UZASADNIENIE

Wnioskiem złożonym w dniu 20 lutego 2013 r. wnioskodawczyni H. R. wniosła o ustalenie, iż w skład majątku wspólnego wnioskodawczyni i uczestnika postępowania T. R. wchodzą: dom mieszkalny o powierzchni 120 m^{(
2)}, położony w P., przy ul. (...), budynek gospodarczy o powierzchni 47,3 m^{(
2)} przy ul. (...) oraz samochód osobowy marki (...), oraz dokonanie podziału majątku wspólnego w ten sposób, że: dokonać fizycznego podziału budynku mieszkalnego i przyznanie do użytkowania wnioskodawczyni parter budynku mieszkalnego i część piwnicy natomiast uczestnikowi postępowania piętro budynku, pozostałą część piwnicy łącznie z garażem oraz strych. Ponadto zasądzenie na rzecz wnioskodawczyni spłaty ½ wartości pojazdu mechanicznego (samochodu), zobowiązanie uczestnika do przekazania wnioskodawczyni w ramach wzajemnych rozliczeń udziału w ½ części nieruchomości, obejmującej działkę numer (...), położoną w P., przy ul. (...) oraz przyznanie na wyłączną własność uczestnika pozostałych składników majątku stron tj. budynek gospodarczy przy jednoczesnym ustanowieniu służebności mieszkania na rzecz zamieszkującej w tym budynku matki wnioskodawczyni T. K. do chwili jej śmierci.

Na rozprawie w dniu 31 marca 2014 r. (karta 162 akt) wnioskodawczyni wniosła o rozliczenie w niniejszym postepowaniu nakładów na dom mieszkalny i budynek gospodarczy i wniosła o zasądzenie na jej rzecz połowy nakładów na dom mieszkalny i całości nakładów poniesionych na budynek gospodarczy, bez precyzowania wartości tychże nakładów.

Na rozprawie w dniu 21 maja 2015 r. strony zgodnie oświadczyły, że dokonały już pomiędzy sobą podziału majątku w zakresie samochodu osobowego i zgodnie wnieśli o wyłączenie z podziału wyposażenia mieszkania.

Na rozprawie w dniu 28 maja 2015 r. (karta 327 akt) wnioskodawczyni wniosła o zasądzenie odsetek ustawowych od należnej jej spłaty i o zobowiązanie jej do opuszczenia nieruchomości w terminie 1 miesiąca od dnia otrzymania pełnej spłaty.

Sad Rejonowy w Płocku postanowieniem z dnia 11 czerwca 2014 r. w sprawie I Ns 252/13 ustalił, że przedmiotem częściowego podziału majątku wspólnego H. R. i T. R. jest nakład poniesiony z ich majątku wspólnego na majątek odrębny uczestnika T. R. w postaci wybudowania budynku mieszkalnego na nieruchomości stanowiącej działkę gruntu o nr (...), położonej w P. przy ulicy (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Płocku prowadzona jest księga wieczysta (...) o wartości 265.000,- zł.; dokonał częściowego podziału majątku wspólnego H. R. i T. R. w ten sposób, że składnik majątkowy wymieniony w pkt l przyznał na rzecz T. R., zasądził od uczestnika T. R. na rzecz wnioskodawczyni H. R. kwotę 132.500,- zł tytułem spłaty, płatną w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia, nakazał pobrać od uczestnika T. R. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Płocku kwotę 1.763,63 zł tytułem zwrotu połowy kosztów sadowych uiszczonych tymczasowo przez Skarb Państwa, w pozostałej części nieuiszczonymi kosztami sądowymi obciążył Skarb Państwa, pozostawił wnioskodawczynię H. R. i uczestnika postępowania T. R. przy poniesionych kosztach związanych ze swym udziałem w sprawie, przyznał adwokatowi A. M. wynagrodzenie w kwocie 3.600,- zł oraz podatek VAT w wysokości 23% liczony od tej kwoty za

pomoc prawną udzieloną wnioskodawczyni H. R. z urzędu, którą to kwotę nakazał wypłacić z rachunku Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Płocku.

Podstawą orzeczenia były następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne Sądu I instancji.

W dniu 18 sierpnia 1973 r. T. R., syn J. i J. oraz H. K., córka W. i T., zawarli związek małżeński. Wyrokiem Sądu Okręgowego w Płocku z dnia 1 lipca 2011 r. w sprawie sygn. akt l C 451/11, Sąd umorzył powództwo separację i wyżej wskazany związek małżeński rozwiązał przez rozwód bez ustalania winy. Ponadto Sąd umorzył postępowanie w przedmiocie wniosku o podział majątku wspólnego objętego wspólnością małżeńską.

Nieruchomość położona w P. przy ul. (...) dla której prowadzona jest księga wieczysta (...) stanowi majątek odrębny uczestnika T. R.. W trakcie trwania związku małżeńskiego małżonkowie T. i H. R. nabyli do majątku wspólnego samochód osobowy marki D. C. (...) o nr nadwozia (...) i nr rejestracyjnym (...), rok produkcji 2005 o pojemności skokowej silnika 1992 cm3 za cenę 27.700 zł. W trakcie trwania związku małżeńskiego małżonkowie T. i H. R. wybudowali tej działce wybudowali dom jednorodzinny, w którym wspólnie zamieszkiwali.

W trakcie trwania małżeństwa na nieruchomości uczestnika położonej w P. przy ul. (...) dla której prowadzona jest księga wieczysta (...), stanowiącej jego majątek odrębny rodzice wnioskodawczyni – wybudowali, a następnie wyremontowali budynek gospodarczy, który był przeznaczony na mieszkanie dla nich. Budowę sfinansowali w całości rodzice wnioskodawczyni. T. i H. R. nie mieli żadnego finansowego wkładu w jego budowę. W latach 2000-2001 H. R. sfinansowała remont generalny tego budynku. Przeznaczyła na to pieniądze uzyskane ze sprzedaży nieruchomości położonej w B.. Częściowo remont został sfinansowany przez brata wnioskodawczyni - D. K.. Remont był wykonywany przez osoby wynajęte przez uczestnika. T. i H. R. nie mieli żadnego finansowego wkładu w jego remont.

Wartość nakładów w postaci budynku mieszkalnego według stanu na dzień ustania małżeństwa i cen z chwili obecnej wynosi 265.000 zł, wartość nakładów w postaci budynku gospodarczego według stanu na dzień ustania małżeństwa i cen z chwili obecnej wynosi 23.000 zł zaś wartość nakładów na jego remont przy tych samych założeniach wynosi 15.000 zł.

W przedmiotowej sprawie strony dokonały zgodnego podziału składnika majątku wspólnego w postaci samochodu osobowego więc nie mógł on podlegać sądowemu podziałowi. Strony także zgodnie wniosły o ograniczenie podziału tylko do nakładów z wyłączeniem wyposażenia mieszkania. Zgodnie z wolą stron zmierzającą do szybkiego zakończenia sporu w zakresie głównego składnika majątkowego Sąd Rejonowy ten wniosek uwzględnił i dokonał częściowego podziału majątku, ograniczając go jedynie do nakładów poniesionych z majątku wspólnego stron na majątek odrębny uczestnika.

W niniejszej sprawie poza sporem była okoliczność, iż strony w równym stopniu przyczyniły się do powstania majątku wspólnego, albowiem brak było wniosków którejkolwiek ze stron, a reprezentowanych wszak przez profesjonalnych pełnomocników co do ustalenia nierównych udziałów stron w majątku wspólnym, w związku z czym niewątpliwie zgodnie z prezentowanymi przez strony stanowiskami w toku prowadzonego postępowania ich udziały w tym majątku są równe, w myśl ogólnej zasady z art.43 § 1 k.r.o., który stanowi, że udziały obojga małżonków w majątku wspólnym są równe, w związku z czym kwestią będącą przedmiotem oceny Sądu I instancji było jedynie poczynienie ustaleń co do składu, wartości majątku wspólnego oraz rozliczeń wydatków poniesionych przez uczestnika na majątek wspólny, poza tymi składnikami, które zostały objęte ugodą w dniu 26 września 2012 r., gdyż w ich zakresie strony dokonały zgodnych ustaleń oraz częściowego podziału majątku wspólnego obejmującego składniki określone przedmiotową ugodą. Sąd Rejonowy przyjął, iż w skład majątku wspólnego H. R. i T. R. podlegającego częściowemu podziałowi majątku wspólnego wchodził nakład poniesiony z ich majątku wspólnego na majątek odrębny uczestnika postępowania T. R. w postaci wybudowania budynku mieszkalnego na nieruchomości stanowiącej działkę gruntu o nr (...), położonej w P. przy ulicy (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Płocku prowadzona jest księga wieczysta (...) o wartości 265.000 zł.

Sąd natomiast nie uwzględnił w podziale majątku wspólnego nakładów poniesionych na wybudowanie i remont budynku gospodarczego. Zostały one bowiem poniesione przez rodziców wnioskodawczyni a nie przez strony. Tymczasem - zgodnie z art. 45 § 1 krio zwrotowi podlegają nakłady poniesione z majątku wspólnego na majątek odrębny. Środki przeznaczone na wybudowanie i remont budynku gospodarczego nie pochodziły z majątku wspólnego stron tylko z majątku rodziców wnioskodawczyni. Świadkowie zgodnie zeznawali, że strony nie dokładały się finansowo do wybudowania i remontu tegoż budynku czym potwierdzili wersję H. R.. W tej sytuacji wnioskodawczyni nie ma legitymacji czynnej do występowania z tym roszczeniem. Zwrotu tych nakładów mogą się jedynie domagać osoby, które je poniosły. Można w tym miejscu dodać, że gdyby uczestnik udowodnił swoje twierdzenia o wkładzie małżonków do wybudowania i remontu budynku mieszkalnego to wówczas podlegałyby one uwzględnieniu co skutkowałoby większą spłatą dla wnioskodawczyni.

Konsekwencją przyznania wskazanego składnika majątkowego na rzecz uczestnika postępowania T. R. było zasądzenie od uczestnika postępowania kwoty 132.500 zł tytułem zwrotu połowy nakładów. Sąd Rejonowy zakreślił uczestnikowi postępowania sześciomiesięczny termin na dokonanie spłaty od dnia uprawomocnienia się orzeczenia. Uczestnik postępowania wskazał, iż w miesiącu wrześniu prawdopodobnie będzie istniała, możliwość sprzedaży nieruchomości, co pozwoli mu na dokonanie spłaty wnioskodawczyni. Tym samym okres półroczny jest wystarczający do podjęcia działań zmierzających do sprzedaży wskazanego domu mieszkalnego. Wnioskodawczyni zgodziła się także na takie odroczenie spłaty.

W dniu 25 czerwca 2015 r. wnioskodawczyni złożyła wniosek o uzupełnienie postanowienia z dnia 11 czerwca 2015 r. i wydanie rozstrzygnięcia w kwestii zgłoszonego roszczenia o zwrot nakładów z jej majątku osobistego na majątek osobisty uczestnika postepowania, w postaci nakładów na budowę budynku gospodarczego w kwocie 38.000 zł, odsetek ustawowych od zasadzonej spłaty i określenia terminu opuszczenia nieruchomości. Wniosek ten nie został rozpoznany przez Sąd Rejonowy. Pomimo tego wnioskodawczyni H. R. złożyła apelację od wydanego przez Sąd Rejonowy postanowienia z dnia 11 czerwca 2015 r. w zakresie nieuwzględnienia zasądzenia na jej rzecz zwrotu nakładów z majątku osobistego na majątek osobisty uczestnika postepowania w postaci nakładów poniesionych na wybudowania i remont budynku gospodarczego w kwocie 38.000 zł. Zarzuciła ona Sądowi Rejonowemu naruszenie art. 233 k.p.c. przez dokonanie dowolnej oceny zgromadzonych dowodów i uznaniu, że nakłady te poczynili jej rodzice, a że nie stanowiły one darowizny na jej rzecz i wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia i zasądzenie od uczestnika postepowania na jej rzecz kwoty 38.000 zł.

Apelację od postanowienia Sadu Rejonowego złożył również uczestnik postępowania T. R.. Zarzucił on Sądowi Rejonowemu naruszenie art. 233 § 1 k.p.c., art. 328 § 2 k.p.c., art. 212 § 3 k.p.c. w zw. z art. 46 k.r.o. i art. 688 k.p.c. oraz 622 § 2 k.p.c., art. 623 k.p.c. przez ustalenie zbyt krótkiego terminu płatności zasądzonej spłaty i wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia przez wydłużenie tego terminu do 2 lat od dnia uprawomocnienia się postanowienia ewentualnie rozłożenie spłaty w dwuletnim terminie na 4 równe raty.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawczyni podlega odrzuceniu, apelacja uczestnika postepowania nie zasługuje na uwzględnieni.

1. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego (zobacz postanowienia z dnia 1.12.2011 r. I CSK 78/11, z dnia 14.12.2011 I CSK 138/11) Sąd w postępowaniu o podział majątku wspólnego dokonuje rozliczeń z tytułu nakładów z majątku osobistego poczynionych na majątek objęty wspólnością, a w niektórych wypadkach również i o nakładach z majątku osobistego jednego z małżonków na majątek osobisty drugiego.. Rozstrzygnięcie o roszczeniach wymienionych w art. 686 k.p.c. nie należy do istoty postępowania działowego (o podział majątku wspólnego), lecz następuje przy okazji tego postępowania, w celu ostatecznego zakończenia wszystkich kwestii wiążących się z działem spadku (podziałem majątku wspólnego) - między spadkobiercami (byłymi małżonkami). Sam fakt rozpoznania roszczeń z tytułu poczynionych nakładów na majątek objęty wspólnością w postępowaniu nieprocesowym, nie uzasadnia stosowania do reguł rządzących rozstrzyganiem tych roszczeń zasad odmiennych od tych, jakie rządzą rozstrzyganiem tych roszczeń w procesie. Niepodobna przyjąć, aby wzgląd na usprawiedliwiony interes osób uprawnionych - byłych małżonków, którym przysługują roszczenia z tytułu poczynionych nakładów z majątku osobistego jednego z nich ma majątek osobisty drugiego, miał wyłącznie decydować - gdy nie wynika to z innych przepisów procesowych - o prawie przyznania im określonego środka procesowego w razie wydania przez sąd orzeczenia nie zawierającego rozstrzygnięcia o całości bądź części ich żądań. Pominięcie w sentencji orzeczenia kończącego sprawę w instancji rozstrzygnięcia o całości żądania objętego wnioskiem, stwarza stronie uprawnienie do domagania się uzupełnienia orzeczenia. Nie daje jej natomiast podstawy do zaskarżenia z tej przyczyny orzeczenia. Nie można bowiem zaskarżyć orzeczenia, które nie istnieje. Substrat zaskarżenia jest nieodzowny. Wszystko to prowadzi do wniosku, że skoro roszczenia przewidziane w art. 686 k.p.c. są rozpoznawane według zasad ogólnych i stosownie do tych zasad należy o nich orzekać, to dla zapewnienia postanowieniu pełnej jednoznaczności pożądane jest nie tylko ujmowanie poszczególnych rozstrzygnięć, zamieszczanych w jego sentencji, w odrębnie oznaczone punkty, lecz także - w razie uwzględnienia danego roszczenia jedynie w pewnym zakresie - dokładne wskazywanie, iż sąd żądanie (wniosek) częściowo oddala. Taka praktyka stwarza jasność co do dalszych środków prawnych przysługujących zainteresowanym uczestnikom; postanowienie podlega zaskarżeniu na zasadach ogólnych, w wypadku zaś niepełnego rozstrzygnięcia co do omawianego roszczenia może zostać uzupełnione (art. 351 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.). Nie można więc aprobować koncepcji zastępowania sentencji, chociażby tylko częściowo, uzasadnieniem. W kodeksie postępowania cywilnego istotne elementy sentencji i uzasadnienia wyroku (postanowienia co do istoty sprawy) zostały zróżnicowane i ustawowo wyraźnie wskazane. Przepis art. 325 k.p.c. określa co powinna zawierać sentencja, art. 328 § 2 k.p.c. natomiast wymienia elementy uzasadnienia. Rozstrzygnięcie sądu o żądaniach stron wymienione jest tylko w art. 325 k.p.c. jako obligatoryjny element sentencji wyroku, a nie jego uzasadnienia, które ma wprawdzie ścisły związek z jego wydaniem, gdyż stanowi odzwierciedlenie procesu myślowego i decyzyjnego sądu, to jednak nie może być surogatem sentencji.. Jest więc oczywiste, mając na względzie przedstawione spostrzeżenia, że apelacja wnioskodawczyni podlegać winna odrzuceniu, gdyż skierowana została przeciwko orzeczeniu nieistniejącemu. Z tego względu Sąd Okręgowy na podstawie art. 373 k.p.c. w zw. z art. 370 k.p.c. w ze. z art. 13 § 2 k.p.c. apelację wnioskodawczyni odrzucił.

2. Apelacja uczestnika postepowania nie zasługuje na uwzględnienie. W okolicznościach niniejszej sprawy dalsze wydłużanie terminu zasądzonej na rzecz wnioskodawczyni spłaty nie jest możliwe i dopuszczalne. Wbrew zarzutom apelacji, Sąd Rejonowy w sposób wystarczający uzasadnił celowość odroczenia terminu płatności na okres 6 miesięcy liczony od dnia uprawomocnienia się postanowienia. Przyjęcie takiego terminu wynikało zresztą z prezentowanego przez samego uczestnika stanowiska, który na ostatniej rozprawie wskazywał na możliwość sprzedaży nieruchomości we wrześniu 2015 r. Niezależnie od tego, już od samego początku postępowania wiadoma była konieczność dokonania przez uczestnika postępowania spłaty lub dopłaty na rzecz wnioskodawczyni i to w kwocie przewyższającej 100.000 zł. Przez 3 lata trwania postępowania uczestnik miał zatem wystarczająco dużo czasu i możliwości zapewnienia sobie źródeł finansowania nieuchronnej spłaty. Przedłużanie tego okresu o kolejne półtora roku nie jest niczym uzasadnione, tym bardziej, że apelujący nie daje żadnych gwarancji zgromadzenia pieniędzy również i w tym wydłużonym okresie spłaty.

Z podanych wyżej względów apelacja uczestnika postepowania została przez Sąd Okręgowy oddalona z mocy art. 385 k.p.c.

Orzeczenie o kosztach postepowania za II instancję znajduje uzasadnienie w treści art. 520 § 1 k.p.c. W sprawie o podział majątku wspólnego interesy uczestników postepowania nie są sprzeczne, a zatem każdy z nich winien ponieść koszty postepowania związane z jego udziałem w sprawie.

Sąd II instancji odmówił pełnomocnikowi z urzędu wnioskodawczyni wynagrodzenia za II instancję. Pełnomocnik ten wiedząc o konkurencyjności wniosku o uzupełnienie postanowienia z apelacją, zdecydował się na nieskuteczne wniesienia apelacji od nieistniejącego orzeczenia. Wniosek pełnomocnika o zwrot kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu pozwanej w postępowaniu kasacyjnym został oddalony. Wniesienie apelacji w takiej sytuacji nie może zostać uznane za udzielenie pomocy prawnej i nie uzasadnia przyznania od Skarbu Państwa wynagrodzenia ustanowionemu przez sąd pełnomocnikowi.

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE