UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 8 lipca 2014 roku, wniesionym do Sądu Rejonowego Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku, powód – M. T. wniósł o orzeczenie nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym, że pozwany – „Komenda Wojewódzka Policji z siedzibą w L.” ma zapłacić na rzecz powoda kwotę 20310,29 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 9 grudnia 2013 roku do dnia zapłaty oraz kosztami procesu (k. 3-4).

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że na podstawie umowy nr (...), zawartej w dniu 7 grudnia 2012 roku z (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w B., jako generalnym wykonawcą inwestycji, wykonał roboty budowlano-instalacyjne w ramach inwestycji pod nazwą „Budowa budynku (...) Komisariatu Policji i Policyjnej Izby Dziecka wraz z instalacjami, przyłączami, drogami przy ulicy (...) w L.”. Wskazane w umowie roboty zostały wykonane w terminie i zostały przyjęte bez zastrzeżeń, czego dowodem jest podpisany protokół zawansowania robót. W wyniku powyższego powód wystawił i doręczył generalnemu wykonawcy faktury VAT za wykonane roboty. Wykonawca nie uregulował jednak w całości swojego zobowiązania względem powoda i zalega z zapłatą kwoty 68225,31 zł wynikającej z dwóch faktur VAT: nr (...), z której do zapłaty pozostała kwota dochodzona pozwem – 20310, 29 zł oraz z faktury końcowej nr (...), opiewającej na kwotę 47915,02 zł.

Powód wskazał, że w dniu 14 maja 2014 roku Sąd Rejonowy w Białymstoku VIII Wydział Gospodarczy w sprawie VIII GU 7/14 ogłosił upadłość generalnego wykonawcy, to jest (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w B..

Powód wskazał, że pozwany, jako inwestor, ponosi solidarną odpowiedzialność za zapłatę należnego powodowi, jako podwykonawcy, wynagrodzenia za wykonane roboty, dlatego też wobec faktu upadłości generalnego wykonawcy, powód kieruje swoje roszczenia do pozwanego inwestora.

W piśmie procesowym z dnia 4 września 2014 roku, wniesionym do Sądu Rejonowego w dniu 5 września 2014 roku, powód, reprezentowany przez pełnomocnika, wskazał, że pozwanym jest Skarb Państwa reprezentowany przez Komendę Wojewódzką Policji w L. (k. 19).

Nakazem zapłaty z dnia 26 września 2014 roku, wydanym w postępowaniu upominawczym w sprawie I Nc 1638/14, Sąd Rejonowy Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku uwzględnił powództwo w całości (k. 27).

Od nakazu zapłaty z dnia 26 września 2014 roku sprzeciw wniósł Skarb Państwa reprezentowany przez L. Komendanta Wojewódzkiego Policji, zaskarżając nakaz w całości (k. 35-36).

Pozwany wniósł o:

„I. o odrzucenie pozwu w całości, podnosząc zarzut braku zdolności sądowej pozwanej jako jednostki organizacyjnej nie posiadającej osobowości prawnej,

II. zasądzenie kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

III. przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu Lublin-Zachód w Lublinie, jako właściwemu wg siedziby strony pozwanej”.

Na wypadek nieodrzucenia pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości.

Postanowieniem z dnia 25 listopada 2014 roku, wydanym w sprawie I Nc 1638/14, Sąd Rejonowy Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku postanowił stwierdzić swoją niewłaściwość i przekazać sprawę do rozpoznania Sądowi Rejonowemu Lublin-Zachód w Lublinie (k. 47).

Postanowieniem z dnia 8 kwietnia 2015 roku Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie postanowił „wezwać do udziału w sprawie (...) SA w B. w upadłości reprezentowaną przez Syndyka Masy Upadłości A. S.” (k. 75).

W piśmie procesowym z dnia 30 kwietnia 2015 roku, wniesionym do Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie w dniu 5 maja 2015 roku, Syndyk masy upadłości (...) Spółki Akcyjnej w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w B. oświadczył, że przystępuje do sprawy w charakterze interwenienta ubocznego i wnosi o oddalenie powództwa w całości (k. 81-83).

Wyrokiem z dnia 31 lipca 2015 roku Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie:

1. zasądził od Skarbu Państwa – Komendy Wojewódzkiej Policji w L. na rzecz powoda M. T. kwotę 20310,29 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 21 maja 2014 roku do dnia zapłaty;

2. oddalił powództwo w pozostałym zakresie;

3. zasądził od Skarbu Państwa – Komendy Wojewódzkiej Policji w L. na rzecz powoda M. T. kwotę 3433,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (k. 93-94).

W uzasadnieniu wyroku Sąd Rejonowy ustalił, że M. T. jest przedsiębiorcą prowadzącym działalność gospodarczą pod nazwą „″ (...)″ M. T.”.

Sąd ustalił, że w ramach prowadzonej działalności gospodarczej M. T. zawarł w dniu 7 grudnia 2012 roku z (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w B., jako generalnym wykonawcą inwestycji, umowę nr (...) o wykonanie robót budowlano-instalacyjnych w ramach inwestycji pod nazwą „Budowa budynku (...) Komisariatu Policji i Policyjnej Izby Dziecka wraz z instalacjami, przyłączami, drogami przy ulicy (...) w L.”. Inwestor – Komenda Wojewódzka Policji w L. – zaakceptował powoda jako podwykonawcę realizowanej inwestycji.

Sąd Rejonowy ustalił, że wskazane w umowie roboty zostały wykonane w terminie i zostały przyjęte bez zastrzeżeń. Powód wystawił i doręczył generalnemu wykonawcy faktury VAT za wykonane roboty, między innymi fakturę VAT nr (...) z dnia 8 listopada 2013 roku na kwotę 34624,50 zł, z terminem płatności do dnia 8 grudnia 2013 roku. Wykonawca nie uregulował jednak w całości swojego zobowiązania względem powoda i zalega z zapłatą na jego rzecz kwoty 68225,31 zł, wynikającej z dwóch faktur VAT:

a) nr (...), z której do zapłaty pozostała kwota dochodzona pozwem – 20310,29 zł oraz

b) faktury końcowej nr (...), opiewającej na kwotę 47915,02 zł.

Sąd Rejonowy ustalił, że pismem z dnia 12 maja 2014 roku pełnomocnik powoda wezwał Komendę Wojewódzką Policji w L. do zapłaty kwoty 20310,29 zł z odsetkami od dnia 8 grudnia 2013 roku w terminie 7 dni od doręczenia wezwania do zapłaty. Wezwanie to zostało doręczone Komendzie Wojewódzkiej Policji w L. w dniu 13 maja 2014 roku.

Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 22 sierpnia 2014 roku pozwany zapłacił na rzecz Syndyka Masy Upadłości (...) Spółki Akcyjnej w (...) kwotę 89351,39 zł.

Sąd wskazał, że nie budzi wątpliwości, iż powód, jako podwykonawca, zawarł umowę o roboty budowlane z (...) Spółką Akcyjną, jako generalnym wykonawcą, zaś pozwany Skarb Państwa – Komenda Wojewódzka Policji w L. był inwestorem tych robót. W umowie zawartej przez pozwanego z (...) Spółką Akcyjną przewidziano taką możliwość (§ 13 umowy z dnia 4 października 2011 roku). Z dokumentów załączonych przez stronę pozwaną wynika również, że wyraziła ona zgodę na wykonywanie części robót budowlanych przez powoda, jako podwykonawcę. Okoliczność ta nie była kwestionowana przez pozwanego. Sporne pomiędzy stronami nie były także zakres prac wykonanych przez powoda, jak również ich wartość. Istota sporu w niniejszej sprawie sprowadza się do kwestii, czy pozwany, jako inwestor, odpowiada za zapłatę wynagrodzenia na rzecz podwykonawcy robót budowlanych i od kiedy ewentualnie jego odpowiedzialność się aktualizuje.

Sąd Rejonowy przytoczył treść przepisu art. 647¹ § 5 k.c. i wskazał, że w rozpoznawanej sprawie spełnione są przesłanki odpowiedzialności inwestora (pozwanego) za zapłatę wynagrodzenia na rzecz podwykonawcy (powoda). Powód, jako podwykonawca, wykonał roboty budowlane wchodzące w zakres robót przyjętych do realizacji przez generalnego wykonawcę ( (...) Spółkę Akcyjną) na rzecz pozwanego. Umowa pomiędzy podwykonawcą a generalnym wykonawcą ( (...) Spółką Akcyjną) została zawarta na piśmie (forma zastrzeżona pod rygorem nieważności – art. 647¹ § 4 k.c.), zaś pozwany, jako inwestor, wyraził zgodę na zawarcie umowy przez wykonawcę z podwykonawcą. Następstwem zgody inwestora na zawarcie umowy między wykonawcą a podwykonawcą jest powstanie po jego stronie ustawowej, solidarnej odpowiedzialności za dług wykonawcy, który jest cudzym długiem.

Sąd wskazał, że odpowiedzialności solidarnej inwestora wobec podwykonawcy na podstawie art. 647¹ § 5 k.c. nie wyłącza okoliczność zapłaty na rzecz wykonawcy jego wynagrodzenia, ponieważ istota tej regulacji polega właśnie na tym, aby to inwestor był zainteresowany dokonaniem zapłaty także na rzecz podwykonawców, a w szczególności małych przedsiębiorców.

Sąd wskazał, że pozwany podnosił argument, iż prowadził z powodem rozmowy ugodowe i przejawiał dobrą wolę spełnienia żądania powoda w formie ugodowej. Bezsporne jest jednak, że do zawarcia ugody pomiędzy stronami nie doszło, zaś z okoliczności tej nie są wywodzone żadne roszczenia powoda, co czyni zbędnym odnoszenie się tej kwestii, jako nie wpływającej ani na zasadę, ani na zakres odpowiedzialności pozwanego wobec powoda.

Sąd wskazał, że pozwany podnosił, iż powód skutecznie dochodzi należności od dłużnika głównego, gdyż wierzytelność powoda dochodzona w niniejszej sprawie została ujęta na liście wierzytelności (...) Spółki Akcyjnej w upadłości, i zgłaszał na tę okoliczność wniosek dowodowy na posiedzeniu w dniu 20 lipca 2015 roku. W ocenie Sądu wniosek ten był jednak spóźniony i powołany został jedynie dla zwłoki. Niezależnie od tego Sąd wskazał, że skuteczne zgłoszenie wierzytelności w postępowaniu upadłościowym nie jest równoznaczne ze skutecznym dochodzeniem należności. Pozwany mógłby się uwolnić od odpowiedzialności wynikającej z przepisu art. 647¹ § 5 k.c. tylko wykazując, że powód, jako podwykonawca, uzyskał zaspokojenie od współdłużnika solidarnego. Takiej okoliczności pozwany jednak nie dowodził.

Sąd Rejonowy wyjaśnił, że termin spełnienia świadczenia przez inwestora odpowiedzialnego solidarnie na podstawie przepisu art. 647¹ § 5 k.c. należy wyznaczyć na podstawie przepisu art. 455 k.c. Wezwanie do zapłaty zostało doręczone pozwanemu w dniu 13 maja 2014 roku, zaś siedmiodniowy termin zakreślony w tym wezwaniu upłynął bezskutecznie w dniu 20 maja 2014 roku, dlatego też należało uwzględnić żądanie powoda dotyczące odsetek od dnia następnego, to jest od dnia 21 maja 2014 roku. W pozostałym zakresie powództwo dotyczące odsetek ustawowych za opóźnienie podlegało oddaleniu.

Sąd wskazał, że bezzasadny był wniosek pozwanego o odrzucenie pozwu w całości, jako skierowanego przeciwko Komendzie Wojewódzkiej Policji w L., a więc jednostce nie posiadającej osobowości prawnej. Pozew został jednak w tym zakresie zmodyfikowany i powód prawidłowo oznaczył pozwanego jako Skarb Państwa – Komenda Wojewódzka Policji w L..

Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia o kosztach procesu Sąd Rejonowy wskazał przepisy art. 98 § 1 i 3 k.c. oraz art. 100 zd. 2 k.c.

Od wyroku Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie z dnia 31 lipca 2015 roku apelację wniósł powód, zaskarżając rozstrzygnięcia zawarte w punktach 1 i 3.

Powód zarzucił:

„1) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

- art. 647¹ § 5 kc poprzez jego zastosowanie, podczas gdy nie istnieją podstawy do i jego zastosowania, gdyż powód swoim zachowaniem polegającym na odmowie przyjęcia kwoty określonej żądaniem pozwu w ramach negocjacji ugodowych zrzekł się roszczenia co do dochodzonej w niniejszym postępowaniu kwoty od dłużnika solidarnego, jakim był Inwestor – pozwany, a tym samym zwolnił go z solidarnej odpowiedzialności na mocy w/w przepisu;

- art. 486 § 1 i 2 kc – poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy istniały przesłanki do jego zastosowania, a polegające na uznaniu, że zachowanie powoda w postaci odmowy przyjęcia oferowanej w trakcie negocjacji ugodowych kwoty odpowiadającej wartości przedmiotu sporu w niniejszym procesie nie nosiło znamion zwłoki wierzyciela w rozumieniu tego przepisu;

2) naruszenie przepisów postępowania, mające wpływ na wynik sprawy, tj.:

- art. 233 § 1 kpc, poprzez dokonanie przez Sąd dowolnej, nie zaś swobodnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, co w konsekwencji doprowadziło do uznania, iż fakt niewyrażenia przez powoda zgody na zawarcie ugody pomiędzy stronami, w ramach której pozwany oferował powodowi zapłatę całości kwoty objętej żądaniem pozwu, nie stanowił oświadczenia woli powoda o zrzeczeniu się roszczenia wobec solidarnie zobowiązanego Inwestora – pozwanego;

3) błąd w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia, mający wpływ na wynik sprawy, a sprowadzający się do:

- przyjęcia przez Sąd I instancji, że odmowa zawarcia ugody przez powoda w ramach przedsądowych negocjacji opiewającej na kwotę objętą żądaniem niniejszego pozwu nie stanowiła oświadczenia woli powoda o zwolnieniu pozwanego z solidarnej odpowiedzialności, wynikającej z art. 647¹ § 5 kc,

- przyjęcia przez Sąd I instancji, że zachowanie powoda polegające na odmowie przyjęcia kwoty zaproponowanej w negocjacjach ugodowych nie stanowiła zwłoki wierzyciela w rozumieniu art. 486 § l i 2 kc”1.

Powód wniósł o:

1) zmianę wyroku i oddalenie powództwa w całości,

2) zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje, według norm przepisanych (k. 109-111).

W odpowiedzi na apelację powód, reprezentowany przez pełnomocnika, wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie na rzecz powoda kosztów postępowania odwoławczego według norm przepisanych (k. 119-120)

Na rozprawie apelacyjnej pełnomocnik pozwanego oświadczył, że popiera apelację i składa wniosek ewentualny o uchylenie zaskarżonego wyroku i odrzucenie pozwu (k. 240v).

Pełnomocnik powoda wnosił o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego według norm przepisanych (k. 240v).

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja pozwanego jest bezzasadna i w związku z tym podlega oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

W pierwszej kolejności należy stwierdzić, że nie jest zasadny wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku i odrzucenie pozwu. Wprawdzie wniosek ten został zgłoszony jako wniosek ewentualny, ale, jako wniosek dalej idący, wymaga omówienia w pierwszej kolejności.

Przepis art. 386 § 3 k.p.c. stanowi, że jeżeli pozew ulega odrzuceniu albo zachodzi podstawa do umorzenia postępowania, sąd drugiej instancji uchyla wyrok oraz odrzuca pozew lub umarza postępowanie.

Z powołanego przepisu wynika, że chodzi o wypadki, w których podstawa odrzucenia pozwu albo podstawa do umorzenia postępowania istnieje na chwilę orzekania przez sąd drugiej instancji.

W rozpoznawanej sprawie nie zachodzi podstawa do odrzucenia pozwu przez Sąd drugiej instancji. Co najmniej od dnia 5 września 2014 roku postępowanie toczyło się przeciwko Skarbowi Państwa, jako pozwanemu, a więc przeciwko stronie mającej zdolność sądową, i w stosunku do tego pozwanego został wydany przez Sąd pierwszej instancji w dniu 31 lipca 2015 roku wyrok.

Przepis art. 33 k.c. stanowi, że osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną.

Skarb Państwa ma zatem osobowość prawną na podstawie przepisów ustawy, bez potrzeby dopełniania innych warunków celem jej uzyskania.

Przepis art. 64 § 1 k.p.c. stanowi, że każda osoba fizyczna i prawna ma zdolność występowania w procesie jako strona (zdolność sądowa).

Skarb Państwa ma zatem zdolność sądową.

Wskazano wyżej, że co najmniej od dnia 5 września 2014 roku postępowanie toczyło się przeciwko Skarbowi Państwa. Sformułowanie powyższe jest uprawnione dlatego, że w związku z wniesieniem pozwu, w którym jako strona pozwana wskazana została „Komenda Wojewódzka Policji w L. z siedzibą w L.”, nastąpiło usunięcie braku formalnego pozwu polegającego na niedokładnym oznaczeniu strony pozwanej. W okolicznościach rozpoznawanej sprawy należy uznać, że pozew wniesiony przeciwko „Komendzie Wojewódzkiej Policji w L. z siedzibą w L.” dotknięty był brakiem formalnym polegającym na niedokładnym oznaczeniu strony pozwanej. Nie było bowiem wiadomo jednoznacznie, czy pozew kierowany jest przeciwko Skarbowi Państwa, którego jednostka organizacyjna została wskazana w pozwie, czy też przeciwko tej jednostce, jako „podmiotowi”, który miałby mieć niezależną od Skarbu Państwa podmiotowość prawną.

Powód został wezwany do usunięcia tego braku, a choć wezwanie sformułowane było nieprecyzyjnie, to jednak powód wskazał, że stroną pozwaną jest „Skarb Państwa reprezentowaną przez Komendę Wojewódzką Policji w L.” (k. 19). Nie zachodziła zatem ostatecznie wątpliwość co do tego, kto jest stroną pozwaną w rozpoznawanej sprawie, a tym samym, czy pozwany ma zdolność sądową. Usunięcie braku formalnego pozwu skutkowało tym, że należy przyjąć, iż od chwili jego wniesienia pozew skierowany był przeciwko Skarbowi Państwa.

Ubocznie należy wskazać, że w rozpoznawanej sprawie błędne było stanowisko powoda, jak i Sądu pierwszej instancji, że pozwany jest reprezentowany przez „Komendę Wojewódzką Policji w L.”. Niekonsekwentne było także w tym zakresie stanowisko samego Skarbu Państwa, który początkowo tak właśnie określał organ reprezentujący Skarb Państwa (k. 35), a następnie już prawidłowo (k. 55, 80).

Przepis art. 67 § 2 k.p.c. stanowi, że za Skarb Państwa podejmuje czynności procesowe organ państwowej jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie, lub organ jednostki nadrzędnej. W zakresie określonym odrębną ustawą za Skarb Państwa czynności procesowe podejmuje Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa.

Komenda Wojewódzka Policji w L. nie jest organem Skarbu Państwa, a jedynie jednostką organizacyjną Skarbu Państwa. Organem tej jednostki, a zarazem organem uprawnionym do reprezentowania Skarbu Państwa w sprawach, w których roszczenie wiąże się z działalnością tej jednostki, jest L. Komendant Policji w L..

W związku z powyższym należy uznać, że w rozpoznawanej sprawie Skarb Państwa powinien być i faktycznie był reprezentowany przez L. Komendanta Wojewódzkiego Policji w L., nie zaś przez „Komendę Wojewódzką Policji w L.”. Wadliwe oznaczenie tego organu w zaskarżonym wyroku stanowi oczywistą omyłkę podlegającą sprostowaniu na podstawie art. 350 k.p.c.

W rozpoznawanej sprawie doszło do naruszenia przepisu art. 222 zd. 1 k.p.c. przez jego niezastosowanie. Wskazany przepis stanowi, że oddalając zarzuty, których uwzględnienie uzasadniałoby odrzucenie pozwu, sąd wyda oddzielne postanowienie i może wstrzymać dalsze rozpoznanie sprawy, aż do uprawomocnienia się tego postanowienia.

Z art. 222 zd. 1 k.p.c. wynika, że w razie podniesienia przez stronę pozwaną zarzutu, którego uwzględnienie uzasadniałoby odrzucenie pozwu, sąd ma obowiązek rozpoznać ten zarzut przed rozpoczęciem lub kontunuowaniem merytorycznego rozpoznawania sprawy, w zależności od etapu postępowania, na jakim zarzut ten został zgłoszony. W razie uwzględnienia zarzutu sąd wyda postanowienie o odrzuceniu pozwu. W razie oddalenia zarzutu sąd wyda oddzielne postanowienie oddalające zarzut i odmawiające odrzucenia pozwu. W tym ostatnim wypadku wydanie oddzielnego postanowienia jest obowiązkiem sądu i powinno nastąpić niezwłocznie po podniesieniu zarzutu. Wydanie takiego postanowienia przez sąd pierwszej instancji umożliwia stronie jego zaskarżenie zażaleniem (art. 394 § 1 pkt 1 k.p.c.). Za niedopuszczalną należy uznać praktykę nierozstrzygania omawianego zarzutu oddzielnym postanowieniem przez sąd pierwszej instancji i stwierdzania oddalenia takiego zarzutu dopiero w uzasadnieniu orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie. Taka możliwość dotyczy jedynie zarzutów formalnych innych niż te, których uwzględnienie uzasadniałoby odrzucenie pozwu (art. 222 zd. 2 k.p.c.).

Oprócz kwestii reprezentacji Skarbu Państwa omówienia wymaga rola procesowa w rozpoznawanej sprawie Syndyka masy upadłości (...) Spółki Akcyjnej w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w B. oraz samego wykonawcy robót budowlanych – (...) Spółki Akcyjnej w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w B..

W piśmie procesowym z dnia 30 kwietnia 2015 roku Syndyk masy upadłości (...) Spółki Akcyjnej w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w B. zgłosił swoje przystąpienie do sprawy w charakterze interwenienta ubocznego po stronie pozwanego (k. 81-82) i taka była rola procesowa tego Syndyka w rozpoznawanej sprawie.

Stroną w rozpoznawanej sprawie (pozwanym) nie stała się natomiast (...) Spółka Akcyjna w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w B., ani też Syndyk masy upadłości (...) Spółki Akcyjnej w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w B..

Wątpliwości w omawianym zakresie mogą wynikać z faktu, że w sprzeciwie od nakazu zapłaty zawarty został nieprecyzyjny wniosek procesowy pozwanego.

Po pierwsze nie wiadomo, czy wniosek ten dotyczył (...) Spółki Akcyjnej w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w B., czy też Syndyka masy upadłości (...) Spółki Akcyjnej w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w B..

Po drugie nie wiadomo, czy pozwany wnosił o wezwanie przez Sąd jednego z tych podmiotów do udziału w sprawie w charakterze pozwanego, czy też o zawiadomienie jednego z tych podmiotów przez Sąd o toczącym się procesie i doręczenie przez Sąd pisma zawierającego wezwanie pozwanego, skierowane do takiego podmiotu, wzięcia udziału w procesie.

Przepis § 113 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2007 roku – Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz. U. z 2014 roku, poz. 259 – tekst jednolity), obowiązujący w dacie rozpoznania przez Sąd Rejonowy omawianego wniosku pozwanego, stanowił, że w razie gdy strona przypozwała osobę trzecią, należy, niezależnie od doręczenia tej osobie odpisu pisma wniesionego przez stronę, zawiadomić ją o terminie najbliższego posiedzenia. Dalszych doręczeń tej osobie dokonuje się tylko w razie przystąpienia w charakterze interwenienta ubocznego.

Czynności podjęte przez Sąd Rejonowy nie dają jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy Sąd ten wezwał Syndyka masy upadłości (...) Spółki Akcyjnej w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w B. do udziału w sprawie w charakterze pozwanego, czy też jedynie zawiadomił go o możliwości przystąpienia do sprawy w charakterze interwenienta ubocznego. Treść postanowienia z dnia 8 kwietnia 2015 roku wskazuje raczej na tę drugą możliwość (k. 74v), tyle tylko, że treść postanowienia zawiera kategoryczne wezwanie do udziału w sprawie, a w treści pisma sądowego zawiadamiającego o terminie rozprawy wskazano, że adresat jest zawiadamiany jako pozwany. Nie wiadomo także, czy adresat pouczony został o treści przepisów art. 84 k.p.c. i art. 85 k.p.c., gdyż w treści pisma sądowego nie ma żadnej informacji na ten temat, a w aktach sprawy znajduje się jedynie karta z treścią wskazanych przepisów (k. 79), co do której nie wiadomo, czy została doręczona adresatowi.

O tym, że Syndyk masy upadłości (...) Spółki Akcyjnej w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w B. traktowany był przez Sąd Rejonowy jako podmiot, który zgłosił interwencję uboczną po stronie pozwanej, wiadomo z całą pewnością dopiero od chwili wydania wyroku przez Sąd Rejonowy. Wcześniej bowiem podmiot ten nie był w ogóle wskazywany w części wstępnej protokołów rozprawy, a choć w dniu 1 czerwca 2015 roku Sąd Rejonowy postanowił wezwać Syndyka do uiszczenia opłaty od interwencji ubocznej (k. 86-86v), to o terminie rozprawy w dniu 20 lipca 2015 roku Syndyk został zawiadomiony jako pozwany (k. 87).

Nie są uzasadnione zarzuty apelacji.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji oraz dokonaną przez ten Sąd ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego. Ponowne przytaczanie tych ustaleń oraz rozważań w zakresie oceny dowodów jest zbędne. Ustalenia Sądu pierwszej instancji należy uzupełnić jedynie o uwagę, że wezwania do zapłaty świadczenia kierowane były w istocie przeciwko Skarbowi Państwa, choć literalnie wzywał do zapłaty „Komendę Wojewódzką Policji w L.”.

Na wstępie należy wskazać, że zarzuty przytoczone przez powoda w punkcie 1 części wstępnej apelacji pozostają w logicznej i prawnej sprzeczności z zarzutami przytoczonymi w punktach 2 i 3 części wstępnej apelacji. Powód z jednej bowiem strony zarzuca naruszenie przepisów prawa materialnego, to jest przepisów art. 647¹ § 5 k.c. i art. 486 § 1 i 2 k.c., a jednocześnie zarzuca błąd w ustaleniach faktycznych, które stanowiły dla sądu (art. 647¹ § 5 k.c.) lub powinny stanowić w ocenie powoda (art. 486 § 1 i 2 k.c.) podstawę faktyczną zastosowania przepisów prawa materialnego.

Takie zestawienie zarzutów apelacyjnych jest w sposób oczywisty błędne. Naruszenie prawa materialnego może bowiem nastąpić bądź przez jego błędną wykładnię, bądź przez jego niewłaściwe zastosowanie, nie zaś przez błędne ustalenia faktyczne2.

Zarzut naruszenia prawa materialnego ma rację bytu wówczas, gdy sąd dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, a tylko nie zastosował odpowiednich przepisów prawa materialnego, niewłaściwie je zastosował lub też dokonał błędnej ich wykładni. W takich wypadkach naruszenie prawa materialnego ma charakter pierwotny i może stanowić podstawę zarzutu apelacyjnego.

Jeżeli natomiast sąd pierwszej instancji dokona nieprawidłowych ustaleń faktycznych i stosownie do tych ustaleń zastosuje lub nie określone przepisy prawa materialnego, to naruszenie prawa materialnego ma charakter wtórny, gdyż jest pochodną nieprawidłowych ustaleń faktycznych. W takim przypadku nie następuje naruszenie prawa materialnego w znaczeniu ścisłym, a podnoszenie wówczas takiego zarzutu jest bezprzedmiotowe.

W rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił, że toczyły się rokowania w przedmiocie zawarcia ugody pomiędzy powodem a Skarbem Państwa, jednak nie doszło do zawarcia ugody.

Z dokumentów przedstawionych przez pozwanego i z twierdzeń powoda, które nie były kwestionowane przez pozwanego, wynika, że Skarb Państwa zaproponował powodowi zawarcie ugody, której przedmiotem miało być zobowiązanie Skarbu Państwa do zapłaty kwoty 20310,29 zł, która miałaby obejmować całość roszczeń powoda, jako podwykonawcy, względem Skarbu Państwa.

Oczywiście bezzasadny jest zarzut naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c.

Naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. może polegać na błędnym uznaniu, że przeprowadzony w sprawie dowód ma moc dowodową i jest wiarygodny, albo że nie ma mocy dowodowej lub nie jest wiarygodny. Skuteczność zarzutu apelacji naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów wymaga spełnienia dwóch przesłanek:

1. Prawidłowe postawienie zarzutu naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów wymaga wskazania dowodu (dowodów), do którego zarzut ten się odnosi3.

Ogólne zatem stwierdzenie, że doszło do naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów, nie spełnia wymagania sformułowania zarzutu naruszenia ściśle określonego przepisu prawa, w tym wypadku przepisu prawa procesowego4. Naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. może sprowadzić się do zarzutu, że sąd przy ocenie wiarygodności i mocy dowodowej określonych dowodów przekroczył granice swobodnej oceny, dokonując oceny dowolnej, sprzecznej z wymaganiami prawa procesowego, doświadczeniem życiowym oraz regułami logicznego myślenia. Rzeczą strony, która zgłasza taki zarzut, jest wykazanie, że przy ocenie wiarygodności i mocy dowodowej konkretnego dowodu, na podstawie którego sąd dokonał ustalenia faktycznego, przekroczono granice swobodnej oceny dowodów, a nadto iż miało to istotny wpływ na wynik sprawy. Jeżeli wnoszący apelację formułuje zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. uzasadniając go tym, że zachodzi sprzeczność ustaleń z treścią materiału dowodowego, to taki zarzut nie można uznać za uzasadniony5.

2. Postawienie zarzutu naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. nie może polegać tylko na przedstawieniu własnej, korzystnej dla skarżącego, opartej na własnej ocenie materiału dowodowego, wersji zdarzeń. Konieczne jest natomiast, przy posłużeniu się argumentami wyłącznie jurydycznymi, wykazywanie, że wskazane w art. 233 § 1 k.p.c. kryteria oceny wiarygodności i mocy dowodów zostały naruszone, co miało wpływ na wynik sprawy6.

Jeżeli sąd odwoławczy stwierdzi, że z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadził wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Ocena dowodów przeprowadzona przez sąd może być natomiast skutecznie podważona, jako nieodpowiadająca wyrażonej w art. 233 § 1 k.p.c. tak zwanej zasadzie swobodnej oceny dowodów, tylko w przypadku, gdy sąd wyprowadza z zgromadzonego materiału dowodowego wnioski sprzeczne z zasadami logiki lub zasadami doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych. Uprawnienie sądu drugiej instancji do dokonania odmiennych ustaleń bez ponowienia dowodów z zeznań świadków, czy też z przesłuchania stron, jest dopuszczalne i uzasadnione, ale w szczególności wówczas, gdy dowody te mają jednoznaczną wymowę, a ocena sądu pierwszej instancji jest oczywiście błędna. Same, nawet poważne, wątpliwości co do trafności oceny dokonanej przez Sąd pierwszej instancji, jeżeli tylko nie wykroczyła ona poza granice zakreślone w art. 233 § 1 k.p.c., nie powinny stwarzać podstawy do zajęcia przez Sąd drugiej instancji odmiennego stanowiska7.

Pozwany nie przytoczył w apelacji ani dowodów, których dotyczy zarzut naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów, ani też nie wskazał, jakie kryteria oceny tych dowodów zostały naruszone. Apelacja pozwanego nie zawiera w ogóle wskazania, w czym miałaby się wyrażać wadliwa ocena zebranego materiału dowodowego i w ogóle nie odnosi się do oceny dowodów przedstawionej przez Sąd pierwszej instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Pozwany nie wskazuje nawet, jakim dowodom Sąd pierwszej instancji powinien jego zdaniem dać wiarę, a jakim odmówić wiarygodności i mocy dowodowej. Uzasadnia to uznanie zarzutu naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. za nieuzasadniony.

Twierdzenie apelacji, że odmawiając zawarcia ugody powód „zrzekł się” względem Skarbu Państwa zaproponowanego w ugodzie świadczenia, jest w sposób oczywisty bezzasadne. Jest wręcz niedorzeczne, jako sprzeczne z zasadami logiki i doświadczenia życiowego.

Wreszcie należy zwrócić uwagę, że przepisy prawa polskiego nie przewidują, jako zasady, możliwości zrzeczenia się majątkowych praw podmiotowych w drodze jednostronnej czynności prawnej. Możliwość taka istnieje tylko w ściśle określonych wypadkach i przy spełnieniu przewidzianych przez przepisy prawa warunków. Przykładowo:

a) właściciel może wyzbyć się własności rzeczy ruchomej przez to, że w tym zamiarze rzecz porzuci (art. 180 k.c.),

b) uprawniony z tytułu ograniczonego prawa rzeczowego może zrzec się tego prawa przez oświadczenie złożone właścicielowi rzeczy obciążonej; jednakże gdy ustawa nie stanowi inaczej, a prawo było ujawnione w księdze wieczystej, do jego wygaśnięcia potrzebne jest wykreślenie prawa z księgi wieczystej (art. 246 k.c.),

c) spadkobierca może odrzucić spadek w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o tytule swego powołania, a oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku składa się przed sądem lub przed notariuszem (art. 1012 k.c., art. 1015 § 1 k.c., art. 1018 § 3 zd. 1 k.c.).

Nie jest możliwe pozasądowe zrzeczenie się wierzytelności w drodze jednostronnej czynności prawnej, czyli innymi słowy zwolnienie dłużnika z długu w drodze jednostronnej czynności prawnej. Zwolnienie dłużnika z długu jest umową, a wiec dla swojej skuteczności wymaga zgodnych oświadczeń woli obu stron zobowiązania (art. 508 k.c.).

Zrzeczenie się roszczenia w drodze jednostronnej czynności prawnej może nastąpić jedynie w czasie trwania postępowania sądowego o to roszczenie (art. 203 k.c.). Uzasadnieniem dla takiej możliwości jest to, że zrzeczenie się roszczenia pozostaje pod kontrolą sądu rozpoznającego sprawę o to roszczenie, który może uznać zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia za niedopuszczalne, jeżeli jest ono sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa.

Nie ma żadnych podstaw do przyjęcia, że M. T. i Skarb Państwa zawarli umowę, w której M. T. zwolnił Skarb Państwa z długu.

M. T. nie składał również przed Sądem Rejonowym w czasie trwania postępowania sądowego oświadczenia o zrzeczeniu się roszczenia.

Zebrany w sprawie materiał dowodowy nie daje jakichkolwiek podstaw do ustalenia, że powód, jako wierzyciel, dopuścił się zwłoki.

Przepis art. 486 § 2 k.c. stanowi, że wierzyciel dopuszcza się zwłoki, gdy bez uzasadnionego powodu bądź uchyla się od przyjęcia zaofiarowanego świadczenia, bądź odmawia dokonania czynności, bez której świadczenie nie może być spełnione, bądź oświadcza dłużnikowi, że świadczenia nie przyjmie.

Odmowa zawarcia ugody przez wierzyciela, czyli odmowa wierzyciela przyjęcia oferty dłużnika zawarcia ugody, nie stanowi przejawu zwłoki wierzyciela, gdyż nie została wymieniona w treści przepisu art. 486 § 2 k.c.

W stanie faktycznym rozpoznawanej sprawy pozwany (dłużnik) nie zaofiarował powodowi (wierzycielowi) dochodzonego świadczenia, a jedynie proponował zawarcie ugody na wskazanych przez siebie warunkach. Gdyby pozwany chciał spełnić świadczenie, którego powód dochodzi w rozpoznawanej sprawie, to nie istniały ku temu żadne przeszkody. Świadczenie we wskazanej przez dłużnika kwocie mogło być spełnione w formie bezgotówkowej na rachunek bankowy powoda, a co do pozostałych wierzytelności powoda strony mogły prowadzić rokowania zmierzające do zwolnienia z długu, czy też zawarcia ugody. Takiego zachowania ze strony pozwanego jednak nie było.

Z kolei uchylenie się wierzyciela od przyjęcia zaofiarowanego świadczenia tylko wówczas prowadzi do zwłoki wierzyciela, jeżeli świadczenie było prawidłowo zaofiarowane przez dłużnika, chociażby tylko miało postać świadczenia częściowego (art. 450 k.c.). Nie stanowi prawidłowego zaofiarowania świadczenia, nawet częściowego, takie zachowanie dłużnika, jeżeli od spełnienia świadczenia dłużnik uzależnia zawarcie przez wierzyciela ugody, w której zwolni dłużnika od obowiązku spełnienia pozostałej części świadczenia, niezależnie od tego, czy ta pozostała część jest sporna, czy też nie.

Powyższa uwaga ma jedynie charakter hipotetyczny, gdyż w rozpoznawanej sprawie nie doszło w ogóle do zaofiarowania powodowi spełnienia świadczenia w wysokości objętej pozwem, a jedynie do złożenia przez dłużnika oferty zawarcia ugody.

Tylko ubocznie należy zwrócić uwagę, że zwłoka wierzyciela nie jest zdarzeniem prawnym powodującym wygaśnięcie zobowiązania dłużnika. W razie zwłoki wierzyciela dłużnik może żądać naprawienia wynikłej stąd szkody; może również złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego (art. 486 § 1 k.c.).

Dopiero ważne złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego ma takie same skutki jak spełnienie świadczenia (art. 470 k.c.), a więc powoduje wygaśnięcie zobowiązania dłużnika.

Bezzasadne jest odwoływanie się w treści uzasadnienia apelacji do argumentu, że Skarb Państwa przekazał stosowne świadczenie Syndykowi.

Przepis art. 366 k.c. stanowi, że:

§ 1. Kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych (solidarność dłużników).

§ 2. Aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela wszyscy dłużnicy solidarni pozostają zobowiązani.

Z istoty solidarności dłużników wynika, że tylko zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych. Samo przekazanie świadczenia przez jednego z dłużników do rąk drugiego nie ma żadnego wpływu na istnienie ich zobowiązania względem wierzyciela.

Bez znaczenia jest również okoliczność, że swoją wierzytelność powód zgłosił również w postępowaniu upadłościowym prowadzonym w stosunku do (...) Spółki Akcyjnej. Dopiero gdyby powód otrzymał chociażby część świadczenia w ramach postępowania upadłościowego, Skarb Państwa były zwolniony z zobowiązania względem powoda w tej części. Sam fakt ujęcia wierzytelności powoda na liście wierzytelności sporządzanej w postępowaniu upadłościowym nie oznacza jeszcze zaspokojenia i w związku z tym nie ma żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Jeżeli nie doszło do zaspokojenia wierzyciela w postępowaniu upadłościowym, to po zakończeniu lub umorzeniu postępowania upadłościowego wyciąg z zatwierdzonej przez sędziego-komisarza listy wierzytelności, zawierający oznaczenie wierzytelności oraz sumy otrzymanej na jej poczet przez wierzyciela, jest – co do zasady – tytułem egzekucyjnym przeciwko upadłemu (art. 264 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 roku – Prawo upadłościowe8.

Z istoty solidarności dłużników wynika, że wierzyciel może uzyskać odrębny tytuł egzekucyjny w stosunku do każdego z dłużników solidarnych. Sam fakt uzyskania takiego tytułu w stosunku do jednego z dłużników solidarnych nie ma żadnego wpływu na istnienie zobowiązania pozostałych dłużników i ich odpowiedzialność za to zobowiązanie.

Mając na uwadze powyższe rozważania, należało oddalić apelację, jako bezzasadną.

Na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy zasądził od Skarbu Państwa reprezentowanego przez L. Komendanta Wojewódzkiego Policji w L. na rzecz M. T. kwotę 1200 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

W związku z tym, że apelacja pozwanego została oddalona w całości, pozwany jest stroną przegrywającą sprawę w całości w postępowaniu odwoławczym. Powinien zatem zwrócić pozwanej poniesione przez powoda w tym postępowaniu koszty. Koszty te obejmują wynagrodzenie pełnomocnika procesowego, ustalone według stawki minimalnej na podstawie § 6 pkt 5 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 roku, poz. 461 – tekst jednolity ze zmianami).

Z tych wszystkich względów i na podstawie powołanych wyżej przepisów Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.

1 Przytoczono dosłowne brzmienie zarzutów apelacyjnych.

2 Por.: postanowienie SN z dnia 28 maja 1999 roku, I CKN 276/99, Prokuratura i Prawo 1999, nr 11-12, poz. 34; wyrok SN z dnia 19 stycznia 1998 roku, I CKN 424/97, OSN C 1998, z. 9, poz. 36; uzasadnienie postanowienia z dnia 28 marca 2003 roku, IV CKN 1961/00, Lex nr 80241.

3 Wyrok SN z dnia 28 kwietnia 2004 roku, V CK 398/03, Lex nr 174215; wyrok SN z dnia 23 stycznia 2001 roku, IV CKN 237/00, Lex nr 52528; wyrok SN z dnia 5 lipca 2000 roku, I CKN 291/00, Lex nr 303349; wyrok SN z dnia 25 listopada 2003 roku, II CK 293/02, Lex nr 151622.

4 Wyrok SN z dnia 24 czerwca 2008 roku, I PK 295/07, Lex nr 496401.

5 Wyrok SN z dnia 15 września 2005 roku, II CK 59/05, Lex nr 385605; wyrok SN z dnia 18 stycznia 2002 r., I CKN 132/01, Lex nr 53144.

6 Wyrok SN z dnia 16 grudnia 2005 roku, III CK 314/05, Lex nr 172176; wyrok SN z dnia 18 czerwca 2004 roku, II CK 369/03, Lex nr 174131; wyrok SN z dnia 15 kwietnia 2004 roku, IV CK 274/03, Lex nr 164852; wyrok SN z dnia 25 listopada 2003 roku, II CK 293/02, Lex nr 151622; wyrok SN z dnia 23 stycznia 2003 roku, II CKN 1335/00, Lex nr 439181; wyrok SN z dnia 27 września 2002 roku, IV CKN 1316/00, Lex nr 80273; postanowienie SN z dnia 23 stycznia 2001 roku, IV CKN 970/00, Lex nr 52753; wyrok SN z dnia 12 kwietnia 2001 roku, II CKN 588/99, Lex nr 52347; wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 19 czerwca 2008 roku, I ACa 180/08, Lex nr 468598, OSA 2009/6/55; Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 21 maja 2008 roku, I ACa 953/07, Lex nr 466440; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 lipca 2008 roku, VI ACa 306/08, Lex nr 504047; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 14 maja 2008 roku, I ACa 328/08 Lex nr 466423; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 9 kwietnia 2008 roku, I ACa 205/08, Lex nr 465086; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 30 stycznia 2008 roku, I ACa 1040/07, Lex nr 466431; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 27 lutego 2007 roku, I ACa 1053/06, Lex nr 298433; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 27 kwietnia 2006 roku, I ACa 1303/05, Lex nr 214251; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 11 stycznia 2006 roku, I ACa 1609/05, Lex nr 189371.

7 Wyrok SN z dnia 21 października 2005 roku, III CK 73/05, Lex nr 187032.

8 Dz. U. z 2015 roku, poz. 233 – tekst jednolity.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE