UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 29 lutego 2012 r. powódka S. S. (1) wniosła o zasądzenie solidarnie od pozwanych I. S. oraz P. S. (1) kwoty 12.260,13 zł wraz
z ustawowymi odsetkami od dnia 29 grudnia 2011 r. do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów koniecznego utrzymania darczyńcy S. S. (1), w szczególności zakupu lekarstw, środków rehabilitacyjnych, węgla na opał oraz opłaty za plac na cmentarzu.

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, iż w dniu 14 grudnia 1999 r. umową sporządzoną w formie aktu notarialnego powódka wraz z mężem A. S. (2) przenieśli na rzecz A. S. (1) oraz S. S. (2) własność nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...). Na rzecz powódki i A. S. (2) ustanowiona została służebność osobista polegająca na dożywotnim i bezpłatnym korzystaniu przez darczyńców
z budynku mieszkalnego położonego na nieruchomości. Ponadto A. S. (1) oraz S. S. (2) zobowiązali się zapewnić darczyńcom opiekę i pomoc w razie choroby oraz sprawienie pogrzebu odpowiadającego zwyczajom miejscowym. Powódka podniosła, iż zamieszkuje w nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...), zaś z tytułu utrzymania nieruchomości ponosi wysokie koszty. Nadto powódka poniosła koszty z tytułu opłaty za plac na cmentarzu w wysokości 1.200 zł celem zapewnienia sobie i mężowi miejsca na pochówek. Emerytura powódki nie wystarcza na zaspokojenie koniecznych wydatków, wobec czego dochodzi ona od pozwanych roszczeń wynikających ze służebności osobistej. Powódka podniosła również, iż jej roszczenie wynika z art. 897 k.c. wobec popadnięcia przez nią w niedostatek.

Postępowanie zostało zarejestrowane pod sygnaturą I C 157/12.

/pozew k. 2 – 9, zarządzenie k. 1/

Postanowieniem z dnia 2 marca 2012 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi, Wydział I Cywilny, zwolnił powódkę S. S. (1) od kosztów postępowania w całości.

/postanowienie z dn. 2.03.2012 r. k. 45/

Postanowieniem z dnia 26 marca 2012 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi, Wydział I Cywilny, ustanowił dla powódki S. S. (1) pełnomocnika z urzędu w osobie adwokata.

/postanowienie z dn. 26.03.2012 r. k. 55/

Postanowieniem z dnia 26 marca 2012 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi, Wydział I Cywilny, ustanowił dla pozwanej I. S. pełnomocnika z urzędu w osobie adwokata i oddalił wniosek o zwolnienie jej od kosztów sądowych w całości.

/postanowienie z dn. 26.03.2012 r. k. 56/

W odpowiedzi na pozew z dnia 19 kwietnia 2012 r., złożonej na rozprawie, pełnomocnik pozwanych wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zawieszenie postępowania do zakończenia postępowania toczącego się pod sygn. I C 447/08 o uznanie pozwanej za niegodną dziedziczenia.

W uzasadnieniu pisma pełnomocnik pozwanej wskazał, iż powództwo jest przedwczesne, a ponadto pozbawione podstaw zarówno co do zasady jak i co do wysokości. Nieruchomość jest bowiem obciążona służebnością osobistą polegającą na dożywotnim
i bezpłatnym korzystaniu z budynku, a ponadto zapewnieniu darczyńcom opieki i pomocy
w razie choroby oraz sprawieniu pogrzebu odpowiadającego miejscowym zwyczajom. Pozwana nie została poinformowana ani o chorobie, ani o śmierci, jak również o kosztach pochówku jednego z darczyńców. Nie wezwano jej również do partycypacji w kosztach pogrzebu. Nadto powódka nie wzywała pozwanej do wykonywania obowiązków wynikających ze złego stanu jej zdrowia. W ocenie pełnomocnika pozwanej nadto służebność polegającą na bezpłatnym korzystaniu z mieszkania nie zwalnia uprawnionego z obowiązku ponoszenia nakładów, opłat i kosztów związanych ze zwykłym korzystaniem
z nieruchomości. Roszczenie z art. 897 k.c. jest roszczeniem o świadczenie okresowe i nie polega na żądaniu zapłaty określonej sumy wraz z odsetkami. Z treści pozwu nie wynika również podstawa żądania odsetek od dnia 29 grudnia 2011 r. Nadto pełnomocnik pozwanej wskazał na jej złą sytuację finansową, wobec której pozwana zmuszona jest do korzystania
z materialnego wsparcia ojca i dziadka.

/odpowiedź na wniosek z dn. 19.04.2012 r. k. 67/

Na rozprawie w dniu 27 stycznia 2016 r. pełnomocnik powódki i powód A. S. (1) oświadczyli, że roszczenia skierowane przeciwko pozwanym wynikają z ustanowionej
w umowie darowizny służebności osobistej, nie zaś z roszczeń związanych z dokonaniem darowizny i niedostatkiem.

/protokół rozprawy z dn. 27.01.2016 r. k. 211 – 215/

Pozwem z dnia 21 lutego 2012 r. powód A. S. (1) wniósł o zasądzenie od I. S. i P. S. (1) solidarnie na jego rzecz kwoty 15.059,65 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 12 maja 2010 r. do dnia zapłaty tytułem zwrotu połowy kosztów dostarczenia darczyńcom A. i S. S. (1) środków koniecznych do utrzymania oraz kosztów sprawienia A. S. (2) pogrzebu odpowiadającego zwyczajom miejscowym.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, iż wywiązując się z umowy darowizny z dnia 14 grudnia 1999 roku sprawił pogrzeb zmarłemu A. S. (2) oraz pokrył wszelkie koszty związane z uroczystością pogrzebową o łącznej wartości 30.119,30 zł, zaś pozwem dochodzi zapłaty połowy tej kwoty.

Sprawa została zarejestrowana pod sygnaturą I C 144/12.

/pozew k. 2 – 9/

Postanowieniem z dnia 28 marca 2012 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi zwolnił powoda A. S. (1) od kosztów sądowych w całości w sprawie o sygnaturze akt
I C 144/12.

/postanowienie z dn. 28.03.2012 r. k. 41/

Postanowieniem z dnia 19 kwietnia 2012 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa
w Ł. ustanowił dla pozwanej I. S. pełnomocnika z urzędu oraz oddalił jej wniosek o zwolnienie jej od kosztów sądowych w całości w sprawie o sygnaturze akt I C 144/12.

/postanowienie z dn. 28.03.2012 r. k. 48/

W odpowiedzi na pozew z dnia 31 maja 2012 r. w sprawie I C 144/12 pełnomocnik pozwanej I. S. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie kosztów sądowych, w tym kosztów zastępstwa procesowego, od powoda na rzecz pozwanej.

W uzasadnieniu pisma pełnomocnik pozwanej wskazał, iż wytoczone powództwo jest przedwczesne na nadto pozbawione podstaw tak co do zasady jak i co do wysokości. Pozwani nie zostali poinformowani o chorobie ani o śmierci A. S. (2), a także nie wezwano ich do partycypacji w kosztach pochówku. Powód ani drugi darczyńca nie utrzymywali ani nie utrzymują z pozwanymi żadnego kontaktu i nie informowali pozwanej
o sytuacji życiowej darczyńcy i potrzebie opieki, a nadto nie wzywali jej do wykonywania tychże obowiązków. Pełnomocnik wskazał również, iż pochówek A. S. (2) został opłacony z zasiłku pogrzebowego, który wypłacono S. S. (1), wobec czego zobowiązanie pozwanych winno zostać pomniejszone co najmniej o sumy uzyskane z zasiłku pogrzebowego oraz polisy ubezpieczeniowej. Nawet faktyczne poniesienie przez powoda kosztów wskazanych w pozwie, jakkolwiek nieudowodnionych co do wysokości, nie wskazuje na istnienie niedostatku po stronie darczyńcy w skali powoływanego przez nią niedostatku. Przywołanie faktur na zakup żywności nie potwierdza, że zostały one przeznaczone dla darczyńcy. Ponadto wskazane produkty nie stanowią usprawiedliwionych środków potrzebnych do utrzymania darczyńcy.

/odpowiedź na pozew w sprawie I C 144/12 k. 60 – 64/

W piśmie procesowym z dnia 27 lipca 2012 r. powód A. S. (1) podtrzymał stanowisko zajęte w pozwie w sprawie I C 144/12.

/pismo procesowe z dn. 27.07.2012 r. k. 76 – 83/

Postanowieniem z dnia 30 lipca 2012 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi, Wydział I Cywilny, oddalił wniosek powoda A. S. (1) o ustanowienie dla niego pełnomocnika z urzędu.

/postanowienie z dn. 30.07.2012 r. k. 97/

Postanowieniem z dnia 9 maja 2013 r. sprawa prowadzona pod sygnaturą I C 144/12 została połączona do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia ze sprawą I C 157/12.

/postanowienie z dn. 9.05.2013 r. k. 104/

W piśmie procesowym z dnia 17 października 2013 r. powód A. S. (1) ograniczył powództwo o kwotę 3.243,60 zł (połowę wypłaconego w kwocie 6.487,20 zł zasiłku) tj. do kwoty 11.816,05 zł jednocześnie wnosząc o nieobciążanie go kosztami procesu w zakresie cofniętej części powództwa, gdyż strona pozwana mogła podnieść ten zarzut
w odpowiedzi na wezwanie do zapłaty czego nie uczyniła.

/pismo procesowe z dn. 17.10.2013 r. k. 127 – 128/

Pełnomocnik pozwanych wyraził zgodę na cofnięcie powództwa odnośnie kwoty 3.243,60 zł i wniósł o zasądzenie od powoda A. S. (1) na rzecz pozwanych kosztów postępowania według norm przepisanych. Strona pozwana podtrzymała dotychczasowe stanowisko co do pozostałej części żądania.

/pismo procesowe z dn. 14.11.2013 r. k. 135/

W piśmie procesowym z dnia 13 grudnia 2013 r. powód A. S. (1) wskazał, iż zasiłek pogrzebowy nie został wypłacony jemu i jego matce, a zakładowi pogrzebowemu. Zakład pogrzebowy zaś wystawił rachunki i faktury VAT na nazwisko powoda. Nadto powód wskazał, iż wystawiony przez niego nagrobek jest materialnym śladem symbolizującym pamięć o zmarłym i nie musi być skromny, odpowiada zaś miejscowym zwyczajom.

/pismo procesowe z dn. 13.12.2013 r. k. 138/

Pismem procesowym z dnia 13 stycznia 2014 r. złożonym na rozprawie pełnomocnik powódki S. S. (1) rozszerzył wartość zgłoszonego w sprawie roszczenia o dalszą kwotę 9.624,55 zł wynikającą z załączonych do przedmiotowego pisma faktur VAT wystawionych z tytułu sprzedaży węgla do ogrzania domu zamieszkałego przez powódkę.

/pismo procesowe z dn. 13.01.2014 r. k. 150, protokół rozprawy z dn. 13.01.2014 r. k. 154/

Strony podjęły próbę ugodowego rozwiązania sporu poprzez zniesienie współwłasności nieruchomości, jednakże na zawarcie ugody w imieniu małoletniego pozwanego P. S. (1) w tym zakresie nie wyraził zgody Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi, V Wydział Rodzinny i Nieletnich.

/postanowienie z dn. 30.09.2014 r. k. 15, akta sprawy V. N. 519/14, protokół rozprawy z dn. 13.01.2014 r. k. 154 – 156, pismo procesowe z dn. 29.12.2014 r. k. 164 – 165, pismo procesowe z dn. 14.01.2015 r. k. 167/

Postanowieniem z dnia 2 listopada 2015 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa
w Ł., Wydział I Cywilny, przyznał adwokatowi A. U. kwotę 5.904 zł tytułem nieuiszczonych kosztów pomocy prawnej udzielonej pozwanej I. S.
w sprawach I C 144/12 oraz I C 157/12.

/postanowienie z dn. 2.11.2015 r. k. 190/

Pismem procesowym z dnia 25 stycznia 2016 r. złożonym na rozprawie pełnomocnik powódki S. S. (1) rozszerzył wartość zgłoszonego w sprawie roszczenia o dalszą kwotę 8.070 zł wynikającą z załączonych do przedmiotowego pisma faktur VAT wystawionych z tytułu sprzedaży węgla do ogrzania domu zamieszkałego przez powódkę.

/pismo procesowe z dn. 25.01.2016 r. k. 207 – 208, protokół rozprawy z dn. 27.01.2014 r. k. 211 – 215/

W dalszym toku postępowania strony podtrzymały dotychczas zajęte stanowiska.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny w sprawie:

Dnia 14 grudnia 1999 r. pomiędzy A. S. (2) i S. S. (1), a A. S. (1) i S. S. (2) doszło do zawarcia umowy darowizny, na mocy której A. S. (2) oraz S. S. (1) darowali swoim synom A. S. (1) i S. S. (2) po połowie nieruchomość położoną w Ł. przy ul. (...) o powierzchni 714 m², oznaczonej na mapie nr 245, położonej w obrębie W-14, dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą o nr (...) (§ 2).

Na mocy § 4 przedmiotowej umowy A. S. (1) oraz S. S. (2) oświadczyli, iż w związku z darowizną i na żądanie darczyńców ustanawiają na rzecz swoich rodziców A. i S. małżonków S. służebność osobistą polegającą na dożywotnim
i bezpłatnym korzystaniu z budynku mieszkalnego o pow. 63,7 m² położonego na nieruchomości, przy czym służebność ta trwa do czasu śmierci ostatniego z uprawnionych. Ponadto S. S. (2) oraz A. S. (1) oświadczyli, że zobowiązują się zapewnić swoim rodzicom A. i S. małżonkom S. opiekę i pomoc w razie choroby oraz sprawić im pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym.

/akt notarialny REP A nr 6222/99 k. 29 – 32/

W dniu 3 maja 2010 r. zmarł A. S. (2).

/akt zgonu k. 28/

Zasiłek pogrzebowy po zmarłym A. S. (2) został przekazany na konto bankowe Zakładu (...) dnia 14 maja 2010 r. w kwocie 6.487,20 zł.

/zaświadczenie z ZUS z dn. 10.06.2010 r. k. 129/

W dniu 1 marca 2008 r. zmarł S. S. (2). Postanowieniem z dnia 18 czerwca 2008 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi, Wydział I Cywilny, stwierdził, że spadek po nim nabyła z mocy ustawy jego żona I. S. oraz syn P. S. (1) w ½ części każde
z nich.

/postanowienie z dn. 18.06.2008 r. k. 33/

Od śmierci S. S. (2) pozwana i powodowie są w konflikcie. Powodowie odmawiali pozwanej wstępu na teren nieruchomości przy ul. (...).

/zeznania świadka A. S. (3) oraz A. S. (1), protokół rozprawy z dnia 3.08.2012 r. k. 90 – 96, przesłuchanie powódki S. S. (1), protokół rozprawy z dn. 27.01.2016 r. k. 211 – 215/

Powódka S. S. (1) dorabiała w piekarni i utrzymywała się z emerytury. Obecnie powódka nie pracuje i utrzymuje się wyłącznie z emerytury w wysokości 1.200 zł. S. S. (1) nie zwracała się nigdy o pomoc do pozwanej, również A. S. (1) i jego żona nie informowali o tym pozwanej. Od śmierci syna w 2008 r. powódka była załamana. Powódka chodzi do lekarza, bierze również zapisywane lekarstwa o wartości około 100 –
130 zł. W tym roku powódka poniesie również koszty wyjazdu do sanatorium w kwocie
ok. 500 zł, które da jej syn. Z innych wydatków powódka ponosi koszty wkładów do zniczy oraz odzieży. Powódka na rachunki daje pieniądze synowi, a gdy jej brakuje to syn z żoną dokładają różnicę. Syn A. S. (1) wraz z żoną pomagają powódce: gotują obiady, robią zakupy, sprzątają, zawożą do lekarza. Pomoc ma również wymiar finansowy w kwocie
ok. 500 zł miesięcznie. Budynek który zajmuje powód z żoną jest ogrzewany węglem, powódki również. Każdy kupuje węgiel dla siebie.

/zeznania świadka A. S. (3), protokół rozprawy z dnia 3.08.2012 r. k. 90 – 96, zaświadczenie z ZUS k. 16/

A. S. (1) zlecił remont budynku w którym zamieszkuje S. S. (1). A. S. (1) zapłacił za tę usługę samodzielnie. Na nieruchomości zamontowany jest monitoring.

/zeznania świadka T. M., protokół rozprawy z dnia 3.08.2012 r. k. 90 – 96/

Powódka początkowo przychodziła do P. S. (1) do szkoły. Powódka miała zakaz kontaktu z wnukiem, o czym zawiadomiona została dyrekcja szkoły. S. S. (1) wniosła sprawę przeciwko pozwanej, gdyż obecnie czuje się gorzej i potrzebuje pomocy, boli ją kręgosłup, noga. I. S. po śmierci swego męża nigdy nie pytała teściowej czy czegoś potrzebuje, nigdy nie dzwoniła.

/zeznania świadka W. S. (1), protokół rozprawy z dn. 27.01.2016 r. k. , przesłuchanie powódki S. S. (1) protokół rozprawy z dn. 27.01.2016 r. k.

W tym czasie pozwana utrzymywała się z renty rodzinnej. Jak miała prace dorywcze to dorobiła, wynajmowała wtedy mieszkanie. Pozwana nie ma wstępu do nieruchomości przy ul. (...). Na nieruchomości zostały ruchomości pozwanej. Pozwana nie została poinformowana o tym, że jej teść zmarł i nie brała udziału w pogrzebie. W chwili obecnej pozwana nie pracuje, ma rentę rodzinną, dostaje alimenty. Ma drugie dziecko i dostaje na nie 300 zł alimentów. Nadal wynajmuje mieszkanie z dwójką dzieci. Lokal ma 28 m kw. powierzchni.

/zeznania świadka W. S. (1), protokół rozprawy z dn. 27.01.2016 r. k. 211 – 215/

Powódka, powód ani żona powoda nie informowali pozwanej o śmierci A. S. (2) i pogrzebie. Na pogrzebie było dużo osób, zaś po pogrzebie była zorganizowana stypa w postaci obiadu na terenie kościoła na ok. 20-30 osób. Obiad po pogrzebie teścia przygotowywała znajoma powodów. Jeszcze za życia teść wybrał sobie nagrobek, który chciałby mieć i taki nagrobek został zakupiony i wykonany dla teścia, powódki i S. S. (2). Wykończono go po śmierci A. S. (2). Za nagrobek dla trzech osób zapłacono kwotę 26.000 zł. Na cmentarzu postawiony jest nagrobek z trzema piwnicami, w których spoczywają S. S. (2) i A. S. (2) i jest miejsce dla powódki.

/przesłuchanie powódki S. S. (1), protokół rozprawy z dn. 27.01.2016 r. k. 211 – 215/

Pozwana I. S. nie brała udziału w wyborze ani finansowaniu nagrobka.

/bezsporne/

Pismem z dnia 20 lutego 2012 r., doręczonym I. S. dnia 21 lutego 2012 r. powódka S. S. (1) wezwała pozwaną oraz P. S. (1) do zapłaty kwoty 12.260,13 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 29 grudnia 2011 r. do dnia zapłaty w terminie 7 dni od daty odebrania wezwania.

/wezwanie do zapłaty z dn. 20.02.2012 r. k. 12 – 13/

Powódka S. S. (1) poniosła następujące koszty utrzymania:

-: 5.360 zł z tytułu ogrzewania nieruchomości w 2010 r.,
-: 4.958 zł z tytułu ogrzewania nieruchomości w 2011 r.,
-: 5.004,55 zł z tytułu ogrzewania nieruchomości w 2012 r.,
-: 4.620 zł z tytułu ogrzewania nieruchomości w 2013 r.,
-: 3.510 zł z tytułu ogrzewania nieruchomości w 2014 r.,
-: 4.560 zł z tytułu ogrzewania nieruchomości w 2015 r.

/faktura VAT nr (...) z dn. 22.06.2012 r. k. 152, faktura VAT NT A/03/05/2013 z dn. 16.05.2013 r. k. 153, faktura VAT nr (...) z dn. 22.05.2015 r. k. 209, faktura VAT nr (...) z dn. 31.07.2014 r. k. 210, faktury VAT k. 22 – 24/

Powódka S. S. (1) otrzymuje emeryturę w wysokości 1.077,42 zł.

/druk zakładu ubezpieczeń społecznych k. 27 i verte /

Powódka S. S. (1) uiściła opłatę za 2 place wolne na cmentarzu w łącznej wysokości 1.200 zł.

/pokwitowania k. 25 – 26/

Powódka nie ma zmian ogniskowych w płucach, przepona jest gładka a kąty wolne. Wnęki oraz sylwetka serca w granicach normy wiekowej.

/wynik badania radiologicznego k. 37./

W terminie od 3 sierpnia 2011 r. do 24 sierpnia 2011 r. powódka przebywała
w Sanatorium (...) w M. z rozpoznaniem zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa. Powódka odbyła również jedną wizytę w (...) dla Dorosłych z rozpoznaniem zaburzeń adaptacyjnych w stanie poprawnym. Stan zdrowia powódki pozwalał na leczenie sanatoryjne.

Powódka poniosła koszty pobytu w sanatorium w łącznej kwocie 381,60 zł na którą składają się koszty przejazdu (75 zł), koszty pobytu (252 zł), koszty opłaty uzdrowiskowej (54,60 zł) .

/faktury i pokwitowania k. 34 – 36, oświadczenie k. 38 – 40, dokumentacja medyczna k. 41 - 44/

Do poniesionych przez powódkę kosztów należą również koszty lekarstw w łącznej wysokości 360,53 zł. Przedmiotowe leki nie były refundowane.

/faktury VAT k. 18 – 21/

Wyrokiem z dnia 26 lutego 2013 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi, Wydział I Cywilny w Ł., oddalił powództwo A. S. (1) przeciwko I. S.
o uznanie jej za niegodną dziedziczenia po mężu S. S. (2).

/wyrok z dn. 26.02.2013 r. k. 921, akta I C 447/08/

A. S. (1) i S. S. (1) zlecili Zakładowi (...)-P. z siedzibą
w K. usługę wykonania piwnic, obłożenia kostką i wykonania nagrobka na potrójnej piwnicy z kamienia R. za łączną kwotę 26.000 zł. Na poczet przedmiotowej umowy uiścił zaliczkę w wysokości 10.000 zł.

/umowa zlecenia z dn. 4.11.2009 r. k. 17 akta I C 144/12/

Koszty związane z pogrzebem A. S. (2) wyniosły nadto:

-: 3.200 zł – koszty ubrania, trumny, przewozu do chłodni i na cmentarz oraz tabliczki,
-: 500 zł – koszty demontażu i montażu nagrobka dla zmarłego A. S. (2),
-: 339,34 zł – łączne koszty urządzenia stypy.

/faktura VAT nr (...) z dn. 6.05.2010 r. k. 18, faktura VAT nr (...) z dn. 12.05.2010 r. k. 19, faktura VAT nr (...) z dn. 5.05.2010 k. 20, faktura VAT nr (...) z dn. 5.05.2010 k. 24, faktura VAT nr (...) z dn. 6.05.2010 k. 25, faktura VAT nr (...) z dn. 5.05.2010 k. 21 - 22 akta I C 144/12/

Powód A. S. (1) poniósł koszty środków farmaceutycznych w kwocie 76,95 zł.

/faktura VAT nr (...) z dn. 6.11.2008 r. k. 23/

W niniejszej sprawie Sąd ustalił stan faktyczny w sprawie częściowo w oparciu
o materiał dowodowy w postaci dokumentów złożonych przez strony, uznając go za prawdziwy i rzetelny, a zatem mogący stanowić podstawę ustaleń faktycznych w sprawie.

Ocena materiału dowodowego w postaci zeznań świadków oraz z przesłuchania stron nastąpi poniżej.

Sąd zważył, co następuje:

Roszczenia obojga powodów wynikają z umowy darowizny z dnia 14 grudnia 1999 r., na mocy której obdarowani A. S. (1) oraz S. S. (2) oświadczyli, iż w związku
z darowizną i na żądanie darczyńców ustanawiają na rzecz swoich rodziców A.
i S. małżonków S. służebność osobistą polegającą na dożywotnim i bezpłatnym korzystaniu z budynku mieszkalnego o pow. 63,7 m² położonego na nieruchomości przy
ul. (...), przy czym służebność ta trwa do czasu śmierci ostatniego
z uprawnionych. Ponadto S. S. (2) oraz A. S. (1) oświadczyli, że zobowiązują się zapewnić swoim rodzicom A. i S. małżonkom S. opiekę i pomoc w razie choroby oraz sprawić im pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym. Do treści służebności osobistej mieszkania ustanowionej na rzecz darczyńców A. S. (2) oraz S. S. (1) zaliczają się więc:

-: prawo dożywotniego i bezpłatnego korzystania z budynku mieszkalnego przy
ul. (...),
-: opieka i pomoc w razie choroby,
-: sprawienie pogrzebu odpowiadającego zwyczajom miejscowym.

Powód A. S. (1) dochodził solidarnie od pozwanych I. S. i P. S. (1) kwoty 11.816,05 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 12 maja 2010 r. do dnia zapłaty tytułem zwrotu połowy kosztów dostarczenia darczyńcom A. i S. S. (1) środków koniecznych do utrzymania oraz kosztów sprawienia A. S. (2) pogrzebu odpowiadającego zwyczajom miejscowym.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do żądania powoda zasądzenia na jego rzecz również zwrotu połowy wydatków na lekarstwa dla A. i S. S. (1) wskazać należy, iż z wskazanych przez niego faktur nie sposób wywieść, że lekarstwa te rzeczywiście zostały przeznaczone na potrzeby darczyńców ani też, że potrzeba taka istniała z uwagi na chorobę darczyńców. Z tego względu powództwo w tym zakresie, jako nieudowodnione, należało oddalić w całości.

Odnośnie natomiast kosztów sprawienia A. S. (2) pogrzebu odpowiadającego zwyczajom miejscowym wskazać należy co następuje.

Zakres prawa służebności osobistej powinna określać umowa ustanawiająca służebność. W umowie treść służebności powinna być określona w sposób wyczerpujący. (por. Burian, Gołębiowski, Komentarz do art. 298 k.c. [w:] E. Gniewek, P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 7, Warszawa 2016). W braku natomiast szczegółowego unormowania obowiązków i uprawnień stron znajduje zastosowanie
art. 298 k.c. przewidujący, iż w braku innych danych zakres służebności osobistej i sposób jej wykonywania oznacza się, według osobistych potrzeb uprawnionego z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego i zwyczajów miejscowych. Podkreślić również należy, że służebność osobista powinna być wykonywana w taki sposób, aby w jak najmniejszym stopniu – jedynie w granicach niezbędnych, utrudniała jej właścicielowi korzystanie
z nieruchomości obciążonej (art. 288 w zw. z art. 297 k.c.). Wskazuje się, iż przesłanki ram dopuszczalnej treści służebności osobistej, pozostają zawsze zakreślone przez potrzeby osoby uprawnionej, które winny być oceniane obiektywnie – nie chodzi zatem wyłącznie
o wygodę uprawnionego (por. Zaradkiewicz, Komentarz do art. 298 KC [w:] K. Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. T. 1, Wyd. 8, Warszawa 2015).

W niniejszej sprawie obdarowani A. S. (1) oraz S. S. (2) zobowiązali się do m.in. sprawienia obdarowanym pogrzebu. Zakres przedmiotowego obowiązku strony określiły w umowie jako „odpowiadający zwyczajom miejscowym”. Sposób określenia granic obowiązku spoczywającego na obdarowanych jest więc nieprecyzyjny i wymaga dokonania należytej wykładni. Nadto stanowi on wprost odwołanie do treści art. 298 k.c. Pojęcie „pochówku odpowiadającego zwyczajom miejscowym” koresponduje również z wskazanym w art. 922 § 3 k.c. wskazującym, iż do długów spadkowych należą m.in. koszty pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym
w danym środowisku, a także do treści art. 446 § 1 k.c., nakazującym zwrot kosztów pogrzebu osobie, która rzeczywiście je poniosła. Na gruncie wskazanych przepisów ukształtowała się linia orzecznicza wskazująca wykładnię pojęcia pochówku odpowiadającego zwyczajom miejscowym.

Wskazuje się, iż koszty pogrzebu w ścisłym tego słowa znaczeniu obejmują wydatki na zakup trumny, nabycie miejsca na grób i wydatki na pokrycie kosztów ceremonii pogrzebowej. Do kosztów tych zalicza się również umiarkowane wydatki poniesione na postawienie skromnego nagrobka odpowiadającego zwyczajom miejscowym (por. orzeczenia Sądu Najwyższego: z dnia 25 lipca 1967 r. - OSNCP 1968, poz. 48; z dnia 8 maja 1969 r. - OSNCP 1970, poz. 129 i z dnia 13 listopada 1969 r. - OSPiKA 1971, poz. 140; z dnia 7 marca 1969 r. II PR 641/68, OSNCP 1970, poz. 33). W zakresie uzasadnionych kosztów nagrobka odpowiadającego zwyczajom miejscowym wypowiedział się również Sąd Najwyższy
w uchwale z dnia 22 listopada 1988 r., (III CZP 86/88, Legalis nr 26480), wskazując, iż ograniczenie wydatku na nagrobek poprzez wprowadzenie kryterium przyjętego w danym środowisku zwyczaju , oznacza, że wystawienie drogiego nagrobka z granitu lub marmuru,
w części wykraczającej poza miejscowe zwyczaje, obciąża osobę, która w wybrany przez nią sposób chciała wyrazić własne uczucie do spadkodawcy i uczcić jego pamięć. W ocenie Sądu Najwyższego jeśli spadkobierca w poczuciu moralnego obowiązku uczczenia spadkodawcy wzniósł nagrobek, to wydatki z tym związane obciążają wszystkich spadkobierców
i podlegają rozliczeniu między spadkobiercami tak, jak każde inne zobowiązanie pieniężne
o tyle, i ile nagrobek ten odpowiada miejscowym zwyczajom. Orzeczenie to zachowuje aktualność również na gruncie niniejszego stanu faktycznego.

Po wszechstronnym rozważeniu okoliczności sprawy oraz przy uwzględnieniu powyższych rozważań w ocenie Sądu roszczenie powoda A. S. (1) również w zakresie kosztów pochówku było niezasadne i nie zasługiwało na uwzględnienie.

Z poczynionych w sprawie ustaleń faktycznych wynika, iż pozwana nie miała wiedzy na temat śmierci teścia, daty jego pochówku, nie brała udziału w uroczystości. Nie miała także świadomości, iż zostanie posadowiony nagrobek – powód A. S. (1) nie konsultował z pozwaną I. S. zamawiania pomnika, jego rozmiarów, przeznaczenia, wyglądu ani kosztów. Nie miała więc możliwości ani zaprotestowania ani wyrażenia zgody.
W tej sytuacji nie sposób uznać, iż w drodze umowy zobowiązała się do poniesienia kosztów postawienia pomnika w wysokości wykraczającej poza obciążającą ją na mocy umowy zapisu o ustanowieniu na rzecz A. S. (2) służebności osobistej tj. poza miejscowe zwyczaje.

W ocenie Sądu powód A. S. (1) w żaden sposób nie wykazał, iż postawiony przez niego pomnik oraz inne koszty pochówku są zgodnie ze zwyczajami miejscowymi. Podkreślić należy, iż zgodnie z art. 6 k.c. to na powodzie spoczywa ciężar faktu, z którego wywodzi skutki prawne. Wskazuje się, iż w świetle art. 6 k.c. rzeczą sądu nie jest zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (por. wyr. SN z 17.12.1996 r., I CKU 45/96, OSN 1997, Nr 6–7, poz. 76; K. Pietrzykowski, Komentarz do art. 6 KC [w:] K. Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. T. 1, Wyd. 8, Warszawa 2015).

W zakresie wykazania, iż postawiony nagrobek odpowiada zwyczajom miejscowym niewystarczające uznać należy oświadczenie powoda w tym zakresie jako zainteresowanego w sprawie. Sąd odmówił również wiary zeznaniom żony powoda A. S. (3) w tym zakresie z tego względu, iż świadek, będąc żoną powoda, wykazywała zasadniczą stronniczość, zaś swoje zeznania w dużej mierze oparła na przeczuciach. Taki zaś stan rzeczy nie może stanowić podstawy wiążących ustaleń w sprawie.

Powód tymczasem nie przedstawił innych środków dowodowych na potwierdzenie swojej tezy. W ocenie Sądu brak jest zatem podstaw do uznania, iż zamówiony przez powoda nagrobek na potrójnej piwnicy za łączną kwotę 26.000 zł jest nagrobkiem odpowiadającym miejscowym zwyczajom.

Odnosząc się również do wielkości postawionego nagrobka i jego przeznaczenia wskazać należy, iż warunkiem uwzględnienia roszczenia o zwrot określonych kosztów jest fakt ich realnego poniesienia przed wytoczeniem powództwa. Stąd za przedwczesne należy uznać powództwo o zasądzenie kosztów nagrobka przed jego wzniesieniem (por. wyr. SN
z 4.6.1998 r., II CKN 852/97, OSN 1998, Nr 11, poz. 196; C., D., Komentarz do art. 446 [w:] E. G., P. M. (red.), Kodeks …). W niniejszej sprawie powód A. S. (1) sfinansował pomnik na potrójnej piwnicy z przeznaczeniem dla A. S. (2), S. S. (1) oraz S. S. (2). Abstrahując od kwestii niewykazania przez powoda, iż postawiony nagrobek odpowiada zwyczajom miejscowym, w pierwszej kolejności wskazać należy, iż roszczenie z tytułu służebności osobistej obejmującej zwrot kosztów pochówku obejmuje jedynie pochówek uprawnionego z tytułu służebności. Dotychczas z kręgu uprawnionych zmarł jedynie A. S. (2). Brak jest zatem podstaw do uznania, iż konieczne było postawienie pomnika również dla S. S. (1). Co więcej, pozwani na podstawie służebności osobistej ustanowionej na rzecz S. i A. S. (2) nie są w żaden sposób obowiązani do zwrotu kwot wykonania piwnicy i postawienia nagrobka dla zmarłego S. S. (2). Odnosząc się do wskazanego poglądu Sądu Najwyższego i doktryny podkreślić należy, iż skoro roszczenie o zwrot kosztów nagrobka nie jest aktualne przed jego posadowieniem już po śmierci uprawnionego, to tym bardziej nie sposób uznać, aby zasadnym było żądanie zasądzenia na rzecz powoda zwrotu kosztów nagrobka, którego użycie nie jest jeszcze niezbędne, albowiem jedna z obdarowanych nadal żyje.

Odnośnie zaś dochodzenia przez powoda zasądzenia na jego rzecz zwrotu pozostałych kosztów pochówku wskazać należy, iż zapewnieniu pokrycia podstawowych kosztów pochówku służy zasiłek pogrzebowy. W niniejszej sprawie beneficjentami całego zasiłku pogrzebowego przysługującego po zmarłym A. S. (2) byli powodowie. Fakt, iż kwota zasiłku została przekazana bezpośrednio na konto zakładu pogrzebowego nie przesądza o tym, iż koszty pochówku zmarłego nie zostały pokryte. Z dokumentów przedstawionych przez powoda wynika, iż koszty ubrania, trumny, przewozu do chłodni i na cmentarz oraz tabliczki, demontażu i montażu nagrobka oraz urządzenia stypy wyniosły łącznie 4.039,34 zł. Zasiłek pogrzebowy w kwocie 6.487,20 zł wystarczył więc na pokrycie niezbędnych kosztów samego pochówku, zaś pozostała kwota 2.447,86 zł mogła zostać spożytkowana na postawienie skromnego pomnika odpowiadającego miejscowym zwyczajom.

W świetle powyższych ustaleń powództwo A. S. (1) o zasądzenie na jego rzecz zwrotu połowy kosztów pochówku A. S. (2) i kosztów opieki A. i S. S. (1) nie zasługiwało na uwzględnienie, wobec czego Sąd oddalił je w zakresie, co do którego nie orzeczono o umorzeniu postępowania (pkt 1. b. sentencji wyroku).

Odnosząc się zaś do cofnięcia powództwa przez powoda A. S. (1) co do kwoty 3.243,60 zł wskazać należy, iż zgodnie z treścią art. 203 § 1 k.p.c., pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia – aż do wydania wyroku.

W niniejszej sprawie pozwani wyrazili zgodę na cofnięcie pozwu przez powoda co do kwoty 3.243,60 zł. Oceniając skuteczność cofnięcia pozwu w świetle treści art. 203 § 4 k.p.c., Sąd uznał czynność za dopuszczalną, albowiem nie pozostaje ona w sprzeczności z prawem, zasadami współżycia społecznego ani nie zmierza do obejścia prawa i wobec tego na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. Sąd umorzył postępowanie w sprawie (pkt 1. a. sentencji wyroku).

Cofającego pozew uważa się za przegrywającego sprawę stosowanie do treści art. 98 § 1 k.p.c. Odstąpienie od tej zasady i zasądzenie kosztów procesu na rzecz strony powodowej ma charakter wyjątkowy i zachodzi głównie w przypadku, gdy zaspokojenie powoda nastąpiło już w toku procesu. Sąd w niniejszej sprawie nie znalazł podstaw do obciążenia kosztami procesu od cofniętej części powództwa A. S. (1) pozwanych. W ocenie Sądu zarzut, iż pozwana mogła odnieść się co do kwoty 3.243,60 zł już w odpowiedzi na wezwanie do zapłaty jest chybiony, albowiem to powód wszczynając postępowanie winien rozsądnie antycypować jakie roszczenia i w jakiej wysokości mu przysługują. Powód zaś miał świadomość, iż został przyznany zasiłek pogrzebowy, którego wysokość wystarczała na zaspokojenie podstawowych kosztów pochówku. Wobec powyższego wniosek powoda nie zasługiwał na uwzględnienie.

Powódka S. S. (1) dochodziła od pozwanych solidarnie I. S. oraz P. S. (1) łącznej kwoty 29.954,68 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 29 grudnia 2011 r. do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów koniecznego utrzymania, w szczególności zakupu lekarstw, środków rehabilitacyjnych, węgla na opał oraz opłaty za plac na cmentarzu.

Rozpatrując roszczenie powódki S. S. (1) powtórzyć należy, iż w treści umowy z dnia 14 grudnia 1999 r. S. S. (2) oraz A. S. (1) oświadczyli, że zobowiązują się zapewnić swoim rodzicom A. i S. małżonkom S. nieodpłatne mieszkanie w budynku na nieruchomości przy ul. (...), opiekę i pomoc
w razie choroby oraz sprawić im pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym. Jak zostało wskazane podczas rozważań dotyczących zasadności roszczenia A. S. (1), stwierdzić należy iż zasadniczo zakres obowiązków ciążących na zobowiązanych względem uprawnionych wynikać winien z treści samej umowy. Z § 4 umowy z dnia 14 grudnia 1999 r. wynika, iż obdarowani obowiązani byli do zapewnienia uprawnionym trzech świadczeń: nieodpłatnego mieszkania w budynku na nieruchomości przy ul. (...), opieki i pomocy w razie choroby, oraz sprawienia pogrzebu odpowiadającego zwyczajom miejscowym.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż w ocenie Sądu żądanie powódki zwrotu kosztów zakupu dwóch placów na cmentarzu jest niezasadnym, albowiem w chwili obecnej powódka jeszcze żyje. Jak już zaś zostało wskazane, obowiązek sprawienia pochówku zaktualizuje się względem obowiązanych dopiero po śmierci powódki S. S. (1) ( por. wyrok SN z 4.6.1998 r., II CKN 852/97, OSN 1998, Nr 11, poz. 196). Co więcej, roszczenie powódki jest niezasadne co najmniej w części – nie sposób bowiem usprawiedliwić żądania zwrotu poniesionych kosztów opłacenia aż dwóch placów. W niniejszej sprawie do świadczeń z tytułu służebności mieszkania uprawnieni byli A. S. (2) oraz S. S. (1). Obowiązek względem A. S. (2) został już wykonany, a więc po śmierci S. S. (1) do opłacenia pozostanie jeszcze tylko jeden plac. Nadto w ocenie Sądu powódka nie wykazała, iż przedmiotowe place służyć miałyby rzeczywiście wypełnieniu obowiązków pozwanych wynikających ze służebności.

Odnośnie żądania przez powódkę zwrotu poniesionych kosztów lekarstw i pobytu
w sanatorium podkreślić należy, iż sam fakt ich poniesienia nie wykazuje zasadności tego ani też cierpienia przez powódkę na jakąkolwiek chorobę, która powodowałaby zaktualizowanie obowiązków pozwanych. Powódka S. S. (1), na której ciąży stosownie do treści
art. 6 k.c. ciężar dowodu w sprawie nie zgłosiła poza fakturami i własnymi twierdzeniami żadnych wniosków dowodowych mogących wykazać, iż dochodzone przez nią roszczenia wynikają z obowiązku zapewnienia przez pozwanych pomocy i opieki w rzeczywiście istniejącej chorobie. Przeciwko takiemu obowiązkowi przemawia również okoliczność, iż jeszcze stosunkowo niedawno powódka czuła się na tyle dobrze, że była w stanie pracować zawodowo w charakterze sprzątaczki. Co więcej, sama powódka wskazała, iż nie informowała pozwanych o istnieniu potrzeby wywiązania się przez nich z obowiązków wynikających ze służebności osobistej.

W ostatniej kolejności odnieść należy się do żądania powódki zasądzenia na jej rzecz od pozwanych zwrotu kosztów opału. Strony umowy z dnia 14 grudnia 1999 r. wskazały precyzyjnie jedynie na trzy obowiązki S. S. (2) oraz A. S. (1): pochówek, opieka i pomoc w chorobie oraz dożywotnie i bezpłatne korzystanie z budynku mieszkalnego o pow. 63,7 m² położonym przy ul. (...). W zamian za przedmiotowe świadczenia powódka i jej mąż przenieśli własność nieruchomości na synów. Z uwagi na jasny i precyzyjny zakres obowiązków obciążających pozwanych nie zachodzi potrzeba dokonywania dalszej wykładni w tej kwestii. S. S. (2), które następcami prawnymi są pozwani, nie zobowiązywał się do dostarczania powódce i jej zmarłemu mężowi środków utrzymania, do którego należałoby zaspokajanie bieżących opłat za utrzymanie mieszkania. Koszty ogrzewania budynku nie stanowią zaś w ocenie Sądu składnika żadnego ze wskazanych roszczeń. Za tym, iż zobowiązani nie musieli pokrywać kosztów utrzymania budynku przemawia choćby sam fakt, iż powódka w chwili obecnej sama zasadniczo
i w miarę możliwości pokrywa rachunki za prąd i gaz i koszty węgla nie obciążając tym obowiązkiem drugiego syna, również zobowiązanego z tytułu służebności osobistej mieszkania. Nadto, gdyby powodowie mieli na celu uzyskanie w zamian od obdarowanych dożywotnego utrzymania o szerszym zakresie, mogliby skorzystać z umowy o dożywocie, gdy tymczasem w treści umowy darowizny expressis verbis wskazano, iż obdarowani na rzecz darczyńców, na ich żądanie, ustanowili służebność osobistą o znacznie węższym zakresie.

Wobec powyższego roszczenie powódki Sąd uznał za zasługujące na oddalenie
w całości.

W tym zakresie wskazać również należy, iż przeciwko uwzględnieniu roszczenia powodów przemawia również treść art. 5 k.c. stanowiącego, iż nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Strony powołały w sprawie szereg dowodów z zeznań świadków, z których jednak większa część nie zasługiwała na uwzględnienie z następujących względów. Sąd nie przyznał wiary twierdzeniom ojca pozwanej – W. S. (2) jakoby powódka S. S. (1) oznajmiła wnuczkowi, że zabiją mu matkę. Twierdzenia te nie wnosiły do sprawy istotnych ustaleń, wobec czego Sąd je pominął. Sąd odmówił wiary również zeznaniom W. W. (1), która na rozprawie w dniu 25 września 2012 r. oświadczyła, iż nie chce zeznawać w charakterze świadka w niniejszym postępowaniu, a wobec podtrzymania przez pozwaną wniosku w tym zakresie zwróciła się do pozwanej słowami „jeżeli nie cofniesz tego wniosku, to będzie dla ciebie bardzo źle”. W ocenie Sądu świadek wykazał się daleko idącą stronniczością i wrogością względem pozwanej nie pozwalającą na oparcie się na jej zeznaniach. Pomimo odmówienia przez Sąd wiary zeznaniom zarówno W. S. (2), A. S. (3), jak i W. W. (2), zeznania powyższych świadków będących zarówno osobami bliskimi dla stron jak i – w przypadku W. W. (2) – sąsiadką, obrazują dodatkowo stopień napięcia, skonfliktowania oraz skomplikowania relacji stron niniejszego postępowania. O wysokim stopniu wzajemnej niechęci świadczy również zakończone już postępowanie o uznanie I. S. za niegodną dziedziczenia po S. S. (2). Wzajemne animozje między stronami doprowadziły do eskalacji konfliktu, który w dużym stopniu uniemożliwiał obiektywny i rzeczywisty przebieg wydarzeń.

Pozwana I. S. jest żoną zmarłego S. S. (2), zaś pozwany P. S. (1) ich wspólnym małoletnim synem. Z całokształtu okoliczności w sprawie wynika, iż konflikt między stronami narósł wokół relacji małżeńskich I. S. oraz S. S. (2), który popełnił samobójstwo i oceny rodziny S. S. (2) postępowania pozwanej. Wzajemne animozje i żal nie może jednak w ocenie Sądu mieć wpływu na obciążenie pozwanej obowiązkami ponad wszelką miarę.

W ocenie Sądu niedopuszczalna w tym względzie jest postawa powódki S. S. (1), która wprost stwierdziła, iż nie chce mieć żadnych kontaktów z pozwaną, a dochodzi jedynie świadczeń pieniężnych i to w znacznie zawyżonej i nieuzasadnionej wysokości. Pozwana tymczasem nie wnosi żadnego sprzeciwu przeciwko zamieszkiwaniu przez powódkę S. S. (1) w budynku położonym na nieruchomości przy ul. (...),
a także wyraża chęć rzeczowej i osobistej pomocy powódce S. S. (1) w sytuacji, gdy tę dotknie choroba. Powódka natomiast wprost przyznała, iż wcześniej nie zgłaszała pozwanym konieczności udzielenia jej pomocy. Również roszczenie powoda A. S. (1) wynikało z transakcji w żaden sposób nie skonsultowanych z pozwaną, którą powód chciał następnie obciążyć kosztami.

W ocenie Sądu również sytuacja pozwanych I. S. oraz P. S. (1) umożliwiałaby nie uwzględnienie roszczenia na podstawie art. 5 k.c. Wskazać bowiem należy, iż pozwana I. S. została po śmierci męża z dzieckiem z małżeństwa, a także
z nowego związku, zaś wcześniej jeszcze wyprowadziła się z jego domu bez zabrania swoich rzeczy. Pozwana utrzymuje się dzięki wsparciu ojca i dziadka. Pozwany małoletni P. S. (1) został częściowo osierocony, zamieszkuje wyłącznie z matką nie posiadającą stałych dochodów. Obciążenie pozwanych obowiązkiem zwrotu kosztów drogiego nagrobka oraz zaspokajanie wszelkich potrzeb powódki S. S. (1) wykraczający poza zakres umowy z 14 grudnia 1999 r. oraz ich zasadność stałoby w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego.

Z wyżej wskazanych względów w ocenie Sądu roszczenie powódki S. S. (1) było niezasadne i podlegało oddaleniu w całości, o czym Sąd orzekł w punkcie 2. a. sentencji wyroku.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. nie obciążając żadnego z powodów obowiązkiem zwrotu pozwanym kosztów procesu. Art. 102 k.p.c. przewiduje zasadę słuszności, zgodnie z którą w wypadkach szczególnie uzasadnionych Sąd może nie obciążać strony przegrywającej kosztami postępowania. W tym względzie Sąd dokonuje dyskrecjonalnej oceny czy zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek przewidziany w ww. przepisach. Ocena ta charakteryzuje się swobodnym uznaniem, kształtowanym własnym przekonaniem oraz oceną okoliczności rozpoznawanej sprawy dokonanymi przez Sąd rozstrzygający sprawę (por. wyrok SA w Łodzi z dnia 2015.06.26, I ACa 37/15, LEX nr 1771332). Uznaje się, iż za odstąpieniem od obciążenia strony przegrywającej kosztami przemawia m.in. okoliczność, iż strona przegrywająca znajduje się w wyjątkowo trudnej sytuacji majątkowej, wytaczając powództwo była subiektywnie przeświadczona o słuszności dochodzonego roszczenia.

Sąd uznał, iż w niniejszej sprawie zaszedł przedmiotowy szczególnie uzasadniony wypadek pozwalający na wyjątkowe odstąpienie od ogólnych reguł rządzących problematyką kosztów procesu pomimo, iż każdy z powodów przegrał postępowanie w całości. Rozstrzygając w tym względzie Sąd wziął pod rozwagę trudną sytuację życiową i majątkową obojga powodów, która doprowadziła do zwolnienia każdego z nich od kosztów sądowych
w całości.

Powód A. S. (1) prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z żoną A.. Mają dwoje małoletnich dzieci. Powód otrzymuje wynagrodzenie, dodatkowo utrzymuje się
z renty. Dodatkowo powód pomaga finansowo i rzeczowo swojej matce, która zamieszkuje razem z nim na nieruchomości. Sytuacja majątkowa powoda doprowadziła do zwolnienia go od kosztów sądowych w całości.

Będąca w zaawansowanym wieku powódka S. S. (1) utrzymuje się
z niewielkiej emerytury, samotnie prowadząc gospodarstwo domowe. Wszystkie dochody
w gospodarstwie domowym powódki pochłaniają uzasadnione i konieczne koszty utrzymania leczenia. W brakującym zakresie powódka zmuszona jest korzystać z pomocy syna.

Oceniając zasadność zastosowania art. 102 k.p.c. Sąd miał również na względzie i to, że powodowie dochodzili swoich roszczeń zmierzając do zaspokojenia swoich interesów
w sposób przewidziany przez przepisy prawa, a zatem ich roszczeń nie można było określić mianem oczywiście bezpodstawnych, a wynikających z niewłaściwej interpretacji prawa. Co więcej, strona pozwana również korzystała ze zwolnienia od kosztów sądowych w całości. Wszystkie te okoliczności uzasadniały potraktowanie przypadku powodów jako szczególnych i uzasadniających nie obciążania ich kosztami procesu (pkt 1. c. oraz 2. b. sentencji wyroku).

Na podstawie zaś art. 113 ust. 1 u.k.s.c. Sąd nieuiszczone koszty sądowe przejął na rachunek Skarbu Państwa albowiem brak było podstaw do obciążenia nimi którejkolwiek ze stron postępowania (pkt 1. d. oraz 2. c. sentencji wyroku).

Zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. prawo o adwokaturze (t.j. Dz. U. z 2009 r. Nr 146 poz. 1188 z późn. zm.) koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej
z urzędu ponosi Skarb Państwa. Obowiązek ten ma charakter subsydiarny i publicznoprawny. Koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, jeżeli zostaną pokryte przez Skarb Państwa nie stanowią kosztów procesu, o których mowa w art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Podstawą ich ponoszenia przez Skarb Państwa nie są przepisy k.p.c. dotyczące kosztów procesu ani przepisy ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. 2005.167.1398 ze zm. - tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 28 marca 2012 r., V CZ 161/11, LEX nr 1164758). Nadto stosownie do § 2 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U.2013.461 z dnia 2013.04.16 ze zm.) w sprawach, w których strona korzysta z pomocy prawnej udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu, opłaty o których mowa w ust. 1 sąd podwyższa o stawkę podatku od towarów i usług przewidzianą dla tego rodzaju czynności w przepisach o podatku od towarów i usług, obowiązującą w dniu orzekania o tych opłatach.

Postępowanie w obu sprawach połączonych do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia toczyło się o roszczenia ze służebności mieszkania (I C 157/12) tj. w chwili wszczęcia postępowania o zasądzenie kwoty 12.260,13 zł oraz o zwrot kosztów pochówku (I C 144/12) tj. w chwili wszczęcia postępowania o zapłatę kwoty 15.059,65 zł. Wobec powyższego na podstawie § 6 pkt 5) rozporządzenia w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu przyznano pełnomocnikowi z urzędu I. S. – adwokatowi M. A. wynagrodzenie za reprezentowanie strony w postępowaniu I C 144/12 w kwocie 2.952 zł
(2.400 zł + 23% VAT) oraz za reprezentowanie strony w postępowaniu I C 157/12 w kwocie 2.952 zł (2.400 zł + 23% VAT) natomiast na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy Prawo
o adwokaturze nakazano wypłacić powyższą należność w łącznej kwocie 5.904 zł ze Skarbu Państwa (pkt 3. sentencji wyroku). Na tych samych podstawach Sąd rozstrzygnął w zakresie wynagrodzenia pełnomocnika powódki S. S. (1) – adwokat B. Z. (2) (pkt 4. sentencji wyroku).

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE