Decyzją z dnia 5 marca 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił J. Ż. (1) prawa do emerytury wskazując, że na dzień 1 stycznia 1999 r. wnioskodawca nie osiągnął 25-letniego stażu okresów składkowych i nieskładkowych oraz nie udowodnił wymaganych 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Organ rentowy za udowodniony na dzień 1 stycznia 1999 r. uznał staż w wymiarze 23 lat, 4 miesięcy i 29 dni okresów składkowych. W stażu tym nie uwzględnił okresu pracy wnioskodawcy w gospodarstwie rolnym jego rodziców - w miejscowości B. od 21 kwietnia 1969r. do 4 lipca 1975 r. uznając, że nie mógł on pracować w tym gospodarstwie w pełnym wymiarze czasu pracy jednocześnie kontynuując naukę w Liceum Ogólnokształcącym w Z., a następnie w Policealnym Studium (...) w K.. Organ nie uwzględnił wnioskodawcy żadnego okresu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze zatrudnienia, w szczególności nie uwzględnił jego okresu zatrudnienia od 5 lipca 1975 r. do 29 lutego 2005 r. na stanowiskach: dyżurny ruchu, starszy dyspozytor, kierownik samodzielnej sekcji przewozów pasażerskich, kierownik działu przewozów pasażerskich, zastępca kierownika P. Terenowej w Ł., ponieważ stanowiska te nie zostały wymienione w wykazie stanowiącym załącznik do zarządzenia nr 64 Ministra Komunikacji z dnia 29 czerwca 1983 r. w sprawie prac w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu komunikacji, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego. /decyzja k. 99-99 akt ZUS plik II/
W dniu 2 kwietnia 2015 r. wnioskodawca reprezentowany przez pełnomocnika złożył odwołanie od powyższej decyzji, wnosząc o jej zmianę i przyznanie emerytury. Wniósł o zaliczenie do stażu okresu pracy od 21 kwietnia 1969 r. do 4 lipca 1975 r. w gospodarstwie rolnym rodziców, a do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu pracy od 5 lipca 1975r. do 29 lutego 2005 r. w Przedsiębiorstwie (...) na stanowiskach: dyżurny ruchu, starszy dyspozytor, kierownik samodzielnej sekcji przewozów pasażerskich, kierownik działu przewozów pasażerskich, zastępca kierownika placówki terenowej w Ł.. /odwołanie k. 2-4/
Odpowiadając na odwołanie pismem z dnia 23 kwietnia 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. / odpowiedź na odwołanie k. 7-8/.
Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:
Wnioskodawca J. Ż. (1), urodzony (...), wniosek o emeryturę złożył w dniu 28 listopada 2014 r., nie przystąpił do OFE. /
wniosek k. 1-7 odw. akt ZUS plik II /
Rodzice wnioskodawcy L. i J. Ż. (2) w latach 1969-1990 byli właścicielami gospodarstwa rolnego położonego we wsi B. koło Ł.. Gospodarstwo to miało łączną powierzchnię 10 ha.
/zaświadczenie k. 47 akt ZUS plik II, zeznania wnioskodawcy – e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:33:29-01:33:39 w zw. z 00:02:49-00:12:27 – płyta CD k. 27, zeznania świadka Z. Z. (2) - e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 00:50:09-00:55:40 – płyta CD k. 27, zeznania świadka T. F. - e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 00:59:28-01:06:43 – płyta CD k. 27/
W gospodarstwie tym wnioskodawca zamieszkiwał wraz z rodzicami, babką i młodszym o 4 lata bratem. /zeznania wnioskodawcy – e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:33:29-01:33:39 w zw. z 00:02:49-00:12:27 – płyta CD k. 27, zeznania świadka Z. Z. (2) - e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 00:50:09-00:55:40 – płyta CD k. 27, zeznania świadka T. F. - e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 00:59:28-01:06:43 – płyta CD k. 27/
Hodowano tam 8 krów, 12 sztuk trzody chlewnej, kury, konie. /zeznania wnioskodawcy – e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:33:29-01:33:39 w zw. z 00:02:49-00:12:27, 00:13:18-00:15:34 –– płyta CD k. 27, zeznania świadka T. F. - e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 00:59:28-01:06:43 – płyta CD k. 27/
J. Ż. (1) zaczął pomagać w gospodarstwie rodziców z chwilą rozpoczęcia nauki w szkole podstawowej w B. (1960 r.), a jego brat 4 lata później (1964 r.). /życiorysy wnioskodawcy z 30.06.1975 r. i 10.11.1977 r. k. 2/A, 2/A akt osobowych – w kopercie k. 19, zeznania wnioskodawcy – e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:33:29-01:33:39 w zw. z 00:02:49-00:12:27, 00:13:18-00:15:34 – płyta CD k. 27, zeznania świadka Z. Z. (2) - e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 00:50:09-00:55:40 – płyta CD k. 27/
Brat pomagał w pracy w mniejszym zakresie niż wnioskodawca. / zeznania świadka Z. Z. (2) - e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 00:50:09-00:55:40 – płyta CD k. 27/
Babka wnioskodawcy zajmowała się jedynie obrządkiem kur. /zeznania wnioskodawcy – e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:33:29-01:33:39 w zw. z 00:02:49-00:12:27 – płyta CD k. 27/
Ubezpieczony pomagał rodzicom w pracach w gospodarstwie przy uprawie warzyw i zbóż, kosił (kosą) i obsiewał. Nie było wówczas ciągników /zeznania wnioskodawcy – e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:33:29-01:33:39 w zw. z 00:02:49-00:12:27, 00:13:18-00:15:34, 00:15:34-00:17:03 –– płyta CD k. 27, zeznania świadka Z. Z. (2) - e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 00:50:09-00:55:40, 00:55:40 – 00:57:43 – płyta CD k. 27, zeznania świadka T. F. - e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 00:59:28-01:06:43 – płyta CD k. 27/
Wnioskodawca doił i pasł także krowy. Zajmował się klaczą, która się źrebiła. /zeznania wnioskodawcy – e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:33:29-01:33:39 w zw. z 00:02:49-00:12:27, 00:13:18-00:15:34, 00:15:34-00:17:03 – płyta CD k. 27, zeznania świadka Z. Z. (2) - e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 00:50:09-00:55:40 – płyta CD k. 27/
Prace te J. Z. wykonywał po powrocie ze szkoły, w weekendy i w święta. /zeznania wnioskodawcy – e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:33:29-01:33:39 w zw. z 00:02:49-00:12:27 – płyta CD k. 27, zeznania świadka Z. Z. (2) - e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 00:50:09-00:55:40 – płyta CD k. 27/
W dniu 12 czerwca 1968 r. J. Ż. (1) ukończył szkołę podstawową, po czym rozpoczął naukę w Liceum Ogólnokształcącym w Z.. /życiorysy wnioskodawcy z 30.06.1975 r. i 10.11.1977 r. k. 2/A, 2/A akt osobowych – w kopercie k. 19, świadectwo ukończenia szkoły podstawowej k. 59 -59 odw. akt ZUS plik II, zeznania wnioskodawcy – e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:33:29-01:33:39 w zw. z 00:02:49-00:12:27 – płyta CD k. 27/
Liceum było położone w odległości 7 km od miejsca zamieszkania wnioskodawcy. Do szkoły tej dojeżdżał rowerem, co zajmowało mu około 20 minut w jedną stronę. /zeznania wnioskodawcy – e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:33:29-01:33:39 w zw. z 00:02:49-00:12:27, 00:12:27 – 00:13:18 – płyta CD k. 27, zeznania świadka T. F. - e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 00:59:28-01:06:43 – płyta CD k. 27/
Zadane prace domowe wnioskodawca odrabiał w szkole na godzinie wychowawczej lub na lekcji wychowania fizycznego, z której był często zwalniany z powodów zdrowotnych, na przerwach międzylekcyjnych albo w domu późnym wieczorem. Uczył się dobrze. /zeznania wnioskodawcy – e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:33:29-01:33:39 w zw. z 00:02:49-00:12:27, 00:17:03-00:19:37 – płyta CD k. 27/
W dniu 24 maja 1972 r. wnioskodawca ukończył naukę w liceum. Bezpośrednio po ukończeniu liceum podjął naukę na Uniwersytecie (...), jednakże przerwał ją. Po upływie roku od ukończenia liceum, tj. w dniu 3 września 1973 r. podjął naukę w Policealnym Studium (...) w K. (o specjalności ekonomika i organizacja transportu samochodowego). W czasie tej rocznej przerwy w edukacji J. Ż. (1) stale pomagał rodzicom w gospodarstwie rolnym. /życiorysy wnioskodawcy z 30.06.1975 r. i 10.11.1977 r. k. 2/A, 2/A akt osobowych – w kopercie k. 19, świadectwo dojrzałości k. 63 akt ZUS plik II, indeks k. 65-67 akt ZUS plik II, dyplom ukończenia studium k. 6/A cz. A akt osobowych – w kopercie k. 19, zeznania wnioskodawcy - e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:33:29-01:33:39 w zw. z 00:02:49-00:12:27 – płyta CD k. 27/
Również w trakcie nauki w policealnym studium, którą odbywał w trybie wieczorowym, wnioskodawca nadal pomagał rodzicom w pracach w gospodarstwie rolnym. Wstawał wcześnie rano. Zajęcia w studium odbywały się od godz. 14.00 lub godz. 16.00 do godz. 20.00 lub godz. 22.00. Podróż środkiem komunikacji publicznej z miejsca zamieszkania do K. trwała około pół godziny. Dojście pieszo ze stacji kolejowej na zajęcia zajmowało mu kolejne około 15 minut. Łącznie podróż w obie strony zajmowała ubezpieczonemu około dwóch godzin. Wnioskodawca uczył się dobrze, był zwalniany z niektórych przedmiotów. Szkołę tę ukończył w dniu 25 czerwca 1975 r., z wynikiem ogólnym dobrym, uzyskując tytuł technika ekonomisty w zakresie ekonomiki i organizacji transportu wewnętrznego. /życiorysy wnioskodawcy z 30.06.1975 r. i 10.11.1977 r. k. 2/A, 2/A akt osobowych – w kopercie k. 19, kwestionariusz osobowy z 4.07.1975 r. k. 3/A akt osobowych – w kopercie k. 19, dyplom ukończenia studium k. 6/A cz. A akt osobowych – w kopercie k. 19, zeznania wnioskodawcy – e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:33:29-01:33:39 w zw. z 00:02:49-00:12:27, 00:13:18-00:15:34, 00:15:34-00:17:03, 00:17:03-00:19:37, 00:19:37-00:26:39 – płyta CD k. 27, zeznania świadka Z. Z. (2) - e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 00:50:09-00:55:40 – płyta CD k. 27, zeznania świadka T. F. - e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 00:59:28-01:06:43 – płyta CD k. 27/
Rankami wnioskodawca nosił wodę zwierzętom i dawał im paszę. / zeznania świadka Z. Z. (2) - e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 00:57:43-00:59:28 – płyta CD k. 27/
W okresie nauki wnioskodawca nie wyjeżdżał nigdy na wakacje. /zeznania wnioskodawcy – e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:33:29-01:33:39 w zw. z 00:12:27 – 00:13:18 – płyta CD k. 27, zeznania świadka Z. Z. (2) - e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 00:50:09-00:55:40 – płyta CD k. 27/
J. Ż. pracował przy żniwach, sianokosach i wykopkach ziemniaków. Żniwa odbywały się w sierpniu i trwały cały miesiąc. Sianokosy odbywały się przy użyciu kos. Ścięte siano schło przez tydzień, a później zbierano je na kupki. /zeznania świadka Z. Z. (2) - e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 00:50:09-00:55:40 – płyta CD k. 27, zeznania świadka T. F. - e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 00:59:28-01:06:43 – płyta CD k. 27/
Latem wnioskodawca pracował do godz. 22.00, czasem do godz. 20.00. /zeznania wnioskodawcy – e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:33:29-01:33:39 w zw. z 00:02:49-00:12:27 – płyta CD k. 27/
Zimą pomagał przy obrządku zwierząt. Nadto zajmował się młócką ze stogów zboża przewiezionego po żniwach do stodoły. Stogi zboża stały w stodole aż do zimy. Co tydzień musiał też nasiekać tzw. sieczki dla koni. /zeznania wnioskodawcy – e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:33:29-01:33:39 w zw. z 00:02:49-00:12:27, 00:17:03-00:19:37 – płyta CD k. 27, zeznania świadka Z. Z. (2) - e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 00:50:09-00:55:40 – płyta CD k. 27, zeznania świadka T. F. - e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 00:59:28-01:06:43 – płyta CD k. 27/
M. odbywała się na maszynie. Jedna osoba wrzucała snopki, a z drugiej strony ktoś je odbierał. Trzeba było wiązać słomę. Później czyściło się zboże na wialni. Na młynku się oddzielało, przesypywało do worków zboże. Nieraz młocka trwała cały dzień, czasem pół dnia. / zeznania świadka Z. Z. (2) - e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 00:55:40 –00:57:43 - płyta CD k. 27/
Wnioskodawca przywoził paszę dla zwierząt taczkami albo dźwigał ją w wiaderkach. Paszę tę przywoził z pryzmy, która była za stodołą, po czym karmił zwierzęta. / zeznania świadka Z. Z. (2) - e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 00:50:09-00:55:40 – płyta CD k. 27/
Zimą wnioskodawca odrzucał śnieg. / zeznania świadka Z. Z. (2) - e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 00:50:09-00:55:40 – płyta CD k. 27, zeznania świadka T. F. - e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 00:59:28-01:06:43 – płyta CD k. 27/
W okresie od 5 lipca 1975r. do 29 lutego 2005 r. wnioskodawca był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) spółce z o.o. w S. w pełnym wymiarze czasu pracy, początkowo na stanowisku dyżurnego ruchu na okres stażu 1 miesiąca. Po upływie stażu - od 6 sierpnia 1975 r. został zatrudniony na stanowisku dyżurnego ruchu na czas nieokreślony. Na tym stanowisku otrzymywał dodatek funkcyjny. / podanie o pracę z 30.06.1975 r. k. 1/A akt osobowych – w kopercie k. 19, uzgodnienie przyjęcia do pracy z 3.06.1975 r. k. A/1 akt osobowych – w kopercie k. 19, życiorys wnioskodawcy z i 10.11.1977 r. k. 2/A akt osobowych – w kopercie k. 19, kwestionariusz osobowy z 10.11.1977 r. k. 3/A akt osobowych – w kopercie k. 19, uzgodnienie przesunięcia na inne stanowisko z 4.08.1975 r. karta bez nr akt osobowych – w kopercie k. 19, wniosek w sprawie zatrudnienia pracownika z 5.07.1975 r. karta bez nr akt osobowych – w kopercie k. 19, zaświadczenia o zdolności do pracy k. A/5, 7/A cz. A akt osobowych – w kopercie k. 19, skierowanie do pracy k. A/6 akt osobowych – w kopercie k. 19, karta obiegowa zmian (w stosunku przyjęcia) k. B/3 cz. A akt osobowych – w kopercie k. 19, karta obiegowa zmiany (w stosunku zwolnienia) z 20.10.1975 r. karta bez nr cz. A akt osobowych – w kopercie k. 19 cz. B akt osobowych – w kopercie k. 19: umowy o pracę z 4.07.1975 r. i 5.08.1975 r. k. B/4, karta bez nr, arkusz oceny z 25.02.1982 r. k. 12/
Do obowiązków wnioskodawcy na stanowisku dyżurnego ruchu należało m.in. dysponowanie dyżurnymi konduktorskimi zgodnie z turnusem, prowadzenie książki D-1 dokładnie i na bieżąco oraz raportów dziennych przekładając je kierownikowi placówki, właściwe wpisywanie godzin pracy konduktorów do kart pracy, wpisywanie faktycznej godziny odjazdu i przyjazdu autobusu bez względu na ilość minut opóźnienia w karcie drogowej i dzienniku D-1, wydawanie przy odprawie autobusów tablic kierunkowych bocznych i czołowych oraz kart kursowych, prowadzenie dokumentacji z rzeczami znalezionymi, dysponowanie autobusami w zależności od zaistniałej sytuacji, każde zmiany w turnusie pracy muszą być uzgadniane z kierownikiem placówki, każdorazowa odprawa autobusów na stanowisku poprzez ogłaszanie przez megafon oraz w razie uszkodzenia osobista odprawa ze stanowiska / zakres czynności z 6.08.1975 r. k. 2/B cz. B akt osobowych – w kopercie k. 19/
Na stanowisku dyżurnego ruchu do wnioskodawcy należało wysyłanie kierowców na poszczególne linie. Wydawał kartę kursową kierowcy, delegował kierowcę na dany kierunek. /zeznania wnioskodawcy – e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:33:29-01:33:39 w zw. z 00:19:37-00:26:39 – płyta CD k. 27, zeznania świadka W. M.- e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:21:49-01:24:18– płyta CD k. 27
W okresie od 24 października 1975 r. do 13 października 1977 r. wnioskodawca odbywał zasadniczą służbę wojskową. /karta obiegowa zmiany (w stosunku zwolnienia) z 20.10.1975 r. karta bez nr cz. A akt osobowych – w kopercie k. 19, karta powołania do służby wojskowej z 23.09.1975 r. karta bez nr cz. B akt osobowych – w kopercie k. 19, zeznania wnioskodawcy – e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:33:29-01:33:39 w zw. z 00:19:37-00:26:39 – płyta CD k. 27, zaświadczenie k. 3 akt ZUS plik I, zaświadczenie k. 27 akt ZUS plik II/
Zgodnie z umową o pracę od 12 listopada 1977 r. po odbyciu służby wojskowej wnioskodawca został zatrudniony na stanowisku starszego dyspozytora. Na tym stanowisku otrzymywał dodatek funkcyjny. /
podanie o pracę z adnotacją pracodawcy o zatrudnieniu z 10.11.1977 r. k. 1/A akt osobowych – w kopercie k. 19, życiorys wnioskodawcy z i 10.11.1977 r. k. 2/A akt osobowych – w kopercie k. 19, karta obiegowa zmiany (w stosunku przyjęcia) z 11.11.1977 r. karta bez nr cz. A akt osobowych – w kopercie k. 19, umowa o pracę z 10.11.1977 r. karta bez nr cz. B akt osobowych – w kopercie k. 19, kartoteka kontrolna BHP karta bez nr cz. B akt osobowych – w kopercie k. 19/
Do obowiązków wnioskodawcy na stanowisku starszego dyspozytora należała m.in. dokładna znajomość przepisów oraz instrukcji dotyczących wykonywanych prac, wnikliwe załatwianie spraw z zachowaniem drogi służbowej, przestrzeganie przepisów dotyczących dyscypliny pracy, zachowania tajemnicy państwowej i służbowej, przepisów bhp i p.poż., przestrzeganie obowiązujących aktów prawnych ogólnych i wewnętrznych Oddziału i P., systematyczne uzupełnianie wiadomości związanych z wykonywaniem pracy, uczestniczenie w szkoleniach podnoszących kwalifikacje organizowanych przez Oddział i P., zastosowanie się do zaleceń, decyzji i uchwał organizacji społecznych za wiedzą bezpośredniego przełożonego, rozliczanie się w obowiązujących terminach z mienia powierzonego pracownikowi przez Oddział, P., powiadomienie bezpośredniego przełożonego, a w przypadku gdy te nie odnosi skutku, przełożonych wyższego stopnia o wszelkiego rodzaju nadużyciach na szkodę Oddziału, P. oraz stwierdzonych nieprawidłowościach w działalności Oddziału, P., zorganizowanie swego stanowiska pracy na poziomie nowoczesnej organizacji pracy, codzienne analizowanie wykonywanych czynności przez prowadzenie terminarzy prac zaplanowanych i wykonanych. Do czynności wnioskodawcy należała m.in. organizacja zatrudnienia taboru, przyjmowanie zamówień na przewozy masy towarowej, prowadzenie ewidencji zamówień, współpraca z klientami w zakresie świadczonych usług przewozowych i spedycyjnych, kontrola wykorzystania taboru ciężarowego, osobowego i przyczep, prowadzenie zapisów lewej strony książki spedycyjnej, wystawianie (...), kart drogowych osobowych, zleceń najmu autobusu, kierowanie równomiernym zatrudnieniem kierowców, ewidencja, kontrola i analiza godzin pracy kierowców, prowadzenie zapisów w dziennikach D-1: towarowym i osobowym, konfrontacja samochodowych dokumentów najmu pojazdu z załączonymi dokumentami towarzyszącymi jak: listami przewozowymi, protokółami przetrzymania, kartami pracy konwojentów, WZ tankowania i innymi, żądanie od kierowców załączników do kart drogowych – (...) tj. protokołów przetrzymania pod i za rozładunkiem, rozliczanie kierowców z powierzonego zadania przewozowego, oraz wstępna weryfikacja kart drogowych dobowych i (...), w oparciu o zapisy w dzienniku D-1 kontrolowanie stanów licznika wyrywkowo jego ciągłości, przebiegu na poszczególne pojazdy, stwierdzenie sprawności pojazdu pod względem technicznym wg oświadczenia kierowcy na tej podstawie zlecenie wyjazdu kierowcy za jego podpisem w rubryce 20 (...), oraz w karcie drogowej osobowej, zwracanie uwagi na wypadki zaniżania szybkości technicznej, sprawdzenie czy świadczona usługa została prawidłowo potwierdzona, sprawdzanie czy nadawcy nie dokonują zmian w wyznaczonej dyspozycji, sprawdzanie czy świadczone usługi są potwierdzane przez nadawcę i odbiorcę ładunku, sprawdzanie czy w wypadku pustego przebiegu kierowcy zgłaszają się po drodze do placówek spedycyjnych (...) po ładunek celem wykorzystania przebiegu, analizowanie i sprawdzanie czy kierowcy przestrzegają obowiązującego wypoczynku tj. minimum 10 godzin, przy przyjęciu kart drogowych osobowych sprawdzić należy czy kierowca wpisał nr kursów, czy spisane i potwierdzone są zjazdy na bazę, na bieżąco analizować potwierdzanie przewozów szkolnych i pracowniczych, systematycznie przekazywać do weryfikacji karty drogowe, obowiązkowo prowadzić rejestr przekazanych pojazdów do naprawy na Stację Obsługi i przyjętych pojazdów z napraw, składać raporty z pełnionych obowiązków dyspozytora w książce raportów, systematycznie podawać meldunki R-1, R-2 do Zarządu Przedsiębiorstwa w Ł. i Oddziału w S., prowadzić obowiązującą dokumentację określoną w instrukcji o funkcjonowaniu służb przewozów pasażerskich i technicznej w zakresie regularności komunikacji autobusowej (...), współpracować z (...) zakresie przejezdności dróg, kontrolowanie bieżącego spływu kart drogowych osobowych i (...), oraz odpowiedzialność za terminowy spływ dokumentacji, ścisła współpraca z pionem technicznym, dyżurnym ruchu, prace zlecone przez Kierownika P. i Zastępcę, w razie nieobecności Kierownika P. po godz. 15.00 dyspozytor odpowiedzialny jest za ład, porządek, dyscyplinę pracy na terenie /
zakres obowiązków, uprawnień i odpowiedzialności na stanowisku starszego dyspozytora karta bez nr, zakres czynności i odpowiedzialności na tym stanowisku 20a/B cz. B akt osobowych – w kopercie k. 19/
W okresie zatrudnienia na stanowiskach dyżurnego ruchu oraz dyspozytora wnioskodawca nie sprawował nadzoru nad kierowcami. /
zeznania świadka W. M.- e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:21:49-01:24:18– płyta CD k. 27, /zeznania wnioskodawcy – e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:33:39 -01:35:06 – płyta CD k. 27/
Rozliczał tylko pracę kierowców autobusów, konduktorów, był odpowiedzialny za opracowywanie rozkładów jazdy, obsługę turystyki, wynajem autobusów na wycieczki. Wystawiał karty drogowe, obliczał czas pracy kierowcy, przyjmował zlecenia na wycieczki, turystykę. Był związany tylko z ruchem osobowym.
/zeznania wnioskodawcy – e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:33:29-01:33:39 w zw. z 00:19:37-00:26:39, 00:34:34-00:44:09 – płyta CD k. 27, zeznania świadka W. M.- e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:15:24-01:19:38, 01:19:38– 01:21:49, 01:21:49-01:24:18– płyta CD k. 27/
Z dniem 1 maja 1978 r. wnioskodawca został przeszeregowany na stanowisko kierownika samodzielnej sekcji przewozów pasażerskich. Na tym stanowisku otrzymywał dodatek funkcyjny.
/pismo w sprawie przeszeregowania z 8.04.1978 r. cz. B akt osobowych – w kopercie k. 19, angaż z 15.04.1978 r. cz. B akt osobowych – w kopercie k. 19/
Do zakresu zadań wnioskodawcy na tym stanowisku należały obowiązki tożsame do obowiązków powierzonych mu na stanowisku starszego dyspozytora. Do czynności wnioskodawcy należało m.in. wprowadzenie zasad, kierunków i metod rozwoju przewozów pasażerskich zgodnie z wytycznymi przedsiębiorstwa, organizowanie przewozów, badanie i analiza patków pasażerskich i potrzeb komunikacji autobusowej oraz wnioskowanie w sprawach uruchomienia nowych linii czy kursów, badanie frekwencji podróżnych i rentowności linii autobusowych oraz wnioskowanie w tym zakresie, opracowywanie rozkładów jazdy w regularnej komunikacji autobusowej w przewozach pracowniczych, dokonywanie poprawek i zmian w (...) wynikających z potrzeb terenu, prowadzenie spraw dotyczących eksploatacji dróg i mostów na liniach (...), przygotowywanie aktualnych kart kursowych, tabel, opłat, współpraca z dyspozytorami z zakresu ruchu osobowego, prowadzenie obowiązującej sprawozdawczości, nadzór i kontrola jakości świadczonych usług pod względem regularności i punktualności, estetyki i czystości a autobusach, współudział w organizowaniu szkolenia pracowników służby ruchu, prowadzenie spraw urządzeń ruchowych (ewidencja słupków, znaków przystankowych, tabliczek przystankowych oraz tablic kierunkowych, czuwanie nad ich estetycznym wyglądem, uzupełnienie i wymiana w miarę zachodzących potrzeb), prowadzenie spraw wyposażenia autobusów (w tablice opłat, urządzeń wewnątrz autobusów, przepisy dla podróżnych), prowadzenie spraw dworców autobusowych, poczekalni, oraz pomieszczeń noclegowych z punktu widzenia potrzeb oraz wnioskowanie w tym zakresie, odpowiedzialność za ład, czystość i porządek na dworcu, organizacja przewozów i prowadzenie badań w zakresie potrzeb przewozowych i patków pasażerskich oraz ich biletowanie, opracowywanie rozkładów jazdy na podstawie systemu i układu sieci komunikacji pasażerskiej ustalonych przez Zarząd (...) dla terenu obsługiwanego przez Oddział, wnioskowanie w zakresie rozwoju transportu pasażerskiego Oddziału, wnioskowanie do (...) w zakresie uruchomienia lub kasowanie linii komunikacyjnych oraz organizacji przewozów pasażerskich w ramach (...) i przewozów nieregularnych, prowadzenie spraw organizacyjnych a w zakresie rozbudowy zaplecza eksploatacyjnego jak np. dworców, przystanków, kas biletowych, kas konduktorskich, określenie potrzeb w zakresie zaopatrzenia wyposażenia eksploatacyjno-technicznego/automaty, kasowniki, radiotelefony itp., współpraca z komórka ekonomiczną w opracowywaniu planów techniczno –przewozowo-finansowych, prowadzenie spraw dotyczących skarg i wniosków, analiza raportów rewizorskich, wnioskowanie w zakresie udzielanych kar oraz udzielanie odpowiedzi, nadzór nad terminowością rozliczeń konduktorów przez kasy konduktorskie, nadzór nad pracą kas konduktorskich, biletowych, wykonywanie innych prac zleconych przez kierownika i przełożonych /
zakres obowiązków, uprawnień i odpowiedzialności na stanowisku kierownika samodzielnej sekcji przewozów pasażerskich k. 2b/B, zakres czynności i odpowiedzialności na tym stanowisku z 10.05.1978 r. karta bez nr – w kopercie k.19/
W okresie zatrudnienia wnioskodawcy na stanowisku kierownika samodzielnej sekcji przewozów pasażerskich podlegali mu kierowcy, kasjerki, weryfikator, fakturzystka, statystka. Do dotychczasowych doszły mu dodatkowo obowiązki fakturowania, rozliczania czasu pracy kierowców, kasjerek, dyspozytorów i opracowywania turnusów prac, naliczania godzin, zatwierdzania usług. Wnioskodawca pracował w pełnym wymiarze czasu pracy, czasem w ponadnormatywnym. Czasem pełnił funkcję zastępcy kierownika stacji obsługi.
/zeznania wnioskodawcy – e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:33:29-01:33:39 w zw. z 00:19:37-00:26:39, 00:34:34-00:44:09 – płyta CD k. 27/
Z dniem 1 czerwca 1979 r. wnioskodawca został przeszeregowany na stanowisko kierownika działu przewozów pasażerskich. Kolejnymi angażami zmieniano wnioskodawcy stawki osobistego zaszeregowania, otrzymywał dodatek funkcyjny. W przypadku nieobecności kierownika placówki pełnił w zastępstwie obowiązki tej osoby, w ograniczonym zakresie. /angaże z 24.05.1979 r., 24.01.1980 r., 25.09.1980 r., 28.10.1980 r., 7.08.1981 r., 28.04.1982 r., 18.10.1982 r., 1.07.1983 r., 28.09.1983 r., 18.12.1984 r., 2.09.1985 r., 2.05.1986 r., 12.09.1986 r., 29.09.1986 r., 09. 12.1986 r., 3.08.1987 r., 8.10.1987 r., 28.01.1988 r., 23.06.1988 r., 24.10.1988 r., 16.11.1988 r., 30.03.1989 r., cz. B akt osobowych karty bez nr, k. 12 - w kopercie k. 19, pismo z 9.11.1983 r. k. 12 cz. A akt osobowych – w kopercie k. 19/
Do obowiązków wnioskodawcy na stanowisku kierownika działu przewozów pasażerskich należało m.in. kierowanie całokształtem spraw działu, prawidłowe organizowanie jego działania, podział pracy i spraw między podległych pracowników, opracowywanie i realizowanie planów prac działu, zabezpieczających wykonanie zadań Oddziału, koordynowanie podległych pracowników. Do podstawowych czynności wnioskodawcy należało m.in. prowadzenie badań w zakresie potrzeb przewozowych potoków pasażerskich i kierunków nasilania komunikacji, opracowywanie rozkładów jazdy na podstawie założeń, systemu i układu sieci komunikacji pasażerskiej ustalonych przez Oddział (...) dla terenu obsługiwanego przez P.. Do czynności w zakresie dyspozycji taborem należało m.in. podejmowanie środków do likwidacji zakłóceń w przewozach dla utrzymania regularności i ciągłości przewozów, prowadzenie szczegółowej weryfikacji dokumentów przewozowych, w zakresie urządzeń komunikacyjnych: prowadzenie całokształtu spraw związanych z prawidłowym funkcjonowaniem urządzeń komunikacyjnych, sprawowanie nadzoru na punktualnością odjazdów autobusów w obsłudze (...) oraz w obsłudze przewozów zamkniętych, w zakresie gospodarki biletowej: prowadzenie ewidencji i zamawianie potrzebnych asortymentów i ilości biletów wg ustalonego normatywu zużycia i dokumentów obrotu, prowadzenie ewidencji kontrolnej obrotu i zapasu biletów oraz druków ścisłego zarachowania w kasie biletowej i konduktorskiej, w zakresie obrony cywilnej: opracowywanie i zabezpieczeni rozkładu jazdy niezbędnego do realizacji rozśrodkowanie ludności i załogi, w zakresie obowiązków z tytułu kontroli i nadzoru: systematyczne czuwanie nad prawidłowym funkcjonowaniem D. (...) itd. /
zakres obowiązków, uprawnień i odpowiedzialności na stanowisku działu przewozów pasażerskich
z 12.11.1979 r. k. 2c/B, aneks do zakresu czynności z 19.07.1986 r. cz. B akt osobowych karta bez nr, aneks do zakresu czynności z 31.12.1986 r. karta bez nr cz. B akt osobowych – w kopercie k. 19/
Wnioskodawca wykonywał te zadania, które były mu powierzone na stanowisku kierownika samodzielnej sekcji przewozów pasażerskich. Pracował wówczas w budynku biurowym kontenerowym. Później doszły mu jeszcze obowiązki techniczne, czyli obsługa techniczna, zatrudnienie mechaników, tworzenie turnusów prac dla mechaników. Zaczęli mi podlegać mechanicy. Na stacji obsługi była praca dwuzmianowa. W tym czasie podlegali mu oprócz kierowców, kasjerek, weryfikatora, fakturzystki, statystki także pracownicy stacji obsługi. Pracę wówczas wykonywał na stacji obsługi tzn. pracował w kontenerze ale chodził sprawdzać też stację obsługi
/zeznania wnioskodawcy – e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:33:29-01:33:39 w zw. z 00:34:34-00:44:09 – płyta CD k. 27/
Z dniem 20 czerwca 1989 r. wnioskodawcy oprócz stanowiska kierownika działu przewozów pasażerskich powierzono dodatkowo obowiązki zastępcy kierownika P. Terenowej w Ł.. Kolejnymi angażami zmieniano wnioskodawcy stawki osobistego zaszeregowania, otrzymywał dodatek funkcyjny. /angaże z 22.06.1989 r., 1.04.1989 r., 15.09.1989 r., 26.02.1990 r., 28.03.1990 r., 7.06.1990 r., 1.07.1990 r., 28.12.1990 r., 1.06.1991 r., 23.01.1992 r., 28.02.1992 r., 30.06.1992 r., 14.12.1992 r., 17.03.1993 r., 22.09.1993 r., 18.04.1994 r., 29.12.1994 r.,27.04.1995 r., 29.04.1996 r., 13.01.1997 r., 23.04.1997 r., 27.06.1997 r., 18.12.1997 r., 31.12.1998 r., 26.05.1999 r. cz. B akt osobowych karty bez nr- w kopercie k. 19/
Z dniem 1 marca 2005 r. wnioskodawca został przeszeregowany na stanowisko kierownika P. Terenowej w Ł.. Otrzymywał dodatek funkcyjny. / angaże z 25.02.2005 r., 18.11.2005 r., 1.06.2015 r. karty bez numeru cz. B akt osobowych – w kopercie k. 19/
Wnioskodawca nie był oddelegowywany do innej pracy. Na stanowiskach kierowniczych był odpowiedzialny na komunikację w całym powiecie (...). Miał nadzór nad wszystkimi kierowcami ruchu osobowego. Podlegli mu kierowcy jeździli autobusami dużymi, powyżej 40 miejsc. Była to komunikacja międzymiastowa. /zeznania wnioskodawcy – e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:33:29-01:33:39 w zw. z 00:19:37-00:26:39 – płyta CD k. 27/
W okresie zatrudnienia na stanowiskach kierowniczych wnioskodawca często pracował w ponadnormatywnym czasie pracy. /zeznania wnioskodawcy – e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:33:29-01:33:39 w zw. z 00:19:37-00:26:39, 00:26:39 – 00:34:34 – płyta CD k. 27, zeznania świadka J. G. e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:07:37- 01:14:32 – płyta CD k. 27/
Przede wszystkim wnioskodawca planował pracę kierowców, ustalał grafiki, rozkłady jazdy. /zeznania świadka W. M.- e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:15:24-01:19:38, 01:19:38– -1:21:49– płyta CD k. 27, zeznania świadka M. R. - e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:24:18-01:27:24, 01:27:24-01:30:52 - płyta CD k. 27
Do obowiązków wnioskodawcy należał m.in. nadzór nad sprawnością techniczną autobusów. Przebywał wówczas na warsztacie będąc w kontakcie ze stacją obsługi. Nie miał wydzielonego miejsca siedzącego w warsztacie za biurkiem. Oprócz tego przebywał na dworcu, który mu podlegał. W ramach organizowania komunikacji na poszczególnych odcinkach musiał kontaktować się z przedstawicielami samochodów gminy i powiatu. Dodatkowo sprawdzał dokumentację kierowców, był odpowiedzialny za ważność tych dokumentów. Podlegało mu 150 autobusów. Odpowiadał też za punktualność jazdy, za skargi, za nadużycia. Bardzo często jeździł na kontrole wyjazdowe kierowców i autobusów liniowych. Mógł kontrolować wszystkich kierowców. Kontrolował w autobusie czy kierowcy wydają bilety oraz punktualność kursów. /zeznania wnioskodawcy – e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:33:29-01:33:39 w zw. z 00:26:39 – 00:34:34 – płyta CD k. 27, zeznania świadka J. G. e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:33:29-01:33:39 w zw. z 01:07:37- 01:14:32 – płyta CD k. 27, zeznania świadka W. M.- e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:15:24-01:19:38, 01:19:38– 01:21:49– płyta CD k. 27/
Kontrolował trzeźwość kierowców. Zajmował się też kontrolą kwater w nocy. /zeznania świadka J. G. e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:07:37- 01:14:32 – płyta CD k. 27, zeznania świadka M. R. - e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:24:18-01:27:24, 01:27:24-01:30:52 - płyta CD k. 27/
W skali miesiąca wnioskodawca wykonywał 5-6 kontroli na zajezdni i 2-3 wyjazdowe. / zeznania świadka J. G. e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:14:32-01:15:24 - płyta CD k. 27/
Wnioskodawca zajmował się też rozkładami jazdy, rozwoził te rozkłady na przystanki. Zajmował się przygotowywaniem słupków do rozkładu jazdy, rozwożeniem tych słupków na przystanki. / zeznania świadka W. M.- e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:15:24-01:19:38– płyta CD k. 27, zeznania świadka M. R. - e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:24:18-01:27:24 - płyta CD k. 27/
Na stanowiskach kierowniczych pod wnioskodawcę podlegali oprócz kierowców autobusów m.in. kasjerki biletowe, weryfikator, fakturzystka, 3 kasjerki konduktorskie. Pracę wykonywał w znajdującym się na zajezdni w Ł. kontenerze, w którym było zimno. Dopiero od około 2000 r. pracuje w pomieszczeniu przy biurku. /zeznania wnioskodawcy – e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:33:29-01:33:39 w zw. 00:34:34 – 00:44:09– płyta CD k. 27, zeznania świadka J. G. e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:07:37- 01:14:32 – płyta CD k. 27/
W toku zatrudnienia na początku podlegało wnioskodawcy 50 kierowców, 20 konduktorów, 5 dyspozytorów, 12 pracowników biurowych. /zeznania wnioskodawcy – e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:33:29-01:33:39 w zw. 00:34:34 – 00:44:09– płyta CD k. 27, zeznania świadka M. R. - e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:24:18-01:27:24 - płyta CD k. 27/
Na stałe nigdy mu nie podlegali pracownicy stacji obsługi. /zeznania świadka J. G. e-protokół rozprawy z 5.02.2016 r. 01:07:37- 01:14:32 – płyta CD k. 27/
W dniu 21 listopada 2014 r. Przedsiębiorstwo (...) spółka z o.o. w S. wystawiło wnioskodawcy świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych, w którym zaświadczyło, że w okresie zatrudnienia wnioskodawcy w tym zakładzie od 5 lipca 1975 r. do 29 lutego 2005 r. wykonywał on stale i w pełnym wymiarze czasu pracy prace z tytułu nadzoru i kontroli jakości świadczonych usług przez kierowców autobusów w zakresie potrzeb przewozowych (prowadzenie miesięcznych harmonogramów pracy kierowców autobusów, nadzór nad ich czasem pracy, nadzór nad prawidłowym prowadzeniem dokumentów przewozowych przez kierowców autobusów, nadzór nad terminowością i jakością wykonywania zadań przewozowych) wymienione w wykazie A dziale XIV poz. 24 wykazu stanowiącego załącznik nr 1 do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., nr 8, poz. 43) na stanowiskach: dyżurny ruchu, starszy dyspozytor, kierownik samodzielnej sekcji przewozów pasażerskich, kierownik działu przewozów pasażerskich oraz na stanowisku kierownik działu przewozów pasażerskich i zastępca kierownika P. Terenowej w Ł. wymienionych w wykazie A dziale XIV poz. 24 wykazu stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia nr 64 Ministra Komunikacji z dnia 29 czerwca 1983 r. w sprawie prac w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu komunikacji, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej (Dz. Urz. Ministerstwa Komunikacji Nr 10, poza. 77 z 1983 r.) /świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych k. 6 a/c cz. C akt osobowych – w kopercie k. 19/.
Powyższych ustaleń Sąd dokonał na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach organu rentowego, których prawdziwości żadna ze stron nie kwestionowała, oraz w oparciu o zeznania świadków i przesłuchanie wnioskodawcy.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje :
Odwołanie jest niezasadne.
Zgodnie z art.184 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U z 2015 r. poz. 748 z późn. zm.) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:
1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz
2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.
Przepis art.184 ust.2 cytowanej ustawy stanowi, że emerytura, o której mowa w ust.1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.
Z przepisu art.32 ust.1 tej ustawy wynika, że ubezpieczonym będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1.
W myśl art.32 ust.2 ustawy dla celów ustalenia tych uprawnień za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.
Zasady przechodzenia na wcześniejsze emerytury oraz wykazy stanowisk do tego uprawniających określa Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., nr 8, poz. 43 z późn. zm).
Według treści § 3 i 4 tego rozporządzenia za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia. Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:
1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn;
2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.
Powołany wykaz A wskazuje wszystkie te prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego. Dodatkowo § 1 ust. 2 rozporządzenia stanowi, iż właściwi ministrowie, kierownicy urzędów centralnych ustalają w podległych i nadzorowanych zakładach pracy stanowiska pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazach A i B.
Analiza treści wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. wskazuje, iż do prac w warunkach szczególnych należy wymieniona w dziale XIV (zatytułowanym „Prace różne”) pod poz. 24 „kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie”. Praca tego rodzaju została wyszczególniona także w dziale pod poz. 24 pkt. 1 wykazu A stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia nr 64 Ministra Komunikacji z dnia 29 czerwca 1983 r. w sprawie prac w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu komunikacji, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej.
Stosownie zaś do treści § 2 ust.1 rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach w nim określonych są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest - w myśl § 2 ust. 2 - świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawione według określonego wzoru lub świadectwo pracy, w którym zakład pracy stwierdza charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach.
Wymagany do uzyskania emerytury okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn ustala się zgodnie z zasadami określonymi w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. I tak na podstawie art.5 ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przy ustalaniu prawa do emerytury i renty i obliczaniu ich wysokości uwzględnia się, z zastrzeżeniem ust.2-5, następujące okresy: składkowe, o których mowa w art. 6; oraz nieskładkowe, o których mowa w art. 7.
Z mocy art.10 ust.1 przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również traktując je, z zastrzeżeniem art.56, jak okresy składkowe:
1)okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki,
2)przypadające przed dniem 1 lipca 1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia,
3)przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia,
jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.
W rozpoznawanej sprawie wnioskodawca spełnił warunek do uzyskania emerytury w zakresie ukończenia wymaganego wieku emerytalnego 60 lat, który to wiek osiągnął w dniu 20 kwietnia 2013 r.
Spór dotyczył posiadania przez ubezpieczonego na dzień 1 stycznia 1999 r. ogólnego stażu pracy w ilości 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych oraz stażu pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze w ilości 15 lat.
Organ rentowy uznał wnioskodawcy za udowodniony ogólny staż pracy w wymiarze 23 lat, 4 miesięcy i 29 dni okresów składkowych, natomiast w stażu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze ZUS nie uwzględnił żadnego okresu.
W pierwszej kolejności zbadania wymagała kwestia czy wnioskodawca posiada wymagany 25-letni staż ubezpieczeniowy. Wnioskodawca domagał się uwzględnienia w stażu ubezpieczeniowym okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w latach w gospodarstwie rolnym rodziców w latach 1969 – 1975. Przedmiotem analizy Sądu Okręgowego było wobec tego czy jako okresy pracy w gospodarstwie rolnym może być potraktowany okres od 21 kwietnia 1969r. (to jest po ukończeniu 16 roku życia) do 4 lipca 1975 r. (to jest daty podjęcia przez wnioskodawcę pierwszej pracy zarobkowej).
Przypomnienia w tym miejscu wymaga utrwalony w orzecznictwie pogląd, że o stałości pracy domownika w gospodarstwie rolnym decyduje zachowanie gotowości do świadczenia jej na rzecz gospodarstwa osoby bliskiej w wymiarze czasu stosownym do zakładanego przez rolnika prawidłowego jego funkcjonowania z uzupełnieniem, że wymiar tego czasu powinien sięgać co najmniej połowy pełnego wymiaru czasu pracy / por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2011 r. sygn. II UK 305/10, opubl. LEX nr 852557/. Oznacza to, że okres pracy w gospodarstwie rolnym podlega uwzględnieniu także wówczas, gdy praca faktycznie nie była codziennie wykonywana, lecz wnioskodawca gotów był tę pracę codziennie wykonywać w wymiarze co najmniej 4 godzin dziennie, tj. był dyspozycyjny w tym zakresie. Do uwzględnienia, przy ustalaniu prawa do emerytury, przypadającego przed 1 stycznia 1983 r. okresu pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, na zasadach określonych w art. 10 ust. 1 ustawy, wystarczającym jest przy tym wykazanie przez ubezpieczonego jedynie faktu pracy w gospodarstwie rolnym. Przepis art. 10 ust. 1 pkt 3 nie zawiera żadnych innych warunków; w szczególności nie uzależnia możliwości zaliczenia takiego okresu od potwierdzenia opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników przez rolnika, w którego gospodarstwie rolnym była świadczona praca / por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach dnia z dnia 16 kwietnia 2009 r. sygn. III AUa 5187/08, opubl: Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Katowicach rok 2010, Nr 1, poz. 4/.
W ocenie Sądu, w świetle poczynionych ustaleń, spełnione zostały podstawy do tego, aby jako okresy pracy w gospodarstwie rolnym uznać wnioskodawcy okresy pracy przypadające na przestrzeni lat 1969-1975 co najmniej w okresach wakacyjnych tj. od 1 lipca do 31 sierpnia 1969 r., od 1 lipca do 31 sierpnia 1970 r., od 1 lipca do 31 sierpnia 1971 r., w okresie od 25 maja 1972 r. (tj. od dnia następującego po dniu ukończenia Liceum) do dnia 2 września 1973 r. (tj. do dnia poprzedzającego dzień podjęcia nauki w Studium) oraz w okresie wakacyjnym od 1 lipca 1974 r. do 31 sierpnia 1974 r. W świetle zeznań przesłuchanych w sprawie świadków wnioskodawca ponad wszelką wątpliwość pracę w gospodarstwie rolnym rodziców wykonywał stale, w wymiarze co najmniej 4 godzin dziennie. Ocenę tę potwierdza fakt, że rodzice wnioskodawcy byli właścicielami gospodarstwa o pow. około 10 ha, gospodarstwem tym zajmowali się z pomocą wnioskodawcy i - w mniejszym zakresie - jego młodszego brata, zaś w bardzo ograniczonym zakresie w pracach uczestniczyła także babka wnioskodawcy.
Ustalenia Sądu dokonane w przedmiotowej sprawie wykazały, że w gospodarstwie rolnym rodziców wnioskodawcy hodowano zwierzęta, uprawiano warzywa i zboże, zaś wnioskodawca w spornych latach 1969-1975 uczęszczał od września 1969 r. do 24 maja 1972 r. do liceum, do którego dojeżdżał rowerem co zajmowało mu około 20 minut w jedną stronę, a pracami w gospodarstwie zajmował się po powrocie ze szkoły, weekendy i Ś.. Opisany przez wnioskodawcę wymiar pracy w gospodarstwie rolnym, w tym ilość zadań przy codziennym obrządku zwierząt i prace sezonowe, pozwalają na uznanie, że w wymienionych okresach wykonywanie przez wnioskodawcę pracy w wymiarze co najmniej połowy pełnego wymiaru czasu pracy było znaczącym dla funkcjonowania gospodarstwa.
Uwzględnienie ubezpieczonemu wymienionych okresów pracy w gospodarstwie rolnym pozwala na uznanie, że posiada on okres uprawniający do emerytury wynoszący co najmniej 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych.
Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie pozwalał natomiast na uznanie, że wnioskodawca legitymuje się wymaganym stażem co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.
Odnosząc się do powyższej spornej kwestii należy zwrócić uwagę, iż świadectwo pracy w warunkach szczególnych wydane pracownikowi przez pracodawcę z zachowaniem warunków przewidzianych normą § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. stanowi domniemanie i podstawę do przyjęcia, iż okres pracy w nim podany jest okresem pracy w warunkach szczególnych. Samo jednakże posiadanie świadectwa pracy potwierdzającego wykonywanie zatrudnienia w warunkach szczególnych organu rentowego nie wiąże i nie przesądza automatycznie o przyznaniu świadczenia emerytalnego na podstawie art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach w postępowaniu sądowym traktuje się jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dokument taki może być więc weryfikowany pod kątem prawdziwości wskazanych w nim faktów / por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 4 listopada 2008 r. sygn. III AUa 3113/08, opubl. LEX nr 552003; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 30 listopada 2006 r. sygn. III AUa 466/06, opubl: Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Katowicach rok 2007, Nr 3, poz. 8; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 24 września 2008 r. sygn. III AUa 795/08, opubl: Orzecznictwo Sądów Apelacji B. rok 2008, Nr 4, str. 60/.
Jednocześnie w judykaturze ugruntowane jest stanowisko, iż regulacja § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. statuująca ograniczenia dowodowe nie ma zastosowania w postępowaniu odwoławczym przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych. W konsekwencji okoliczność i okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach sąd uprawniony jest ustalać także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy, w tym nawet zeznaniami świadków / por. uchwała Sądu Najwyższego z 27 maja 1985 r. III UZP 5/85; uchwała Sądu Najwyższego z 10 marca 1984 r. III UZP 6/84; wyrok Sądu Najwyższego z 30 marca 2000 r. II UKN 446/99, opubl. OSNAPiUS 2001, nr 18, poz. 562/.
Mając na uwadze przytoczonej wyżej przepisy i poglądy judykatury Sąd przeprowadził postępowanie dowodowe obejmujące analizę złożonej do akt sprawy dokumentacji pracowniczej, przeprowadził dowód z zeznań świadków i z przesłuchania wnioskodawcy.
W przedmiotowej sprawie wnioskodawca żądał zaliczenia do stażu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych całego okresu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) Spółka z o.o. w S. w okresie od 5 lipca 1975r. do 29 lutego 2005 r. na stanowiskach: dyżurny ruchu, starszy dyspozytor, Kierownik Samodzielnej Sekcji (...), Kierownik D. (...), Zastępca Kierownika P. Terenowej w Ł.. Miarodajnym dla ustalenia okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych bez wątpienia jest okres do dnia 31 grudnia 1998 r.
Odnosząc się do powyższego spornego okresu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) spółce z o.o. w S. zaznaczenia wymaga, że pracodawca jako okres pracy w warunkach szczególnych w świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych poświadczył wnioskodawcy okres zatrudnienia od 5 lipca 1975 r. do 29 lutego 2005 r. na stanowiskach: dyżurny ruchu, starszy dyspozytor, kierownik samodzielnej sekcji przewozów pasażerskich, kierownik działu przewozów pasażerskich oraz na stanowisku kierownik działu przewozów pasażerskich i zastępca kierownika P. Terenowej w Ł. wymienionych w wykazie A dziale XIV poz. 24 wykazu stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia nr 64 Ministra Komunikacji z dnia 29 czerwca 1983 r. w sprawie prac w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu komunikacji, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej (Dz. Urz. Ministerstwa Komunikacji Nr 10, poza. 77 z 1983 r.)
Z ustaleń jednak wynika, że wnioskodawca w spornym okresie zajmował kolejno stanowiska: dyżurny ruchu (od 5 lipca 1975 r. do 23 października 1975 r.), starszy dyspozytor (po wojsku od 12 listopada 1977 r. do 30 kwietnia 1978 r.), kierownik samodzielnej sekcji przewozów pasażerskich (od 1 maja 1978 r. do 31 maja 1979 r.), kierownik działu przewozów pasażerskich (od 1 czerwca 1979 r. do 19 czerwca 1989 r.), zastępca kierownika P. Terenowej w Ł. (od 20 czerwca 1989 r. do 31 grudnia 1998 r.).
Okresy pracy na wskazanych stanowiskach nie mogły być wnioskodawcy zaliczone do okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach, gdyż wykonywane przez niego w tym czasie prace nie zostały objęte wykazem prac uprawniających do niższego wieku emerytalnego.
Materiał dowodowy zebrany w sprawie nie daje bowiem dostatecznych podstaw do przyjęcia, iż wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przebywał w środowisku pracy, w którym zatrudnieni są pracownicy wykonujący prace w szczególnych warunkach.
Praca wnioskodawcy stanowisku dyżurnego ruchu polegała bowiem głównie na wysyłaniu kierowców na poszczególne linie, wydawaniu kart kursowych kierowcom, na stanowisku starszego dyspozytora wnioskodawcy do dotychczasowych obowiązków doszło opracowywanie rozkładów jazdy, obsługa turystyki, wynajem autobusów na wycieczki.
Materiał dowodowy zgromadzony w sprawie wykazał, że ani na stanowisku dyżurnego ruchu ani na stanowisku dyspozytora wnioskodawca nie był przełożonym kierowców, zaś w okresie pracy na stanowisku kierownika samodzielnej sekcji przewozów pasażerskich, oprócz dotychczasowych obowiązków, doszło mu fakturowanie, rozliczanie czasu pracy kierowców, kasjerek, dyspozytorów, opracowywanie turnusów prac, naliczanie godzin, zatwierdzanie usług.
Ustalenia Sądu dokonane w sprawie wykazały także, że na stanowisku kierownika samodzielnej sekcji przewozów pasażerskich wnioskodawcy podlegali kierowcy, kasjerki, weryfikator, fakturzystka, statystka, na stanowisku kierownika działu przewozów pasażerskich wnioskodawca wykonywał te same zadania co na stanowisku kierownika samodzielnej sekcji przewozów pasażerskich - pracował wówczas w budynku biurowym kontenerowym, zaś później doszły mu jeszcze obowiązki techniczne, czyli obsługa techniczna; w tym czasie podlegali mu oprócz kierowców, kasjerek, weryfikatora, fakturzystki, statystki także pracownicy stacji obsługi.
Z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika także, że z dniem 1 marca 2005 r. wnioskodawca został przeszeregowany na stanowisko kierownika placówki terenowej w Ł., że w skali miesiąca wnioskodawca wykonywał 5-6 kontroli na zajezdni i 2-3 wyjazdowe.
W ocenie Sądu rozpoznającego przedmiotową sprawę nie można zatem przyjąć, iż odwołujący się wykonywał wyłącznie czynności kontroli i dozoru, o jakich mowa w analizowanym przepisie.
Przede wszystkim lektura zakresów czynności pozwala wnioskować, iż wnioskodawca, poza czynności kontroli i dozoru wykonywanymi bezpośrednio w terenie, był zobowiązany do realizacji także czynności biurowo - administracyjnych. Wykonywanie takich czynności jak wypełnienie dokumentów, sporządzanie grafików, ustawianie i rozliczanie godzin pracy, usług, fakturowanie, zajmowały wnioskodawcy znaczącą część czasu jego pracy na 8-godzinny dzień pracy.
Nie można przy tym pominąć, co stwierdził sam wnioskodawca, iż na terenie zajezdni w Ł. był kontener, w którym wnioskodawca świadczył pracę. Nie można także pominąć faktu, co wynika z zeznań świadków, że wnioskodawcy służbowo podlegali także pracownicy umysłowi, wykonujący przede wszystkim prace biurowo - administracyjne, a zatem nie wszystkie z nadzorowanych przez wnioskodawcę prac można zakwalifikować jako prace na stanowiskach, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach.
Powyższe nie pozwala na uznanie, że wykonywana w spornym okresie praca swoim rodzajem odpowiada pracy wymienionej w dziale XIV poz. 24 wykazu stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.
Podkreślenia wymaga, że o uprawnieniach pracownika do emerytury na warunkach przewidzianych w rozporządzeniu decyduje łączne spełnienie określonych w nim przesłanek. Nie jest przy tym wystarczające do uznania wykonywanej pracy za pracę w szczególnych warunkach samo tylko przekonanie pracownika, że praca ma takich charakter. Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy (rzeczywiście wykonywanych zadań pracowniczych). Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. / por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2001 r., sygn. II UKN 598/00, opubl. OSNP 2003/17/419; por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2009 r. sygn. I PK 194/08, opubl. OSNP 2010/23-24/281/.
Nie jest natomiast dopuszczalne uwzględnianie przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika, przez co tak zatrudniony nie spełniał koniecznego warunku dla uzyskania wcześniejszych uprawnień emerytalnych, jakim było stałe wykonywanie pracy szkodliwej w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na zajmowanym stanowisku pracy / por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 czerwca 2008 r. sygn. II UK 306/07, opubl. OSNP 2009/21-22/290/.
W tej sytuacji brak podstaw do uznania za pracę w warunkach szczególnych pracy świadczonej przez wnioskodawcę na stanowiskach: dyżurny ruchu, starszy dyspozytor, kierownik samodzielnej sekcji przewozów pasażerskich, kierownik działu przewozów pasażerskich, zastępca kierownika P. Terenowej w Ł., skoro czynności wykonywane przez wnioskodawcę na tych stanowiskach swoim rodzajem nie odpowiadają żadnej z pracy wymienionych w wykazie A stanowiącym załącznik do zarządzenia nr 64 Ministra Komunikacji z dnia 29 czerwca 1983 r. W szczególności nie można uznać, że były to „kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie”, gdyż nie można uznać że pracę tego rodzaju, na takim stanowisku, wnioskodawca wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.
Reasumując, ubezpieczony w postępowaniu nie wykazał, że legitymuje się stażem pracy w szczególnych warunkach w wymiarze co najmniej 15 lat.
W konsekwencji, na podstawie art.477 14 § 1 k.p.c., Sąd oddalił odwołanie jako bezzasadne.