UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Poznaniu wyrokiem z dnia 19.11.2014r. oddalił odwołanie A. P. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. z dnia 19.11.2013r odmawiającej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z pobytem w obozie hitlerowski.

Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i argumentacja prawna:

A. P. urodził się (...) Mając niespełna trzy lata, w lutym 1940 r. przybywał w hitlerowskim obozie P. G., a następnie został wywieziony z całą rodziną do G. G.. Po wojnie, rodzina odwołującego powróciła do P., jednakże z uwagi na zajęcie przedwojennego mieszkania, osiedliła się ostatecznie w G.. W okresie okupacji, A. P. był wielokrotnie świadkiem aktów terroru hitlerowskiego, w tym masowej eksterminacji ludności polskiej i żydowskiej, zmagał się z zimnem i głodem, nadto jako dziecko był zmuszony do pracy i handlu wymiennego.

W okresie od 1 października 1957 r. do 8 czerwca 1963 r. A. P. był studentem Wydziału (...) (...). Studia ukończył z tytułem magistra. W okresie od 1 września 1963 r. do 31 sierpnia 1987 r. był pracownikiem naukowym (...) Uniwersytetu (...) w P.. W latach 1987-1988 był równolegle nauczycielem fizyki w szkole podstawowej. W okresie od 9 maja 1988 r. do 30 września 2002 r. pracował na stanowisku adiunkta Politechniki (...).

W dniu 11 października 2002 r. odwołujący złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury. Decyzją z dnia 18 października 2002 r. o znaku (...) organ rentowy przyznał A. P. emeryturę wraz z ryczałtem energetycznym i dodatkiem kombatanckim. Odwołujący po przyznaniu emerytury, kontynuował zatrudnienie jako pracownik naukowy z tytułem prof. nadzwyczajnego fizyki.

We wniosku z dnia 11 lipca 2013 r. A. P. wystąpił do organu rentowego o przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy dla osoby represjonowanej.

W dniu 7 sierpnia 2013 r. Lekarz Orzecznik ZUS rozpoznał u wnioskodawcy raka prostaty po laparoskopowym usunięciu gruczołu krokowego w grudniu 2004 r., powikłanym uszkodzeniem moczowodu, po zabiegu naprawczym, przewlekłe zapalenia gruczołu krokowego w wywiadzie, kamica układu moczowego, nawracające infekcje dróg moczowych w wywiadzie, nadciśnienie tętnicze kontrolowane farmakologicznie bez udokumentowanych powikłań narządowych, przewlekły nieżyt błony śluzowej żołądka, niedowład lewego nerwu odwodzącego w wywiadzie, przewlekłe zapalenie spojówek, niedrożność kanalika łzowego oka lewego, żylaki podudzi, kamicę pęcherzyka żółciowego, zespół bólowy kręgosłupa na podłożu zmian zwyrodnieniowych bez dysfunkcji ruchowej. Lekarz Orzecznik ZUS nie stwierdził niezdolności do pracy w związku z pobytem w obozie hitlerowskim.

Komisja Lekarska ZUS również nie stwierdziła niezdolności do pracy, pozostającej w związku z pobytem w obozie hitlerowskim.

Powyższe ustalenie, stało się podstawą wydania zaskarżonej w niniejszym postępowaniu decyzji ZUS z dnia 19 listopada 2013 r.

Sąd Okręgowy przeprowadził dowód z opinii biegłych lekarzy sądowych urologa, kardiologa ortopedy, psychiatry, neurologa.

Biegli rozpoznali u wnioskodawcy stan po radykalnej operacji raka stercza z nietrzymaniem moczu, zmiany zwyrodnieniowo – dyskopatyczne kręgosłupa z zespołem bólowym i z dysfunkcją ruchową, bez objawów korzeniowych, lewostronną ostrogę piętową w wywiadzie, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia rytmu serca w wywiadzie, zachowaną sprawność psychiczną, zaburzenia krążenia mózgowego oraz łagodne zaburzenia poznawcze.

A. P., ze względu na stopień zaawansowania ww. schorzeń, nie mających związku z pobytem w obozie hitlerowskim,, nie jest osobą niezdolną do pracy w związku z pobytem w obozie hitlerowskim i wysiedleniem do G. G..

Dokonując oceny zgromadzonego materiału dowodowego, Sąd uznał za wiarygodne wszystkie dokumenty, zebrane w postępowaniu. Zostały one sporządzone przez uprawnione do tego podmioty, w przewidzianej przez prawo formie. Nie były ponadto kwestionowane przez żadną ze stron a Sąd nie znalazł powodów, dla których miałby je zakwestionować z urzędu.

W ocenie Sądu Okręgowego powołany w sprawie, zespół biegłych lekarzy specjalistów, nie znalazł podstaw do uznania A. P. niezdolnym do pracy w związku z represjami wojennymi i okresem powojennym.

Biegły urolog rozpoznał u odwołującego stan po radykalnej operacji raka stercza z nieotrzymaniem moczu, które to schorzenie nie jest następstwem pobytu w obozie hitlerowskim i wywiezieniem doG. G..

A. P. jest leczony z powodu nadciśnienia tętniczego, które jest okresowo nieskuteczne, jednakże niepowikłane narządowo. Arytmia nie ma charakteru napadowego ani złośliwego. W ocenie biegłego, stan układu krążenia u badanego, jest związany z jego wiekiem i do wieku adekwatny. Stwierdzonych zmian nie można powiązać z pobytem w obozie hitlerowskim i wysiedleniem do G. G..

Zmiany zwyrodnieniowo – dyskopatyczne kręgosłupa, bez objawów korzeniowych, z zespołem bólowym i dysfunkcją ruchową, w ocenie biegłego ortopedy mają cechy zmian samoistnych, związanych z wiekiem, a nie zmian wtórnych (pourazowych lub po przebytych chorobach), nie są skutkiem pobytu w obozie hitlerowskim i G. G..

Biegły psychiatra stwierdził, że u A. P. nie występują następstwa psychopatologiczne, związane z pobytem w obozie hitlerowskim w P., czy wysiedleniem do G. G.. Biegły stwierdził, że wspomnienia dziecięce odwołującego z okresu wojny, są wzbogacone później nabytą wiedzą w zakresie przeżyć wysiedlonych do G. G. Polaków i nie mają cech zespołu poobozowego w warunkach obozu koncentracyjnego ((...)).

U odwołującego nie stwierdza się cech uszkodzenia układu nerwowego w stopniu ograniczającym jego sprawność, brak cech podrażnienia lub uszkodzenia korzeni nerwowych, osłabienia siły mięśniowej, zaników mięśniowych, różnicy w odruchach głębokich lub występowania odruchów patologicznych. Dolegliwości zgłaszane przez A. P., nie maja wtórnego charakteru do przeżyć z okresu II wojny światowej, a są następstwem naturalnie przebiegającego procesu starzenia i zwyrodnienia układu nerwowego.

W łącznej i zgodnej opinii wszystkich biegłych lekarzy, powołanych w sprawie, A. P. nie jest niezdolny do pracy w związku z pobytem w obozie hitlerowskim i wysiedleniem do G. G..

A. P. co do zasady nie wniósł zastrzeżeń do opinii biegłych lekarzy sądowych. W pismach procesowych, złożonych do sprawy opisał swoje losy w czasie wojny i w okresie powojennym, zwracając uwagę na trudną sytuację rodzinną, mieszkaniową, bytową, życie w ciągłym strachu, bycie świadkiem aktów terroru niemieckiego, które odcisnęły piętno na jego zdrowiu (przewlekłe i nawracające zapalenia dróg moczowych i gardła) i utrudniły naukę. W okresie szkoły średniej, pojawiły się zaniki pamięci. Odwołujący ocenił, że lekarze, którzy nie doświadczyli wojennego terroru okupacji niemieckiej, mają ograniczone możliwości oceny wpływu schorzeń, wynikających z tamtych bodźców na wykonywanie pracy umysłowej. Na rozprawie w dniu 19 listopada 2014 r. A. P. podtrzymał swoje stanowisko w sprawie, nie składając nowych wniosków dowodowych.

Sąd Okręgowy uznał opinie biegłych za przekonywujące i wiarygodne i na ich podstawie nie znalazło podstaw do uwzględnienia odwołania wnioskodawcy.

Sąd wskazał, że wnioskodawca wniósł o przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z pobytem w obozie hitlerowskim i wysiedleniem do G. G..

Kwestia pobytu odwołującego w obozie hitlerowskim w lutym 1940 r. była w sprawie bezsporna. Spór między stronami sprowadzał się zasadniczo do ustalenia, czy A. P. pozostaje aktualnie niezdolny do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu w związku z pobytem w obozie hitlerowskim.

Powyższą kwestię regulują przepisy ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach i niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (Dz. U. z 2014 r. poz. 1206 j.t.), mające zastosowanie w niniejszej sprawie.

Stosownie do art. 4 ww. ustawy, represjami w rozumieniu ustawy są okresy przebywania:

1) z przyczyn politycznych, narodowościowych, religijnych i rasowych:

a) w hitlerowskich więzieniach, obozach koncentracyjnych i ośrodkach zagłady,

b) w innych miejscach odosobnienia, w których warunki pobytu nie różniły się od warunków w obozach koncentracyjnych, a osoby tam osadzone pozostawały w dyspozycji hitlerowskich władz bezpieczeństwa,

c) w innych miejscach odosobnienia, w których pobyt dzieci do lat 14 miał charakter eksterminacyjny, a osoby tam osadzone pozostawały w dyspozycji hitlerowskich władz bezpieczeństwa;

2) z przyczyn narodowościowych i rasowych w gettach;

3) z przyczyn politycznych, religijnych i narodowościowych:

a) w więzieniach oraz poprawczych obozach pracy i poprawczych koloniach pracy podległych (...) Zarządowi O. i K. Poprawczych (...), a od marca 1946 r. (...) (...),

b) na przymusowych zesłaniach i deportacji w ZSRR;

4) w więzieniach lub innych miejscach odosobnienia na terytorium Polski na mocy skazania w latach 1944-1956, na podstawie przepisów wydanych przez władze polskie, przez sądy powszechne, wojskowe i specjalne albo w latach 1944-1956 bez wyroku - za działalność polityczną bądź religijną, związaną z walką o suwerenność i niepodległość.

Przepisy ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. stosuje się do osób, które podlegały represjom wojennym i okresu powojennego, nadto jako dzieci zostały odebrane rodzicom w celu poddania eksterminacji lub w celu przymusowego wynarodowienia.

Zgodnie z art. 12 ust. 2 i ust. 3 ustawy o kombatantach, świadczenia pieniężne i inne uprawnienia przewidziane w przepisach ustawy, o której mowa w ust. 1, z wyłączeniem uprawnienia określonego w art. 23b tej ustawy, przysługują na zasadach określonych w tych przepisach również:

1) osobom, które zostały uznane za niezdolne do pracy wskutek niezdolności do pracy pozostającej w związku z pobytem w miejscach, o których mowa w art. 3 i art. 4 ust. 1;

2) członkom rodzin pozostałym po osobach pobierających w chwili śmierci rentę z tytułu niezdolności do pracy, o której mowa w pkt 1.

Za niezdolność do pracy pozostającą w związku z pobytem w miejscach, o których mowa w art. 3 i art. 4 ust. 1, uważa się niezdolność do pracy, będącą następstwem zranień, kontuzji lub innych obrażeń lub chorób powstałych w związku z tym pobytem.

Zgodnie z art. 12 ust. 1, 2 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r. nr poz. 1440 t.j. że zm.), osobą niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Ustawodawca precyzuje, iż całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, natomiast częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

Przepis artykułu 13 ust. 1 powołanej ustawy stanowi z kolei, że przy ocenie stopnia i trwałości niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się: stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.

Wobec powyższego, odwołujący był zobowiązany w zasadzie do wykazania łącznie dwóch elementów, a mianowicie tego, że jest niezdolny do pracy oraz, że owa niezdolność powstała w też przeżyć odwołującego, związanych z pobytem w obozie hitlerowskim w lutym 1940 r. i w związku z wysiedleniem do G. G., mając przy tym na uwadze fakt, że wydarzenia te miały miejsce w okresie, gdy A. P. był dzieckiem. W tym zakresie Sąd Okręgowy odwołał się do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 03.07.2013r. sygn.. IUK 65/13 LEX nr 1415104.

Sąd uznał, że w sprawie brak jest jednoznacznych dowodów, potwierdzających wpływ trudnych warunków materialno – bytowych, stresu związanego z wydarzeniami wojennymi i przesiedleńczymi, aktów terroru hitlerowskiego na aktualne naruszenie sprawności organizmu odwołującego w zakresie wskazywanych przez niego schorzeń. Są to okoliczności wręcz nieuchwytne obecnie dowodowo. Biegli lekarze specjaliści powołani w sprawie, nie mieli wątpliwości do stopnia zaawansowania schorzeń u odwołującego, jednakże żadne z tych schorzeń nie pozostaje w związku z pobytem A. P. w obozie hitlerowskim w lutym 1940 r. i następującą bezpośrednio po tym pobycie, akcją wysiedleńczą rodziny odwołującego na kielecczyznę.

Z uwagi na powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie A. P..

Apelację od powyższego wyroku wywiódł A. P. zarzucając :

- naruszenie prawa procesowego – art. 233 § 1 k.p.c. przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i wyciągnięcie błędnych wniosków ,

- błędy w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, które miały wpływ na jego treść, a przejawiały się

- w braku wyjaśnienia sprzeczności pomiędzy dokumentacją medyczną i opiniami lekarzy leczących, a opiniami biegłych lekarzy sądowych,

- w braku uznania, że dolegliwości zostały nabyte w czasie pobytu w obozie hitlerowskim,

- w braku przeprowadzenia dowodów na okoliczność związku przyczynowego pomiędzy dolegliwościami oraz chorobami, a pobytem w obozie hitlerowskim,

- w braku uwzględnienia stanu zdrowia i związanych z tym chorób, który był stwierdzony po zakończeniu II wojny światowej.

Wskazując na powyższe podstawy apelacji wnioskodawca domagał się zmiany zaskarżonego wyroku i przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z pobytem w obozie hitlerowskim, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji wraz ze zobowiązaniem do przeprowadzenia ponownych badań medycznych. Nadto, domagał się obciążenia pozwanego kosztami postępowania. W uzupełnieniu apelacji przedłożył kartę informacyjną z Leczenia Szpitalnego z dnia 11.08.2015r.

Organ rentowy w żaden sposób nie ustosunkował się do wniesionej apelacji.

SĄD APELACYJNY ZWAŻYŁ, CO NASTĘPUJE :

Apelacja wnioskodawcy nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych i przedstawił trafną argumentację prawną. Sąd Apelacyjny w całości podziela i przyjmuje za własne ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji.

Apelujący zarzuca Sądowi I instancji naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów. Stosownie do treści wskazanego przepisu sąd dokonuje swobodnej oceny dowodów i ocena ich wiarygodność stosownie do własnego przekonania. Jednocześnie powinien dokonać wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego, uwzględniając wszystkie dowody przeprowadzone w postępowaniu, jak też uwzględnić wszystkie okoliczności towarzyszące ich przeprowadzeniu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11.07.2002r. sygn.. IV CKN 1218/00 LEX nr 80266). Granice swobodnej oceny dowodów winny być wyznaczone wymogami prawa procesowego, doświadczenia życiowego oraz regułami logicznego myślenia. W myśl powyższych dyrektyw Sąd rozważa w sposób racjonalny i wszechstronny materiał dowodowy, dokonuje wyboru, odnosi się do pozostałego materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie.

W tym kontekście Sąd Apelacyjny stwierdza, że Sąd Okręgowy postąpił zgodnie z wymogami procesowymi.

Odnosząc się do zarzutów prawa materialnego Sąd Apelacyjny stwierdza, że zgodnie z treścią art. 12 ust. 3 ustawy z dnia 24 .01 1991r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego ( Dz. U 1997r. Nr 42, poz.950 z późn. zm.) za niezdolność do pracy pozostającą w związku z pobytem w obozie hitlerowskim uważa się niezdolność będącą następstwem zranień i kontuzji bądź innych obrażeń lub chorób powstałych w związku z tym pobytem. Nabycie prawa do renty z tego tytułu wymaga wykazania związku przyczynowego pomiędzy niezdolnością do pracy a pobytem w obozie. Zatem, konieczne jest wystąpienie obrażeń lub chorób spowodowanych pobytem w obozie, które doprowadziły do powstania niezdolności do pracy (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 03.07.2001r. sygn.. II UKN 458/00, OSNP 2003/7/183).

Osoba ubiegająca się o takie świadczenie musi więc wykazać nie tylko fakt, że jest niezdolna do pracy, ale i to, że niezdolność ta spowodowana jest schorzeniami wynikającymi na skutek pobytu w obozie.

Ocena stanu zdrowia i jego wpływu na niezdolność do pracy wymaga wiadomości specjalnych, prezentowanych przez biegłych sądowych (art. 278 § 1 k.p.c.). Sąd Okręgowy zasięgnął opinii pięciu biegłych sądowych o specjalnościach odpowiednich do schorzeń występujących u wnioskodawcy: urologa, kardiologa, ortopedy, psychiatry, neurologa, którzy po zapoznaniu się ze zgromadzonym materiałem dowodowym - dokumentacją medyczną i przeprowadzeniu badania przedmiotowego rozpoznali u badanego schorzenia, które nie powodują niezdolności do pracy w rozumieniu art. 12 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach, a pozostających w związku z pobytem w obozie hitlerowskim w P., czy wysiedleniem do G. G.. Rozpoznawane schorzenia nie są skutkiem pobytu w tych miejscach, a dziecięce wspomnienia wnioskodawcy z okresu wojny są wzbogacone później nabytą wiedzą w zakresie przeżyć wysiedlonych Polaków do G. G. ( jak stwierdził to w swojej opinii biegły psychiatra). Wszyscy powołani w sprawie biegli nie negują występowania rozpoznanych schorzeń, ale żaden z nich nie dopatruje się związku z pobytem w obozie hitlerowskim, czy wysiedleniem do G. G. Wskazują, że rozpoznane zmiany mają charakter zmian samoistnych, związanych z wiekiem. Nie mają charakteru zmian wtórnych- pourazowych lub po przebytych chorobach narządu ruchu - nie są skutkiem pobytu w obozie hitlerowskim i GG.

Sąd I instancji dokonał wnikliwej oceny opinii biegłych, które zostały sporządzone zgodnie z art. 285 k.p.c. Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko Sądu Okręgowego, że opinia biegłych zasługiwała na uwzględnienie albowiem została sporządzona przez specjalistów z dziedzin adekwatnych do schorzeń stwierdzonych u wnioskodawcy oraz po szczegółowej analizie dokumentacji medycznej i przeprowadzeniu badania. Zważyć należy, iż opinia biegłego jest specyficznym dowodem, którego ocena przebiega według właściwych tylko dla opinii biegłych kryteriów. Ocena ta jest dokonywana z punktu widzenia fachowości osób, które ją sporządziły, dokładności przeprowadzonych badań, a także trafności uzasadnienia w powiązaniu z wynikami badań.

Sąd nie może poczynić ustaleń sprzecznych z opinią biegłego, jeśli ona jest prawidłowa i jeżeli odmienne ustalenia nie mają oparcia w pozostałym materiale dowodowym ( por. wyrok SN z dnia 27.11. 1974r., sygn.. akt II CR 748/74, LEX nr 76 18) .

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny, podzielając stanowisko Sądu Okręgowego o braku niezdolności do pracy w związku z pobytem w obozie hitlerowskim nie znalazł podstaw do uwzględnienia apelacji wnioskodawcy. Dlatego na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji

del. SSO Katarzyna Schönhof-Wilkans

SSA Iwona Niewiadowska-Patzer

SSA Ewa Cyran

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE