UZASADNIENIE

Powód (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniosła o zasądzenie na swoją rzecz od pozwanych E. M. i A. M. kwoty 290.553,01 złotych, na którą składają się należność główna w wysokości 237.043,37 złotych oraz odsetki od dnia 15 marca 2012 roku w kwocie 53.509,64 złotych wraz z odsetkami ustawowymi od kwoty 237.043,37 złotych od dnia 16 marca 2012 roku oraz o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu wskazano, że w dniu 30 września 2004 roku umowa rachunku nr (...) została przekształcona w umowę rachunku wspólnego obojga pozwanych, zaś w rachunku, za które zadłużenia pozwani odpowiadali solidarnie, został udzielony kredyt odnawialny typu P.. Wskutek przekroczenia limitu, w dniu 14 czerwca 2011 roku umowa rachunku została wypowiedziana, z jednoczesnym wezwaniem do uregulowania należności w kwocie 49.481,55 złotych, łącznie z wypowiedzeniem kredytu odnawialnego typu P.. W dniu 19 sierpnia 2011 roku powódka wezwała pozwanych do zapłaty należności z tytułu niespłaconego kredytu w kwocie 186.655,37 złotych oraz odsetek w kwocie 3.704,51 złotych, które pozostało bez odpowiedzi. W dniu 12 września 2011 roku pozwana zwróciła się z prośbą o zawarcie ugody co do spłaty zadłużenia, jednak pomimo wezwania do udokumentowania stanu majątkowego, odpowiednie pisma nie zostały przedłożone. W dniu 19 października 2011 roku powódka ponownie wezwała pozwanych do zapłaty niespłaconego kredytu w kwocie 236.668,37 złotych, odsetek w kwocie 15.200,09 złotych oraz kosztów monitu w kwocie 25,65 złotych, które pozostało bez odpowiedzi. Pozwany w piśmie z dnia 16 listopada 2011 roku oświadczył, że niedawno dowiedział się o zadłużeniu, stawił się do powódki w dniu 12 grudnia 2011 roku w celu przedstawienia swojej sytuacji majątkowej, zobowiązując się do powiadomienia powódki o sposobie spłaty do dnia 15 stycznia 2012 roku, czego jednak nie uczynił. Na dzień 21 czerwca 2012 roku zadłużenie pozwanych wynosiło 290.553,01 złotych, na które złożyła się kwota należności głównej w kwocie 237.043,37 złotych i odsetki do dnia 15 marca 2012 roku w kwocie 53.509,64 złotych.

Nakazem zapłaty z dnia 11 lipca 2012 roku wydanym w postępowaniu upominawczym Sąd Okręgowy w Gliwicach w sprawie o sygn. akt I Nc 42/12 orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

Pozwani wnieśli w terminie sprzeciw, zaskarżając wydany nakaz w całości i wnosząc o oddalenie powództwa lub o rozłożenie na raty zasądzonego roszczenia, a także o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanych kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu podniesiono, że powódka nie wykazała w jakikolwiek sposób, by przysługiwała jej względem pozwanych wierzytelność w dochodzonej postępowaniem kwocie, nie dołączyła umowy kredytu odnawialnego, regulaminu rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego, dowodów na wysokość umówionych z pozwanymi odsetek od przeterminowanych należności, dowodów na okoliczność wysokości powstałego zadłużenia w ramach umowy kredytu odnawialnego oraz dowodów na okoliczność wysokości naliczonych odsetek - w tym zakresie powódka nie przedstawiła nawet sposobu ich wyliczenia. Dodatkowo pozwani zarzucili, że skoro umowa kredytu odnawialnego wygasła najpóźniej w dniu 20 lipca 2011 roku wobec jej wypowiedzenia, to niezrozumiały jest wzrost należności z kwoty 49.481,55 złotych do kwoty 290.553,01 złotych.

Powódka w odpowiedzi na sprzeciw wskazała, że pozwani znajdują się w posiadaniu dokumentów wykazujących ich zadłużenie, odsetki karne były liczone od dnia 9 czerwca 2011 roku do dnia 9 maja 2012 roku w wysokości 24%, a od 10 maja 2012 roku do nadal w wysokości 25% według zmiennej stopy procentowej określonej w uchwale Zarządu (...) S.A. dla kredytów przeterminowanych. Zaznaczono również, że pozwani nie kwestionowali wysokości kwot, do zapłaty których byli wzywani wysyłanymi im monitami, natomiast różnica pomiędzy kwotą 49.481,55 złotych a 290.553,01 złotych wynikła z faktu, że pierwsza z tych sum była kwotą, którą pozwani dysponowali ponad kwotę przyznanego im limitu w ramach umowy.

W kolejnych pismach procesowych pozwani kwestionowali obciążenia rachunku dokonane po rozwiązaniu umowy kredytu odnawialnego po dniu 20 lipca 2011 roku, a więc po wypowiedzeniu jej przez powódkę, jako że powódka mimo wiedzy o braku łączącego strony stosunku, nadal udostępniała im środki, nie jest więc uprawniona do żądania zwrotu środków z uwagi na treść art 411 pk1 1 k.c. Powódka dowodziła z kolei, że wypowiedzenie umowy rachunku bankowego nie ziściło się z uwagi na dalsze korzystanie z rachunku bankowego, z ostrożności procesowej wnosząc o zasądzenie dochodzonej kwoty z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia.

Sąd ustalił, co następuje:

Powódka (...)Spółka akcyjna z siedzibą w W. jest osobą prawną prowadzącą między innymi działalność bankową, zajmującą się udzielaniem kredytów oraz pomocniczą działalnością finansową (k. 32-52).

Powódka zawarła w dniu 12 maja 1993 roku umowę rachunku o numerze (...) z A. M. (k. 15). W dniu 11 września 1997 roku powódka zawarła z E. M. umowę o kredyt odnawialny na rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym z limitem kredytowym w wysokości 10.000,00 złotych (k. 95-98, 117-120). W dniu 20 sierpnia 1999 roku pozwani zawarli z powódką umowę rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego (...) (k. 121), podwyższając go w dniu 23 marca 1998 roku do kwoty 20.000,00 złotych (k.122), w dniu 13 września 1999 roku do kwoty 30.000,00 złotych (k. 123). W dniu 9 września 1999 roku powódka zawarła z pozwanymi umowę kredytu odnawialnego dla posiadaczy S. do kwoty 30.000,00 złotych (k. 124-126), którą w dniu 18 stycznia 2000 roku podwyższono do 40.000,00 złotych (k. 127), w dniu 4 września 2002 roku do kwoty 38.000,00 złotych (k. 129). W dniu 13 września 1999 roku E. M., natomiast w dniu 27 października 1999 roku A. M. zawarli z powódką umowę o wydanie i używanie karty (...) (k. 134, 143).W dniu 28 lutego 2000 roku A. M. i E. M. zawarli umowę o wydanie i użytkowanie karty (...) z miesięcznym limitem w kwocie 20.000,00 złotych (k. 135, 144). Dnia 20 listopada 2003 roku E. M. zawarła z powódką umowę o wydanie i używanie karty (...) z limitem cyklicznym w wysokości 20.000,00 złotych (k. 146). W dniu 26 lutego 2004 roku powódka zawarła z A. M. i E. M. umowę o wydanie i używanie karty (...) (k. 92, 147), natomiast w dniu 11 października 2004 roku karty (...) (k. 140-141). W dniu 30 września 2004 roku powódka zawarła z E. M. i A. M. umowę rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego P. (k. 12-13, 132-133).

Pozwani pobierali środki pieniężne w rozmiarze wyższym, aniżeli wynikało to z zawartej pomiędzy nimi a powódką umową kredytową. W dniu 21 czerwca 2012 roku zadłużenie w ramach kredytu odnawialnego P. wynosiło 237.043,37 złotych (k. 11, 99-107, 151, 187-207). W dniu 15 marca 2012 roku powódka wydała wyciąg z ksiąg bankowych nr (...) z tytułu kredytu odnawialnego dla posiadaczy superkonta na łączną kwotę 290.553,01 złotych (k. 161, 229). W rzeczywistości zadłużenie pozwanych na dzień 15 marca 2012 roku zadłużenie wynosiło 273.144,13 złotych, w tym 236.911,37 złotych tytułem należności głównej, 35.677,72 złotych tytułem odsetek od zadłużenia w okresie od 1 lipca 2011 roku do 15 marca 2012 roku oraz 555,04 złotych tytułem odsetek z tytułu korzystania z kredytu odnawialnego w miesiącu czerwca 2011 roku (k. 412-419).

Z uwagi na niedotrzymanie warunków umowy kredytu odnawialnego wraz z umową rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego, pismem z dnia 14 czerwca 2011 roku powódka wypowiedziała umowę kredytu i umowę rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego, wzywając do zapłaty kwoty 49.481,55 złotych z jednoczesną informacją, że niewpłacenie tej sumy przed końcem okresu wypowiedzenia, wynoszącego 30 dni dla umowy kredytu odnawialnego oraz miesiąca dla umowy rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego, spowoduje wymagalność całej kwoty oraz zamknięcie rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego (k. 30-31). Zgodnie z § 43 ust. 2 Regulaminu rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego w (...) SA wypowiedzenie umowy następiło z zachowaniem 30-dniowego terminu wypowiedzenia, liczonym się od doręczenia wypowiedzenia posiadaczowi rachunku (k. 272-285). Stosownie do § 36 ust. 7 Regulaminu (...) wypowiedzenie warunków Umowy nie zwalnia posiadacza z obowiązku uregulowania wszystkich zobowiązań z tytułu używania karty (k. 290-299).

Zgodnie z § 16 ust. 4 regulaminu wydawania i używania karty kredytowej (...) S.A. posiadacz karty może wykorzystywać środki finansowe w wysokości nie przekraczającej przyznanego mu limitu kredytowego, zgodnie natomiast z § 46 pkt 2 powyższego regulaminu rozwiązanie umowy następuje w przypadku wypowiedzenia umowy przez (...) Bank (...) SA, przy czym zgodnie z § 51 ust. 2 regulaminu rozwiązanie umowy nie zwalnia posiadaczy karty z obowiązku rozliczenia wszelkich zobowiązań finansowych wynikających z umowy (k. 88-91).

Zgodnie z pkt 24 metryki produktu dopuszczalnego salda debetowego w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym niespłacony kredyt staje się zadłużeniem przeterminowanym i wymagalnym, od którego Bank nalicza i pobiera odsetki według zmiennej stopy procentowej, ustalanej w uchwale Zarządu Banku, dotyczącej oprocentowania środków pieniężnych w walucie polskiej gromadzonych na rachunkach bankowych i od kredytów w walucie polskiej udzielanych przez Bank - dla kredytów przeterminowanych i kredytów postawionych, po upływie okresu wypowiedzenia, w stan natychmiastowej wymagalności (k. 264-271). W dniu 11 maja 2011 roku zarząd powódki wydał uchwałę nr (...) w której określił wysokość oprocentowania odsetek od kredytów (k. 153-159).

Powódka wzywała pozwanych do spłaty zadłużenia, między innymi pismami z dnia 19 sierpnia 2011 roku i 19 października 2011 roku (k. 20-21, 26-27). Część korespondencji została odebrana przez E. M., a część nie została podjęta w terminie (k. 15, 25). Pismem z dnia 12 września 2011 roku E. M. wystąpiła do powódki o zawarcie ugody umożliwiającej spłatę zadłużenia (k. 29), nie odpowiadając jednak na wezwanie banku do udokumentowania sytuacji materialnej rodziny (k. 28). A. M. pismem z dnia 16 listopada 2011 roku wystąpił do powódki o przedłożenie mu zestawienia operacji dokonanych na rachunku (k. 16). W dniu 12 grudnia 2011 roku pozwany stawił się osobiście do placówki powódki, zobowiązując się do przedstawienia do dnia 15 stycznia 2012 roku propozycji rozwiązania sytuacji, czego jednak nie uczynił (k. 19). W dniu 25 października 2012 roku powódka zawarła ugodę nr (...) z A. M. z tytułu wydania i używania karty kredytowej (...) SA (k. 177-180).

Pozwani nadal pozostają w związku małżeńskim, mieszkają w mieszkaniu stanowiącym własność (...). Są właścicielami samochodu (...) liczącego około dziesięciu lat. Innych nieruchomości, ruchomości bądź oszczędności nie posiadają. A. M. pobiera świadczenie emerytalne w kwocie 3.500 złotych miesięcznie, pracuje też dodatkowo przy projektach. E. M. aktualnie jest bezrobotna, pozostaje na utrzymaniu męża, ma nadzieje podjąć wkrótce pracę z wynagrodzeniem około 4.000 złotych. Koszty utrzymania pozwanych wynoszą około 3.000 złotych, dodatkowo ponoszą koszty leczenia i ugody zawartej z bankiem w innej sprawie (k. 456).

(dowody: potwierdzenie salda rachunku z dnia 21 czerwca 2012 roku k. 11, umowa rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego z dnia 30 września 2004 roku k. 12-13, pismo powódki z dnia 26 stycznia 2012 roku k. 15, pismo A. M. z dnia 16 listopada 2011 roku k. 16, notatka z dnia 12 grudnia 2011 roku k. 19, pismo powódki do pozwanych z wezwaniem do zapłaty z dnia 19 października 2011 roku wraz z dowodem nadania k. 20-25, pismo powódki do pozwanych z wezwaniem do zapłaty z dnia 19 sierpnia 2011 roku k. 26-27, pismo powódki z dnia 28 września 2011 roku k. 28, pismo pozwanej z dnia 12 września 2011 roku k. 29, wypowiedzenie umowy kredytu i umowy rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego z dnia 14 czerwca 2011 roku k. 30-31, odpis KRS powódki k. 32-52, umowa kredytu odnawialnego dla posiadaczy (...) nr (...) k. 83-84, aneks nr (...) do umowy nr (...) k. 85, aneks nr (...) do umowy nr (...) k. 86, aneks nr (...) do umowy nr (...) k. 87, regulamin wydawania i używania karty kredytowej (...) S.A. k. 88-91, umowa o wydanie i używanie karty (...) z dnia 26 lutego 2004 roku k. 92, umowa o kredyt odnawialny na rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym z dnia 11 września 1997 roku k. 95-98, zestawienie operacji dokonanych na rachunku pozwanych k. 99-107, umowa o kredyt odnawialny z dnia 11 września 1997 roku k. 117-120, umowa rachunku oszczędnościowego z dnia 26 sierpnia 1999 roku k. 121, aneks nr (...) do umowy nr (...) k. 122, aneks nr (...) do umowy nr (...) k. 123, umowa kredytu odnawialnego z dnia 9 września 1999 roku k. 124-126, aneks nr (...) do umowy nr (...) k. 127, aneks nr (...) do umowy nr (...) k. 128, aneks nr (...) do umowy nr (...) k. 129, aneks nr (...) do umowy nr (...) k. 130, aneks do umowy rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego z dnia 30 września 2004 roku k. 131, umowa rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego P. k. 132-133, umowa o wydanie i używanie karty (...) z A. M. k. 134, umowa o wydanie i użytkowanie karty (...) wraz z potwierdzeniem odbioru k. 135-136, 144, 147-150, 232-235, umowa o wydanie i używanie karty (...) k. 140-141, 143, 240-241, wniosek o wydanie karty (...) k. 145, umowa o wydanie i używanie karty (...) k. 146, 230-231, potwierdzenie salda rachunku k. 151, uchwała zarządu banku nr (...) k. 153-159, wyciąg z ksiąg bankowych nr (...) k. 161, 229, umowy ugody nr (...) k. 177-180, wykaz operacji na rachunku k. 187-188, 189-207, umowa o wydanie i używanie karty (...) k. 236-239, uchwała zarządu banku z dnia 28 października 2003 roku k. 256-258, metryka rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego k. 259-262, metryka dopuszczalnego salda debetowego w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego k. 263-266, metryka kredytu odnawialnego dla posiadaczy rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego k. 267-271, regulamin rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego w (...) k. 272-285, uchwała zarządu z dnia 17 września 2003 roku k. 286-287, 300-301, 314-315, 330-331, metryka Karta (...) wydawana pod znakami (...) SA k. 288-289, Regulamin wydawania i używania karty (...) k. 290-299, metryka karty debetowej dla osób fizycznych k. 302-303, regulamin wydawania i używania karty debetowej dla osób fizycznych k. 304-311, metryka karty (...) k. 316-317, metryka karty (...) k. 318-319, regulamin wydawania i używania kart obciążeniowych ze znakami V. k. 327-329, podstawowe warunki realizacji produktu kredytowego i innych rodzajów zaangażowań o charakterze kredytowym k. 332-334, regulamin wydawania i używania karty kredytowej (...) SA k. 335-347, opinia biegłego do spraw rachunkowości k. 412-419, dowód z przesłuchania E. M. k. 456, dowód z przesłuchania A. M. k. 456)

Zgromadzone w sprawie dowody, na których oparł swoje ustalenia Sąd Okręgowy, nie były ostatecznie kwestionowane przez strony, sąd nie znalazł również podstaw, by zakwestionować ich autentyczność z urzędu. Sąd dał również wiarę dowodowi z przesłuchania stron, jako że podniesione przez nich twierdzenia spójnie wpisywały się w zgromadzony materiał dowodowy. Sąd obdarzył walorem wiarygodności także opinię biegłego, jako że była ona rzeczowa, logiczna, wzajemnie niesprzeczna, strony nie kwestionowały zawartych w niej wniosków, pomimo zakreślenia im w tym celu odpowiedniego terminu, Sąd nie znalazł również podstaw, by uczynić to z urzędu.

Sąd zważył, co następuje:

Roszczenie powódki podlegało uwzględnieniu w znaczącej części.

Strony łączyła umowa rachunku bankowego, uregulowana w art. 725 k.c., umowa kredytu odnawialnego, jak również umowy o wydanie i używanie kart kredytowych, z których korzystanie doprowadziło do przekroczenia dopuszczalnego salda kredytowego. Stosownie do treści art. 725 k.c. przez umowę rachunku bankowego bank zobowiązuje się względem posiadacza rachunku, na czas oznaczony lub nieoznaczony, do przechowywania jego środków pieniężnych oraz, jeżeli umowa tak stanowi, do przeprowadzania na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych. Ze swej istoty umowa rachunku bankowego nie przewiduje możliwości powstania na rzecz posiadacza rachunku salda ujemnego, co wynika z konstrukcji depozytu nieprawidłowego (art. 845 k.c.), jako że posiadacz rachunku powierza bankowi środki pieniężne, w zamian za co uzyskuje wierzytelność do banku o zwrot środków tej samej wartości lub przeprowadzenie rozliczenia pieniężnego - lecz tylko do wysokości zgromadzonych na rachunku środków. Uzgodnione przekroczenie stanu środków na rachunku bankowym należy ocenić jako odrębną od umowy rachunku bankowego umowę o charakterze kredytowym (tak Dominika Rogoń "Debet na rachunku bankowym - konstrukcja prawna i skutki" Pr. Bankowe 2003/5/39). Tym samym, jako że essentiale negotii umowy rachunku bankowego nie przewiduje możliwości powstania na rzecz posiadacza rachunku salda ujemnego, przyjąć należy, że umowa kredytu odnawialnego dla posiadaczy rachunku bankowego stanowiła odrębną umowę o charakterze kredytowym, choć funkcjonalnie powiązaną z umową rachunku bankowego.

W niniejszej sprawie bezspornym była zasadność roszczenia powódki co do kwot pobranych przez pozwanych do dnia wypowiedzenia przez (...) S.A. umowy rachunku bankowego i umowy kredytu odnawialnego, to jest co do różnicy pomiędzy kwotą 236.911,37 złotych a 184.029,11 złotych, a tym samym zobowiązanie w zakresie kwoty 52.882,26 złotych zostało przez pozwanych przyznane na rozprawie w dniu 21 października 2014 roku. W konsekwencji nie budzi wątpliwości, że roszczenie zwrotu środków wypłaconych przez pozwanych do 20 lipca 2011 roku oparte jest na reżimie odpowiedzialności kontraktowej (art. 417 k.c.), jako że doszło do nienależytego wykonania przez pozwanych zobowiązania wynikających z umów rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego i umowy kredytu poprzez doprowadzenie do posiadania na rachunku salda debetowego w rozmiarze, którego przedmiotowa umowa nie przewidywała, a tym samym powódka poniosła szkodę w wysokości odpowiadającej kwocie tegoż salda.

Osią sporu w sprawie była natomiast czynność wypowiedzenia przez bank umowy kredytu i umowy rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego, dokonana pismem z dnia 14 czerwca 2011 roku, w terminie miesiąca od dnia doręczenia dla rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego oraz w terminie 30 dnia od dnia doręczenia dla umowy kredytu odnawialnego (k. 30), które to terminy upłynęły najpóźniej w dniu 20 lipca 2011 roku. Możliwość dokonania takiego wypowiedzenia przez powódkę została przewidziana w umowie łączącej strony, pozwani zasadności wypowiedzenia dokonanego przez bank nie kwestionowani, zaś przyczyna dokonanego wypowiedzenia, to jest nieregulowanie powstałego na rachunku salda ujemnego, stanowiła ważne powody uprawniające bank do dokonania takiej czynności prawnej. Możliwość wypowiedzenia umowy rachunku bankowego w sytuacji, gdy istnieje na nim debet, nie jest również kwestionowana w doktrynie (tak Dominika Rogoń "Debet na rachunku bankowym - konstrukcja prawna i skutki" Pr. Bankowe 2003/5/39).

Sąd nie podzielił jednak stanowiska strony powodowej, iż czynność wypowiedzenia umów kredytu i umów rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego nie doszła do skutku z uwagi na dalsze dokonywanie przez pozwanych operacji bankowych na rachunku bankowym (k. 168). Wypowiedzenie umowy jest jednostronną czynnością prawną, nie wymagającą współdziałania drugiej strony, bank wydał wyraźne oświadczenie woli o rozwiązaniu stosunku prawnego, które doszło do drugiej strony, nie wymagając jej akceptacji, a następnie kierował do pozwanych monity i wezwania do zapłaty zaległości, domagając się rozliczenia zobowiązań. Nie sposób więc twierdzić, że doszło do kontynuacji umowy per facta concludentia, jako że bank nie odwołał złożonego oświadczenia woli, domagał się też zwrotu środków, zachowując w tym zakresie niezmienione stanowisko. Powódka ma w swojej dyspozycji środki umożliwiające zablokowanie dokonywania operacji na rachunku i korzystania z kart kredytowych, których nie zastosowała, jednak nie przywróciło to obowiązywania umów rachunku bankowego i kredytu, gdyż do tego konieczne byłoby również współdziałanie drugiej strony.

Powyższe nie oznacza jednak braku obowiązku u pozwanych zwrotu środków pobieranych w dalszym ciągu po zakończeniu obowiązywania łączących strony umów. Zgodnie z treścią art. 405 k.c., kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Bezpodstawność prawna wzbogacenia oznacza sytuację, w której wzbogacenie nie stanowi prawidłowego następstwa elementu uregulowanego w ramach istniejącego stosunku prawnego. Pozwani zaciągnęli w niniejszej sprawie debet niedozwolony, jako że przekroczył on wysokość limitu dopuszczonego przez bank w umowie kredytu, a następnie był on kontynuowany po rozwiązaniu umów łączących powódkę z pozwanymi. Bank udostępniał środki pieniężne na rachunku, jako że debet nie może powstawać bądź powiększać się bez współdziałania banku prowadzącego rachunek. Powyższe nie oznacza jednak braku możliwości dochodzenia przez bank zwrotu środków wypłaconych przez pozwanych, gdyż takie wypłaty należy traktować jako świadczenia spełnione przez bank bez należytej podstawy prawnej (art. 410 k.c.) - tak Andrzej Janiak "Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 11 kwietnia 2000 roku, sygn. akt III CZP 42/99", OSP 2001/2, s. 73 i n.).

W przypadku bezpodstawnego wzbogacenia po stronie pozwanych kosztem powódki, nie wchodzi w rachubę regulacja art. 411 k.c., która dotyczy wyłączenia możliwości zwrotu nienależnego świadczenia. Przepis art. 411 pkt 1 k.c. stanowi, że nie można żądać zwrotu świadczenia, jeżeli spełniający świadczenie wiedział, że nie była do świadczenia zobowiązany, chyba że spełnienie świadczenia nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynności prawnej. W niniejszej sprawie przepis ten nie został zaktualizowany, gdyż bank udostępniający środki posiadaczom rachunku po rozwiązaniu umowy czyni to z zastrzeżeniem zwrotu (tak Krzysztof Korus "Komentarz praktyczny" Lex/el). Wola stron stosunków prawnych nie musi przejawiać się w konkretnym złożeniu oświadczenia, ale również wynikać z okoliczności sprawy. Tym samym nie bank udostępniając swoje środki nie musi każdorazowo werbalizować, że będą one podlegały zwrotowi, wystarczy, że druga strona zdaje sobie sprawę z takiego obowiązku. Niniejsza sprawa nie polegała przykładowo na przelaniu na rachunek pozwanym określonych środków, których pozwani mogli się spodziewać, a na korzystaniu przez E. M. i A. M. ze znacznych sum pieniężnych, mimo wiedzy, że się im one nie należą i że będą oni musieli je zwrócić, co znajdowało swój wyraz w negocjacjach z bankiem prowadzonych przez nich przed wszczęciem postępowania sądowego.

Mając powyższe na uwadze należało zasądzono od pozwanych solidarnie na rzecz powódki kwotę 273.144,13 złotych, a więc sumę wynikającą z opinii biegłego, której strony nie kwestionowały, w pozostałym zakresie roszczenie, jako nieudowodnione, uznano za niewykazane i z tego też względu podlegało ono oddaleniu.

O odsetkach orzeczono na mocy art. 481 k.c., zasądzając odsetki umowne, uzgodnione pomiędzy stronami w umowie, w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego od kwoty 236.911,37 złotych od dnia 16 marca 2012 roku do dnia zapłaty.

Wniosek pozwanych o rozłożenie należności na raty winien podlegać oddaleniu. Zgodnie z art. 320 k.p.c. Sąd może w szczególnie uzasadnionych wypadkach w wyroku rozłożyć na raty zasądzone świadczenie. Taka decyzja może zostać jednak podjęta wyjątkowo i w szczególnie uzasadnionych wypadkach, jako że rozłożenie na raty wiąże się z częściowym oddłużeniem pozwanych co do części roszczeń odsetkowych (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 15 marca 2006 roku, sygn. akt III CZP 126/06, OSNC 2007/10/147). Z uwagi na taki skutek wynikający z zastosowania w sprawie przepisu art. 320 k.p.c., przy podejmowaniu decyzji co do rozłożenia na raty zasądzone świadczenia, nie można kierować się wyłącznie sytuacją materialną dłużnika, ale też należy brać pod uwagę uzasadniony interes wierzyciela. Ochrona, jaką zapewnia pozwanym dłużnikom art. 320 k.p.c., nie może być stawiana ponad ochronę wierzyciela w procesie cywilnym i wymaga uwzględnienia wszelkich okoliczności sprawy, w tym uzasadnionego interesu podmiotu inicjującego proces (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 18 grudnia 2013 roku, sygn. akt I ACa 916/13, Lex nr 1416150). W ocenie Sądu Okręgowego, ten uzasadniony interes strony powodowej sprzeciwia się zastosowaniu w rozpoznawanej sprawie przepisu art. 320 k.p.c. Zwrócić należy uwagę, że zadłużenie pozwanych powstało w znaczącej części jeszcze przed czerwcem 2011 roku i pozwani od tego okresu do wytoczenia procesu (lipiec 2012 roku), nie rozpoczęli regulowania długów, co więcej, pomimo zadeklarowania pismem z dnia 23 maja 2013 roku spłacania zobowiązania względem powódki poprzez wpłacanie na jej rzecz co miesiąc kwoty 3.000 złotych (k. 222), pozwani nie wykazali, by wpłacili jakąkolwiek ratę. Złożona przez pozwanych propozycja uiszczania co miesiąc kwoty 3.000 złotych nie czyni realnym spełnienia tak znacznego zobowiązania. Pozwani na przestrzeni ostatnich trzech lat nie podjęli próby dobrowolnego, częściowego spłacenia swoich długów, pomimo uznawania roszczenia w znacznej części oraz osiągania regularnych dochodów, wykazując całkowitą bierność w tym względzie i nie okazując żadnej woli spłaty tych długów. Przy takim stosunku pozwanych do swoich długów, nie mogą oni w powołaniu na swoją sytuację finansową korzystać z dobrodziejstwa art. 320 k.p.c., jako że przepis ten ma chronić rzetelnych dłużników, starannie wykonujących swoje zobowiązania, którzy z przyczyn od nich niezależnych, mają czasowy i odwracalny brak środków, nie znajdując zastosowania względem osób, którzy pomimo osiągania stabilnych, stałych dochodów, przez taki długi okres uchylają się od spłaty swoich wymagalnych zobowiązań, nie próbując chociażby częściowo uregulować swoje zobowiązania i oczekując dodatkowo częściowego oddłużenia z odsetek. W takich okolicznościach Sąd Okręgowy mając na względzie również fakt, iż zadłużenie pozwanych nie było związane z nadzwyczajną sytuacją (przykładowo z koniecznością poniesienia kosztów leczenia jednego z nich), a co więcej, nie byli oni w stanie bądź nie chcieli określić, w jakim celu zaciągnęli oni tak daleko idące zobowiązanie, konieczne było przyjęcie, iż ich wniosek o rozłożenie świadczenia na raty był bezzasadny i jako taki zasługiwał na oddalenie w oparciu o art. 320 k.p.c.

O kosztach orzeczono na zasadzie art. 102 kpc, zgodnie z którym w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. W ocenie Sądu pozwanych uznać należało za stronę przegrywającą, gdyż powódka ustąpiła ze swym żądaniem tylko w nieznacznej części. Wobec powyższego, jako że (...) S.A. z siedzibą w W. wygrała spór co do zasady i w przeważającej części jej żądanie okazało się uzasadnione, Sąd zasądził od pozwanych solidarnie na rzecz powódki kwotę 19.053,00 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu. Na sumę tę złożyły się następujące kwoty:

- 11.853,00 zł (k. 7) opłaty stosunkowej od pozwu zgodnie z art. 13 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z dnia 28 lipca 2005 r. (Dz.U. z 2010 r., nr 90, poz. 594),

- 7.200 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego zgodnie z § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. z 2002 roku, nr 163, poz. 1349).

Jednocześnie w oparciu o przepis art. 102 k.p.c. Sąd postanowił odstąpić od obciążania pozwanych nieuiszczonymi kosztami sądowymi. W ocenie Sądu przy dokonywaniu oceny, czy konkretny wypadek może zostać uznany za szczególnie uzasadniony, uzasadniający odstąpienie od konieczności ponoszenia chociażby części kosztów procesu przez stronę przegrywającą, należy wziąć pod uwagę fakty związane przede wszystkim z samym przebiegiem procesu, tj. podstawę oddalenia żądania, zgodność zamiarów stron w sprawach dotyczących stosunku prawnego, który może być ukształtowany tylko wyrokiem, szczególną zawiłość lub precedensowy charakter sprawy albo subiektywne przekonanie powoda co do zasadności zgłoszonego roszczenia - trudne do zweryfikowania a limine, sposób prowadzenia procesu przez stronę przegrywającą albo niesumienne lub oczywiści niewłaściwe postępowanie strony wygrywającej, która w ten sposób wywoła proces i koszty połączone z jego prowadzeniem, a ponadto okoliczność, że rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło na podstawie faktów ustalonych na podstawie dowodów dopuszczonych przez sąd z urzędu, jak również niewspółmierność wysokości kosztów pomocy prawnej poniesionych przez stronę wygrywającą proces do stopnia zawiłości sprawy i nakładu pracy pełnomocnika (tak postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2011 roku, sygn. akt II CZ 105/11, Lex nr 1102858). Zdaniem Sądu okoliczności związane z niniejszą sprawą uzasadniają decyzję o odstąpieniu od obciążania pozwanych nieuiszczonymi kosztami sądowymi, gdyż te sprowadzają się do kosztów opinii biegłego, którą Sąd dopuścił z urzędu, zaś rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło w znacznej mierze w oparciu o fakty ustalone właśnie na podstawie tej opinii. Nie sposób jest również tracić z pola widzenia trudną sytuację materialną pozwanych oraz konieczność uregulowania zadłużenia wynikającego z roszczenia powódki, co znacząco zmniejsza ich możliwości majątkowe. Sąd miał również na względzie fakt, iż wysokość zobowiązania, za które odpowiadają pozwani, jest ściśle powiązana z zachowaniem powódki, która winna była znacznie wcześniej zablokować pozwanym możliwość dalszego pobierania środków finansowych, zachowując się w tym zakresie nierzetelnie. Jakkolwiek postawa powódki nie niweluje obowiązku zwrotu pobranych środków przez pozwanych, to jednak wpływa na możliwość nieobciążania ich kosztami.

Przewodniczący:	SSO Tadeusz Trojanowski
Protokolant:	sekr. sądowy Agnieszka Zych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE