenia wszystkich udokumentowanych wierzytelności w terminie 30 dni od otrzymania pisma pod rygorem pominięcia na liście wierzycieli. Dodatkowo likwidator szpitala wniósł o przesłanie potwierdzenia salda na dzień 31 marca 2010 roku w celu jego uzgodnienia.
W dniu 24 lutego 2010 roku powódka skierowała do Szpitala (...) wezwanie do zapłaty, które zostało bez żadnej odpowiedzi, a w dniu 14 maja 2010 roku dokonała zgłoszenia wierzytelności według ich stanu istniejącego w dniu zgłoszenia w łącznej kwocie 282.112,44 zł.
Dnia 22 października 2012 roku powódka ponownie skierowała do Szpitala (...) wezwanie do zapłaty, które zostało bez odpowiedzi.
W toku postępowania likwidacyjnego, w okresie od 2010 do 2014 roku, powódka ponawiała, lecz bezskutecznie, wnioski o potwierdzenie sald.
W dniu 25 czerwca 2013 roku Rada Powiatu w T. ponownie podjęła uchwałę w sprawie likwidacji(...) Szpitala (...) w T. z zaznaczeniem, iż zaprzestanie udzielania świadczeń zdrowotnych przez Szpital nastąpiło z dniem 30 czerwca 2010 roku, natomiast zakończenie czynności likwidacyjnych ma nastąpić dnia 31 grudnia 2013 roku.
Uchwałą z dnia 19 grudnia 2013 roku Rada Powiatu (...) zatwierdziła sprawozdanie finansowe Szpitala (...) (...) w T. w likwidacji sporządzone za okres od dnia 1 sierpnia 2013 roku do dnia 4 grudnia 2013 roku, a w dniu 21 lutego 2014 roku został on wykreślony z Krajowego Rejestru Sądowego. Postanowienie o wykreśleniu uprawomocniło się dnia 8 marca 2014 roku.
W dniu 8 kwietnia 2014 roku Starostwo Powiatowe skierowało do powódki pismo z informacją o wykreśleniu Szpitala z KRS i wezwało ją do ponownego zgłoszenia wierzytelności wraz z dokumentami potwierdzającymi ich nieprzedawnienie. W odpowiedzi, powódka skierowała do pozwanego pismo zawierające zgłoszenie wierzytelności z dnia 14 maja 2010 wraz z załącznikami.
W dniu 10 kwietnia 2014 roku dokonano przekazania dokumentacji księgowej według stanu na dzień 4 grudnia 2013 roku, z której wynika, że wartość wierzytelności powódki wynosi wraz z odsetkami 371.128,76 zł .
Na podstawie powyższych ustaleń Sąd Okręgowy uznał, że roszczenie powódki, za wyjątkiem roszczenia wynikającego z faktury VAT o numerze (...) o wartości 8.081,18 zł podlega oddaleniu. Powódka, m.in. w oparciu o umowy zawarte w dniu 24 czerwca 2008 roku w T. oraz w dniu 5 września 2008 roku realizowała dla pozwanego zamówienia za które wystawiała faktury VAT. Umowy łączące powódkę z pozwanym należy zakwalifikować jako umowy dostawy, do której z mocy art. 612 k.c. stosuje się przepisy o sprzedaży, w tym art. 554 k.c. określający termin przedawnienia roszczenia wynikającego z tytułu sprzedaży dokonanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy wynoszący dwa lata. Z dowodów zgromadzonych w sprawie wynika, że roszczenia powódki powstało w okresie od stycznia 2008 roku do kwietnia 2010 roku, a termin płatności najpóźniej wymagalnej wierzytelności przypadał na dzień 6 sierpnia 2010 roku, a zatem roszczenie o zapłatę tej należności uległo przedawnieniu w dniu 7 sierpnia 2012 roku, tj. na dwa lata przed wniesieniem pozwu. Nie budzi wątpliwości Sądu, że pozwana jest profesjonalnym uczestnikiem obrotu, prowadzącym wieloletnią działalność na rynku, zorientowaną w zakresie księgowości i konsekwencji związanych z brakiem aktywności w zakresie dochodzenia przysługujących wierzytelności. Aby można przyjąć, że podniesienie zarzutu przedawnienia jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego musi zostać wykazane, że bezczynność wierzyciela w dochodzeniu roszczeń była usprawiedliwiona wyjątkowymi okolicznościami, czego powódka nie wykazała w odniesieniu do wszystkich roszczeń.
W ocenie Sądu Okręgowego, co do zasady, odpowiedzialność pozwanego, jako podmiotu, który przejął wszelkie zobowiązania zlikwidowanego szpitala, nie budziła wątpliwości. Zwrócić należy jednak uwagę, że wszczęte postępowanie likwidacyjne nie powoduje przerwania biegu przedawnienia, a jego celem jest zakończenie bieżących interesów likwidowanego podmiotu, ściągnięcie wierzytelności, wypełnienie zobowiązań i upłynnienie jego majątku. Żaden z obowiązujących przepisów nie zabrania wszczynania przeciwko podmiotowi będącemu w stanie likwidacji postępowań sądowych. Strona powodowa zarzucała pozwanemu działanie sprzeczne z zasadami współżycia polegające na nieuzasadnionym przedłużaniu postępowania likwidacyjnego, jednakże w ocenie Sądu nie jest to okolicznością zasługującą na uwzględnienie. Jak przyznała powódka, po zawiadomieniu jej o wszczęciu postępowania likwidacyjnego dokonała ona zgłoszenia swoich wierzytelności w 2010 roku. Dodała, że w okresie od 2010 roku do 2014 roku wielokrotnie wysyłała do likwidatora wnioski o potwierdzenie salda, jednakże ani razu w tym okresie ani likwidator ani pozwany nie odsyłali do niej „odcinka (...)” tego potwierdzenia. Nie można domniemywać milczącego uznania długu, jak to przyjęła powódka. Jako profesjonalny podmiot powódka nie podjęła żadnych czynności zmierzających do przerwania biegu przedawnienia, a jej zachowanie w ocenie Sądu cechuje brak należytej staranności w dbaniu o własne interesy. Powódka nie zdołała bowiem wykazać w tym postępowaniu, że to działanie pozwanego, czy też likwidatora mogło wywołać u niej usprawiedliwione błędne przekonanie, że jej wierzytelności zostaną dobrowolnie zaspokojone. Za zachowanie takie nie można w szczególności uznać doręczenie powódce niepodpisanego zawiadomienia z dnia 20 kwietnia 2010 roku wzywającego do zgłoszenia udokumentowanych wierzytelności i przysłania potwierdzenia salda wysyłanego do wszystkich kontrahentów. Nie bez znaczenia pozostaje również fakt, że część wierzytelności dochodzonych przez powódkę w niniejszym procesie przedawniła się zarówno przed wszczęciem postępowania likwidacyjnego, jak również na 4 lata przed dniem złożenia pozwu. Uwzględnienie zatem podniesionego przez powódkę zarzutu nadużycia prawa prowadziłoby do akceptowania bezczynności profesjonalnych wierzycieli w dochodzeniu swoich roszczeń, a następnie podnoszeniu zarzutu z art. 5 k.c. w celu obrony przed skorzystaniem przez dłużnika z przysługujących mu praw podmiotowych. Uwzględnienie zarzutu przedawnienia może być uznane za naruszające art. 5 k.c. tylko w sytuacjach wyjątkowych i jeśli przekroczenie terminu przedawnienia jest niewielkie; tymczasem z przeprowadzonego postępowania dowodowego nie wynika, aby pozwany bądź jego poprzednik podejmowali czynności mające wywołać przekonanie u powódki, że dobrowolnie spełni świadczenie, a nadto brak aktywności powódki w dochodzeniu roszczeń od 2008 roku należy uznać za brak należytej staranności w dbałości o swoje interesy.
Za zachowanie naruszające zasadę lojalności należy natomiast – w ocenie tego Sądu –uznać zachowanie poprzednika prawnego pozwanego w zakresie roszczeń wynikających z zamówienia złożonego i podpisanego przez likwidatora o numerze (...), za które powódka wystawiła fakturę (...). Sąd uznał bowiem, że w sytuacji, gdy powódka poinformowana została o podjęciu uchwały w przedmiocie likwidacji, a następnie wpłynęło do niej zamówienie podpisane przez osobę reprezentującą likwidowany Szpital i towar został odebrany bez zastrzeżeń, to mogła ona pozostawać w usprawiedliwionym przekonaniu, że faktura zostanie zapłacona. Podmiot reprezentujący szpital wiedział bowiem zarówno o istnieniu zobowiązania, jego wysokości, a także o terminie płatności faktury. W związku z powyższym Sąd uznał, że zachowania pozwanego w odniesieniu do tej wierzytelności powódki naruszało zasadę lojalności i nie zasługuje na uwzględnienie i ochronę prawną.
Powyższy wyrok zaskarżyły obie strony.
Powódka w części oddalającej powództwo i podnosząc zarzut naruszenia:
- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez pominięcie przy dokonywaniu ustaleń faktycznych okoliczności mających znaczenie dla oceny zgłoszonego zarzutu przedawnienia, a mianowicie wadliwości uchwały z dnia 25.02.2010 r., co skutkowało stwierdzeniem jej nieważności i wywołało skutki prawne wobec wierzycieli Szpitala,
- art. 65 k.c. poprzez uznanie, że strony łączyła umowa dostawy, podczas gdy z jej treści wynika, że obejmowała również dzierżawę urządzenia i część roszczeń objętych fakturami załączonymi do pozwu obejmuje żądanie zapłaty czynszu dzierżawnego, które przedawniają się, stosownie do art. 118 k.c., z upływem 3 lat,
- art. 5 k.c. poprzez jego niezastosowanie,
- art. 123 § 1 pkt 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie, pomimo treści pisma z dnia 20 kwietnia 2010 r., braku zastrzeżeń likwidatora do dokonanego przez powódkę zgłoszenia wierzytelności, wciągnięcie ich na listę wierzytelności, kontynuowanie dalszej współpracy oraz przyznawanie przez pozwanego faktu przejęcia zobowiązań szpitala i istniejący po jego stronie obowiązek ich spłaty w komunikatach prasowych, a co uzasadniało przekonanie powódki, że przysługująca jej wierzytelność zostanie dobrowolnie spełniona
wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w części oddalającej powództwo przez zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kwoty 306.160,88 zł wraz z ustawowymi odsetkami.
Pozwany zaskarżył powyższy wyrok w części uwzględniającej powództwo i zarzucając naruszenie:
- art. 233 k.p.c. poprzez dokonanie niewłaściwej oceny postawy likwidatora pozwanego dotyczącego zamówienia (...) i sprzeczne z zebranymi dowodami ustalenie, ze zachowanie poprzednika prawnego pozwanego naruszyło zasadę lojalności
- art. 5 k.c. poprzez przyjęcie, ze w zakresie wymienionego wyżej zamówienia zachowanie pozwanego nie zasługuje na ochronę prawną
wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa w całości ewentualnie jego uchylenie w tej części i przekazanie sprawy w uchylonym zakresie Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.
Apelacja powódki podlegała uwzględnieniu, natomiast apelacja pozwanego oddaleniu, gdyż zaskarżony wyrok w części uwzględniającej powództwo odpowiada prawu.
Należy przyznać rację powódce, że Sąd pierwszej instancji pominął przy dokonywaniu ustaleń niesporną pomiędzy stronami okoliczność, choć wynikała ona z treści uchwał z dnia 25 lutego 2010 r., 23 marca 2010 r. oraz z dnia 25 czerwca 2013 r. (k. 190), że likwidacja miała się rozpocząć w dniu 1 kwietnia 2010 r. i zakończyć z dniem 31 grudnia 2011 r., oraz że uchwała Rady Powiatu z dnia 25 czerwca 2011 r. o likwidacji z dniem 31 grudnia 2013 r. Szpitala (...), który zakończył udzielanie świadczeń zdrowotnych z dniem 30 czerwca 2010 r., została wydana w związku ze stwierdzeniem nieważności uchwały z dnia 25 lutego 2010 r. prawomocnym wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 13 czerwca 2011 r. , sygn. akt IV SA/GI 441/10 (wyrokiem NSA z dnia 5 czerwca 2012 r., sygn. akt II OSK 2306/11 oddalono skargę kasacyjną wniesioną od tego wyroku).
W tym czasie likwidator sporządził listę wierzytelności, na której znalazły się wierzytelności objęte zgłoszeniem oraz 10 fakturami wystawionymi po dniu zgłoszenia wierzytelności i została potwierdzona przez likwidatora według stanu na dzień 31 grudnia 2011 r. (k. 332-334), za wyjątkiem faktur o nr:
- (...), płatnej dnia 11.01.2008 r., na kwotę 61 zł,
- (...), płatnej dnia 20.02.2008 r., na kwotę 7447,42 zł,
- (...), płatnej dnia 15.03.2008 r., na kwotę 9032,92 zł,
- (...), płatnej dnia 30.05.2009 r., na kwotę (...),24,
- (...), płatnej dnia 3.06.2009 r., na kwotę 1477,24 zł,
- (...), płatnej dnia 11.08.2010 r. na kwotę 1741,15 zł,
- (...), płatnej dnia 10.09.2010 r. na kwotę 4684,82 zł.
Po zakończeniu czynności likwidacyjnych, w uchwałach Rady Powiatu z dnia 27 grudnia 2011 r., 27 listopada 2012 r. wskazano, że strona pozwana z dniem zakończenia likwidacji przejęła zobowiązania Szpitala w kwocie ok. 11.600.000 zł (k. 396), zaś w uchwale z dnia 19 grudnia 2013 r. zatwierdzono sprawozdanie finansowe sporządzone przez Szpital za okres do 4 grudnia 2013 r. Z kolei, z protokołu zdawczo – odbiorczego składników bilansowych Szpitala sporządzonego w dniu 10 kwietnia 2014 r. wynika, że obejmuje on należności i zobowiązania Szpitala według stanu na dzień 4 grudnia 2013 r., w tym wierzytelności powódki ujęte na liście wierzytelności załączonej przez pozwanego do akt na k.332-334).
W uzupełnieniu tych ustaleń dodać należy, a co jest niesporne pomiędzy stronami, że w wyniku faktycznie przeprowadzonej likwidacji Szpitala pozwany przejął jego majątek i jego mienie zostało wniesione przez pozwanego aportem do nowoutworzonej spółki akcyjnej – (...) Szpitala(...).
Wyrok sądu stwierdzający nieważność sprzecznej z ustawą uchwały Rady Powiatu ma niewątpliwie charakter konstytutywny powodujący wykluczenie uchwały z obrotu prawnego ze skutkiem ex tunc, co z kolei oznacza, że do czasu jej wyeliminowania z obrotu prawnego wywierała ona skutki prawne. Zgodnie zaś z art. 60 ust. 6 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 91, poz. 408 ze zm.) zobowiązania i należności postawionego w stan likwidacji samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej stawały się zobowiązaniami i należnościami jego organu założycielskiego z dniem zakończenia czynności likwidacyjnych, określonych w uchwale o likwidacji (por. wyrok SN z dnia 1 kwietnia 2011r., III CSK 181/10, niepubl.). Kwestię tę reguluje obecnie art. 60 i 61 ustaw o działalności leczniczej z 15 kwietnia 2011 r., która weszła w życie 1 lipca 2011 r. (Dz. U. nr 112, poz. 654).
Zasadnie również podnosi skarżąca, że uszło uwagi Sądu pierwszej instancji, że w świetle postanowień umowy nr (...) dotyczącej wydzierżawienia analizatora (...) i treści 19 faktur wystawionych na kwotę 244 zł za kolejne miesiące (pierwsza z terminem płatności w dniu 5.02.2009 r., a ostatnia w dniu 6.08.2010 r.) i że w związku z tym roszczenia z tego tytułu ulegały trzyletniemu przedawnieniu (pierwsza rata w dniu 5.02.2012 r., a ostatnia w dniu 6.08.2013 r., stosownie do art. 118 k.c.
Nie ulega w związku z tym wątpliwości, że wymienione wierzytelności o zapłatę czynszu nie były przedawnione w dniu ich zgłoszenia i nie uległyby przedawnieniu, gdyby likwidacja szpitala zakończyłaby się w dniu zakończenia czynności likwidacyjnych (31 grudnia 2011 r.), wskazanym w uchwale o likwidacji z dnia 25 lutego 2010 r.
Wystąpienie skutku w postaci przedawnienia roszczeń z upływem dwuletniego terminu przedawnienia, określonego w art. 554 k.c. (liczonego od wymagalności) dotyczy natomiast roszczeń dochodzonych z tytułu sprzedaży dokonanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa (por. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów z dnia 11 stycznia 2002 r., III CZP 63/01, OSNC 2002, nr 9, poz. 106), co trafnie przesądził Sąd pierwszej instancji.
W ocenie Sądu Apelacyjnego w stanie faktycznym sprawy istnieją jednakże przesłanki do przyjęcia, że miało miejsce tzw. niewłaściwe uznanie długu, skutkujące przerwą biegu przedawnienia, zgodnie z art. 123 § 1 pkt 2 k.c. odnośnie do roszczeń ujętych na liście wierzytelności sporządzonej przez likwidatora Szpitala.
Na gruncie tej regulacji prawnej tak doktryna, jak i orzecznictwo wyróżnia się oprócz uznania właściwego długu, także uznanie niewłaściwe będące oświadczeniem wiedzy, przyznaniem faktu skutkującym ustawowym skutkiem przerwy biegu przedawnienia chroniąc tym samym interes wierzyciela, zwłaszcza gdy na jego zachowanie, powstrzymanie się z wystąpieniem na drogę sądową wpływ ma zachowanie dłużnika. Uznanie roszczenia definiuje SN w wyr. z dnia 7 marca 2003 r., I CKN 11/01,niepubl. jako każdy przypadek wyraźnego oświadczenia woli lub też innego jednoznacznego zachowania się dłużnika wobec wierzyciela, z którego wynika, że dłużnik uważa roszczenie za istniejące. Wskazuje się, że dla skuteczności uznania niewłaściwego nie jest wymagane istnienie po stronie zobowiązanego zamiaru spełnienia skutku prawnego w postaci przerwania biegu przedawnienia, gdyż ten następuje z mocy ustawy. W przypadku osób prawnych wskazuje się, że o uznaniu niewłaściwym decydują nie tylko zachowania osób uprawnionych do reprezentacji i działania zgodnie z tymi zasadami, ale i działania kompetentnego pracownika dłużnika, które można przypisać samemu dłużnikowi. Wskazuje się jednocześnie, że przekonanie wierzyciela o lojalności dłużnika może też wynikać z takiego zachowania jak zapis długu w księgach handlowych dłużnika, czy też ujawnienie długu na liście zobowiązań dłużnika (por. wyrok Sądu Najwyższego z 15 października 2004 r., II CK 68/04). W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się także, iż do uznania roszczenia ze skutkiem w postaci przerwania biegu przedawnienia może dojść przez każde zachowanie się zobowiązanego, które - choćby nie wyrażało zamiaru wywołania tego skutku - dowodzi świadomości zobowiązanego istnienia roszczenia i tym samym uzasadnia przekonanie uprawnionego, że zobowiązany uczyni zadość roszczeniu (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia: 19 września 2002 r., II CKN 1312/00; 15 listopada 2007 r., II CSK 347/07; 25 marca 2010 r., I CSK 457/09; 16 lutego 2012 r., III CSK 208/11).
Należy również przywołać pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w wyroku z dnia 9 maja 2013 r., II CSK 602/2012, niepubl., że o uznaniu roszczenia ze skutkiem w postaci przerwania biegu przedawnienia może dojść przez każde zachowanie się zobowiązanego, które - choćby nie wyrażało zamiaru wywołania tego skutku - dowodzi świadomości zobowiązanego istnienia roszczenia i tym samym uzasadnia przekonanie uprawnionego, że zobowiązany uczyni zadość roszczeniu (tak również trafnie wskazał Sąd Apelacyjny w Katowicach w powołanym przez skarżącą wyroku z dnia16 stycznia 2014 r., V ACa 622/13, niepubl.).
Jak również wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 października 2006 r., I CSK 119/06, niepubl., uznanie przedawnionego roszczenia może zawierać także zrzeczenie się zarzutu przedawnienia, jeżeli okoliczności, w których zostało złożone, wynika taka wola dłużnika i że na skutek zrzeczenia się zarzutu przedawnienia zobowiązanie naturalne staje się ponownie zobowiązaniem zupełnym, co oznacza, że wynikające z niego roszczenie odzyskuje przymiot zaskarżalności i nowy termin przedawnienia zaczyna biec od chwili zrzeczenia się zarzutu przedawnienia.
W ocenie Sądu Apelacyjnego, powyższy stan faktyczny sprawy daje podstawę do uznania, że ze strony Szpitala, za działania i zobowiązania którego, po jego likwidacji odpowiada pozwany, doszło do co najmniej dwukrotnego uznania niewłaściwego w odniesieniu do roszczeń objętych sporządzoną przez likwidatora listą wierzytelności, zaś stosownie do uregulowania zawartego w art. 124 § 1 k.c., po każdym przerwaniu przedawnienia biegło ono na nowo.
Po raz pierwszy nastąpiło to 20 kwietnia 2010 roku, na co wskazuje powiązanie treści pisma likwidatora z tej daty z dokonanym przez pozwaną 14 maja 2010 r. zgłoszeniem wierzytelności, do którego w treści w/w pisma nawiązuje likwidator, a które to zgłoszenie niewątpliwie stanowiło wezwanie do ich zapłaty, gdyż powódka zwróciła się o przedstawienie terminu spłaty zobowiązań, jak i wskazywała rachunek, na który należało dokonywać zapłaty. Sporządzenie listy wierzytelności obejmujących większość zgłoszonych wierzytelności (za wyjątkiem pięciu z nich) oraz 10 faktur doręczonych Szpitalowi po 20 kwietnia 2010 r.) jednoznacznie wskazuje, że niewątpliwie uważał on roszczenie objęte zgłoszeniem za istniejące, niekwestionowane tak co do zasady, jak i wysokości i że w ten sposób dał dostateczny wyraz świadomości bycia dłużnikiem.
Z kolei okoliczność, że likwidator nie zakwestionował pisemnie żadnej ze zgłoszonych mu wierzytelności dawało z kolei powódce uzasadnione podstawy do przyjmowania, że wierzytelności, których istnienia likwidator nie kwestionował będą dobrowolnie zapłacone. Dotyczy to również 2 wierzytelności, których wymagalność nastąpiła w sierpniu i wrześniu 2010 r., a które nie zostały ujęte na liście, a nadto nie były przedawnione w dniu 31 grudnia 2011 r. (dniu zakończenia czynności likwidacyjnych określonym w uchwale o likwidacji).
Po raz wtóry do uznania doszło, gdy likwidator Szpitala przekazał listę wierzytelności pozwanemu, który - co wynika z uchwał Rady Powiatu z dnia 27 grudnia 2011 r. i 27 listopada 2012 r. - z dniem zakończenia faktycznej likwidacji Szpitala przejął jego zobowiązania w kwocie ok. 11.600.000 zł (k. 396). Z kolei, w uchwale z dnia 19 grudnia 2013 r. zatwierdzono sprawozdanie finansowe sporządzone przez Szpital za okres do 4 grudnia 2013 r., zaś z protokołu zdawczo – odbiorczego składników bilansowych Szpitala sporządzonego w dniu 10 kwietnia 2014 r. wynika, że obejmuje on należności i zobowiązania Szpitala według stanu na dzień 4 grudnia 2013 r., w tym wierzytelności powódki ujęte na liście wierzytelności załączonej przez pozwanego do akt na k.332-334. Z dniem 31 grudnia 2013 r., w którym miało nastąpić zakończenie czynności likwidacyjnych, określonych w kolejnej uchwale o likwidacji, nastąpiło natomiast przejęcie tych zobowiązań na podstawie ustawy.
W ocenie Sądu Apelacyjnego, uwzględniając charakter prawny uznania niewłaściwego, dostateczny jego wyraz stanowiło umieszczenie wierzytelności na sporządzonej przez likwidatora liście wierzytelności. Zachodzą w tej sytuacji przesłanki do przyjęcia, że w ten sposób doszło do uznania niewłaściwego długu objętego sporządzoną listą wierzytelności, a skoro mające miejsce przerwanie biegu przedawnienie zaistniało w okresie likwidacji Szpitala, wpływa również na sytuację prawną pozwanego, na którą po zakończeniu likwidacji przeszły niezaspokojone zobowiązania Szpitala, gdyż kwestię tę regulował art. 60 ust. 6 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej, obowiązujący w dniu podjęcia obu uchwał o likwidacji poprzednika prawnego pozwanego.
Sąd Okręgowy, wykluczając, na tle dokonanych ustaleń, zastosowanie w sprawie art. 123 § 1 pkt 2 k.c., dopuścił się więc naruszenia tego przepisu. Konsekwencją jego naruszenia było naruszenie także art. 554 k.c. i 118 k.c. Bez właściwej oceny możliwości zastosowania w sprawie art. 123 § 1 pkt 2 k.c. nie było bowiem podstaw do uznania upływu terminu przedawnienia roszczenia powódki określonego w wymienionych przepisach.
Niezależnie od powyższego, gdyby nawet nie podzielić stanowiska o zaistniałych przerwach biegu przedawnienia, to trafnym byłoby przyjęcie przez Sąd Okręgowy w tym przypadku konstrukcji nadużycia prawa z art. 5 k.c., zwłaszcza że tak orzecznictwo, jak i doktryna dopuszcza możliwość korygowania stanów faktycznych sprawy poprzez art. 5 k.c. również w odniesieniu do oceny zarzutu przedawnienia, gdyż stosowanie tej klauzuli generalnej nie jest wyłączone w sytuacji, gdy wierzycielem jest podmiot prowadzący działalność gospodarczą. W ocenie Sądu Apelacyjnego, w rozpoznawanej sprawie zachodziły podstawy do przyjęcia, że niedochodzenie sądowe bezspornych roszczeń w okresie przedawnienia i spowodowana przywołanymi wyżej względami bezczynność po stronie powódki była usprawiedliwiona.
Tak ustalenia poczynione przez Sąd Okręgowy, jak i wyżej wskazane, a mianowicie wszczęcie przez pozwaną procesu likwidacji podległego jej Szpitala (...) w okresie wymagalności (za wyjątkiem 2 faktur) roszczeń powódki, poinformowanie o tym wierzycieli Spółki przez likwidatora, dokonane przez powódkę w dniu 14 maja 2010 roku zgłoszenie wierzytelności po otrzymaniu pisma likwidatora, w którym wezwał powódkę do ich zgłoszenia w terminie 30 dni pod rygorem pominięcia na liście wierzycieli oraz o przesłanie potwierdzenia salda na dzień 31 marca 2010 roku w celu jego uzgodnienia i w którym znalazła się informacja, że zobowiązania i należności zlikwidowanego szpitala stają się z chwilą zakończenia likwidacji, zobowiązaniami pozwanego Powiatu (...), brak zastrzeżeń ze strony likwidatora Szpitala do wierzytelności wskazanych w zgłoszeniu, a objętych niniejszym pozwem, za wyjątkiem 12 faktur wystawionych w późniejszym terminie, wydłużenie postępowania likwidacyjnego wobec unieważnienia w postępowaniu administracyjnym uchwały o likwidacji z dnia 25 lutego 2010 r., na skutek rażącego naruszenia prawa, a więc z przyczyn leżących po stronie pozwanego, umieszczenie zgłoszonych wierzytelności (za wyjątkiem wyżej wskazanych) i wierzytelności objętych później wystawionymi 10 fakturami na liście wierzytelności według stanu na dzień 31 grudnia 2011 r., deklaracji zapłaty ze środków Powiatu wobec przejęcia zobowiązań, a także kontynuowanie współpracy na dotychczasowych zasadach uzasadniają stanowisko, że powódka miała pełne podstawy oczekiwać, że wszystkie przysługujące jej wierzytelności zostaną zaspokojone, bez potrzeby dochodzenia ich na drodze sądowej. Ciąg wskazanych zdarzeń i towarzyszące im okoliczności pozwalały przyjąć, że bierność powódki w dochodzeniu roszczenia była usprawiedliwiona, uzasadniona zachowaniem poprzednika prawnego pozwanego oraz samego pozwanego i że powódka mogła rozsądnie oczekiwać na dobrowolne spełnienie świadczenia. Niewątpliwie została tu naruszona zasada lojalności, jaka winna cechować dłużnika wobec kontrahenta, który spełnił swoje świadczenie, zwłaszcza że powódka powstrzymując się w dochodzeniu roszczeń na drodze sądowej uwzględniała trudną sytuację Szpitala, a także stosowaną pomiędzy stronami umowy w dotychczasowej współpracy zasadę niegenerowania dodatkowych kosztów po stronie Szpitala, a wynikających z przymusowego dochodzenia roszczeń oraz niezaprzeczony w procesie fakt, iż zobowiązania, aczkolwiek z opóźnieniem, były wcześniej dobrowolnie spłacane.
Stąd zarzut apelacji naruszenia art. 5 k.c. można uznać za zasadny, skoro powódka miała prawo oczekiwać, że jej roszczenie zostanie spełnione bez potrzeby inicjowania postępowania sądowego. Sąd Apelacyjny podziela wskazane w apelacji powódki argumenty, że działając w zaufaniu do kontrahenta, nie chcąc dodatkowo powiększać jego zobowiązań o koszty dochodzenia roszczeń, wstrzymywała się z podejmowaniem działań zmierzających do przymusowego zaspokojenia niekwestionowanych zobowiązań.
Z tych wszystkich względów apelacja powódki podlegała uwzględnieniu na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., zaś apelacja strony pozwanej, jako z tej przyczyny pozbawiona uzasadnionych podstaw, oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.
Odpowiedniej zmianie, stosownie do wyniku procesu podlegało orzeczenie o kosztach procesu za pierwszą instancję (art. 98 k.p.c. i § 6 pkt 7 w zw. z § 12 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu).
Orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego uzasadnia z kolei art. 98 w zw. z art. 108 § 1 k.p.c., i § 6 pkt 2 i 6 w zw. z § 12 ust.1 pkt 2 wyżej wymienionego rozporządzenia.
|
SSA Janusz Kiercz |
SSA Barbara Kurzeja |
SSA Tomasz Pidzik |