UZASADNIENIE

wyroku z dnia 18 września 2012 r.

Wyrokiem z dnia 7 lutego 2012 r. Sąd Okręgowy w Kielcach V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie od decyzji z dnia 31 października 2011 r., którą Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. odmówił S. G. przyznania emerytury.

Sąd Okręgowy ustalił, że S. G., urodzony (...), w okresie od 5 listopada 1984 r. do 31 marca 1988 r. był członkiem Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...). Pracował wówczas na stanowisku betoniarz- zbrojarz. W ramach zatrudnienia wykonywał różnego rodzaju prace budowlane i remontowe (zbroił słupy pod suwnice, demontował i montował ogrodzenia, robił sufity podwieszane, remontował stołówkę zakładową, zalewał betonem drogi, chodniki, ciął kątowniki i montował je). Były pracodawca wydał wnioskodawcy w dniu 31 marca 1988 r. świadectwo pracy członka (...) K., natomiast w dniu 2 września 2011 r. świadectwo wykonywania prac w warunkach szczególnych. Wnioskodawca w dacie złożenia wniosku o emeryturę i w dacie wyrokowania pozostawał w stosunku pracy.

Sąd Okręgowy powołując się przepisy ustawy z dnia 17 lutego 1961 r. o spółdzielniach i ich związkach (Dz. U. z 1961 r. Nr 12, poz. 61 ze zm.) – obowiązujące do dnia 31 grudnia 1982 r. oraz przepisy ustawy z dnia 16 września 1982 r. prawo spółdzielcze (Dz. U. z 2003 r. Nr 188 poz. 1848 ze zm.), mające zastosowanie od dnia 1 stycznia 1983 r., wskazał, że w zestawieniu ze stosunkiem pracy, stosunek członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, w ramach którego świadczona jest praca, wykazuje właściwości jakościowo różne i w związku z tym do pracy wykonywanej przez członków tych spółdzielni zastosowanie mają tylko niektóre, nieliczne przepisy prawa pracy. Z tego względu Sąd I instancji nie zaliczył do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu od 5 listopada 1984 r. do 31 marca 1988 r., bowiem uznał, że wnioskodawca był wówczas członkiem spółdzielni, natomiast prawo do emerytury w wieku niższym niż ogólny wiek emerytalny przysługuje jedynie zatrudnionym w szczególnych warunkach pracownikom. Niezależnie od powyższego Sąd Okręgowy podniósł, że świadczona przez wnioskodawcę praca nie miała charakteru pracy w warunkach szczególnych, gdyż jak wynika ze złożonych przez niego oraz świadka zeznań, wykonywał on różne prace remontowo– budowlane, które nie zostały wymienione w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. 1983 r. Nr 8 poz. 43 ze zm.). Sąd I instancji uznał zatem, że posiadane przez wnioskodawcę świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych z dnia 2 września 2011 r. jest wadliwe.

Sąd I instancji wskazał nadto, że wnioskodawca nie rozwiązał stosunku pracy, co wyłącza możliwość uzyskania przez niego emerytury na podstawie art. 184 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. 2009 r. Nr 153 poz.1227 ze zm.)

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy powołując się na art. 27, art. 32 i art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. 1983 r. Nr 8 poz. 43 ze zm.) uznał, że wnioskodawca nie spełnia warunków, od których uzależnione jest prawo do emerytury w obniżonym wieku, stąd oddalił odwołanie od zaskarżonej decyzji na zasadzie art. 477¹⁴§1 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku złożył wnioskodawca wnosząc o jego zmianę poprzez uwzględnienie odwołania i przyznanie prawa do emerytury, przyjmując, że w okresie od 5 listopada 1984 r. do 31 marca 1988 był pracownikiem (...) K. i świadczył pracę w warunkach szczególnych, ewentualnie wniósł o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Skarżący zarzucił sprzeczność istotnych ustaleń faktycznych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, poprzez przyjęcie, iż w powyższym okresie nie świadczył pracy w ramach stosunku pracy, oraz że nie była to praca w warunkach szczególnych. W uzasadnieniu wnioskodawca podniósł, że w październiku 2011 r. osiągnął wiek emerytalny, a ponadto legitymuje się co najmniej 25 letnim okresem składkowym i nieskładkowym. Organ rentowy oraz Sąd I instancji uznał, iż jego staż pracy w warunkach szczególnych wynosi 13 lat, 1 miesiąc oraz 8 dni. Organ rentowy nie uwzględnił okresu zatrudnienia w (...) K. od 5 listopada 1984 r. do 31 marca 1988 r., tj. 3 lat, 4 miesięcy i 26 dni, jako pracy w szczególnych warunkach. Wnioskodawca wskazał, że w tym czasie pracował w pełnym, wymiarze na stanowisku betoniarz-zbrojarz. Był wówczas traktowany jak pracownik, gdyż pracował pod kierownictwem i nadzorem przełożonego, podpisywał listę obecności, raz w miesiącu pobierał wynagrodzenie (nie było ono uzależnione od zysków spółdzielni), korzystał z urlopu wypoczynkowego, był ubezpieczony, nie uczestniczył w podziale zysków i strat spółdzielni. Wnioskodawca podkreślił, że nie był członkiem zarządu oraz nie brał udziału w posiedzeniach. Powyższe w ocenie skarżącego dowodzi, iż jakkolwiek był członkiem spółdzielni, to jednakże stosunek prawny jaki realizował wobec pracodawcy był niewątpliwie stosunkiem pracy (w tym zakresie wnioskodawca powołał się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2005 r., sygn. akt I UK 142/2004, OSNP 2005/17/272).

Wnioskodawca podniósł ponadto, że wbrew ustaleniom Sądu I instancji wykonywana przez niego praca w okresie od 5 listopada 1984 r. do 31 marca 1988 r. ujęta została w branżowym wykazie stanowisk pracy w warunkach szczególnych – załącznik Nr 1 do zarządzenia Nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 maja 1988 r. oraz uchwale Nr 64/83 Zarządu Głównego CZSR „Samopomoc Chłopska” z dnia 25 lipca 1983 r. Wnioskodawca wskazał, że prace zbrojarsko-betoniarskie są pracami w warunkach szczególnych- wykaz A dział V pkt 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach. Doliczenie zatem spornego okresu do uznanego przez organ rentowy stażu pracy w warunkach szczególnych sprawi, że wymóg posiadania co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych zostanie spełniony.

Końcowo wnioskodawca zarzucił, że organ rentowy, osobie spełniającej warunki wymagane do uzyskania emerytury w wieku obniżonym, winien wydać decyzję ustalającą prawo do tegoż świadczenia bez względu na to, czy nastąpiło rozwiązanie stosunku pracy i uzależnić jedynie jej wypłatę od przedłożenia zaświadczenia o ustaniu stosunku pracy.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Istota sporu w niniejszej sprawie sprowadzała się do rozstrzygnięcia, czy wnioskodawca spełnia warunki uprawniające go do emerytury na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.).

Zgodnie z art. 184 ust. 2 emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem (ust.2).

Utrwalonym poglądem w orzecznictwie Sądu Najwyższego jest, że prawo do emerytury na podstawie art. 184 ustawy z 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS nabywa ubezpieczony, który na dzień wejścia ustawy w życie spełnił określone w niej wymogi stażowe, a po tej dacie osiągnął wymagany wiek, niezależnie od tego, czy w chwili osiągnięcia tego wieku wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub był pracownikiem wykonującym inną pracę, czy też pozostawał w zatrudnieniu na innej podstawie niż stosunek pracy bądź nie pozostawał w jakimkolwiek zatrudnieniu, z tym, że w przypadku pozostawania w stosunku pracy emerytura uzależniona jest od jego rozwiązania (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 2007 r., sygn. akt I UK 132/07 oraz postanowienie z dnia 19 stycznia 2012 r., sygn. akt I UK 325/11).

Mając na uwadze powyższe podkreślić należy, iż prawo do przedmiotowego świadczenia uzależnione jest od łącznego spełnienia, wszystkich przewidzianych w art.184 cyt. ustawy warunków. Stąd też legitymowanie się przez wnioskodawcę wymaganym okresem składkowym i nieskładkowym, oraz ewentualne udowodnienie przez niego co najmniej 15 letniego okresu pracy w szczególnych warunkach, nie stanowi podstawy do zmiany zaskarżonej decyzji, w sytuacji, gdy nie zostały spełnione pozostałe warunki. Jakkolwiek przyznać należy, iż uprzednie rozwiązanie stosunku pracy nie gwarantuje nabycia prawa do emerytury, to jednakże pozostawanie w zatrudnieniu stanowi bezwzględną podstawę do odmowy przyznania prawa do świadczenia. Skoro zatem, jest poza sporem, że wnioskodawca nie rozwiązał stosunku pracy, to tym samym nie wystąpiła jedna z przesłanek warunkujących przyznanie mu prawa do emerytury w trybie art. 184 cyt. ustawy. Z tego względu Sąd I instancji zasadnie odmówił mu przyznania prawa do przedmiotowego świadczenia.

W kontekście powyższych rozważań wobec braku spełnienia przesłanki rozwiązania stosunku pracy badanie pozostałych przesłanek było zbędne. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 stycznia 2005 roku, I UK 160/2004, OSNP 2005/16/255, stwierdził, że w postępowaniu odrębnym z zakresu ubezpieczeń społecznych, toczącym się z odwołania od decyzji wydanej wskutek wniosku o przyznanie emerytury lub renty, niedopuszczalne jest przedmiotowe przekształcenie roszczenia przez żądanie ustalenia tylko niektórych przesłanek warunkujących prawo do świadczenia. Rozstrzygnięcie sądu może dotyczyć jedynie prawa do świadczenia oraz jego wysokości świadczenia, nie jest natomiast możliwe ustalanie, dla przyszłych celów emerytalno–rentowych, poszczególnych przesłanek, warunkujących prawo do tego świadczenia. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 lutego 2010 r. sygn. akt I UK 262/09, stwierdził, że zgodnie z art. 100 ust. 1 ustawy z 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, prawo do świadczeń określonych w tej ustawie powstaje z dniem spełnienia się wszystkich warunków wymaganych do jego nabycia. Niespełnienie przez pracownika ustawowych warunków koniecznych do przyznania świadczenia powoduje wydanie decyzji odmownej. Wydanie takiej decyzji następuje również wtedy, gdy pracownik nie spełnia chociażby jednego z ustawowych warunków niezbędnych do przyznania świadczenia. Nie jest dopuszczalne w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych wydanie wyroku ustalającego spełnienie przez ubezpieczonego niektórych warunków wymaganych do nabycia prawa do świadczenia i przyznającego to świadczenie pod warunkiem spełnienia pozostałych warunków w przyszłości. Stanowisko to znajduje odzwierciedlenie w okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy. W tym stanie rzeczy brak jest podstaw, by rozstrzygać na gruncie niniejszej sprawy kwestii, czy wnioskodawca świadczył pracę w (...) K. w ramach stosunku pracy, bądź czy wykonywane wówczas przez niego czynności kwalifikują się jako praca w szczególnych warunkach.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny uznał, że wywiedziona przez wnioskodawcę apelacja nie zasługuje na uwzględnienie. Faktem jest, iż art. 184 cyt. ustawy bezwzględnie uzależnia nabycie prawa do emerytury od uprzedniego rozwiązania stosunku pracy. Skoro zatem wnioskodawca nie rozwiązał stosunku pracy, to nie może nabyć prawa do świadczenia. Z tych względów Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji na podstawie art.385 k.p.c.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE