UZASADNIENIE

Powódka Spółdzielnia Mieszkaniowa Aleja (...) w G. Domagałą się od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. zapłaty kwoty 6000 zł z ustawowymi odsetkami i kosztami. Podnosiła, że strony łączyła umowa ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej, obejmująca m.in. zdarzenia o charakterze nieszczęśliwych wypadków na terenie Spółdzielni. Mieszkanka osiedla (...) doznała wieloodłamowego złamania ręki na skutek upadku na chodniku, przez co doznała 12% uszczerbku na zdrowiu. Wobec braku reakcji pozwanego na próbę ugodową powódka ostatecznie wypłaciła odszkodowanie poszkodowanej i domagała się zwrotu tej kwoty w niniejszej sprawie.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa, zarzucając, że powódka naruszyła ogólne warunki ubezpieczeń poprzez zawarcie ugody z poszkodowaną, co upoważniało pozwaną do zwolnienia od obowiązku świadczenia. Zaprzeczyła, iżby nie zareagowała na zawezwanie do próby ugodowej, gdyż złożyła oświadczenie, że nie widzi możliwości zawarcia ugody.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 12 stycznia 2015 r. Sąd Rejonowy w Gliwicach w pkt 1 zasądził od pozwanej (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powódki Spółdzielni Mieszkaniowej Aleja (...) w G. kwotę 6000 zł (sześć tysięcy złotych) z ustawowymi odsetkami od dnia 22 października 2013 roku; w pkt 2 zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 1217 zł (tysiąc dwieście siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Jak ustalono, zgodnie z polisą ubezpieczeniową nr (...) z dnia 30.04.2009r. powódka dokonała ubezpieczenia majątkowego od kradzieży z włamaniem, pożaru i innych zdarzeń losowych oraz ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za okres od 1 kwietnia 2009r do 31 marca 2010r. na warunkach, szczegółowo określonych w polisie i ogólnych warunkach ubezpieczenia, stanowiących integralną część umowy ubezpieczenia (OWU). Powódkę łączyła wówczas umowa z Przedsiębiorstwem (...), na mocy której firma ta miała dbać o czystość, odśnieżanie i usuwanie gołoledzi na terenie Spółdzielni.

Sąd Rejonowy ustalił, iż w dniu 7 marca 2010r. lokatorka powódki B. J. (1) na skutek poślizgnięcia na oblodzonym chodniku doznała wieloodłamowego złamania nogi, na skutek czego w prywatnej opinii biegłego lekarza doznany uszczerbek na zdrowiu oceniono na 12%. Powódka zgłosiła szkodę ubezpieczycielowi w dniu 16.12. 2010r. po zgłoszeniu szkody przez poszkodowana i wyczerpaniu postępowania z firma sprzątającą (...) (...). W toku wzajemnej korespondencji stron powódka zaproponowała pozwanej zawarcie ugody, poprzez wypłacenie poszkodowanej odszkodowania za 12% uszczerbek na zdrowiu. Równocześnie poszkodowana wytoczyła powódce proces sądowy przed Sądem Rejonowym w Gliwicach w sprawie o sygn. akt I C 1395/12, który zakończył się umorzeniem postępowania w związku z zawarciem w dniu 13 grudnia 2012r. ugody sądowej, mocą której powódka zobowiązała się do zapłaty poszkodowanej kwoty 6.000 zł z odsetkami i następnie kwotę tę poszkodowanej wypłaciła.

Jak ustalono, powódka zawezwała pozwaną, poszkodowaną oraz firmę związaną z powódką umową na odśnieżanie chodników na terenie spółdzielni do próby ugodowej, proponując zawarcie ugody, mocą której zawezwany zapłaci kwotę 5000 zł, na poczet wypłaty odszkodowania. Pozwana w sprawie tej złożyła oświadczenie, że nie widzi możliwości zawarcia ugody.

Sąd pierwszej instancji dokonał powyższych ustaleń faktycznych w oparciu o dowód z dokumentów dołączonych do pozwu i odpowiedzi na pozew, w szczególności kopii polisy ubezpieczeniowej, ogólnych warunków ubezpieczenia OC, prywatnej opinii biegłego lekarza, poświadczenia wypłaty odszkodowania, zawezwania do próby ugodowej, a nadto z dokumentów, znajdujących się w aktach I Co 57/12 oraz I C 1395/12.

W tym stanie rzeczy Sąd Rejonowy uznał, iż powództwo zasługuje na uwzględnienie. Wskazał, że powódka wywodziła swoje roszczenie z umowy ubezpieczenia, określonej w art. 805 § 1 i 2 i nast. kodeksu cywilnego, w szczególności w art. 822 k.c., zgodnie z którym przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim , wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony. Przyjął, że to na powódce z mocy art. 6 kc ciążył obowiązek udowodnienia zasadności całego roszczenia i że zadanie to powódka wypełniła.

Sąd Rejonowy zważył, że powódka była ubezpieczona od odpowiedzialności cywilnej, w tym z tytułu posiadanego mienia i prowadzonej działalności, czego pozwana nie kwestionowała, zatem jego rozważania ograniczały się do zbadania zarzutu dotyczącego naruszenia przez powódkę ogólnych warunków ubezpieczenia, a w szczególności § 17 ust. 3, zgodnie z którym „ w przypadku, gdy Ubezpieczający powziął informację o wszczęciu wobec niego postępowania przygotowawczego bądź wystąpienia na drogę sądową, obowiązany jest o tym fakcie powiadomić (...) niezwłocznie, nawet w wypadku, gdy sam zgłosił już zaistnienie zdarzenia szkodowego”, a nadto § 17 ust. 7, zgodnie z którym „ w razie zgłoszenia roszczenia Ubezpieczający nie jest uprawniony do podejmowania działań zmierzających do uznania i zaspokojenia roszczeń ani też zawarcia ugody z osobą poszkodowaną, chyba że (...) wyrazi na to zgodę. W przypadku naruszenia powyższego postanowienia (...) może zwolnić się od obowiązku świadczenia”.

Wskazał jednak, że strony łączyła umowa ubezpieczenia, zaś zdarzenie szkodowe mieściło się w ramach tej umowy. Zważył, że powódka zgłosiła szkodę w dniu 16 grudnia 2010r., czego pozwana nie kwestionowała, po powiadomieniu przez poszkodowaną, w wyniku czego pozwana rozpoczęła postępowanie likwidacyjne, o czym świadczyła korespondencja z pozwaną i firmą (...). Pismem z dnia 13.12.2011r. powódka ponaglała pozwaną do zajęcia stanowiska w sprawie z uwagi na brak odpowiedzi na zgłoszenie. W dniu 22.09.2012r. poszkodowana wytoczyła powództwo o odszkodowanie powódce, w wyniku którego doszło do zawarcia ugody sądowej. Wniosek o zawezwanie pozwanej do próby ugodowej został złożony przez powódkę w dniu 8 maja 2012r. Wobec tych okoliczności przyjęto, że to pozwana nie wywiązała się ze swego umownego obowiązku, wynikającego z § 21 ust. 5 ogólnych warunków ubezpieczenia, będąc obowiązana do wypłaty odszkodowania w terminie 30 dni od zawiadomienia o szkodzie , chyba że wyjaśnienie okoliczności koniecznych do ustalenia odpowiedzialności okazało się niemożliwe; wówczas odszkodowanie zostanie wypłacone w ciągu 14 dni od dnia, w którym przy zachowaniu należytej staranności wyjaśnienie tych okoliczności stało się możliwe, z tym że (...) wypłaci bezsporną w świetle przedłożonych dokumentów część odszkodowania w terminie 30 dni od daty otrzymania zawiadomienia o szkodzie.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że powódka ani w toku postępowania szkodowego, ani w toku procesu, jak również w postępowaniu pojednawczym, nie kwestionowała roszczenia z powodu niewyjaśnienia okoliczności sprawy. Nie odniosła się nadto do zapisu OWU o terminie wypłaty odszkodowania, tym bardziej, że wobec braku zajęcia jakiegokolwiek stanowiska w sprawie była przez powódkę ponaglana pisemnie. Skoro zatem pozwana sama pozostawała w zwłoce przez tak długi okres czasu: od dnia zgłoszenia szkody w dniu 16 grudnia 2010r. do dnia zawarcia ugody powódki z poszkodowana w dniu 13 grudnia 2012r. – niemalże dwa lata, przez co rażąco naruszyła § 21 ust. 5 OWU, to zdaniem Sądu Rejonowego nadużyciem prawa byłoby zastosowanie obecnie zapisu § 17 ust. 3 i 7, jako podstawy odmowy wypłaty odszkodowania. Uznał, że zapis, na który powoływała się pozwana ma charakter uznaniowy, zaś obowiązek wypłaty odszkodowania jest ustawowy i bezwzględny. W tej sytuacji, wobec przedstawionej postawy pozwanej oraz przy jednoczesnym braku odniesienia się pozwanej do pozostałych przesłanek odszkodowania, m.in. co sposobu obliczenia stopnia uszczerbku, Sąd pierwszej instancji uznał roszczenie pozwu za zasadne, nie dopatrując się w postępowaniu powódki działań rażąco sprzecznych z umową, OWU i zasadami współżycia społecznego. Przyjął nadto, że to działanie pozwanej, jako ubezpieczyciela, który przez okres dwóch lat nie doprowadził do zakończenia postępowania odszkodowawczego, nie przedstawiając przy tym żadnych racjonalnych powodów zwłoki uznać trzeba za naganne. Mając powyższe na uwadze, przy zastosowaniu przepisów art. 227 – 230 k.p.c. Sąd Rejonowy uznał, że powódka wykazała swoje roszczenia, co do zasady i co do wysokości.

O kosztach orzeczono zgodnie z art. 98 i nast. k.p.c. obciążając nimi stronę przegrywającą.

Apelację od tego wyroku w całości wniósł pozwany, domagając się jego zmiany i oddalenia powództwa w całości oraz obciążenia powódki obowiązkiem zwrotu na jego rzecz kosztów postępowania za obie instancje, względnie jego uchylenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu, z uwzględnieniem kosztów postępowania za obie instancje. Zarzucał nierozpoznanie istoty sprawy poprzez pominięcie merytorycznych zarzutów pozwanego zawartych w odpowiedzi na pozew. Skarżący podnosił także błąd w ustaleniach faktycznych stanowiących podstawę rozstrzygnięcia poprzez uznanie, że zaszło zdarzenie ubezpieczeniowe w sytuacji, gdy nie wykazano zgody pozwanego na zawarcie przez powódkę ugody z B. J. (2). Wskazywał nadto na naruszenie przepisów prawa materialnego w postaci art. 353¹kc w zw. z art. 65 kc poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie skutkujące przyjęciem, że nie został wypełniony warunek z OWU odpowiedzialności cywilnej warunkujący odpowiedzialność pozwanego, podczas gdy warunki nie zostały wypełnione. Podnosił, iż obowiązek ubezpieczyciela nie jest ustawowy i bezwzględny, lecz zależy od zaistnienia zdarzenia ubezpieczeniowego, zaś możliwość uchylenia się przez pozwanego od odpowiedzialności przewidziana w OWU była dopuszczalna jako niesprzeczna z normami bezwzględnie obowiązującymi i przyjęta została zgodnie przez strony umowy (§ 17 OWU). Zarzucał nadto skarżący naruszenie przepisów prawa procesowego w zakresie art. 233 § 1 kpc poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i bezpodstawne przyjęcie zajścia zdarzenia ubezpieczeniowego warunkującego odpowiedzialność pozwanego, obrazę normy art. 230 kpc poprzez jego zastosowanie i uznanie roszczenia powódki za wykazane zwłaszcza w sytuacji, gdy pozwany kwestionował zarówno zasadę jak i wysokość żądania powódki; podnosił, że nie został w żaden sposób wykazany np. stopień uszczerbku u pokrzywdzonej. Nie ma, zdaniem apelującego, milczącego uznania faktów. Ostatecznie podnosił naruszenie normy art. 328 § 2 kpc poprzez brak wskazania w wyroku podstawy prawnej orzeczenia i wskazania, na jakich dowodach oparto ustalenia i dlaczego oraz którym wiarygodności odmówiono.

Powódka w odpowiedzi wniosła o oddalenie apelacji pozwanego i zwrot kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W pierwszej kolejności wypada stwierdzić, iż wbrew stanowisku apelującego Sąd pierwszej instancji rozpoznał istotę sprawy, nie doszło zatem do konieczności uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania temu Sądowi na zasadzie art. 386 § 4 kpc. Bezsprzecznie poddał bowiem ocenie ustalone elementy stanu faktycznego pod względem prawnym, z uwzględnieniem zarzutów pozwanego, których jednak ostatecznie nie podzielił; wynika to z uzasadnienia kwestionowanego wyroku, w którym odniesiono się do kwestii odpowiedzialności pozwanego w kontekście regulacji OWU.

Jeżeli chodzi o ustalenia faktyczne, zostały one właściwie poczynione przez Sąd Rejonowy, zgodnie z zaoferowanym przez strony reprezentowane przez wykwalifikowanych pełnomocników materiałem dowodowym. Zgromadzone środki dowodowe, stanowiące podstawę rozstrzygnięcia, zostały przywołane w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, a ustalenia z nich wypływające były zgodne z zawartymi w nich informacjami. Przytoczone dowody stanowiły głównie dokumenty i orzeczenia sądowe oraz ugoda, co do których sporu w kwestii oryginalności czy wiarygodności nie było, a zagadnienie ich oceny prawnej dokonanej przez Sąd Rejonowy nie mieści się w zakresie zarzutów dotyczących naruszenia przepisów prawa procesowego, czy ustaleń faktycznych. Nie doszło również do naruszenia art. 230 kpc, przy uwzględnieniu charakteru i treści przywołanych przez Sąd pierwszej instancji środków dowodowych oraz procesowego stanowiska pozwanego. W istocie nawet w złożonym środku zaskarżenia z informacjami niesionymi przez poszczególne dowody pozwany nie polemizował. Stąd nie sposób zarzucić zarówno braku oceny wiarygodności materiału dowodowego, jak i niekompletności uzasadnienia w rozumieniu art. 328 § 2 kpc, w którym nadto przytoczono zastosowaną podstawę prawną, aczkolwiek w miejscu wcześniejszym niż końcowe.

Z tych przyczyn ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji, aczkolwiek niezwykle zwięzłe i nie wyodrębnione szczególnie w treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku, wypadało zaakceptować jako poczynione zasadnie i dotyczące istoty sprawy. Ustalenia te nadto Sąd Okręgowy przyjął za własne, bez konieczności ponownego ich przytaczania.

Nie sposób było jednak zaaprobować rozważań prawnych Sądu Rejonowego, prowadzących do rozstrzygnięcia o treści, które zdaniem Sądu Odwoławczego nie mogło się ostać.

W istocie słusznie wskazano na naruszenie przepisu art. 353¹kc oraz art. 65 kc przez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie. Sąd drugiej instancji zwrócił w szczególności uwagę na treść § 21 ust. 1 OWU, stanowiących integralną część umowy stron, zgodnie z którym pozwany wypłacie odszkodowanie, które zobowiązany jest zapłacić osobie poszkodowanej powódka z tytułu ryzyk określonych w umowie ubezpieczenia, na podstawie uznanej przez (...) zasadności roszczenia, zawartej lub zatwierdzonej przez (...) ugody, orzeczenia Sądu.

Na chwilę orzekania zarówno przez Sąd pierwszej, jak i drugiej instancji, żadna z tych sytuacji nie zachodziła.

Nie doszło do uznania zasadności roszczenia przez pozwanego, który wnosił konsekwentnie o oddalenie powództwa, pozwany nie zawarł także ugody, ani nie zatwierdził ugody sądowej podjętej przez powódkę z B. J. (2). Bezsprzecznie nie doszło także do wydania orzeczenia sądowego zobowiązującego powódkę do wypłaty odszkodowania na rzecz poszkodowanej; w sprawie o sygn. akt I C 1395/12 z powództwa B. J. (2) przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej Aleja (...) w G. o zapłatę, postępowanie bowiem umorzono z uwagi na zawartą przez strony ugodę.

Postanowienia umowy łączącej strony, w tym Ogólne Warunki Ubezpieczenia Odpowiedzialności Cywilnej, są w sposób niekwestionowany wiążące zarówno dla powódki, jak i dla pozwanego. Strony swobodnie ukształtowały swój stosunek zobowiązaniowy, z wszelkimi tego konsekwencjami. W sytuacji gdy powódka wyraziła zgodę na uwarunkowanie obowiązku wypłaty odszkodowania przez pozwanego poprzez zaistnienie oznaczonych w OWU okoliczności, winna respektować te postanowienia i swoim działaniem wpierw doprowadzić do formalnych warunków do wypłaty odszkodowania. Pozwany z drugiej strony także winien dążyć do ugodowego załatwienia sprawy, w celu uniknięcia postępowania sądowego i wykazać dobrą wolę skłaniając się w kierunku kontrahenta. Przytoczyć wypada tu zasadę: pacta sund servanda, która dotyczy obu stron.

Kwestia terminów wypłaty odszkodowania, które obowiązywałyby pozwanego w wypadku aktywowania się jego odpowiedzialności ubezpieczeniowej podnoszonej w niniejszej sprawie i rozpatrywane przez Sąd pierwszej instancji, były zatem przedwcześnie poruszane, a zarzucanie pozwanemu naruszenia tych terminów – w obecnym stanie rzeczy bezprzedmiotowe. Unormowania rozważane przez Sąd Rejonowy obowiązywałyby w istocie pozwanego co do terminów wypłaty odszkodowania dopiero w wypadku, gdyby zaistniały podstawy do zobowiązywania go do wypłaty. W ustalonym stanie faktycznym do takich dotychczas nie doszło, a to wobec braku ugody zatwierdzonej lub zawartej przez pozwanego, braku uznania przez niego roszczenia oraz nieistnienia obowiązku zapłaty powódki wobec poszkodowanej stwierdzonego orzeczeniem sądowym. Nie doszło więc do spełnienia warunków uzasadniających wypłatę odszkodowania przez pozwanego na zasadzie art. 805 § 1 i 2 kc i art. 822 kc w zw. z § 21 ust. 1 OWU łączących strony.

W tym stanie rzeczy należało zmienić zaskarżony wyrok poprzez oddalenie powództwa na zasadzie art. 386 § 1 kpc, uwzględniając apelację pozwanego w całości.

Konsekwencją tego rozstrzygnięcia było obciążenie przegrywającej powódki obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania za obie instancje w całości na zasadzie odpowiedzialności za wynik sporu (art. 98 § 1 i 3 kpc w zw. z art. 108 § 1 kpc).

Na koszty pierwszoinstancyjne składało się wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego w wysokości 1200zł (§ 6 pkt 4 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 29 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu) oraz opłata kancelaryjna za udzielone pełnomocnictwo w kwocie 17zł.

Na koszty drugo instancyjne składa się opłata od apelacji w kwocie 250zł i wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego w wysokości 600zł, obliczone zgodnie z § 6 pkt 4 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 29 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

SSO Lucyna Morys – Magiera

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE