UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 6 października 2015 roku Sąd Rejonowy w Łasku dokonał podziału majątku wspólnego byłych małżonków A. P. i J. P.
w ten sposób, że przyznał na wyłączną własność wnioskodawcy prawo najmu komunalnego lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w P. przy ul. (...) o wartości 29 200 zł, umorzył postępowanie w zakresie podziału ruchomości i samochodu oraz zasądził od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki tytułem spłaty kwotę 14 600 zł, płatną w czterech równych ratach rocznych z odsetkami ustawowymi na wypadek uchybienia terminowi płatności, przy czym wnioskodawca zabowiazany został do uiszczenia pierwszej raty
w wysokości 3 650 zł w terminie 12 miesięcy od daty uprawomocnienia się postanowienia.
Sąd nie obciążył wnioskodawcy i uczestniczki kosztami sądowymi związanymi
z wynagrodzeniem biegłego, wyłożonymi tymczasowo przez Skarb Państwa, orzekł
o kosztach związanych z wynagrodzeniem pełnomocnika z urzędu ustanowionego dla uczestniczki postępowania i ustalił, że pozostałe koszty postępowania strony poniosły
w zakresie sum przez siebie wydatkowanych.

Powyższe orzeczenie zapadło w oparciu o następujące ustalenia i wnioski:

Wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Sieradzu z dnia 8 maja 1996 roku, który uprawomocnił się w dniu 29 maja 1996 roku, małżeństwo J. P. i A. P., zawarte w dniu 22 września 1984 roku zostało rozwiązane przez rozwód bez orzekania o winie. Ze związku małżeńskiego strony posiadają dwoje dzieci.

W dniu 3 lutego 1987 roku pomiędzy Przedsiębiorstwem (...)
i Mieszkaniowej a wnioskodawcą została zawarta umowa najmu komunalnego lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w P. przy ul. (...).

W wyroku rozwodowym Sąd ustalił sposób korzystania przez byłych małżonków
z lokalu w ten sposób, że uczestniczka z synem miała zajmować największy pokój,
a wnioskodawca z drugim synem pokój średni i najmniejszy, a z pozostałych pomieszczeń byli małżonkowie mieli korzystać wspólnie.

Małżonkowie w czasie wspólnego zamieszkiwania w tym lokalu opłaty za czynsz i media płacili po połowie. Po upływie około 3 miesięcy od daty rozwodu z powodu nieporozumień rodzinnych uczestniczka wynajęła mieszkanie i wyprowadziła się z synem, który z nią mieszkał z lokalu przy ul. (...). Od tej daty wnioskodawca korzystał samodzielnie z lokalu wraz z drugim synem, który z nim pozostał. Wnioskodawca zajął całe mieszkanie i ponosił koszty jego utrzymania w zakresie opłat za media i czynsz.
W mieszkaniu nie pozostały żadne rzeczy uczestniczki i nigdy więcej nie korzystała ona już
z tego lokalu. W latach 1996 – 2015 wnioskodawca uiścił tytułem czynszu kwotę 71 412,66 zł. Aktualna wartość rynkowa prawa najmu tego lokalu wynosi 29 200 zł.

Sąd Rejonowy w oparciu o art. 46 k.r.o., art. 684 k.p.c. oraz art. 31 k.r.o. i art. 43 § 1 k.r.o ustalił skład majątku dorobkowego w sposób wskazany w zaskarżonym orzeczeniu.

Rozstrzygając o sposobie podziału majątku wspólnego Sąd podniósł, że każde
z byłych małżonków wniosło o przyznanie prawa najmu lokalu na jego rzecz. Sąd jednak uznał, że racjonalnym będzie przyznanie tego prawa na rzecz wnioskodawcy, który zajmował go od daty rozwodu, czyniąc w nim remonty oraz opłacając związane z nim świadczenia. Uczestniczka natomiast wyprowadziła się z mieszkania po rozwodzie i do niego nigdy nie wróciła. Nie podjęła również na przestrzeni lat żadnych starań, które zmierzałyby do przyznania jej prawa najmu.

Mając na uwadze powyższe Sąd przyznał prawo do lokalu wnioskodawcy ze stosowną spłatą na rzecz uczestniczki w wysokości stanowiącej połowę wartości tego prawa.

W zakresie wniosku o rozliczenie nakładów poniesionych przez wnioskodawcę na rzecz wspólnego prawa w postaci uiszczonego czynszu związanego z tym lokalem Sąd uznał, że kwota ta nie podlega rozliczeniu, ponieważ w tym okresie z lokalu korzystał wyłącznie wnioskodawca.

Apelację od powyższego postanowienia złożył wnioskodawca, który zaskarżył rozstrzygnięcie w punkcie 4, zarzucając mu:

a/ naruszenie prawa materialnego, tj. art. 207 kc poprzez jego niezastosowanie,
a w konsekwencji pominięcie przez Sąd pierwszej instancji okoliczności, iż J. P. jako współwłaścicielka prawa najmu obciążona była obowiązkiem ponoszenia wydatków
i ciężarów związanych z rzeczą wspólną, co doprowadziło do bezzasadnego ustalenia przez Sąd, że nakłady z tytułu opłat czynszowych za okres 20 lat w wysokości 71 413 zł nie podlegają rozliczeniu w tym postępowaniu, w sytuacji gdy obowiązek ponoszenia ciężarów związanych z rzecza współna nie wynika z faktu korzystania z rzeczy wspólnej, lecz
z samego faktu współwłasności;

b/ naruszenie przepisów postepowania, tj.:

- art. 328 § 2 poprzez brak jakiegokolwiek uzasadnienia prawnego co do braku rozliczenia przez Sąd pierwszej instancji nakładów z tytułu opłat czynszowych, co uniemozliwia wnioskodawcy prześledzenie toku rozumowania prawniczego i odtworzenie subsumcji stanu faktycznego sprawy pod określone normy, a w konsekwencji jakąkolwiek kontrolę zaskarżonego orzeczenia;

- art. 618 § 1 kpc poprzez jego niezastosowanie, a w konsekwencji brak rozliczenia przez Sąd pierwszej instancji nakładów z tytułu opłat czynszowych czynionych przez wnioskodawce przez 20 lat, w sytuacji w której nakłady z tytułu opłat czynszowych rozliczane są w ramach postępowań o podział majątku wspólnego, bowiem związane są ze współwłasnością, a nie z korzystaniem.

Mając powyższe na uwadze, skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i ustalenie, że z majątku wspólnego stron na rzecz majątku osobistego wnioskodawcy podlega zwrotowi nakład w postaci zwrotu połowy kosztów opłat czynszowych o wartości 37 707 zł, a w konsekwencji zmianę pkt 4 skarżonego postanowienia i zasądzenie od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy kwoty 21 107 zł, jako różnicy wartości nakładów podlegających rozliczeniu a wartością prawa najmu lokalu.

Ponadto skarżący wniósł o zasądzenie od uczestniczki na jego rzecz kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna, choć niewątpliwie rację należy przyznać wnioskodawcy,
iż treść uzasadnienia w części odnoszącej się do odmowy rozliczenia żądanego przez niego od uczestniczki zwrotu połowy opłat czynszowych nie czyni zadość standardom, gdyż Sąd Rejonowy nie wskazał wprost, której normy prawa materialnego odmówił zastosowania
w sprawie, wskazując jedynie motywy takiego rozstrzygnięcia.

Rozważania prawne w zakresie tej odmowy poczynione bez identyfikacji normy prawa materialnego pozwalają jednak na jej ocenę prawną a naruszenie przepisu art. 328 § 2 k.p.c., określającego wymagania, jakim winno odpowiadać uzasadnienie wyroku sądu może być ocenione jako mogące mieć istotny wpływ na wynik sprawy tylko w sytuacjach wyjątkowych, do których zaliczyć można takie, w których braki w zakresie poczynionych ustaleń faktycznych i oceny prawnej są tak znaczne, że sfera motywacyjna orzeczenia pozostaje nieujawniona bądź ujawniona w sposób uniemożliwiający poddanie jej ocenie instancyjnej (patrz bliżej - postanowienie SN z dnia 5 kwietnia 2002 r., II CKN 1368/00, niepubl.; wyroki SN: z dnia 20 lutego 2003 r., I CKN 65/01, niepubl.; z dnia 18 marca 2003 r., IV CKN 1862/00, niepubl.; z dnia 17 marca 2006 r., I CSK 63/05, niepubl.; z dnia 4 stycznia 2007 r., V CSK 364/06, niepubl.; wyrok SN z 10 października 2014 r. III CSK 295/13 legalis).

Tymczasem zaskarżone postanowienie, mimo niewątpliwej lakoniczności uzasadnienia, pozwala odtworzyć, zrozumieć i poddać ocenie judykacyjnej rozstrzygnięcie - wydane, co słusznie podnosi apelujący, z pomięciem materialnoprawnej podstawy odmowy uznania przez Sąd zgłoszonego przez niego roszczenia co do rozliczenia poniesionych opłat czynszowych, gdyż przedstawione przez Sąd Rejonowy rozważania ujawniają w sposób czytelny sferę motywacyjną, w sposób pozwalający na jego ocenę prawną.

Ponadto nie można czynić zarzutu z uchybienia wskazania przepisu prawa materialnego, który powinien być w ocenie skarżącego w tej sprawie zastosowany, jeśli prawo objęte treścią tego przepisu mu nie przysługuje.

Kwestionowanie zaskarżonego rozstrzygnięcia przez pryzmat naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. nie może zatem wywrzeć zamierzonego skutku.

Odnosząc się do zarzutu uchybienia przepisom prawa materialnego art. 207 kc w związku z art. 618 § 1 kpc wskazać należy, iż żądanie rozliczenia poniesionych przez wnioskodawcę wydatków zwiazanych z korzystaniem przez niego z lokalu do którego stronom przysługiwało prawo najmu, poniesionych przez niego po ustaniu wspólności ustawowej, a dokonanych z jego majatku odrębnego - co do zasady rzeczywiście winno być rozpatrzone w płaszczyźnie art. 207 kc, który w postępowaniu o podział majątku wspólnego znajduje zastosowanie na podstawie art . 567 § 3 kpc w zw. z art . 688 kpc i art . 618 § 1 kpc oraz art . 46 kro.

Stosownie do tego przepisu pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów i w takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki związane z rzeczą wspólną.

Z powyższego wynika z kolei, że współwłaściciel, który poniósł wydatki na rzecz wspólną, może żądać od pozostałych współwłaścicieli zwrotu w częściach odpowiadających ich udziałowi. Uprawnienie to związane jest z podstawową zasadą współposiadania i korzystania z rzeczy przez wszystkich współwłaścicieli. Stąd też w wypadku, gdy to wspólne posiadanie całej rzeczy objętej współwłasnością i korzystanie z niej zachodzi, współwłaściciel, który dokonał nakładów koniecznych, ma prawo żądać, aby pozostali współwłaściciele ponieśli stosownie do wielkości swoich udziałów część tych nakładów.

Powyższa zasada musi jednak ulec odpowiedniej modyfikacji w sytuacji, gdy dochodzi do dokonania podziału rzeczy do korzystania, a więc do tzw. podziału guoad usum, który polega na tym, że każdy ze współwłaścicieli otrzymuje do wyłącznego użytku fizycznie wydzieloną część nieruchomości.

W takiej sytuacji każdy oddzielnie używa swojej części i oddzielnie czerpie z niej pożytki. Prowadzi to w konsekwencji również do wniosku, że w takim też zakresie każdy
ze współwłaścicieli, używając fizycznie wydzielonej części, odpowiadającej wielkości jego udziału, ponosi wszystkie wydatki związane z eksploatacją tej części.

Jeżeli bowiem z podziału rzeczy wspólnej do korzystania quoad usum wynika również podział dochodów i pożytków odpowiadający podziałowi współposiadania i korzystania między współwłaścicielami, to taka sama zasada powinna obowiązywać w odniesieniu do rozdziału wydatków, jakie każdy ze współwłaścicieli ponosi na fizycznie wydzieloną część nieruchomości, przydzieloną do używania.

W kontekście powyższych rozważań, to nie budzi wątpliwości Sądu odwoławczego, że pomiędzy stronami poprzez wyprowadzenie się uczestniczki ukształtował się w drodze czynności faktycznych pewien model korzystania z przedmiotów należących do majątku wspólnego byłych małżonków ( quoad usum), który obie strony milcząco akceptowały
i zgodnie z którym lokal był przedmiotem użytku wyłącznie wnioskodawcy.

W takiej natomiast sytuacji należało odwołać się do funkcjonującego od dawna
w orzecznictwie ugruntowanego poglądu, iż współwłaściciel dokonujący nakładów
i wydatków koniecznych na rzecz, z której w danym układzie stosunków faktycznych pomiędzy współwłaścicielami inny współwłaściciel nie korzysta, nie może od tego ostatniego żądać zwrotu tych nakładów i wydatków (tak uchwała SN z 8.01.1980 r., III CZP 80/79, OSNC 1980/9/157 i w wielu innych orzeczeniach); co dotyczy tym bardziej wszelkich pozostałych nakładów i wydatków (tak uchwała SN z 10.05.2006 r., III CZP 11/06, OSNC 2007/3/38).

Mając na uwadze powyższe w oparciu o art. 385 § 1 kpc Sąd Okręgowy oddalił apelację, gdyż zaskarżone postanowienie odpowiadało prawu.

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE