UZASADNIENIE

Powód domagał się zasądzenia od pozwanej 1.166,65 zł z ustawowymi odsetkami od 5 sierpnia 2012r. i kosztami procesu. Wskazał, że na podstawie umowy cesji wierzytelności wstąpił w prawa poszkodowanych, których samochód marki F. (...) o nr rej. (...) został uszkodzony na skutek kolizji drogowej. Poszkodowani posiadali polisę autocasco w pozwanym zakładzie ubezpieczeń. Koszt naprawy został ustalony na 9.047,25 zł, lecz ubezpieczyciel wypłacił tylko 7.880,61 zł.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu. Wskazała, że ustalenie wysokości szkody nastąpiło zgodnie z ogólnymi warunkami ubezpieczenia dla klienta indywidualnego oraz małego i średniego przedsiębiorcy, a zatem w kwocie netto bez podatku VAT, a powód nie przedstawił faktur VAT, co było warunkiem koniecznym do otrzymania odszkodowania w kwocie dochodzonej w pozwie.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy zasądził od pozwanej na rzecz powoda 530,56 zł z ustawowymi odsetkami od 5 sierpnia 2012r. W pozostałym zakresie powództwo oddalił oraz zasądził od pozwanej na rzecz powoda 310,48 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Rozstrzygnięcie zapadło przy ustaleniu, że na skutek kolizji drogowej, która miała miejsce 27 czerwca 2012r. został uszkodzony F. (...) o nr rej. (...) należący do M. F. oraz J. F.. Właściciele pojazdu zawarli z pozwaną umowę ubezpieczenia autocasco w wariancie „warsztat z opcją serwisową”. Pozwana wypłaciła 7.880,61 zł z tytułu odszkodowania.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że poszkodowany M. Franc zlecił wykonanie naprawy pojazdu powodowi, który jej koszt wycenił na 9.047,25 zł. Na podstawie umowy cesji wierzytelności z 9 sierpnia 2012r. powód wstąpił w prawa poszkodowanych. Na podstawie opinii biegłego Sąd Rejonowy ustalił, że wartość kosztów naprawy pojazdu przy uwzględnieniu wariantu „wycena” OWU AC wyniosła 8.411,17 zł. Koszty i forma restytucji samochodu nie zostały uzgodnione z pozwaną przez powoda ani poszkodowanego.

Przyjmując powyższe ustalenia za podstawę faktyczną rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy uznał, że powództwo jest uzasadnione jedynie co do 530,56 zł. W ocenie Sądu pierwszej instancji postanowienia OWU dotyczące pominięcia podatku VAT przy ustalaniu odszkodowania stanowią niedozwoloną klauzulę abuzywną, a tym samym nie wiązały konsumenta. Mając powyższe na uwadze zasądził odszkodowanie w kwocie brutto. Wysokość i zakres należnych kwot Sąd ustalił w oparciu o opinię biegłego sądowego pomniejszając faktyczną wysokość szkody o już wypłacone przez pozwaną odszkodowanie. O kosztach procesu orzeczono po myśli art. 100 kpc stosunkowo je rozdzielając.

Apelacje od wyroku wywiodły obie strony.

Powód zaskarżył wyrok co do 396,68 zł. Zarzucił naruszenie przepisów postępowania, a to: art. 233 § 1 kpc przez niewłaściwą ocenę dowodów, a w szczególności przez uznanie, że mimo braku wyraźnego umocowania w treści umowy wysokość odszkodowania należy pomniejszyć o 30% wartości części użytych do naprawy, a objętych fakturą za naprawę pojazdu. Nadto zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego, a to: § 22 ust. 4 OWU autocasco przez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że w przypadku, gdy naprawa pojazdu została udokumentowana fakturami, a nie była uzgodniona z ubezpieczycielem, to wartość części zamiennych powinna zostać pomniejszona o 35% oraz art. 354 § 1 kc przez uznanie, że dłużnik może spełnić świadczenie w sposób dowolny, a w szczególności, że może w sposób jednostronny pomniejszyć wysokość odszkodowania o 35% - przy braku wyraźnego upoważnienia wynikającego z treści umowy. W oparciu o tak podniesione zarzuty powód domagał się zmiany zaskarżonego wyroku i zasądzenia na jego rzecz kwoty 927,24 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 5 sierpnia 2012r. oraz zasądzenia kosztów postępowania w pierwszej instancji i instancji odwoławczej z kosztami zastępstwa procesowego. Ewentualnie domagał się przekazania sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania przy uwzględnieniu dotychczasowych kosztów postępowania.

Wyrok zaskarżyła także pozwana zarzucając naruszenie prawa materialnego przez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie w szczególności: art. 805 kc w zw. z art. 353¹ § 1 kc oraz § 22 ust.2 OWU AC przez przyjęcie, że ograniczenie umowne wypłaty odszkodowania z umowy ubezpieczenia AC wypacza i czyni iluzoryczną ochronę ubezpieczeniową, takie postanowienie umowne nie wiąże stron umowy, gdyż kształtuje prawa ubezpieczonego w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i z naruszeniem praw konsumenta. Nadto pozwana zarzuciła naruszenie przepisów prawa procesowego, a to art. 233 § 1 kpc przez błędną i sprzeczną ocenę stanu faktycznego przyjętego za podstawę rozstrzygnięcia i mającego istotny wpływ na jego treść polegająca na uznaniu, że ubezpieczyciel, w ramach umowy ubezpieczenia AC nie mógł ograniczyć swej odpowiedzialności gwarancyjnej do odszkodowania w kwocie netto bez uwzględniania podatku VAT. Pozwana zarzuciła również sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego. W oparciu o tak podniesione zarzuty pozwana domagała się zmiany wyroku przez oddalenie powództwa oraz zasądzenia od powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego za obydwie instancje według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Sąd pierwszej instancji prawidłowo zakwalifikował roszczenia powoda, a następnie ustalił wszystkie okoliczności faktyczne istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Poczynione ustalenia faktyczne mają podstawę w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym, który w zakresie dokonanych ustaleń jest logiczny i wzajemnie spójny, natomiast informacje zawarte w poszczególnych źródłach dowodowych nawzajem się uzupełniają i potwierdzają, przez co są w pełni wiarygodne.

Odnosząc się do zarzutów apelacji pozwanej wskazać należy, że przepis art. 233 kpc, którego naruszenie pozwana zarzuciła Sądowi Rejonowemu odnosi się wprost do oceny dowodów wskazując, według jakich kryteriów winna być ona przeprowadzona. Wyraża zasadę swobodnej oceny dowodów stanowiąc w § 1, że Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 kpc wymaga wykazania, że Sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego. Jeżeli z określonego materiału dowodowego Sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena Sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie Sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych, to przeprowadzona przez Sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (wyrok Sądu Najwyższego z 27 września 2002r., II CKN 817/00, LEX nr 56906). Z powyższego wynika, że do skutecznego postawienia zarzutu naruszenia przepisu art. 233 kpc nie wystarcza przekonanie strony o ich odmiennej ocenie niż ocena Sądu (wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 3 lutego 2012r., I ACa 1407/11, LEX nr 1120030).

Pozwana jako okoliczność świadczącą o naruszeniu tego przepisu wskazała niewłaściwą ocenę dowodów, a w szczególności uznanie, że ubezpieczyciel w ramach umowy ubezpieczenia AC nie mógł ograniczyć swej odpowiedzialności gwarancyjnej do odszkodowania w kwocie netto bez uwzględnienia podatku VAT.

Zgodnie z art. 805 § 1 kc przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę. Przy ubezpieczeniu majątkowym (§ 2 pkt 1) świadczenie ubezpieczyciela polega w szczególności na zapłacie określonego odszkodowania za szkodę powstałą wskutek przewidzianego w umowie wypadku. Istota odszkodowania, do jakiego ma prawo ubezpieczony na podstawie umowy ubezpieczenia, sprowadza się do tego, że zakład ubezpieczeń ma zwrócić mu koszty odtworzenia ubezpieczonego mienia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2004r., II CK 399/02). Zatem odszkodowanie, należne również w ramach ubezpieczenia autocasco, obejmuje wszystkie koszty przywrócenia pojazdu do stanu poprzedniego. O przywróceniu pojazdu do stanu poprzedniego można zaś mówić jedynie wówczas, gdy stan pojazdu po naprawie, pod każdym względem (stan techniczny, zdolność użytkowa, części składowe, trwałość, wygląd estetyczny itp.) odpowiada stanowi tegoż pojazdu sprzed wypadku (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 10 listopada 1992r., I ACr 410/92, wyrok Sądu Najwyższego z 3 lutego 1971r., (III CRN 450/70)).

Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 28 maja 1997r. (III CKN 76/97, LEX nr 50796) „zarówno przepisy normujące umowy, jak i regulujące je postanowienia ogólnych warunków umów, jak też indywidualnie uzgadniane umowy nie powinny być interpretowane w sposób oderwany od ich natury i funkcji. Umowa ubezpieczeniowa ma pełnić funkcję ochronną, z czego wynika, że miarodajny dla wykładni jej postanowień jest punkt widzenia tego, kto jest chroniony”.

Kierując się tak wyznaczonym celem umowy ubezpieczenia, jak również zasadami wykładni ogólnych warunków ubezpieczenia, Sąd Rejonowy dokonując incydentalnej kontroli postanowień (...) uznał, że § 22 ust. 6 (...) stanowi niedozwoloną klauzulę umowną i odmówił jego zastosowania na podstawie art. 385¹ § 2 kc.

Pozwana, wskazując na wynikającą z art. 353¹ kc zasadę swobody ułożenia stosunku prawnego między stronami, podkreślała, że regulacja § 22 ust. 2 (...) nie jest rażąco sprzeczna z dobrymi obyczajami i nie narusza w sposób rażący interesów konsumenta. Tym samym zapisy (...) nie stanowiły niedozwolonej klauzuli abuzywnej, tym bardziej, że ubezpieczony zawarł umowę dobrowolnie akceptując postanowienia (...).

Podkreślić należy, że w przypadku zawarcia umowy cesji wierzytelności, zgodnie z art. 509 § 2 kc, wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa. Oznacza to, że zbywca wierzytelności przestaje być wierzycielem, a w jego miejsce wstępuje nabywca wierzytelności, który zostaje włączony do istniejącego stosunku zobowiązaniowego (w tym przypadku roszczeń z tytułu umowy ubezpieczenia AC). Nie oznacza to jednak, że status powoda (płatnika podatku VAT) ma wpływ na zakres takiego świadczenia. Jak wskazał Sąd Najwyższy w uchwale z 14 września 2006r. (III CZP 65/06), dokonanie przelewu wierzytelności o naprawienie szkody powstałej w związku z ruchem pojazdu mechanicznego, przysługującej wobec osoby objętej obowiązkowym ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, przez poszkodowanego niebędącego podatnikiem podatku od towarów i usług, na rzecz takiego podatnika, nie wpływa na zakres odpowiedzialności ubezpieczyciela. Uwzględnianie bowiem statusu nabywcy wierzytelności dla ponownego określania wysokości odszkodowania ze względu na przelew wierzytelności stanowiłoby nieuzasadnioną ingerencję osoby odpowiedzialnej za szkodę w sferę majątkową poszkodowanego, a ponadto ograniczałoby prawo do rozporządzania swoim mieniem i destabilizowało stosunki cywilne w sferze ubezpieczeń majątkowych odrywając ustalenie szkody od zasad wyrażonych w art. 361 § 2 kc w związku z art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003r.

Włączenie mechanizmu podatkowego VAT w stosunek prawny odszkodowawczy jest usprawiedliwione kompensacyjną funkcją szkody. Nadto, nie można również pominąć, że roszczenie ubezpieczonego i odpowiadający mu obowiązek ubezpieczyciela naprawienia szkody powstają z chwilą wyrządzenia mu szkody, a więc decydujący w tym zakresie jest status ubezpieczonego, natomiast przelew wierzytelności, stanowiący czynność kauzalną, której przyczyną jest istnienie innej umowy wzajemnej, ma charakter wtórny.

Biorąc pod uwagę powyższe, wypłata odszkodowania bez uwzględnienia podatku była sprzeczna z celem odszkodowania, a więc wyrównaniem uszczerbku w majątku ubezpieczonego, zwłaszcza, że poszkodowani w niniejszej sprawie nie posiadali możliwości odliczenia podatku VAT od kosztów naprawy pojazdu.

Nie można również pominąć, że praktyka wypłacania odszkodowania bez uwzględnienia podatku VAT została zakwestionowana, na co wskazał Sąd pierwszej instancji w pisemnych motywach zaskarżonego orzeczenia, przez Sąd Okręgowy w Warszawie, Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w następujących orzeczeniach: (wyrok Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z 20 maja 2010r., XVII Amc 866/09; wyrok Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z 10 czerwca 2008r., XVII Amc 300/07). Orzeczenia te, ze względu na ograniczone skutki tych wyroków zgodnie z art. 479⁴³kpc, nie znajdują co prawda bezpośredniego zastosowania w niniejszej sprawie, niemniej jednak zastosowanie ich, jako pośredniej dyrektywy interpretacyjnej § 22 ust. 6 (...) jest uzasadnione ze względu na treść uchwały Sądu Najwyższego z 13 lipca 2006r. ( (...) 3/06, LEX nr ), w którym Sąd ten wskazał, że stosowanie postanowień wzorców umów o treści tożsamej z treścią postanowień uznanych za niedozwolone prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów i wpisanych do rejestru, o którym mowa w art. 479⁴⁵§ 2 kpc, może być uznane w stosunku do innego przedsiębiorcy za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów. Wyraźnie jednak wskazać należy, że zakwalifikowanie § 22 ust. 6 (...), jako niedozwolonej klauzuli umownej, było podyktowane tym, że w stosunku do poszkodowanych jego zastosowanie niweczyłoby cel umowy ubezpieczenia polegający na kompensacji szkody.

Również apelacja powoda nie zasługiwała na uwzględnienie. Wskazać należy, że zgodnie z postanowieniami (...) odszkodowanie w wysokości ustalonej według zasad określonych w § 22 ust. 3 ubezpieczyciel zobowiązany jest wypłacić pod warunkiem przedstawienia przez poszkodowanego rachunków lub faktur VAT dotyczących robocizny, części zamiennych, materiałów lakierniczych i normaliów. Ubezpieczyciel ma przy tym prawo zażądać przedstawienia stosownych rachunków lub faktur VAT, dokumentujących nabycie części oryginalnych serwisowych w autoryzowanym punkcie sprzedaży danej marki pojazdu. W przypadku udokumentowania naprawy pojazdu rachunkami, ale bez uprzedniego uzgodnienia z ubezpieczycielem kosztów i sposobu naprawy, wysokość odszkodowania, zgodnie z postanowieniami (...) następować miała na podstawie przedłożonych rachunków, ale po ich uprzednim zweryfikowaniu przez ubezpieczyciela według zasad określonych w ust. 3 § 22 (...).

Z analizy akt sprawy, w tym w szczególności akt szkody, wynika jednoznacznie, że poszkodowani nie prowadzili z pozwaną jakichkolwiek uzgodnień, co do sposobu i kosztów naprawy uszkodzonego pojazdu. Jednocześnie w aktach sprawy znajduje się źródłowa faktura VAT dokumentująca jedynie koszt zakupu maski (...), pióra wycieraczki i lampy tylnej (k. 17). Okoliczność powyższą uwzględnił biegły w sporządzonej opinii przyjmując w tym zakresie 100% wartości części wskazanych w fakturze zakupu oraz 100% kosztu materiału lakierniczego. W przypadku pozostałych części, w stosunku do których brak było faktur źródłowych, koszt naprawienia szkody został wyliczony przy uwzględnieniu 35% amortyzacji części, do czego podstawę stanowiła treść § 22 ust. 2 pkt 2 (...) w zw. z § 22 ust. 4 (...). Takie wyliczenie wysokości szkody należało uznać za prawidłowe. Wbrew stanowisku powoda nie sposób przyjąć, że przedstawił on wymagane faktury, skoro z faktury VAT (...) nie wynika, jakie części były naprawiane i za jaką cenę, ani też jaka była wysokość robocizny.

Mając na uwadze powyższe rozważania obie apelacje należało oddalić, jako nieznajdujące usprawiedliwionych podstaw prawnych (art. 385 kpc).O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono w oparciu o art. 100 zd. 1 kpc w zw. z art. 108 § 1 kpc uwzględniając wynik postępowania odwoławczego.

SSR (del.) Ewa Buczek - Fidyka SSO Danuta Pacześniowska SSO Anna Hajda

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE