UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 15 stycznia 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. odmówił U. A. prawa do wypłaty ekwiwalentu za deputat węglowy.

W odwołaniu od tej decyzji U. A. wniosła o jej zmianę i przyznanie jej prawa do wypłaty ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy, jako byłemu pracownikowi kolejowemu.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych domagał się oddalenia odwołania podnosząc, że ekwiwalent za deputat węglowy przysługuje jedynie tym pracownikom kolejowym, którzy przed przejściem na rentę lub emeryturę byli zatrudnieni na kolei. Tymczasem U. A. bezpośrednio przed przyznaniem jej prawa do emerytury nie była zatrudniona na kolei, a zatem prawa do ekwiwalentu za deputat węglowy nie nabyła.

Sąd ustalił, co następuje:

Poza sporem pozostaje, że odwołująca U. A. urodzona dnia (...) w okresach: 20.09.1972 – 30.11.1973, 2.01.1975 – 31.10.1990, 1.09.1990 – 25.10.1999 była zatrudniona na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w jednostkach organizacyjnych przedsiębiorstwa państwowego (...) jako konduktor, asystent kp, starszy telegrafista, zwrotniczy. przy czym tylko następujące okresy pracy: 20.09.1973 – 30.11.1975, 2.01.1975 – 8.10.1975, 22.09.1978 – 17.05.1979, 18.05.1982 -31.10.1990, 1.09.1995 – 25.10.1999 uznane zostały za zatrudnienie na kolei, traktowane jako wykonywanie pracy w szczególnych warunkach. Natomiast w okresie 5.11.1990 – 30.04.1993 ubezpieczona prowadziła pozarolniczą działalność gospodarczą. W okresach: 2.11. – 4.11.1990 i 5.09.1993 – 4.09.1994 odwołująca była zarejestrowana w urzędzie pracy jako osoba bezrobotna z prawem do zasiłku dla bezrobotnych. Od dnia 26 października 1999 r. odwołująca otrzymała prawo do świadczenia rehabilitacyjnego a następnie od dnia 20 października 2000 r. prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy pobieranej do dnia 1 października 2001 r. W okresie od dnia 30 listopada 2001 r. do dnia 11 listopada 2007 r. odwołująca była zarejestrowana jako osoba bezrobotna pobierając zasiłek dla bezrobotnych w okresie 8.12.2001 – 7.12.2002.

/bezsporne/

W dniu 12 listopada 2007 r. odwołująca podjęła pracę w firmie (...) spółka jawna w J. w ramach umowy zlecenia. Pracę w oparciu o tę umowę wykonywała do dnia 30 listopada 2007 r. Od dnia 1 grudnia 2007 r. odwołująca z tą firmą zawarła umowę o pracę w wymiarze pełnego etatu i pracę w oparciu o tę umowę wykonywała do dnia 31 grudnia 2007 r.

dowód: zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, świadectwo pracy w aktach ZUS.

Powyższe prace w firmie (...) odwołująca podjęła mając skierowanie z urzędu pracy do podjęcia zatrudnienia w tej firmie. Tym samym odwołująca utraciła status osoby bezrobotnej.

dowód: zaświadczenie z dnia 3.06.2015 r. w aktach sprawy.

W okresie zatrudnienia na kolei odwołująca otrzymywała deputat w postaci ekwiwalentu odpowiadającego wartości 1,8 tony węgla.

dowód: zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu w aktach ZUS.

Od dnia 1 października 2014 r. odwołująca pobiera emeryturę przyznaną w oparciu o przepis art. 24 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

/bezsporne/

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 74 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego, byłemu pracownikowi kolejowemu, pobierającemu emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy, przyznaną na podstawie przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin lub przepisów ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych albo przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a także członkom rodziny tego pracownika, pobierającym po nim rentę rodzinną przyznaną na podstawie wymienionych przepisów, przysługuje prawo do deputatu węglowego w ilości 1800 kg węgla kamiennego rocznie, w formie ekwiwalentu pieniężnego. Zgodnie zaś z art. 74 ust. 10 i 11 ustawy z 8 września 2000 r. emeryci i renciści nabywają prawo do ekwiwalentu pieniężnego z dniem przyznania emerytury lub renty. Prawo do pobierania ekwiwalentu pieniężnego ustaje lub ulega zawieszeniu wraz z ustaniem prawa do emerytury lub renty.

W świetle przywołanych regulacji prawo do deputatu węglowego przysługuje pracownikom pracującym na kolei. Przysługuje ono również byłym pracownikom kolejowym, którzy na podstawie właśnie tego zatrudnienia nabyli emeryturę lub rentę. Tym samym przyznanie prawa do deputatu węglowego wyklucza - nie ostatnie przed przyznaniem prawa do emerytury czy renty zatrudnienie poza koleją, jak chce organ rentowy - jedynie nabycie prawa do emerytury z tytułu zatrudnienia wykonywanego poza koleją. Zatem okoliczność, że ostatnim zatrudnieniem odwołującej przed przyznaniem jej prawa do emerytury nie było zatrudnienie na kolei nie wyklucza przyznania jej prawa do ekwiwalentu za deputat węglowy. Dla nabycia prawa do deputatu węglowego decydujące znaczenie ma ustalenie, czy wnioskodawcy przysługiwało prawo do deputatu węglowego w okresie zatrudnienia na kolei oraz czy nabycie prawa do emerytury nastąpiło w oparciu o zatrudnienie wykonywane na kolei. Bezspornym w sprawie jest, że odwołująca w okresach wskazanych była zatrudniona na podstawie umowy o pracę, w pełnym wymiarze czasu pracy, w jednostkach organizacyjnych (...).

Prawo do ekwiwalentu za deputat węglowy jest uprawnieniem o charakterze wyjątkowym o ustawowej podstawie, świadczenie to wypłaca Zakład Ubezpieczeń Społecznych z dotacji celowej z budżetu państwa.

Dyspozycją przytoczonego przepisu ustawodawca określił krąg podmiotów, którym przysługuje prawo do deputatu węglowego, tj. byłym pracownikom kolejowym pobierającym rentę lub emeryturę (lub członkom ich rodzin), którzy prawo do renty lub emerytury uzyskali na podstawie jednego z trzech wymienionych aktów prawnych, a ponadto w okresie zatrudnienia na kolei mieli prawo do deputatu węglowego.

Odwołująca tę ostatnią przesłankę spełniła. Przez okres zatrudnienia w jednostkach kolejowych, w latach 1982 – 90 i 1995 - 98 była uprawniona do deputatu węglowego wypłacanego w formie ekwiwalentu. Ekwiwalent za deputat węglowy jest niewątpliwie świadczeniem wywodzącym się ze stosunku pracy na kolei i ten aspekt oraz literalne brzmienie przepisu należy mieć na względzie w procesie wykładni i subsumcji. Przepis ust. 1 i ust. 4 art. 74 ustawy z dnia 8 września 2000 r. należy odczytywać łącznie w ten sposób, że prawo do deputatu węglowego przysługuje byłym pracownikom kolejowym, którzy na podstawie właśnie tego zatrudnienia uzyskali emeryturę. Istotne jest zatem ustalenie, czy emerytura przyznawana na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ustalona została na podstawie zatrudnienia kolejowego i wówczas prawo do deputatu przysługuje, czy też na podstawie zatrudnienia poza koleją, co wyklucza przyznanie prawa do deputatu. W przypadku emeryta mającego ustalone prawo do emerytury w oparciu o tzw. stare zasady czyli przepisy art. 27 – 45 względnie art. 46 i 50 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, których wysokość ustalano z uwzględnieniem zasad wynikających z przepisu art. 53 ustawy, koniecznym warunkiem jest aby prawo do świadczenia ustalono wyłącznie w oparciu o zatrudnienie na kolei, w czasie którego pracownik pobierał ekwiwalent. Innymi słowy konieczne było w przypadku tej grupy osób aby tak prawo do świadczenia jak i jego wysokość ustalono w oparciu o zatrudnienie na kolei a nie inne zatrudnienie – poza jednostkami (...).

W przypadku osób ubiegających się o emeryturę w oparciu o przepis art. 24 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ustawodawca poza wymogiem wieku nie przewidział przesłanki w postaci odpowiednio długiego stażu ubezpieczeniowego jako warunku koniecznego do nabycia prawa do emerytury.

Zwolnienie tej grupy osób z wymogu wykazania się odpowiednio długim okresem ubezpieczenia z tytułu zatrudnienia na kolei prowadziłoby do paradoksalnej sytuacji, że nawet stosunkowo krótki okres takiego zatrudnienia i pobierania w tym czasie ekwiwalentu stanowiłby o możliwości uzyskania ekwiwalentu po przejściu na emeryturę, której wysokość obliczono w oparciu o składkę odprowadzoną w części z tego okresu a w pozostałej części z okresu poza koleją. Nie ulega niczyjej wątpliwości, iż w tym przypadku dysproporcje w długości obydwu okresów na niekorzyść okresu zatrudnienia na kolei, nie mogą pozostawać bez wpływu na prawo do ekwiwalentu. Na łączny okres składkowy odwołującej w rozmiarze 19 lat i 27 dni, na okresy opłacania składek z tytułu zatrudnienia poza koleją przypada 4 lata 7 miesięcy i 14 dni. Przy ustalaniu emerytury ZUS uwzględnił także okresy nieskładkowe w rozmiarze 6 lat 4 miesiące i 9 dni z czego 5 lat i 11 miesięcy i 15 dni to okresy opieki nad dzieckiem przypadające co prawda w okresie pozostawania w stosunku pracy na kolei ale nie będące okresami zatrudnienia na kolei, okresami równorzędnymi z okresami zatrudnienia na kolei czy okresami zaliczanymi do zatrudnienia na kolei. Suma okresu zatrudnienia na kolei i okresu równoważnego z zatrudnieniem na kolei jest wielkością nieznacznie wykraczającą poza granicę 15 lat. Zatem brany pod uwagę okres ubezpieczenia przy ustalaniu wysokości emerytury zasadniczo w 60% pochodził z pracy na kolei i w 40% - poza koleją. Nie było zatem tak aby emeryturę ustalono dla odwołującej wyłącznie z okresów pracy na kolei.

W tych warunkach odwołanie jako nieuzasadnione podległo oddaleniu.

Ubocznie stwierdzić należało, iż w sprawie nie miało zastosowanie stanowisko Członka Zarządu ZUS z dnia 8.12.209 r. W cytowanym wystąpieniu zawarte zostało stanowisko o prawie do ekwiwalentu dla emeryta pobierającego świadczenie przyznane na podstawie art. 24 ustawy o emeryturach i rentach z FUS jeżeli ostatnio przed przejściem na emeryturę był on zatrudniony na kolei. Pomijając kwestie znaczenia takiego pisma w porządku prawnym i jego miejsca w hierarchii źródeł prawa to odwołująca nie spełniała warunku przejścia bezpośrednio z zatrudnienia na emeryturę. Nawet przy pominięciu takiego wymogu – o czym była mowa w początkowej części rozważań prawnych – to treść zawartych w wystąpieniu stwierdzeń nie może zastępować literalnego brzmienia analizowanych przepisów, których interpretacja wiąże prawo do ekwiwalentu ze stosunkowo długim okresem zatrudnienia na kolei równym lub prawie równym z okresem ubezpieczenia branym pod uwagę przy ocenie uprawnień emerytalnych.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE