UZASADNIENIE

W dniu 9 lutego 2015 r. A. P. wniosła za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddziału w W. odwołanie od decyzji w/w organu rentowego z dnia 27 stycznia 2015 r., nr (...)-2,
mocą której organ rentowy stwierdził, że odwołująca od 1 lipca 2014 r. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia z podstawą wymiaru składek w wysokości 1.680 zł równej minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2014 r. Odwołująca zaprzeczyła wszystkim twierdzeniom organu rentowego zawartym
w skarżonej decyzji i wniosła o jej zmianę poprzez uznanie, że podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia z podstawą wymiaru składek
w wysokości 4.570 zł od dnia 1 lipca 2014 r. i w wysokości 7.100 złotych
od dnia 1 października 2014 r.

W uzasadnieniu odwołania A. P. zaznaczyła,
że w dniu 9 listopada 2010 roku zawarła umowę o pracę na czas nieokreślony
z (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. i z tego tytułu uzyskiwała wynagrodzenie w wysokości 4.570 zł. W okresie między lutym 2013 a czerwcem
2014 r. nastąpiła zmiana wysokości wynagrodzenia za pracę do minimalnego wynagrodzenia przy pełnym wymiarze czasu pracy, co było spowodowane kryzysem finansowym i porozumieniem z pracodawcą odnośnie obniżenia warunków płacowych do momentu poprawy kondycji finansowej spółki. W dniach 1 lipca i 1 października 2014 r. doszło do zmiany warunków zatrudnienia w drodze aneksu do umowy o pracę polegająca na zmianie stanowiska pracy odwołującej i wymiaru czasu pracy
oraz podwyższeniu jej wynagrodzenia. Zmiany te były związane z koniecznością zastępowania dyrektora finansowego ze względu na jego przewlekłą chorobę
oraz sytuacji rodzinnej ubezpieczonej.

Odwołująca podkreśliła, że organ rentowy powołując się na sprzeczność umowy o pracę z dnia 9 listopada 2010 r. z prawem i zasadami współżycia społecznego lub z jej zmierzaniem do obejścia prawa nie wskazuje w jaki sposób oraz z jakimi konkretnymi zasadami ta sprzeczność zachodzi. Powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego odwołująca zaznaczyła, że do oceny czynności prawnej jako nieważnej na podstawie art. 58 k.c. może dojść ze względu na cel, do którego osiągnięcia czynność zmierza, rażąco krzywdzące działanie jednej ze stron, zachowanie nieuczciwe, nielojalne lub naruszające interesy osób trzecich. Odwołująca oceniła swoje zachowanie jako uczciwe i rzetelne, a zachowanie jej i jej pracodawcy nie polegało na rażąco działaniu nieuczciwym, gdyż w zaistniałych okolicznościach powstałych po stronie pracodawcy, zgodnie z zawartym z nim porozumieniem, przyjęła lepsze warunki wynagrodzenia niż dotychczasowe i nie można jej za to winić.

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 2 marca 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania, gdyż skarżona decyzja została wydana na podstawie wskazanych przepisów i jest prawnie oraz faktycznie uzasadniona.

Uzasadniając swoje stanowisko organ rentowy zaznaczył, że w związku ze zmianą podstawy wymiaru składek od lipca 2014 r., niezdolnością do pracy
od 28 kwietnia 2014 r. do 30 maja 2014 r., wnioskiem o wypłatę zasiłku chorobowego od 31 maja 2014 r. do 13 czerwca 2014 r. i od 31 października 2014 r. oddział wszczął postępowanie wyjaśniające. W ocenie organu rentowego analiza dokumentów pozyskanych w trakcie postępowania wyjaśniającego wskazuje, że podstawa składek na ubezpieczenie społeczne ubezpieczonej została ustalona w celu umożliwienia uzyskania wyższych świadczeń przysługujących z tytułu zasiłku chorobowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W dniu 9 listopada 2010 r. A. P. (nazwisko panieńskie J.) zawarła z firmą (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. umowę o pracę na czas nieokreślony. Zgodnie z umową, odwołująca miała zajmować stanowisko specjalisty ds. sprzedaży w pełnym wymiarze czasu pracy za wynagrodzeniem w wysokości 4.250 złotych brutto miesięcznie oraz nagrody uznaniowej. Jako miejsce wykonywania pracy ustalono W. ul. (...) (umowa o pracę z 09.11.2010 r. k. 1 a.o.).

Porozumieniem zmieniającym z dnia 28 września 2012 r. strony stosunku pracy zgodnie zmieniły warunki płacy poprzez określenie wynagrodzenia w wysokości 4.570 złotych brutto miesięcznie. Pozostałe warunki pracy nie uległy zmianie (porozumienie zmieniające z 28.09.2012 r. k. 24 a.o.)

Następnie, porozumieniem zmieniającym z dnia 21 stycznia 2013 r. strony stosunku pracy ponownie, zgodnie zmieniły warunki płacy poprzez określenie wynagrodzenia na poziomie płacy minimalnej. Pozostałe warunki pracy nie uległy zmianie (porozumienie zmieniające z 21.01.2013 r. k. 31 a.o.).

(...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. pod koniec 2013 roku w związku z kryzysem finansowym podjęła decyzję o obniżeniu swoim pracownikom wynagrodzenia do poziomu minimalnego przyjętego na rok 2014, t.j. do wysokości 1.680 złotych. Wynagrodzenie ubezpieczonej za jej zgodą również zostało obniżone do tego poziomu, a zmiany zostały przeprowadzone w drodze aneksu do umowy o pracę z dnia 31 grudnia 2013 r. Pozostałe warunki nie uległy zmianie (dowód z przesłuchania A. P. k. 40-41 a.s., aneks do umowy o pracę z 31.12.2013 r. k. 46 a.o.).

Aneksem do umowy o pracę z dnia 7 lipca 2014 r. ponownie zmieniono warunki pracy odwołującej – objęła stanowisko asystenta dyrektora finansowego za wynagrodzeniem 4.570 złotych brutto miesięcznie. Pozostałe warunki pracy nie uległy zmianie (aneks do umowy o pracę z 07.07.2014 r. k. 13 a.r.).

Z kolei aneksem do umowy o pracę z dnia 1 października 2014 r. zmieniono warunki pracy odwołującej – objęła stanowisko zastępcy dyrektora finansowego, na ¾ etatu, za wynagrodzeniem w wysokości 7.100 złotych brutto miesięcznie. Pozostałe warunki pracy nie uległy zmianie (aneks do umowy o pracę z 07.07.2014 r. k. 14 a.r.).

W okresie od 31 marca 2014 r. do 31 grudnia 2014 r. spółka (...) zatrudniała 13 pracowników. Ich zarobki mieściły się w zakresie 1.680 zł do 2.500 zł. Tylko dwie osoby pobierały w tym okresie wyższe wynagrodzenie - J. B., pracujący na stanowisku magazyniera-kierowcy, w wysokości 3.950 zł oraz ubezpieczona. Dyrektor finansowy spółki, B. W., pobierał w tym okresie wynagrodzenie w wysokości 1.680 zł brutto, tyle samo wynosiło również wynagrodzenie prezesa zarządu P. M. czy też dyrektora ds. sprzedaży M. M. (wykaz pracowników (...) Sp. z.o.o. w okresie 31.03.2014 r. – 31.12.2014 r. k. 49 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił stan faktyczny na podstawie dokumentów załączonych do akt sprawy. W skład tych dokumentów wchodziły akta osobowe odwołującej jako pracownika (...) sp. z o.o., a także akta organu rentowego oraz dokumenty dołączone przez odwołującą i jej byłego pracodawcę, w szczególności wykaz pracowników spółki. Wartość dowodowa dokumentów nie była kwestionowana, wobec czego Sąd dał im wiarę w całości.

Sąd dał wiarę zeznaniom A. P. jedynie w zakresie informacji dotyczących kłopotów (...) spółki (...) na przełomie 2013-2014 r. i związanej z tym okoliczności obniżenia wynagrodzenia pracownikom spółki, okoliczność ta bowiem znajduje potwierdzenie w dokumentacji załączonej do materiału dowodowego. Pozostałe okoliczności, na które odwołująca wskazywała albo takiego potwierdzenia w materiale dowodowym nie znajdywały, albo stałym z nim w sprzeczności.

Sąd na rozprawie która odbyła się dnia 21 lipca 2015 roku oddalił wniosek ubezpieczonej o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka B. W. na okoliczności wskazane w tym wniosku. Podstawą do oddalenia wniosku ubezpieczonej był art. 207 § 6 k.p.c., a więc zgłoszenie tych wniosków po terminie. Sąd zwraca uwagę, że doręczając ubezpieczonej odpowiedź na odwołanie zakreślił jej 14-dniowy termin, płynący od dnia doręczenia pisma, na zgłoszenie wniosków dowodowych i jednocześnie pouczył odwołującą, że wnioski złożone po tym terminie mogą zostać pominięte. Doręczenie odpowiedzi na odwołanie nastąpiło w dniu 14 kwietnia 2015 r. a ubezpieczona nie składała żadnych wniosków. W tym zakresie oddalenie wniosku dowodowego ubezpieczonej jako spóźnionego na rozprawie było jak najbardziej dopuszczalne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie A. P. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 27 stycznia 2015 r.,
nr (...)-2, było niezasadne i nie zasługiwało na uwzględnienie.

W świetle art. 22 k.p. umowa o pracę stanowi dwustronną czynność prawną,
w ramach której pracodawca zobowiązuje się do zatrudniania pracownika
za wynagrodzeniem, pracownik zaś do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem. Umowa o pracę dochodzi do skutku,
gdy strony złożą zgodne oświadczenie co do jej istotnych postanowień. Nie budzi więc wątpliwości, że w prawie pracy obowiązuje zasada swobodnego kształtowania postanowień, jednocześnie zaznaczenia wymaga, że wolność kontraktowa jest możliwa do realizacji w takim zakresie, w jakim przewiduje to obowiązujące prawo. Jakkolwiek z punktu widzenia art. 18 § 1 k.p., umówienie się o wyższe od najniższego wynagrodzenie jest dopuszczalne, gdyż semiimperatywne normy prawa pracy
swobodę tę ograniczają tylko co do minimum świadczeń należnych pracownikowi
w ramach stosunku pracy, to należy pamiętać, że autonomia stron umowy
w kształtowaniu jej postanowień podlega ochronie jedynie w ramach wartości uznawanych i realizowanych przez system prawa, a strony obowiązuje nie tylko respektowanie własnego interesu jednostkowego, lecz także wzgląd na interes publiczny (zob. uchwała SN z dnia 27 kwietnia 2005 r. II UZP 2/05).

Jednym z przejawów realizowania się stosunku pracy na tle interesu publicznego jest obowiązkowe uczestnictwo pracownika w systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 121) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9,
osoby fizyczne, które na obszarze RP są pracownikami. Za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 2 i 2a (art. 8 ust. 1 ustawy). Osoby te na podstawie art. 11 i art. 12 ust. 1 ustawy podlegają również obowiązkowo ubezpieczeniom chorobowemu i wypadkowemu. Podleganie ubezpieczeniom społecznych z tytułu stosunku pracy jest ściśle związane z obowiązkiem uiszczania składek. Ustalanie podstawy wymiaru składki z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku oparte jest na zasadzie wyrażonej art. 20 ust. 1 i art. 4 pkt 9, z zastrzeżeniem art. 18 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z tymi przepisami, podstawą składki jest przychód, o którym mowa w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, a więc wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne, a w szczególności wynagrodzenie zasadnicze, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty i wszelkie inne kwoty, niezależnie od tego, czy ich wysokość została ustalona z góry, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych (art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, t.j. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.).

Skoro wysokość składek – a w efekcie wysokość świadczenia w przypadku spełnienia wymogów koniecznych do jego uzyskania – jest zależna od uzyskiwanego przez pracownika wynagrodzenia, to zasada wyrażona w art. 13 k.p. nabiera nowego aksjologicznego znaczenia. Wynagrodzenie powinno bowiem być godziwe,
a więc właściwe, uczciwe, ekwiwalentne do zakresu obowiązków pracownika oraz intensywności jego pracy. W kontekście powyższego wynagrodzenie winno być faktycznie adekwatne do charakteru pracy w tym sensie, że nie powinno być ustalane ponad dopuszczalną i zarazem sprawiedliwą granicę, nie powinno więc rażąco przewyższać wkładu pracy pracownika. Ograniczenie to wynika z alimentacyjnego charakteru świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz zasady solidaryzmu,
a jego brak doprowadziłby do możliwości pobierania świadczeń w wysokości większej, niż realnie winna przysługiwać.

Ustawodawca świadomy potencjalnych nadużyć przewidział narzędzia służące ich przeciwdziałaniu. Na podstawie art. 41 ust. 12 i 13 u.s.u.s. Zakład Ubezpieczeń Społecznych może zakwestionować i zmienić informacje przekazane przez płatnika składek. Jedną z tych informacji stanowi wynagrodzenie otrzymywane
z tytułu stosunku pracy, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało ono wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub
w celu obejścia prawa (art. 58 k.c.).

Przedkładając powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy nie sposób przyjąć, że materiał dowodowy zgromadzony w niniejszej sprawie nie daje podstawy
do uznania wynagrodzenia otrzymywanego przez odwołującą w okresie od 1 lipca
2014 r. i od 1 października 2014 r. za adekwatne. Niebagatelne znaczenie ma tu okoliczność nierówności w wynagrodzeniu pracowników spółki (...),
które wzbudziło najwięcej zastrzeżeń Sądu. Jak wynika z wykazu osób zatrudnionych w spółce, odwołująca w okresie od 31 marca 2014 r. do 31 grudnia 2014 r. była osobą posiadającą najwyższe wynagrodzenie, choć nie pracowała w pełnym wymiarze czasu i nie zajmowała najwyższego stanowiska, będąc najpierw asystentką, a dopiero od 1 października 2014 r. zastępcą dyrektora finansowego. Dla porównania, drugą w kolejności wysokości wynagrodzenia była osoba zatrudniona na stanowisku magazyniera-kierowcy, która z tytułu zatrudnienia w A. otrzymywała kwotę 3.950 zł. Tymczasem pozostali pracownicy otrzymywali o wiele niższe niż wskazane powyżej wynagrodzenie, kształtujące się na poziomie 2.500 złotych brutto dla asystentów zarządu oraz 1.680 dla pozostałych pracowników. Zaznaczenia wymaga,
że w kręgu osób otrzymujących minimalne wynagrodzenie przewidziane na rok 2014 r. były takie osoby jak prezes spółki oraz dyrektorzy działów. Tak kształtujące się różnice w wynagrodzeniu pomiędzy odwołującą się a resztą pracowników Sąd uznał za rażące
i nieprawdopodobne. W szczególności mało prawdopodobne jest to i w tym zakresie Sąd w całości podziela wątpliwości organu rentowego, aby dyrektor działu zarabiał mniej niż jego asystent czy zastępca. Tymczasem jak wprost wynika z przedstawionego wykazu wynagrodzeń B. W., widniejący w wykazie jako dyrektor działu finansowego spółki, osiągał wynagrodzenie w wysokości 1.680 zł, a więc około cztery razy niższe niż wynagrodzenie otrzymywane przez odwołującą.

Ubezpieczona nie wykazała w toku postępowania żadnych okoliczności mogących stanowić podstawę do przyjęcia istnienia tak rażącego zróżnicowania
w wynagrodzeniu pracowników w obrębie jednej spółki za uzasadnione.
Zaznaczyć należy, że to na ubezpieczonej jako osobie kwestionującej zasadność decyzji organu rentowego spoczywał ciężar wskazania dowodów dla stwierdzenia istnienia
tych okoliczności, z których wywodziła skutek w postaci wyższego wymiaru podstawy składek. Odrębny charakter postępowania nie wyłącza bowiem zasady kontradyktoryjności w sprawach z zakresu ubezpieczenia społecznego, w tym ciężaru dowodzenia twierdzeń (zob. wyrok SN z dnia 11 lutego 2011 r., II UK 269/10).
W kontekście ujęcia zasady godziwości wynagrodzenia zaprezentowanej w powyższych rozważaniach oraz mając na uwadze poziom zróżnicowania zarobków pracowników spółki (...) należałoby przyjąć, że praca ubezpieczonej rzecz pracodawcy
była wyjątkowo wartościowa i przynosiła spółce bardziej wymierne korzyści niż praca innych pracowników, a sama ubezpieczona posiada szczególne, wyższe od innych kompetencje do jej wykonywania. Takich okoliczności ubezpieczona jednak
nie udowodniła ograniczając się jedynie do wskazania, że pracując w charakterze asystentki/zastępcy dyrektora finansowego sporządzała raporty i bilanse oraz wystawiała faktury, co również jest wątpliwe choćby z tego względu, że aneksy
do umowy z 1 lipca 2014 r. i 1 października 2014 r. zmieniały jedynie wynagrodzenie, natomiast pozostałe warunki pracy, w tym zakres obowiązków, nie ulegały zmianie. Ubezpieczenia nie przedstawiła choćby wyników swojej pracy co pozwoliłoby ustalić jej prawdziwą wartość. Co prawda ubezpieczona zeznała, że w lutym i w marcu 2014 r. prosiła o podwyżkę w związku z trudną sytuacją osobistą (rozwód i konieczność wyprowadzenia się z dotychczasowego mieszkania) oraz że dyrektor finansowy spółki (...) cierpiał na przewlekłą chorobę, co rodziło konieczność
jego zastąpienia, niemniej jednak wobec zaniechania przedstawienia dowodów
na te okoliczności Sąd zeznaniom ubezpieczonej we wskazanym wyżej zakresie
nie dał wiary. Przeciwnie, w ocenie Sądu wskazanie tych okoliczności w toku postępowaniu miało jedynie stworzyć wrażenie zasadności zmiany stanowiska odwołującej oraz uwierzytelnić otrzymywanie przez nią o wiele korzystniejszego wynagrodzenia w porównaniu do innych pracowników. Wątpliwe jest bowiem przyznanie jednemu pracownikowi podwyżki w postaci czterokrotnego zwiększenia dotychczasowo pobieranego wynagrodzenia w sytuacji, gdy spółka jeszcze niedawno zadeklarowała obniżenie wszystkim pracownikom wynagrodzenia do minimalnego poziomu przyjętego na rok 2014 r., a ponadto gdy ubezpieczona nie wykazywała żadnych szczególnych kompetencji do przyznania jej wynagrodzenia tej wysokości.

Powyższe okoliczności w ocenie Sądu świadczą o tym, że ustalone
dla A. P. w aneksie do umowy o pracę z dnia 1 lipca 2014 r. wynagrodzenie za pracę w wysokości 4.570 złotych oraz w aneksie do umowy o pracę
z dnia 1 października 2014 r. wynagrodzenie za pracę w wysokości 7.100 złotych, przy jednoczesnym obniżeniu o ¼ wymiaru czasu pracy, stanowiło, jako podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, wynagrodzenie rażąco zawyżone oraz nieekwiwalentne do nakładu pracy i jako takie zmierzające do uzyskania wyższych
niż należne świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego. Skutkuje to uznaniem tych aneksów w omawianym zakresie za nieważne z mocy art. 58 § 1 i 3 k.c.

W tym stanie rzeczy organ rentowy miał słuszne podstawy do zakwestionowania wysokości wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składki i przyjęcia jako podstawę wymiaru wynagrodzenie przysługujące odwołującej za okres poprzedni,
tj. od lutego 2013 r. do czerwca 2014 r.

Wobec powyższego Sąd oddalił odwołanie A. P.
na podstawie art. 477¹⁴ 1 k.p.c.

Zarządzenie: odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi ubezpieczonej.

K.S.

Przewodniczący:	SSO Małgorzata Jarząbek
Protokolant:	sekr. sądowy Monika Bąk - Rokicka

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE