UZASADNIENIE

Skarżący J. A. wniósł odwołanie od decyzji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia 21 sierpnia 2015r., znak (...), odmawiającej mu prawa do emerytury w wieku emerytalnym niższym od powszechnego. Skarżący podniósł, że wbrew ustaleniom pozwanego co do stażu ogólnego pracował przez cały okres zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) Spółce z o.o. z siedzibą w O. (dalej (...) w O.), następcy prawnym Przedsiębiorstwa (...) w O., poza przebywaniem na urlopie bezpłatnym w dniach 30 grudnia 1991r. oraz 16 i 17 grudnia 1992r. Co do stażu pracy w warunkach szczególnych ubezpieczony twierdził, że pracował jako spawacz w powyższym zakładzie, na dowód czego wniósł o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków.

Pozwany w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie. Powołano się na art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (obecnie Dz.U. z 2015r., poz. 748 ze zm.; dalej: ustawa emerytalna) oraz na rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43 ze zmianami; dalej: rozporządzenie RM z 1983r.). Pozwany przyznał, że wnioskodawca ukończył 60 lat i nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego. Kwestionowano natomiast wykazanie 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych na dzień 1 stycznia 1999r., przyjmując za udowodnione 24 lata, 5 m-cy i 20 dni ogólnego stażu pracy. Organ rentowy wyłączył skarżącemu okresy urlopu bezpłatnego z zatrudnienia w (...) w O., w oparciu o karty wynagrodzeń – braki danych w zakresie wypłaconego wynagrodzenia za pracę. Po drugie pozwany uznał za udowodniony staż pracy w warunkach szczególnych tylko okres zatrudnienia w (...) S.A, co łącznie do dnia 31 grudnia 1998r. stanowiło 4 lata i 5 m-cy takiej pracy. Nie zaliczono skarżącemu żadnego okresu pracy z zatrudnienia w (...) w O. podnosząc, iż z przedłożonych świadectw pracy z tego okresu zatrudnienia nie wynika stanowisko spawacza gazowego rur, tak jak podnosi skarżący oraz świadkowie w złożonych zeznaniach w trakcie postępowania administracyjnego. Nadto pozwany zaznaczył, że zeznania świadków na etapie postępowania przed organem rentowym nie stanowią środka dowodowego.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Skarżący J. A. urodził się w dniu (...), zatem w dniu (...) 2015r. ukończył 60 lat.

(bezsporne)

W dniu 27 lipca 2015r. skarżący złożył wniosek o emeryturę. Zaskarżoną decyzją z dnia 21 sierpnia 2015r. odmówiono skarżącemu wnioskowanego świadczenia z uwagi na nieudokumentowanie 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych oraz 15 lat pracy w warunkach szczególnych na dzień 1 stycznia 1999r. Pozwany przyjął za udowodnione 24 lata, 5 m-cy i 20 dni okresów składkowych i nieskładkowych, nie uwzględniając w części okresów zatrudnienia w (...) w O., tj. od 2 do 4 maja 1989r., 2 października 1989r., od 2 do 7 grudnia 1989r., 30 grudnia 1991r., od 1 maja 1992r., do 31 marca 1993r, od 1 do 30 listopada 1993r. i od 2 do 3 grudnia 1993r. Z kolei w stażu pracy w warunkach szczególnych organ rentowy uwzględnił okres pracy w (...) Spółce akcyjnej z siedzibą w L. - 4 lata i 5 m-cy, nie uwzględniając żadnego okresu pracy w (...) w O..

(bezsporne, ponadto wniosek k. 1-4, karta przebiegu zatrudnienia k. 20, decyzja k. 21 pliku emerytalnego)

Wnioskodawca był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) Spółce z o.o. z siedzibą w O. i u poprzednika prawnego tej Spółki – Przedsiębiorstwa (...) w O. – od dnia 3 lipca 1973r. do 31 lipca 1994r. Skarżący w trakcie tego zatrudnienia od kwietnia 1978r. - nabycia uprawnień spawalniczych - do końca zatrudnienia wykonywał pracę spawacza gazowego i elektrycznego stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. W dniach 30 grudnia 1991r. oraz od 16 do 17 grudnia 1992r. ubezpieczony korzystał z urlopu bezpłatnego.

Kolejnym pracodawcą skarżącego był (...) Spółka akcyjna z siedzibą w L. (obecnie H+ H (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. Zakład w L.) od dnia 1 sierpnia 1994r. do 31 grudnia 1998r., w której skarżący wykonywał obowiązki ślusarza-konserwatora kotłowni, tj. ślusarza remontowego.

Poza okresami wskazanymi wyżej wnioskodawca nie miał innych okresów ubezpieczenia przed 1999r.

(bezsporne co do pracy w (...) S.A w L., ponadto zaświadczenie k. 12, świadectwo k. 13, oświadczenie k. 9, zeznania świadków k. 10-11 pliku emerytalnego, świadectwa pracy k. 3, 4, karty wynagrodzeń k. 7-24, karta zasiłkowa k. 25 pliku KP oraz zeznań świadków J. K. i S. Ł. oraz wnioskodawcy w związku z jego wyjaśnieniami z rozprawy w dniu 18 stycznia 2016r.)

Sąd zważył, co następuje:

W ocenie Sądu odwołanie skarżącego zasługiwało na uwzględnienie, przy czym należy zaznaczyć, że wobec okoliczności, które można było jednoznacznie ustalić dopiero w toku postępowania sądowego.

Na wstępie należy przybliżyć przepisy prawa, które mają zastosowanie w niniejszej sprawie, co pozwoli następnie omówić tylko okoliczności sporne.

Z art. 184 ustawy emerytalnej wynika, iż ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli po pierwsze okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz po drugie okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27, tj. w niniejszej sprawie wynoszący 25 lat. Przy tym emerytura taka przysługuje pod warunkiem
nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu. Stosownie do powołanego w części wstępnej uzasadnienia §4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. pracownik, który wykonywał pracę w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Zgodnie z § 2 ust. 1 tego rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku.

Skarżący bezspornie skończył 60 lat i nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. Spór ograniczał się do tego, czy ubezpieczony spełnia kryterium wymaganej na dzień 1 stycznia 1999r. sumy 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych oraz czy legitymuje się stażem 15 lat pracy w warunkach szczególnych, również na dzień 1 stycznia 1999r. Było przy tym oczywiste, że uzupełnienie ogólnego stażu pracy o nieuwzględnione okresy zatrudnienia w (...) w O. oraz uwzględnienie w stażu pracy w warunkach szczególnych z okresu zatrudnienia w (...) w O. choćby w części, w rozmiarze 10 lat i 7 miesięcy - pozwolą na spełnienie również dwóch pozostałych przesłanek wnioskowanego prawa.

Odnośnie ogólnego stażu pracy trzeba wyjaśnić, że z zebranego materiału dowodowego, a w szczególności zeznań świadków, skarżącego łącznie z jego wyjaśnieniami, a także z kart wynagrodzeń znajdujących się w aktach organu rentowego wynika, że skarżący wykonywał pracę na rzecz (...) w O. w całym okresie zatrudnienia, tj. od dnia 3 lipca 1973r. do dnia 31 lipca 1994r., poza korzystaniem z urlopu bezpłatnego w dniach 30 grudnia 1991r. oraz 16 i 17 grudnia 1992r. Świadkowie potwierdzili stanowisko skarżącego, że w całym okresie zatrudnienia ubezpieczony świadczył pracę na rzecz (...) w O., z zaznaczeniem, iż w pewnych okresach pracę wykonywał w delegacji poza granicami kraju, pozostając cały czas w stosunku pracy z tym pracodawcą. Wprawdzie słusznie zauważył organ rentowy, że w kartach wynagrodzeń skarżącego widnieją braki wpisów w zakresie wypłaty wynagrodzeń za miesiące od maja 1992r. do marca 1993r. oraz za listopad 1993r., ale tylko za pracę krajową, co nie stanowiło podstawy do wyłączenia okresów wskazanych w zaskarżonej decyzji z ogólnego stażu ubezpieczenia z tytułu korzystania przez skarżącego z urlopu bezpłatnego. Żadna pozostała dokumentacja zgromadzona już przed organem rentowym nie wskazywała, aby skarżący korzystał z urlopu bezpłatnego w okresach spornych. Podkreślenia wymaga, że z karty wynagrodzeń za rok 1993r. wynika, iż skarżący od stycznia do marca i od listopada do grudnia otrzymywał diety za pracę eksportową, co potwierdza stanowisko ubezpieczonego, wzmocnione zeznaniami świadków, iż w trakcie zatrudnienia w (...) w O. wykonywał pracę poza granicami kraju w ramach tego samego stosunku pracy i na rzecz cały czas tego samego pracodawcy. W konsekwencji nie mogło budzić wątpliwości, że skarżący przez cały okres zatrudnienia od dnia 3 lipca 1973r. do dnia 31 lipca 1994r. (poza 30 grudnia 1991r. oraz 16 i 17 grudnia 1993r. – rzeczywistymi dniami urlopu bezpłatnego, zgodnie ze świadectwem pracy) w (...) w O. wykonywał pracę na rzecz tego pracodawcy i podlegał ubezpieczeniom społecznym. Okresy nieuwzględnione przez pozwanego, po zsumowaniu z okresem składkowym i nieskładkowym uznanym przez organ rentowy,
dają więc wymagane na dzień 1 stycznia 1999r. przynajmniej 25 lat stażu ogólnego. Na marginesie można jeszcze wskazać, że stanowisko organu rentowego nie mogło zyskać aprobaty Sądu także z tego względu, iż pozwany nie kwestionował nieuwzględnienia obecnie wyłączonych okresów przy ustalaniu wysokości kapitału początkowego.

Co do stażu pracy w warunkach szczególnych należy wskazać, że za okres pracy w (...) w O. wnioskodawca nie przedłożył pozwanemu świadectwa wykonywania prac w warunkach szczególnych, a jedynie takie świadectwo przedłożył odnośnie pracy w (...) S.A w L.. Zważyć jednakże należy, że świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, bądź jego brak, nie jest jednak bezwzględną przesłanką ani do zaliczenia, ani do niezaliczenia danej pracy jako wykonywanej w szczególnych warunkach. Decydujące znaczenie ma zawsze fakt rzeczywistego wykonywania pracy w szczególnych warunkach, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. W sądowym postępowaniu odwoławczym możliwe jest ustalenie charakteru pracy także w oparciu o inne dowody niż świadectwo z zakładu pracy, nawet jeśli pracownik go nie posiada, bądź przedkłada świadectwo nieodpowiadające określonej w przepisie formie.

Trzeba też wyjaśnić, że skoro art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej odwołuje się do przepisów dotychczasowych, to obowiązujące w tym zakresie i przywoływane już kilkakrotnie rozporządzenie RM z 1983r., wydane zostało w oparciu o delegację z art. 55 ustawy z dnia 14 grudnia 1982r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zmianami), w którym Radzie Ministrów powierzono w szczególności określenie rodzaju prac lub stanowisk pracy oraz warunków, na podstawie których osobom m.in. zatrudnionym w szczególnych warunkach przysługuje prawo do emerytury w niższym wieku. Wprawdzie wobec tego za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników stale zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia (art. 53 ust. 2 tej samej ustawy z dnia 14 grudnia 1982r. i tożsama regulacja w obecnie obowiązującym art. 32 ust. 2 ustawy emerytalnej), jednak jednocześnie tylko tych pracowników, którzy wykonują rodzaj prac lub zajmują stanowiska pracy określone w przywołanym wyżej rozporządzeniu z dnia 7 lutego 1983r. W wykazie A, stanowiącym załącznik do tego rozporządzenia, wymieniono m.in. prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowowodorowym (dział XIV „Prace różne”, poz. 12).

W tym miejscu warto przypomnieć, że proces cywilny, w tym także proces w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, jest procesem kontradyktoryjnym, co oznacza, iż obowiązek zgłoszenia twierdzeń i ciężar przeprowadzenia stosownego dowodu na poparcie swoich racji w postępowaniu sądowym obciąża ubezpieczonego, zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 6 kc. Przy tym strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia tych faktów (art. 232 kpc). To one bowiem są wyłącznym dysponentem toczącego się postępowania i one wreszcie ponoszą odpowiedzialność za jego wynik. Sąd orzeka na podstawie twierdzeń i dowodów dostarczonych przez strony. Wobec tego, skoro nie były kwestionowane okresy pracy w warunkach szczególnych w (...) S.A. w L., Sąd nie badał szczegółowo charakteru tej pracy wnioskodawcy. Pewne wątpliwości mógł natomiast wzbudzić charakter pracy skarżącego w (...) w O.. W przedłożonych świadectwach pracy z tego okresu zatrudnienia widniały stanowiska montera instalacji wodnokanalizacyjnych,
brygadzisty - montera instalacji wodnokanalizacyjnych, robotnika wykwalifikowanego oraz brygadzisty - montera instalacji sanitarnych. Natomiast skarżący podnosił, że w trakcie zatrudnienia w (...) w O. wykonywał obowiązki spawacza gazowego. Wobec tego przeprowadzono postępowanie dowodowe – przesłuchano świadków i wnioskodawcę, z których to dowodów wynikało, że skarżący od 1978r., tj. od daty nabycia uprawnień spawacza, do końca zatrudnienia wykonywał pracę spawacza, głównie gazowego, a także w przypadku konieczności – spawacza elektrycznego. Skarżący na dowód uzyskania uprawnień spawacza na rozprawie w dniu 18 stycznia 2016r. przedłożył książkę spawacza nr (...) wydaną w dniu 30 marca 1978r. przez Komisję Spawalniczą Związków Zakładu (...) Oddział w O., z której wynika, że ubezpieczony w okresie od 9 lutego do 30 marca 1978r. odbył podstawowy kurs spawania elektrycznego, a w okresie od 23 lutego do 20 kwietnia 1978r. odbył podstawowy kurs spawania gazowego. Również świadkowie potwierdzili, że skarżący w brygadzie zajmował się jedynie pracami spawalniczymi, gdyż przygotowywaniem elementów do spawania zajmowali się oddzieleni pracownicy. Nadto skarżący był przez pewien okres brygadzistą, niemniej jednak w tym czasie wykonywał obowiązki zawodowe spawacza, gdyż był brygadzistą pracującym. Świadkowie również w tym zakresie potwierdzili stanowisko ubezpieczonego.

W ocenie Sądu przeprowadzone postępowanie dowodowe dało podstawę do przyjęcia, że w okresie od kwietnia 1978r., tj. od nabycia uprawnień spawalniczych w Przedsiębiorstwie (...) Spółce z o.o. z siedzibą w O. świadczył pracę w pełnym wymiarze czasu w warunkach szczególnych przy spawaniu gazowym i elektrycznym. Skarżący podnosił, że w trakcie zatrudnienia u tego pracodawcy, po nabyciu uprawnień spawacza, w 1978r. wykonywał pracę tego rodzaju. Stanowisko skarżącego potwierdzili świadkowie, a nadto ubezpieczony przedłożył książkę spawacza potwierdzającą nabycie przez niego uprawnień.

Sąd nie miał wobec tego wątpliwości, że skarżący w (...) w O. wykonywał pracę w warunkach szczególnych przez okres znacznie dłuższy od brakujących 10 lat i 7 miesięcy, co skutkowało uzupełnieniem w ten sposób wykazanego stażu pracy w warunkach szczególnych na dzień 1 stycznia 1999r. do ponad 15 lat.

Wnioski wypływające z przedstawionych ustaleń musiały być jednoznaczne, tj. że ubezpieczony w toku postępowania sądowego udowodnił, iż zachodzą wszystkie przesłanki wnioskowanego prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. Skutkowało to zmianą zaskarżonej decyzji na podstawie art. 477¹⁴§2 kpc przez przyznanie prawa do tejże emerytury od początku miesiąca, w którym złożono wniosek, tj. od dnia 1 lipca 2015r. (pkt I. wyroku; por. art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej) oraz stwierdzeniem na podstawie art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej a contrario, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji (pkt II. wyroku).

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE