UZASADNIENIE

Decyzją z 8 sierpnia 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił P. S. prawa do emerytury w obniżonym wieku z powodu niespełnienie kryterium wieku oraz kryterium stażu szczególnego. Organ rentowy nie uznał za okres pracy w szczególnych warunkach okresu od 11 października 1975 r. do 31 grudnia 1990 r. w (...) S.A., ponieważ przedłożone świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach było błędnie wystawione a w kartach wynagrodzeń za lata 1975-1990 brak było informacji, na jakim stanowisku odwołujący był zatrudniony. Ponadto do stażu nie zaliczono okresu przebywania na urlopie bezpłatnym od 10 września 1997 r. do 16 września 1997 r.

W odwołaniu ubezpieczony wnosił o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez przyznanie prawa do wnioskowanego świadczenia podnosząc, że wykonywał pracę w warunkach szczególnych w pełnym wymiarze czasu w okresie od 11 października 1975 r. do 31 października 1998 r. w zakładzie (...) S.A.

Organ rentowy wnosił o oddalenie odwołania, powtarzając argumentację z uzasadnienia decyzji.

Wyrokiem z dnia 30 września 2014 roku Sąd Okręgowy w Łodzi oddalił odwołanie.

Wydając przedmiotowe rozstrzygnięcie sąd pierwszej instancji przyjął za podstawę następujące ustalenia faktyczne.

Wnioskodawca, urodzony (...), złożył 16 lipca 2013 r. wniosek o emeryturę. Nie był członkiem OFE i legitymował się stażem ogólnym wynoszącym ponad 25 lat. Uznany przez organ rentowy staż szczególny wynosił 7 lat 8 miesięcy i 20 dni.

P. S. od 1 czerwca 1968 r. podjął prace w Przedsiębiorstwie (...) w Ł., na stanowisku robotnika młodocianego w celu nauki zawodu w specjalności montera instalacji przemysłowych na okres 3 lat. W dniu 4 czerwca 1971 r. odwołujący się zdał egzamin podstawowy ze spawalnictwa acetylenowego a 23 czerwca 1971 roku ukończył zasadniczą szkołę zawodową. Dotychczasowy pracodawca 7 czerwca 1971 r. zawarł z ubezpieczonym umowę o pracę na stanowisku robotnika w zakresie robót instalacji wodno-kanalizacyjnych, gazowych, centralnego ogrzewania i blacharskich. W dniu 12 sierpnia 1971 r. wnioskodawca ukończył 18 lat. W Przedsiębiorstwie (...) w Ł. wnioskodawca robił konserwacje i wszelkiego rodzaju naprawy: rurociągi i wymiana pomp. Odwołujący się zajmował się również udrażnianiem instalacji. Ubezpieczony został powołany do czynnej służby wojskowej od dnia 26 kwietnia 1973 r. i odbywał ją do 12 kwietnia 1975 r. Zgodnie z załączonym do akt świadectwem pracy P. S. był zatrudniony w (...) W S.A. w Ł. na stanowisku hydraulika w wymiarze pełnego etatu w okresie od 11 października 1975 r. do 31 października 1998 r., przy czym w tym okresie zatrudnienia posiadał okres nieskładkowy od 2 października 1992 r. do 4 listopada 1992 r. (...) W S.A. w Ł. wystawił skarżącemu świadectwo wykonania pracy w szczególnych warunkach w okresie od 11 października 1975 r. do 31 października 1998 r. stale i w pełnym wymiarze godzin pracy, jako monter urządzeń i instalacji wodno-kanalizacyjnych na oddziałach, będących w ruchu, w których jako podstawowe są prace wymienione w wykazie. Stanowisko wnioskodawcy zostało określone jako hydraulik. Pracodawca powołał się na wykaz A, dział V poz. 1B 8-17 pkt 8-17 wykazu stanowiącego załącznik nr 4 do zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego nr 7 z dnia 7 lipca 1987 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze prac resortu przemysłu chemicznego i lekkiego.

Pomiędzy (...) w Ł. a P. S. została 9 października 1975 r. zawarta umowa o pracę na okres próbny od 11 października 1975 r. do 24 października 1975 r. na stanowisku robotnika transportu wewnętrznego na wykończalni, przy czym na własną prośbę robotnik magazynowy z wynagrodzeniem 10 zł + premia 20%. Od 25 października 1975 r. umowa została przedłużona na czas nieokreślony. Wnioskodawca otrzymał zakres obowiązków i odpowiedzialności na stanowisku robotnika związanych z transportem tkanin w dniu 11 października 1975 r. i podpisał go. Z dniem 17 listopada 1975 r. wnioskodawca otrzymał angaż na stanowisko ślusarza w dziale Głównego Mechanika z wynagrodzeniem 13 zł na godzinę + premia, w tym charakterze pracował też w dniu 1 lipca 1981 r. Wnioskodawca otrzymał w dniu 14 listopada 1975 r. zakres obowiązków i odpowiedzialności oraz uprawnień na stanowisku ślusarza warsztatowego, który podpisał. Należało do nich: obrabianie detali przez ich piłowanie, cięcie, przecinanie, wycinanie, obcinanie blach, kształtowników, rur, wiercenie otworów w różnych płaszczyznach wiertarkami, rozwiercanie ręczne i wiertarkami otworów w maszynach, trasowanie detali, nacinanie gwintów, skrobanie i docieranie prowadnic, panewek, klinów, wykonywanie nowych części i przedmiotów z zakresu ślusarstwa, regeneracja części i przedmiotów częściowo zużytych, montaż zespołów i podzespołów po ręcznej obróbce wykończającej, przeprowadzanie obróbki cieplnej mniej skomplikowanej detali i urządzeń oraz posługiwanie się przyrządami kontrolno pomiarowymi i ich właściwa konserwacja i przechowywanie.

Od 1 listopada 1984 r. ubezpieczonemu powierzono obowiązki na stanowisku montera układów hydraulicznych na oddziale remontu wykończalni w dziale głównego mechanika. W dniu 20 lipca 1987 r. pracodawca zaświadczył, że wnioskodawca jest zatrudniony w oddziale remontowym wykończalni na stanowisku montera aparatów i układów hydraulicznych. W zakładzie (...) były 2 warsztaty. Jeden z nich zajmował się ogrzewaniem, instalacjami, grubymi rurami; drugi warsztat, w którym pracował ubezpieczony, był stworzony na potrzeby wykańczalni i bielnika. Ponadto był jeszcze dział produkcji robotników transportu wewnętrznego. Wnioskodawca wykonywał czynności przede wszystkim w charakterze hydraulika a także montera rur ciepłowniczych i urządzeń hydraulicznych, wymieniał instalacje c.o., rury, zawory. Odwołujący się pracował w wymiarze całego etatu. P. S. pracował na jedną zmianę od 8 do 16. Jeśli była potrzeba (awaria, remont wszystkich maszyn), to pracował w nadgodzinach. Skarżący wykonywał pracę na oddziale remontu wykańczalni. Praca odwołującego się polegała na naprawie układów hydraulicznych, ciepłowniczych i innych urządzeń jak pompy. Ubezpieczony zajmował się także naprawą instalacji, w których znajdowały się chemikalia. Wymieniał rury, zawory, urządzenia grzewcze instalacje centralnego ogrzewania. Część instalacji było na zewnątrz a część w budynku, ale na zewnątrz wnioskodawca nie naprawiał. Były to instalacje kwasu solnego, wody utlenionej, sody kaustycznej a także rury . Wnioskodawca wymieniał instalacje, gdy były przeżarte lub dziurawe. P. S. naprawiał je pod kątem hydraulicznym, należał do brygady hydraulicznej, naprawiał i remontował maszyny, był brygadzistą pracującym, w lipcu był robiony postój na poszczególnych oddziałach, demontowano maszyny w celu ich remontu. Ubezpieczony naprawiał również instalacje wodne, gdy instalacje się zapychały oraz prace spawalnicze. Wnioskodawca naprawiał także rury parowe i wodne w piwnicy. Większość naprawy odbywała się bezpośrednio na hali – bielniku. Były w niej maszyny do wybielania, do drukowania tkanin, do uzdatnienia materiału, parowniki. Naprawa maszyny trwała od godziny do pięciu godzin. Gdy zepsuła się pompa, to trzeba ją było wymienić. Pompy naprawiało się w warsztacie. Wnioskodawca naprawiał poszczególne elementy na miejscu albo w warsztacie, ewentualnie w centralnym warsztacie mechanicznym. Do warsztatu wchodziło się bezpośrednio z wykończalni. Warsztat był najbliżej działu apretury. Jeśli na hali pękł grzejnik w maszynie, służący do suszenia tkaniny, to zatrzymywano maszynę i wycinano ręcznie grzejnik. Następnie był on spawany na miejscu albo wieziony na centralny warsztat i wymieniany na nowy. Wnioskodawca wykonywał prace hydraulika. Wymieniał umywalki, naprawiał baterie, uszczelki, przepychał zapchane sedesy. Większość pracy odbywała się na hali produkcyjnej. Wymiana umywalki czy baterii zabierała około 2 godzin, w zależności od tego jak to było zamontowane i jaki był dostęp. W biurze wymiana baterii zajmowała najdłużej pół godziny. W toaletach przepychanie przy użyciu sprężyny zajmowało więcej czasu. Praca odbywała się w ramach brygad remontowych. Odwołujący się należał do brygady hydraulicznej. Brygada liczyła od 5 do 7 osób i kierował nią brygadzista. Brygady wraz z brygadzistami podlegały mistrzowi zmianowemu. (...) W S.A. wykonywali pracę zgodną ze swoimi angażami.

J. R. był zatrudniony, jako ślusarz remontowy w zakładzie (...) S.A. w dziale głównego mechanika remontu wykończalni na w okresie od 19 września 1953 r. do 22 listopada 1990 r. M. W. był zatrudniony, jako monter instalacji hydraulicznych w zakładzie (...) S.A. w okresie od 20 marca 1985 r. do 31 lipca 1997 r. K. M. był zatrudniony, jako ślusarz warsztatowy w zakładzie (...) S.A. w okresie od 9 listopada 1979 r. do 8 listopada 1985 r. a następnie na stanowisku ślusarza remontowego w okresie od 15 października 1987 r. do 31 lipca 1987 r.

Organ rentowy zaliczył wnioskodawcy, jako pracę w szczególnych warunkach okres zatrudnienia w (...) W S.A. na stanowisku montera instalacji hydraulicznych od 1 stycznia 1991 r. do 9 września 1997 r. oraz od 17 września 1997 r. do 31 października 1998 r., z wyłączeniem okresu nieskładkowego od 2 października 1992 r. do 4 listopada 1992 r. oraz od 10 września 1997 r. do 16 września 1997 r. czyli 7 lat 8 miesięcy i 20 dni.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentacji organu rentowego, akt osobowych oraz zeznań wnioskodawcy i świadków, którym w części dał wiarę. Przede wszystkim podkreślić należy, że Sąd nie dał wiary twierdzeniom wnioskodawcy, że nie pracował on przy podjęciu zatrudnienia jako robotnik transportu wewnętrznego - robotnik magazynowy oraz ślusarz. Sąd Okręgowy uznał również, iż zeznania świadków z uwagi na upływ czasu pozostają niewiarygodne. Ponadto same zeznania świadków, z uwagi na szczególny i wyjątkowy charakter emerytury w obniżonym wieku, nie mogą przesądzać o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach, gdy nie znajdują potwierdzenia w dokumentacji zebranej w aktach sądowych.

W świetle tak poczynionych ustaleń faktycznych Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że odwołanie P. S. nie zasługuje na uwzględnienie.

Czyniąc rozważania prawne Sąd pierwszej instancji przywołał treść art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Ponadto przywołał również, treść rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Szczególne znaczenie Sąd Okręgowy przypisał § 2 ust. 1 w/w rozporządzenia zgodnie, z którym okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach w nim określonych są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest - w myśl § 2 ust. 2 - świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawione według określonego wzoru lub świadectwo pracy, w którym zakład pracy stwierdza charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach. Dokonując bliższej analizy przedmiotowego przepisu Sąd Okręgowy wskazał na pogląd z orzecznictwa zgodnie, z którym regulacja § 2, statuująca ograniczenia dowodowe i obowiązująca w postępowaniu przed organem rentowym, nie ma jednak zastosowania w postępowaniu odwoławczym przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych. W konsekwencji okoliczność i okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach Sąd uprawniony jest ustalać także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy, w tym zeznaniami świadków (por. uchwała Sądu Najwyższego z 27 maja 1985 r. sygn. III UZP 5/85 - LEX nr 14635, uchwała Sądu Najwyższego z 10 marca 1984 r. III UZP 6/84 – LEX nr 14625).

W wystawionym przez (...) W S.A. świadectwie wykonania pracy w szczególnych warunkach w okresie od 11 października 1975 r. do 31 października 1998 r. stanowisko pracz ubezpieczonego określono jako hydraulik. Pracodawca powołał się na wykaz A, dział V poz. 1B 8-17 pkt 8-17 wykazu stanowiącego załącznik nr 4 do zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego nr 7 z dnia 7 lipca 1987 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze prac resortu przemysłu chemicznego i lekkiego. W załączniku nr 1 do zarządzenia z dnia 7 lipca 1987 r. nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego w dziale V (w budownictwie) w punkcie 1B dotyczącym robót wodnokanalizacyjnych oraz budowy rurociągów w głębokich wykopach dla pozostałych przedsiębiorstw pod pozycjami 8-17 wymienione zostały następujące stanowiska: montera urządzeń i instalacji wodociągowych, kanalizacyjnych i gazowych, urządzeń i instalacji ogrzewczych, rurociągów technologicznych; monter-instalator rurociągów; monter-konserwator sieci wodociągowej; monter aparatury i urządzeń chemicznych; monter obchodowy urządzeń gospodarki wodnej; monter-konserwator sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków-kanalarz; konserwator urządzeń wodnych i kanalizacyjnych. W rozporządzeniu Rady Ministrów z 1983 r. dział V poz. 1 to także prace w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych w postaci robót wodnokanalizacyjnych oraz budowy rurociągów w głębokich wykopach. Sąd Okręgowy zwrócił jednocześnie uwagę na treść wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., który wskazuje, iż do prac w warunkach szczególnych należą, wymienione w dziale VII (w przemyśle lekkim) pod pozycją 4, prace przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych, zaś w dziale XIV prace różne poz.12 prace przy spawaniu elektrycznym, gazowym, atomowodorowym, a pod poz.25 bieżąca konserwacja agregatów i urządzeń oraz prace budowlano montażowe i budowlano remontowe na oddziałach, będących w ruchu, gdzie, jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie.

Sąd Okręgowy wskazał, że spornym na gruncie przedmiotowej sprawy było ustalenie czy wnioskodawca przepracował 15 lat w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy od 1 września 1968 r. do 12 kwietnia 1975 r. w zakładzie pracy (...) I. Ł. oraz od 11 października 1975 r. do 31 grudnia 1990 r. w Zakładzie (...) S.A. w Ł.. Ubezpieczony w spornym okresie był początkowo zatrudniony jako robotnik magazynowy i ślusarz warsztatowy, zatem okres ten w ocenie Sądu Okręgowego nie podlega zaliczeniu do pracy w warunkach szczególnych. Natomiast od 1 listopada 1984 r. ubezpieczonemu powierzono obowiązki na stanowisku montera układów hydraulicznych na oddziale remontu wykończalni w dziale głównego mechanika i ten okres w uznaniu Sądu mógłby podlegać zaliczeniu. Przeprowadzone postępowanie wykazało, że P. S. w zakładzie (...) S.A wykonywał w tym czasie w praktyce prace montera przy naprawie układów hydraulicznych, ciepłowniczych i innych urządzeń jak pompy. Ubezpieczony zajmował się także naprawą instalacji, w których znajdowały się chemikalia. Wymieniał rury, zawory, urządzenia grzewcze instalacje centralnego ogrzewania na halach. Wnioskodawca naprawiał także rury parowe i wodne w piwnicy, czyli wykonywał czynności wymienione w wykazie A dział XIV – prace różne poz.25 bieżąca konserwacja agregatów i urządzeń oraz prace budowlano montażowe i budowlano remontowe na oddziałach, będących w ruchu, gdzie jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie w zw. z pracami wymienionymi w dziale VII (w przemyśle lekkim) pod pozycją 4- prace przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych z racji specyfiki produkcji zakładu (...) S.A., zaś w dziale XIV prace różne poz.12 prace przy spawaniu elektrycznym, gazowym, atomowodorowym, z uwagi na to, że skarżący wykonywał ponadto prace spawalnicze, które także zaliczane są do prac w szczególnych warunkach z uwagi na wykaz A dział XIV – prace różne poz.12 prace przy spawaniu i wycinanie elektrycznym, gazowym, atomowodorowym. Warunkiem niezbędnym, aby uznać ten okres zatrudnienia czyli 6 lat i 2 miesiące jako pracę w warunkach szczególnych jest obowiązek by praca ta była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Przeprowadzone postępowanie dowodowe wskazuje natomiast, że ubezpieczony podejmował również inne czynności: wymieniał umywalki, naprawiał baterie, uszczelki, przepychał zapchane sedesy, zarówno w biurze jak i umywalniach. Wymiana umywalki czy baterii przy maszynach zabierała około 2 godzin, w zależności od tego jak to było zamontowane i jaki był dostęp. W biurze wymiana baterii zajmowała najdłużej pół godziny. W toaletach przepychanie przy użyciu sprężyny zajmowało więcej czasu. Czynności te jednakże nie są pracami w szczególnych warunkach.

Sąd Okręgowy przywołując stanowisko z orzecznictwa stanął na stanowisku, że świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie jest dokumentem urzędowym, a tym samym podlega weryfikacji w toku postępowania o przyznanie świadczenia, która powinna być dokonywana przez dokumentację pracowniczą i charakter rzeczywiście wykonywanej pracy. Emerytura w obniżonym wieku jest przywilejem, przywilejem wygaszanym, a mające charakter wyjątkowy obowiązujące bezwzględnie przepisy regulujące nabycie prawa muszą być wykładane ściśle z wyłączeniem wykładni rozszerzającej, gwarantując zachowanie celu, dla którego wprowadzono wskazane odstępstwo – por. wyroki SN z dnia 13 września 2011 r. I UK 107/11 legalis 461854, z dnia 9 maja 2006 r. II UK 25/12 legalis 304164, z dnia 16 listopada 2010 r. I UK 124/10 legalis 315456 oraz Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 10 stycznia 2014 r. III AUa 420/13 portal Sądu Apelacyjnego w Łodzi. Mając na uwadze całość poczynionych powyżej rozważań Sąd pierwszej instancji stanął na stanowisku, że ubezpieczony nie wykonywał w spornym okresie pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu. Sytuacji tej wobec tego nie zmieniają twierdzenia wnioskodawcy, ze przez cały czas zatrudnienia pracował, jako hydraulik na oddziale remontu wykończalni.

Odnosząc się do wcześniejszych okresów zatrudnienia w (...) I. Ł., to Sąd Okręgowy stwierdził, iż od 1 września 1968 r. do 6 czerwca 1971 r. odwołujący się wykonywał umowę o przygotowanie do zawodu w rozmiarze 3 lat. Z uwagi na fakt, iż ubezpieczony był wówczas młodocianym, okres zatrudnienia nie może być uznany za wykonywanie pracy w szczególnych warunkach w pełnym wymiarze czasu pracy. Odwołujący się w tym czasie uczęszczał również na zajęcia praktyczne i teoretyczne, przez co nie świadczył pracy w pełnym wymiarze. W Przedsiębiorstwie (...) w Ł. wnioskodawca robił konserwacje i wszelkiego rodzaju naprawy. To były rurociągi, wymiana pomp. Odwołujący się zajmował się również przepychaniem. Sąd Okręgowy wskazał ponadto, że ten sam pracodawca wprawdzie w dniu 7 czerwca 1971 r. zawarł z ubezpieczonym umowę o pracę na stanowisku robotnika w zakresie robót instalacji wodno-kanalizacyjnych, gazowych, centralnego ogrzewania i blacharskich, ale wnioskodawca na powyższą okoliczność żadnych świadków nie przedstawił mimo profesjonalnego pełnomocnika i obowiązku wynikającego z treści art.6 k.c. na okoliczność ewentualnego faktycznego zatrudnienia. Konkludując Sąd Okręgowy wskazał, że analiza treści wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. wskazuje, że do prac w warunkach szczególnych należą wymienione w dziale V pod poz. 1 roboty wodnokanalizacyjne oraz budowa rurociągów w głębokich wykopach. Z kolei w wykazie A stanowiącym załącznik nr 1 do zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach, uprawniające od wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty, w dziale V pod poz. 1A wyszczególnione zostało stanowisko robotnika budowlanego wykonującego stale prace pomocnicze lub inne w głębokich wykopach (pkt. 8). W tej sytuacji Sąd nie zajmował się ustaleniem czy wnioskodawca pracował w tym charakterze stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, zwłaszcza że nawet uznanie okresu pracy w (...) I. Ł. od 12 sierpnia 1971 r., gdy ukończył 18 lat do 25 kwietnia 1973 r. (od 26 kwietnia 1973 r. do 12 kwietnia 1975 r. ubezpieczony odbywał czynną służbę wojskową) nie da wnioskodawcy wymaganego 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 30 września 2014 r. złożył ubezpieczony, zastąpiony przez profesjonalnego pełnomocnika, zaskarżając go w całości.

Zarzucając zaskarżonemu orzeczeniu naruszenie przepisów prawa materialnego:

a) art. 32 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach w zw. z wykazem A,działem V poz. 1B pkt. 8-17 stanowiącym załącznik nr 1 do zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego nr 7 z dnia 7 lipca 1987r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze prac resortu przemysłu chemicznego i lekkiego poprzez jego zastosowanie podczas, gdy wnioskodawca zatrudniony był w przemyśle włókienniczym, a wykonywana przez niego praca w P. W (w okresie od 17 listopada 1975r. do 1 listopada 1984r.) na stanowisku o nazwie: - ślusarza w dziale głównego mechanika; - ślusarza warsztatowego, a faktycznie polegająca na naprawie i konserwacji urządzeń i ciągów hydraulicznych przesyłających płynne szkodliwe substancje chemiczne służące do bielenia i farbowania tkanin (np. podchloryn sodu, woda utleniona i kwas octowego itp., „hydraulik”) wypełnia dyspozycję wykazu A Działu VII poz. 4 pkt. 47 stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego nr 7 z dnia 7 lipca 1987r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze prac resortu przemysłu chemicznego i lekkiego - „Prace przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych - konserwator maszyn i urządzeń” co miało wpływ na treść rozstrzygnięcia w ten sposób, że Sąd nie uwzględnił pracy wykonywanej w w/w okresie do stażu pracy wykonywanego w szczególnych warunkach;

b) art. 32 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach w zw. z wykazem A Działem VII poz. 4 pkt. 50 stanowiącym załącznik nr 1 do zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego nr 7 z dnia 7 lipca 1987r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze prac resortu przemysłu chemicznego i lekkiego („robotnik transportu wewnętrznego” - pkt. 50) poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy jednocześnie Sąd ustalił, że wnioskodawca (w okresie od 11 października 1975r. do 16 listopada 1975r.) wykonywał pracę na stanowisku „robotnik transportu wewnętrznego”, co miało wpływ na treść rozstrzygnięcia w ten sposób, że Sąd błędnie nie zaliczył tego okresu do pracy w szczególnych warunkach,

c) wykazu A Działu VII poz. 4 pkt. 51 stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego nr 7 z dnia 7 lipca 1987r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze prac resortu przemysłu chemicznego i lekkiego („robotnik magazynowy” - pkt. 51) poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy jednocześnie Sąd ustalił, że wnioskodawca (w okresie od 11 października 1975r. do 16 listopada 1975r.) wykonywał pracę na stanowisku „robotnik transportu wewnętrznego”, przy czym na własną prośbę „robotnik magazynowy" co miało wpływ na treść rozstrzygnięcia w ten sposób, że Sąd błędnie nie zaliczył tego okresu do pracy w szczególnych warunkach,

A. zaskarżonemu rozstrzygnięciu zarzucił ponadto naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na treść wyroku, tj.:

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez sprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania ustalenie przez Sąd, iż praca wykonywana przez wnioskodawcę w okresie od 1 listopada 1984r. do dnia 1 stycznia 1991 r. (6 lat i 2 miesiące) na stanowisku „montera układów hydraulicznych” nie była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, albowiem wpadkowo dokonywał on napraw umywalek, baterii, uszczelek, sedesów w biurach i umywalniach, podczas gdy: - jednocześnie zarówno ZUS jak i Sąd przyjęły, że w dalszym okresie wnioskodawca (tj. w latach 1 stycznia 1991 r. do 9 września 1997r. oraz 17 września 1997r. do 31 października 1998r., z wyłączeniem okr. nieskł. Od 2 października 1992 do 4 listopada 1992 oraz od 10 września 1997 do 16 września 1997), na stanowisku o nazwie „montera instalacji hydraulicznych”, wykonywał swoją pracę stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach, w sytuacji, kiedy w dokumentach osobowych wnioskodawcy brak jest jakichkolwiek dokumentów świadczących o zmianie rodzaju powierzonych obowiązków lub zmianie czasu pracy od dnia 1 stycznia 1991 r. w stosunku do okresu od 1 listopada 1984 r. do dnia 1 stycznia 1991 r.; - powód zeznał, iż prace wykonywane w biurach „to raczej było rzadko” (protokół z dnia 19 listopada 2013r. zdanie ostatnie przesłuchania wnioskodawcy); - świadek M. W. zeznał, że naprawy w biurach i umywalniach wykonywano sporadycznie (protokół z dnia 13 maja 2014r. czas: 00:21:12 „(...) sporadycznie naprawiałem jak gdzieś uszczelka była do wymiany, ale to było sporadycznie - robiłem to w biurze czy w umywalniach”; - zarówno zeznania świadków jak i dokumentacja płacowa wnioskodawcy świadczą o tym, iż pracował on „w nadgodzinach” (karty płac wnioskodawcy z P. W z lat 1984 do 1991 - w każdym roku wnioskodawca wypracowywał godziny nadliczbowe), zatem wpadkowa praca w biurach i umywalniach była równoważona pracą regularną w nadgodzinach (90% czasu - praca w szczególnych warunkach + 10 % - praca w biurach/umywalniach + praca w godzinach nadliczbowych = daje pełen etat w szczególnych warunkach), co miało wpływ na treść orzeczenia w ten sposób, że Sąd błędnie przyjął, iż praca w w/w okresie nie była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy,

- naruszenie przepisu art. 217 k.p.c. poprzez nieuwzględnienie głosu do protokołu rozprawy z uwagi na jego złożenia po zamknięciu rozprawy podczas gdy pełnomocnik wnioskodawcy złożył głos do protokołu przed jej zamknięciem co wprost wynika z protokołu rozprawy z dnia 23 września 2014r.: czas: 00:09:32 - pełnomocnik wnioskodawcy składa głos do protokołu , którego odpis Przewodnicząca wręcza pełnomocnikowi ZUS czas: 00:09:59 - przewodnicząca zamknęła rozprawę (...), co miało wpływ na treści rozstrzygnięcia, w ten sposób, że Sąd w ogóle nie podjął się oceny twierdzeń i okoliczności wnioskodawcy zgłoszonych w w/w piśmie procesowym, ą w konsekwencji nie zastosował właściwych przepisów prawa materialnego, albowiem w piśmie tym wnioskodawca podnosił, iż w realiach niniejszej sprawy winien być zastosowany wykaz A Działu VII poz. 4 pkt. 47 stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego nr 7 z dnia 7 lipca 1987 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze prac resortu przemysłu chemicznego i lekkiego - „Prace przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych - konserwator maszyn i urządzeń ” (naruszenie tych przepisów prawa materialnego skarżący podnosi w pkt. II) pk.t 1 ppkt. a) petitum apelacji)

Wskazując na powyższe skarżący wniósł o zmianę wyroku poprzez uwzględnienie odwołania w całości poprzez przyznanie wnioskodawcy wcześniejszej emerytury za pracę w szczególnych warunkach i zasądzenie na rzecz wnioskodawcy kosztów procesu za obie instancje.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna i jako taka podlega oddaleniu. Sąd pierwszej instancji ustalił w sprawie pełny, wystarczający do merytorycznego orzekania stan faktyczny. Sąd drugiej instancji ustalenia te akceptuje i przyjmuje za własne dla potrzeb rozpoznania sprawy w postępowaniu apelacyjnym.

Podniesione zarzuty obrazy przepisów prawa procesowego ( art.233§1 k.p.c. i art.217 k.p.c. ) są niezasadne. Odnośnie wskazanych zarzutów, na tym etapie wystarczy poprzestać na stwierdzeniu, że prawidłowość subsumpcji ustalonego stanu faktycznego pod daną normę prawną, do czego w istocie sprowadza się podniesiony zarzut to kwestia prawa materialnego a nie procesowego. Zaś przepis art.217 k.p.c. jest normą adresowana do stron ( nie sądu ) i dotyczy okoliczności faktycznych i dowodów a nie argumentacji prawnej przytaczanej przez stronę. W związku z czym, nie mogło dojść do naruszenia tego przepisu przez sąd pierwszej instancji, niezależnie od tego,że postępowanie sądowe jest dwuinstancyjne a sąd drugiej instancji jest sądem merytorycznym co wyklucza przyjęcie, skuteczności tak budowanego zarzutu.

Spór w sprawie dotyczy prawa do emerytury w obniżonym wieku warunki do nabycia której, określone są w przepisie art.184 ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Poza sporem w sprawie pozostawało także i to, że spór zawężony został do spełnia stażu szczególnego wynoszącego jak stanowi przywołany przepis art.184 ust.1 pkt.1 w związku z art.32 ust.4 ustawy i § 2 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Przy czym, wobec uznania przez organ okresu takiej pracy w wymiarze 7 lat 8 miesięcy i 20 dni w toku postępowania sądowego aktywność procesowa skoncentrowana była na uzupełnieniu brakującego okresu 7 lat 3 miesięcy i 10 dni. Okres ten, jak konsekwentnie utrzymuje apelant, miał być uzupełniony okresami wykonywania pracy; a) od 11 października 1975 roku do 16 listopada 1975 b) od 17 listopada 1975 roku do 1 listopada 1984 roku i c) od 1 listopada 1984 roku do 1 stycznia 1991 roku.

Jak wskazano powyżej, brakujący okres wskazany przez sąd pierwszej instancji i nie kwestionowany w apelacji wynosił 7 lat i 3 miesiące (a w przypadku uwzględnienia bezzasadnie odliczonego okresu zasiłkowego od 2 października do 4 listopada 1992 roku, co należy widzieć w płaszczyźnie prawa materialnego; patrz SA w/m III AUa 1801/13 / legalis/ ) 7 lat 1 miesiąc i 28 dni. W związku z czym, najistotniejszego znaczenia nabiera najdłuższy z przywołanych spornych okresów, od 17 listopada 1975 roku do 1 listopada 1984 roku. A., negując ocenę tego okresu przez sąd pierwszej instancji w pierwszej kolejności, zwalcza, ustalenia faktyczne poprzez stawianie tezy, iż wnioskodawca w spornym okresie będąc zatrudnionym na stanowisku ślusarza w dziale głównego mechanika w rzeczywistości wykonywał inne czynności polegające na naprawie i konserwacji urządzeń i ciągów hydraulicznych przesyłających płynne szkodliwe substancje chemiczne służące do bielenia i farbowani tkanin, co winno być kwalifikowane jako praca w szczególnych warunkach na stanowisku konserwatora maszyn i urządzeń. Stawiane tezy mają jednakże w okolicznościach rozpoznawanej sprawy li tylko postać polemiczną, która nie może doprowadzić do zamiany tak ustaleń faktycznych jak i przyjętej kwalifikacji prawnej, wskazanego okresu. Przede wszystkim, co należy przypomnieć i zaakcentować, przywoływany okres zamknięty cezurą 31 października 1984 roku, był okresem zatrudnienia co do którego zachowała się dokumentacja pracownicza w świetle której nie ma wątpliwości co do tego, że od 1 listopada 1984 roku następuje zamiana umowy o pracę co do zakresu wykonywanej pracy i od tej daty ubezpieczony ma powierzone obowiązki montera układów hydraulicznych na oddziale remontu wykańczalni w dziale głównego mechanika. Sąd pierwszej instancji, przeprowadził szerokie i wnikliwie postępowanie dowodowego oraz dokonał wszechstronnej oceny zebranego materiału dowodowego analizując szczegółowo także w aspekcie historii zatrudnienie innych znanych pracowników, prawidłowość i zgodność z rzeczywistością treści dokumentacji pracowniczej. W świetle tych ustaleń, podnosił wyraźne rozróżnianie stanowisk ślusarza warsztatowego od ślusarza remontowego jak i montera instalacji hydraulicznych. Przeprowadzona analiza, doprowadziła do wskazanego w motywach ustalenia, że okres pracy od 17 listopada 1975 roku do 31 października 1984 roku było to zatrudnienie na stanowisku ślusarza warsztatowego w warsztacie, którego nie można kwalifikować jako pracy w szczególnych warunkach. Przy czym czyniąc ustalenia, co do rodzaju wykonywanej w tym okresie pracy sąd pierwszej instancji dał prymat dowodom z dokumentów pracowniczych przed osobowymi źródłami dowodowymi, wyjaśniając swoje stanowisko. Taki tok rozumowania, należy całkowicie podzielić, mimo braku w procedurze cywilnej formalnej hierarchii dowodów za utrwalony w orzecznictwie należy przyjąć pogląd, że treść świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach winna być weryfikowana przede wszystkim poprzez treść dokumentacji pracowniczej a osobowe źródła dowodowe, mają charakter subsydiarny, pomagający w wypełnieniu ewentualnych luk w dokumentacji i nie są wystarczającym dowodem do zakwestionowania, faktów wynikających z prawidłowo i skrupulatnie prowadzonej, kompletnej dokumentacji pracowniczej. Praca ślusarza nie jest wymieniona w Wykazie A załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( poza działem III poz.82 ; prace ślusarskie przy remoncie wewnątrz cystern, których nie wykonywał ) a zebrany przed sądem pierwszej instancji materiał dowodowy nie dostarczył też podstaw do kwalifikowania tego okresu jako pracy z Wykazu A dział XIV poz. 25 o co w istocie wnioskuje apelujący. Jak podkreślono w wyroku tutejszego sądu z 16 października 2014 roku III AUa 138/14 nawiązującym do wyroku Sądu Najwyższego z 10 lutego 200 /legalis/ decydującą rolę w kwalifikacji pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma możliwość jej zakwalifikowania pod którąś z pozycji załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze; pracami w szczególnych warunkach nie są bowiem wszelkie prace wykonywane w narażeniu na kontakt z niekorzystnymi dla zdrowia pracownika czynnikami, lecz jedynie takie spośród nich, które zostały wymienione we wskazanym rozporządzeniu. W rozporządzeniu a nie zarządzeniu resortowym, które wprawdzie może być pomocne przy dokonywaniu kwalifikacji ale nie jest źródłem prawa materialnego. ( patrz bliżej – SN wyrok z 16 grudnia 2004 roku II UK 79/04; SA w/m wyrok z 12 czerwca 2014 r III AUa 1535/13; z 21 lutego 2013 roku III AUa 1076/12 /legalis/).

Uwzględnienie powyższych uwag, przy uwzględnieniu tego co podnoszono powyżej w zakresie zakresu czynności i rodzaju prac wykonywanych przez ubezpieczonego, prac typowych dla ślusarza warsztatowego węższych niż te przypisywane ślusarzom remontowym, wykluczało kwalifikowanie jego pracy jako pracy w szczególnych warunkach. Nic też nie przemawia za tym, aby jak zdaje się argumentować apelant, aby prace ślusarskie wykonywane przez ślusarza warsztatowego w warsztacie kwalifikować jako prace przy bieżącej konserwacji maszyn i urządzeń ( wykaz A dział XIV poz.25 ).

Zaakceptowanie stanowiska sądu pierwszej instancji odnośnie, braku możliwości zakwalifikowania jako okresu pracy w szczególnych warunkach, zatrudnienia od 17 listopada 1975 roku do 31 października 1984 roku, pozbawia jurydycznego znaczenia spór w zakresie kwalifikacji pozostałych okresów albowiem ich łączna długość nie wystarcza do uzupełnienia posiadanego okresu stażu szczególnego do wymaganego co najmniej 15 letniego okresu.

Wobec powyższego, jedynie ubocznie podnieść należy, że co do zasadny należy zaaprobować także kwalifikacje prawną pozostałych spornych okresów zatrudnienia. W świetle okoliczności faktycznych sprawy jak i twierdzeń samej apelacji, ubezpieczony w okresie od 11 października do 16 listopada 1975 roku był zatrudniony w transporcie wewnętrznym i pracował w magazynie. Argumentacja apelanta jest całkowicie nietrafna, przede wszystkim apelant nie dostrzega prezentując swoją ocenę tego, że przepisy rangi zarządzeń resortowych nie stanowią źródła prawa ( wskazywana na to powyżej ) i w konsekwencji nawet wykonywanie pracy na stanowisku wymienionym w zarządzeniu, praca która jednak rodzajowo nie odpowiada żadnej z pozycji rozporządzenia, nie jest wykonywaniem pracy w szczególnych warunkach. Wnioskodawca był zatrudniony w spornym okresie w przemyśle lekkim w związku z czym do kwalifikacji wykonywanej pracy, uwzględnić należy Wykaz A Dział VII pkt.4 wykazu „Prace przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych”. Treścią którego niewątpliwie będą objęte prace robotnika transportu wewnętrznego wydziału czy sprzątacza produkcyjnego ale nie pracownika magazynu. Wskazany wykaz prace w magazynach przewiduje tylko co do jednego przypadku ( Wykaz A Dział VII pkt.10; prace w magazynach skór surowych (garbarnie, skup) a w takim magazynie wnioskodawca nie pracował. Z uwagi na wskazywane powyżej okoliczności, w tym miejscu wystarczające będzie odesłanie do stanowiska odnoszącego się wprost do prac robotnika magazynowego o którym mowa w zarządzeniu nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 roku, zawartym w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 2011 roku (...) 351/10 /legalis / i stwierdzenie, że sąd rozpoznający niniejszą sprawę, podziela ten pogląd i nie znajduje podstaw do kwalifikowania pracy ubezpieczonego na stanowisku robotnika magazynowego jako pracy w szczególnych warunkach uprawniającej do nabycia emerytury w obniżonym wieku.

Ostatni, ze wskazanych spornych okresów, okres zatrudnienia od 1 listopada 1984 roku do 1 stycznia 1991 roku, kiedy wnioskodawca pracował jako hydraulik, wywołał spór odnośnie kwalifikacji tylko w płaszczyźnie stałości i pełnowymiarowości wykonywania pracy rodzajowo odpowiadającej pracy w szczególnych warunkach opisanej w rozporządzeniu. A., zwalczając stanowisko sądu pierwszej instancji odwoływał się do faktu wykonywania także pracy w nadgodzinach i wykonywania sporadycznie czynności przypisanych hydraulikowi ( naprawy i konserwacja instalacji wodno-kanalizacyjnej poza produkcją ) a nie mających cech prac remontowo konserwacyjnych na wydziałach i oddziałach na których wykonywane są prace w warunkach szczególnych. W związku z czym przypomnieć należy, że § 2 ust.1 rozporządzenia, dotyczy tylko prac „wykonywanych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy”. Powyższe, przesądza o tym, że praca w warunkach szczególnych to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy). Odstępstwa od powyższego, dotyczą tylko takich sytuacji, gdy inne wykonywane równocześnie czynności stanowią integralną część całości (immanentną cechę) pracy z wykazu oraz gdy czynności wykonywane w warunkach nie narażających na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia mają charakter incydentalny, krótkotrwały, uboczny. ( patrz - SN wyrok z 12 kwietnia 2012 r (...) 233/11; SN postanowienie (...) 185/13 /legalis/ ). Jak trafnie stwierdził sąd pierwszej instancji, do zadań apelującego w wymienionym okresie należało także wykonywanie czynności hydraulika związanych z konserwacją i naprawą sieci wodno-kanalizacyjnej poza produkcją ( socjalnej ). Ten zakres zadań nie miał charakteru incydentalnego czy krótkotrwałego, skoro był przypisany na stałe do zakresu powierzonych czynności, nie można też tego zakresu zadań kwalifikować jako ubocznych, jak chce tego apelant. Nawet jeżeli zaakceptujemy pogląd, że pierwszeństwo miały prace na produkcji i wypełniały one większą część czasu pracy. Nie można w świetle powyższego mówić o przekroczeniu przez sąd granic swobodnej oceny dowodów, jeżeli powierzenie także tego rodzaju prac ( niezależnie czy pisemnie ) miało postać stałą i należało do normalnych i codziennych ( w miarę potrzeby ) zadań wnioskodawcy. Działanie uboczne to bowiem stan, który możemy określić jako, nieistotna część, margines, drugi plan, doceniając wagę produkcji, nie sposób zanegować oceny sądu pierwszej instancji, wskazującego, że potrzeby socjalne pracowników w zakresie możliwości korzystania z sieci wodno-kanalizacyjne nie mogły być traktowane jako działania stricte uboczne, wnioskodawcy.

Kierując się wskazaną argumentacją, nie podzielając zarzutów apelacji i nie znajdując podstaw jakie należałoby brać pod rozwagę z urzędu, Sąd Apelacyjny na podstawie art.385 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

Przewodniczący Sędziowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE