WYROK

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 4 września 2012 roku powód R. M. (1) wniósł o zasądzenie od pozwanego A. P. na rzecz powoda kwoty 5.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, tytułem kary umownej.

*

Wyrokiem z dnia 26 marca 2015 roku Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie:

I.  oddalił powództwo;

II.  nie obciążył powoda kosztami procesu poniesionymi przez pozwanego;

III.  przejął na rachunek Skarbu Państwa nieuiszczoną opłatę od pozwu.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 30 września 2011 roku w L. R. M. (1) prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą (...) w P. i A. P. zawarli umowę, przedmiotem której było rozniesienie przez A. P. na terenie miasta (...).000 sztuk ulotek firmy (...). Ulotki miały zostać włożone do skrzynek pocztowych, a w przypadku ich braku do drzwi, furtek lokali i małych sklepów w całej miejscowości i jej okolicach na podstawie otrzymanej od powoda mapy i notesu.

Strony umowy ustaliły, że pozwany wykona powierzone czynności w okresie od 1 października 2011 roku do 1 listopada 2011 roku, za wynagrodzeniem 10 zł za godzinę. A. P. po rozniesieniu 50.000 ulotek dobrał jeszcze 3.000 sztuk ulotek do rozniesienia. Łącznie roznosił ulotki przez 156 godzin, kiedy to pod koniec października 2011 roku powód zażądał od niego zwrotu notesu i mapy. W dniu 31 października 2011 roku pozwany wysłał powodowi notes wraz z mapą, które są w posiadaniu powoda. Pozwany nie otrzymał od powoda żadnego wynagrodzenia za wykonaną usługę.

Pismem z dnia 28 listopada 2012 roku powód R. M. (1) wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 2.000 zł tytułem kary umownej w terminie do dnia 30 grudnia 2011 roku.

Pozwany nie zapłacił powodowi powyższej kwoty jak również kwoty dochodzonej pozwem.

Sąd Rejonowy wskazał, na podstawie jakich dowodów ustalił powyższy stan faktyczny.

Sąd Rejonowy podniósł, że kserokopia umowy z dnia 30 września 2011 roku, nie poświadczona za zgodność z oryginałem przez notariusza, nie może stanowić dowodu w sprawie, gdyż powód nie miał uprawnień do poświadczenia zgodności z oryginałem takiego dokumentu.

Ponadto umowa została zawarta w L. a nie w P. i dotyczyła rozniesienia 50.000 sztuk ulotek a nie 5.000 sztuk ulotek.

Sąd Rejonowy w całości obdarzył wiarą zeznania pozwanego A. P., uznając je za szczere, logiczne i spójne z pozostałym materiałem dowodowym zebranym w sprawie.

Strony ustaliły, że ulotki miały być rozniesione do skrzynek pocztowych lokali, a pozostawione przy bramach i furtkach w przypadku braku skrzynki pocztowej. Nawet w rannych godzinach dnia pozwany mógł w tym zakresie wykonać umowę, a miejscem rozniesienia ulotek były nie tylko sklepy.

Sąd Rejonowy odmówił wiarygodności zeznaniom powoda w zakresie, w jakim twierdził on, że pozwany nie wykonał należycie umowy. Zdaniem Sądu Rejonowego zeznania te są tendencyjne, nieszczere, wzajemnie sprzeczne i nielogiczne. Nielogiczne i nieudowodnione żadnymi dowodami są zeznania powoda odnośnie zatrudnienia pracownika do kontroli wykonywania przez pozwanego umowy na terenie L..

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał powództwo za niezasadne.

Sąd Rejonowy wskazał, że strony zawarły umowę o dzieło, której przedmiotem było rozniesienie określonej w umowie ilości ulotek przekazanych przez zamawiającego.

Pozwany tę umowę wykonał, nawet w krótszym czasie, niż określała to umowa. Zatem niezasadny jest zarzut powoda niewykonania lub nienależytego wykonania przez pozwanego umowy, czego powód w żaden sposób nie udowodnił.

Powód podnosił w toku procesu, że pozwany roznosił ulotki w czasie, gdy małe sklepy były nieczynne. Zarzut ten jest całkowicie chybiony. Strony w zawartej umowie nie sprecyzowały, o której godzinie wykonawca ma rozpoczynać wykonanie dzieła, a jeżeli wykonaniem umowy miał być rezultat w postaci rozniesienia 50.000 sztuk ulotek, nie ma znaczenia, czy wykonawca rozpoczynał roznoszenie ulotek o godzinie 7.15 czy później, tym bardziej, że dziennie wykonywał swoje dzieło przez kilka godzin.

W ocenie Sądu Rejonowego kwestionowanie przez powoda wykonanej przez pozwanego umowy ma na celu uchylenie się od obowiązku zapłaty wynagrodzenia za wykonane dzieło, a jednocześnie uzyskanie korzyści majątkowej w postaci naliczonej kary umownej.

Z tego względu na podstawie art. 627 k.c. Sąd Rejonowy oddalił powództwo, zaś pozostałe rozstrzygnięcia uzasadnił art.102 k.p.c. oraz art. 83 ust. 2 i art.113 ustawy z dnia 26 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2005 roku, Nr 176, poz.1398, ze zm.).

*

Apelację od tego wyroku wniósł powód R. M. (1), zaskarżając wyrok Sądu Rejonowego w całości.

Powód zarzucił zaskarżonemu wyrokowi naruszenie:

1) art. 233 § 1 k.p.c.:

a) poprzez dowolną, sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę materiału dowodowego, to jest:

1. zeznań powoda, polegającą na odmowie wiarygodności zeznaniom powoda, na okoliczność niewykonania umowy przez pozwanego i uznania, że zeznania te są tendencyjne, mające na celu wykazanie niewykonania przez pozwanego umowy oraz jej wykonanie w okresie poniżej 30 dni, gdyż powód nie rozliczył się z pozwanym z tytułu wynagrodzenia za zawartą umowę, w sytuacji gdy powód zeznawał wiarygodnie,

2. zeznań powoda, polegającą na odmowie wiarygodności zeznaniom powoda, na okoliczność poniesionych przez niego wydatków w postaci kosztów dojazdu do L., utraconego zarobku, kontroli wykonywania umowy, w tym wynagrodzenia pracownika do kontroli pozwanego, kosztów noclegu, paliwa i opłaty za samochód uznając je za nieszczere, wzajemnie sprzeczne, niespójne z pozostałym materiałem zgromadzonym w sprawie i nielogiczne, w sytuacji gdy powód zeznawał wiarygodnie a jego zeznania były spójne z resztą zgromadzonego materiału dowodowego, wewnętrznie spójne i szczere,

3. zeznań powoda, polegającą na uznaniu ich za nielogiczne i nieudowodnione żadnymi dowodami, na okoliczność zatrudnienia pracownika do kontroli wykonywania umowy przez pozwanego na terenie L., w sytuacji, gdy były one logiczne oraz poparte zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym,

b) poprzez dowolną, sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę materiału dowodowego, to jest zeznań pozwanego A. P. w całości, polegającą na przyjęciu, że zeznania te są wiarygodne, szczere, logiczne i spójne z pozostałym materiałem dowodowym zebranym w sprawie, podczas gdy zawierają wewnętrzne sprzeczności, były nieszczere, niewiarygodne i nie korespondowały ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym,

c) poprzez dokonanie oceny materiału dowodowego nie na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału, tj. z pominięciem dowodu z kserokopii umowy z dnia 30 września 2011 roku, podczas gdy należało uznać, że w takiej formie może ona stanowić dowód w sprawie,

2) art. 309 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy należało uznać, iż kopia umowy z dnia 30 września 2015 roku stanowi dowód w niniejszej sprawie,

3) art. 379 pkt 5 k.p.c. poprzez pozbawienie możności obrony praw powoda poprzez:

a) odmówienie przesłania akt sprawy do Aresztu Śledczego w B. (zgodnie z wnioskami z dnia 27 grudnia 2014 roku oraz 13 kwietnia 2015 roku), w sytuacji gdy należało stronie powodowej udostępnić wgląd do akt sprawy,

b) nieustanawianie pełnomocnika z urzędu, w sytuacji gdy z okoliczności sprawy wynika, iż powód od początku postępowania znajdował się w trudnej sytuacji życiowej niepozwalającej na samodzielne ponoszenie kosztów ustanowienia pełnomocnika oraz był osobą nieporadną procesowo, w związku z czym Sąd powinien stronie powodowej przyznać pełnomocnika z urzędu.

Powód wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości, w przypadku stwierdzenia nieważności postępowania – zniesienia postępowania w zakresie dotkniętym nieważnością oraz przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, a także o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów procesu za obie instancje według norm prawem przepisanych, jak również o przyznanie pełnomocnikowi ustanowionemu dla powoda z urzędu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda nie jest zasadna.

Sąd Okręgowy nie podziela najdalej idącego zarzutu apelacji powoda, że w niniejszej sprawie zachodzi nieważność postępowania.

Przepis art. 379 pkt 5 k.p.c. stanowi, że nieważność postępowania zachodzi, jeżeli strona została pozbawiona możności obrony swych praw.

Zarówno w doktrynie jak i w orzecznictwie dominuje pogląd, że o nieważności postępowania polegającej na pozbawieniu strony możności obrony swych praw można mówić wtedy, gdy strona nie mogła brać udziału i nie brała udziału w postępowaniu lub jego istotnej części, jeżeli skutki tych wadliwości nie mogły być usunięte przed wydaniem w danej instancji wyroku. Podkreślenia wymaga, że pozbawienie możności obrony swych praw, aby mogło stanowić przyczynę nieważności postępowania, musi być całkowite i w sposób bezwzględny wyłączyć możliwość obrony.

W ocenie Sądu Okręgowego taka sytuacja w niniejszej sprawie nie zachodziła. Powód osobiście zainicjował proces i treść jego pism świadczy o tym, że nie miał trudności z formułowaniem swojego stanowiska procesowego. Nie był osobą pozbawioną wolności aż do dnia 28 października 2014 roku i nie mógł wobec tego do tej daty mieć trudności z dostępem do akt sprawy. Należy zwrócić uwagę, że do tej daty Sąd Rejonowy przeprowadził co do zasady wnioskowane przez powoda dowody, w tym przesłuchał powoda w trybie pomocy sądowej (k. 181-182), a po tej dacie jedynie przeprowadził dowód z zeznań pozwanego, który niczego nowego nie wniósł do sprawy, ograniczając się do potwierdzenia wcześniejszych wyjaśnień informacyjnych (k. 190).

Wobec powyższego nierozpoznanie przez Sąd pierwszej instancji wniosku powoda o udostępnienie mu w areszcie akt sprawy (k. 198), choć niewątpliwie nieprawidłowe, nie skutkowało nieważnością postępowania, gdyż nie łączyło się z całkowitym wyłączeniem możliwości obrony swych praw przez powoda i nie pozbawiało go możliwości ustosunkowania się do wcześniej przeprowadzonych czynności procesowych. Wniosek o udostępnienie akt sprawy w celu wniesienia apelacji został zaś złożony już po wydaniu wyroku (k. 230) i nie uniemożliwił powodowi dochodzenia swych praw, skoro doszło do ustanowienia dla niego pełnomocnika z urzędu w osobie radcy prawnego, który w imieniu powoda uzupełnił profesjonalnie apelację powoda.

Podobnie okoliczność, że w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji nie ustanowiono dla pozwanego pełnomocnika z urzędu, niezależnie od tego, że doszło do tego na etapie postępowania wywołanego wniesieniem apelacji, nie pozbawiła powoda możności obrony swych praw, gdyż udział tego pełnomocnika na wcześniejszym etapie postępowania należało uznać za niepotrzebny (art. 117 § 5 k.p.c.). Jak wskazano już wyżej, powód odpowiednio radził sobie z działaniem w procesie, a można wręcz stwierdzić, że radził sobie lepiej niż pozwany działający również bez jakiegokolwiek pełnomocnika.

Trafny jest natomiast zarzut apelacji pozwanego, że kopia umowy poświadczona przez powoda za zgodność z oryginałem jest dokumentem prywatnym, dowodzącym tego, że powód oświadczył, iż istnieje dokument o treści przez siebie poświadczonej i powinna być ona uznana za dowód w sprawie. Okoliczność ta nie wpływała jednak na wynik procesu, gdyż treść dokumentu zawartej przez strony umowy nie była sporna, a spór dotyczył jej należytego wykonania. Nie miało przy tym znaczenia to, jak i gdzie doszło do zawarcia umowy (co też było niesporne) oraz jaką liczbę ulotek miał roznieść pozwany (notabene w umowie podano prawidłową ilość 50.000 sztuk a nie 5.000 sztuk – k. 8).

Sąd Okręgowy za całkowicie chybione uznaje podniesione w apelacji zarzuty naruszenia przepisu postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c. Skuteczne zgłoszenie przez stronę zarzutu naruszenia przez Sąd pierwszej instancji art. 233 § 1 k.p.c., tj. przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów, wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, jedynie bowiem to może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Jeżeli wnioski wyprowadzone przez sąd orzekający z zebranego materiału dowodowego są logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, ocena tego sądu nie narusza przepisu art. 233 § 1 k.p.c. i musi się ostać, choćby z materiału tego dawały się wysnuć również wnioski odmienne. Tylko wówczas, gdy brakuje logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych związków przyczynowo-skutkowych, przeprowadzona przez sąd orzekający ocena dowodów może być skutecznie podważona (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2005 roku, sygn. IV CK 122/05, Lex nr 187124).

Sąd Rejonowy dając wiarę zeznaniom pozwanego a odmawiając wiary zeznaniom powoda, w zakresie okoliczności spornych niepopartych innymi dowodami, absolutnie nie wykroczył poza granice swobodnej oceny dowodów. Twierdzenie, że to zeznania pozwanego były nielogiczne i wewnętrznie sprzeczne, nie może zostać podzielone. Co więcej, złożone przez pozwanego w dniu 7 listopada 2013 roku wydruki dostępnych w Internecie wypowiedzi o powodzie i jego działalności (k. 57-94), w połączeniu z dokumentami składanymi przez powoda dotyczącymi egzekwowania przez niego kar umownych (k. 43-56), świadczą o prawidłowości oceny wiarygodności dowodów osobowych dokonanej przez Sąd Rejonowy.

Przebieg postępowania w sprawie nie potwierdza również sformułowanych w apelacji wniesionej osobiście przez powoda zarzutów co do sposobu prowadzenia sprawy przez sędziego, a powód nie zgłaszał innych wniosków dowodowych ponad dowody przeprowadzone przez Sąd Rejonowy. Jeżeli zaś sam powód twierdzi, że wykonanie umowy w sposób określony w umowie było niemożliwe, to tym samym umowa stron była nieważna i nie może rodzić konsekwencji w postaci obowiązku zapłaty kary umownej (art. 387 § 1 k.c.).

Wobec powyższego Sąd Okręgowy podzielając ustalenie Sądu Rejonowego, że powód nie dowiódł, aby pozwany nienależycie wykonał zobowiązanie z łączącej strony umowy o dzieło, za niezasadne uznał żądanie przez powoda z tego tytułu kary umownej (art. 483 k.c.).

Powód nie sformułował żadnych zarzutów naruszenia przepisów prawa procesowego w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach procesu i o nieuiszczonych kosztach sądowych, a Sąd Odwoławczy z urzędu uwzględnia tylko naruszenie prawa materialnego oraz nieważność postępowania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 roku, sygn. II CSK 400/07, Lex nr 371445). Nie było zatem podstaw do zmiany tych rozstrzygnięć.

Wobec oddalenia apelacji powoda, na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. należało oddalić wniosek powoda o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

Na podstawie art. 22 ³ ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o radcach prawnych (Dz. U. z 2010 roku, Nr 10, poz. 65, ze zm.) oraz § 15 pkt 1, § 12 ust.1 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 3 i § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 roku, poz. 490, ze zm.) Sąd Okręgowy przyznał wynagrodzenie ustanowionemu dla powoda z urzędu pełnomocnikowi – radcy prawnemu, podwyższone o należny podatek od towarów i usług.

Na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Sąd Okręgowy przejął na rachunek Skarbu Państwa nieuiszczoną opłatę od apelacji.

Z tych względów na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.