UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 26 września 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B., na podstawie art. 57 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS, odmówił przyznania ubezpieczonej D. G. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, iż Komisja Lekarska ZUS orzekła, że ubezpieczona nie jest niezdolna do pracy.

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła ubezpieczona, która wniosła o przyznanie jej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. W uzasadnieniu odwołania ubezpieczona wskazała, iż od 2010 r. choruje na epilepsję i mimo regularnego leczenia oraz przyjmowania leków, miewa 4-5 ataków padaczkowych w miesiącu, co sprawia, że odwołująca nie jest w pełni zdolna do pracy.

W odpowiedzi na odwołanie ubezpieczonej organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Ubezpieczona D. G. (ur. (...)) z wykształcenia technik ekonomista, od 2003 r. pracuje jako agent ubezpieczeniowy, przy czym od 2007 r. w ramach prowadzonej przez nią działalności gospodarczej. Obecnie zatrudnia dwie osoby na podstawie umowy o pracę oraz dwie osoby na umowach o świadczenie usług. Ubezpieczona nie jeździ do klientów, nie ma prawa jazdy. Biuro firmy odwołującej znajduje się w centrum I.. Jej praca polega na pełnieniu nadzoru nad zatrudnianymi osobami.

W okresie od 20 sierpnia 2012 roku do 30 września 2014 roku pobierała rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy.

W dniu 7 sierpnia 2014 roku ubezpieczona złożyła wniosek o ponowne ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Pozwany organ rentowy poddał ubezpieczoną badaniu przez Lekarza Orzecznika ZUS i Komisję Lekarską ZUS. Lekarz Orzecznik ZUS w orzeczeniu z dnia 3 września 2014 r. uznał, że ubezpieczona jest częściowo niezdolna do pracy do 30 września 2016 r. Na skutek zgłoszenia zarzutu wadliwości w/w orzeczenia Komisja Lekarska ZUS w dniu 24 września 2014 r. uznała, że ubezpieczona nie jest niezdolna do pracy. Orzeczenie to stało się podstawą wydania przez organ rentowy w dniu 26 września 2014 r. decyzji odmawiającej przyznania ubezpieczonej prawo od renty z tytułu niezdolności do pracy.

Dowód- okoliczności bezsporne.

Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 22 października 2014 r. dopuścił dowód z opinii biegłych lekarzy sądowych: psychiatry, neurologa oraz specjalisty medycyny pracy w celu zweryfikowania stanowiska organu rentowego, opartego na orzeczeniu Komisji Lekarskiej ZUS.

Biegli lekarze sądowi w wydanej w dniu 24 kwietnia 2015 roku opinii sądowo-lekarskiej ( k.15 -16 a.s.) rozpoznali u ubezpieczonej następujące schorzenia: padaczkę z napadami złożonymi wtórnie uogólnionymi oraz uporczywe zaburzenia nastroju.

Zdaniem biegłych lekarzy sądowych stan zdrowia orzekanej powoduje nadal częściową niezdolność do pracy, okresowo do września 2016 r. Wskazali, iż u badanej występują w/w zaburzenia, przy czym ich przebieg zaburzeń ma charakter przewlekły, w czasie ulegało natomiast zmianie nasilenie poszczególnych objawów. Biorąc pod uwagę obraz kliniczny zaburzeń ubezpieczonej - nasilenie i częstość objawów, dotychczasowy przebieg choroby i obecny stan zdrowia, biegli stwierdzili, że badana wymaga dalszego leczenia w celu zapewnienia efektywnej długotrwałej poprawy.

Biegli wskazali również, że ubezpieczona jest od 2011 roku systematycznie leczona z powodu padaczki. Napady padaczkowe stanowiące zasadniczy przejaw tej przewlekłej choroby są zjawiskiem nagłym i mimo systematycznej terapii nadal występują. Biegli wskazali, iż obecnie badana przejawia również zaburzenia w sferze afektywno-behawioralnej. Powodują one znaczne trudności w organizowaniu codziennego toku zajęć, w zakresie współpracy, motywacji oraz wykonywaniu i wydajności pracy. W ocenie biegłych sądowych problemy natury psychicznej mogą stanowić również przyczynę ograniczeń w zakresie zatrudnienia związanego z wysokimi wymaganiami dotyczącymi tempa pracy, ciągłej dyspozycyjności, bieżącej, systematycznej oceny. Wobec powyższego zgodzili się z opinią Lekarza Orzecznika ZUS z dnia 3 września 2014 r., który uznał, że badana jest nadal częściowo niezdolna do pracy (do 09.2016 roku). Biegli nie podzielili natomiast opinii Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 30 kwietnia 2014 r., która uznała, że ubezpieczona jest zdolna do pracy. Podkreślili, że podstawą wydanej opinii sądowo-lekarskiej była ta sama dokumentacja medyczna, jaką dysponował pozwany organ rentowy w toku prowadzonego postępowania orzeczniczego.

Po zapoznaniu się z opinią wydaną przez biegłych pozwany organ rentowy w piśmie procesowym z dnia 2 lipca 2015 r. (k.26 akt sprawy) wniósł zastrzeżenia do tej opinii. Organ rentowy argumentował, iż Przewodniczący Komisji Lekarskich ZUS nie akceptuje opinii biegłych o częściowej niezdolności do pracy. Organ wskazał, iż ubezpieczona lat (...) technik ekonomista, od 2003 roku pracuje jako agent ubezpieczeniowy. Podał, iż odwołująca pobierała rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 08/2012 do 09/2014 i nadal pracuje na tym stanowisku co przed rentą, czym w ocenie pozwanego udowadnia zdolność do wykonywania pracy. Podkreślono, że ubezpieczona podaje zmienne dane w wywiadzie co do częstotliwości napadów, bowiem na komisji ZUS ze specjalistą neurologiem w składzie podała 3-4 napady w miesiącu, a u biegłych już 1-2 w tygodniu. Wskazano, iż Komisja ZUS dokładnie zapoznała się z dokumentacją leczenia, z której wynika, że ubezpieczona nie pobiera systematycznie leków p/padaczkowych, zaś w badaniu neurologicznym nie wykazano objawów patologicznych. W ocenie organu padaczka może stanowić przeciwwskazanie tylko do niektórych prac jak np. prace na wysokości czy przy urządzeniach w ruchu, a takich prac ubezpieczona nie wykonuje. Także obecny stan psychiczny, bez cech ostrej psychopatologii, bez zaburzeń w obszarze skupienia uwagi, pamięci, treści myślenia - co potwierdza też biegły psychiatra- nie daje podstaw do orzekania o długotrwałej niezdolności do pracy z przyczyn psychicznych, bo jak uznał pozwany, zaprzecza temu chociażby sama aktywność zawodowa zainteresowanej (przed rentą, na rencie i nadal pracuje jako agent ubezpieczeniowy). W związku z powyższym organ rentowy wniósł o przekazanie w/w zastrzeżeń biegłym lekarzom sądowym, a w przypadku nieuwzględnienia wniosku - o oddalenie odwołania.

W opinii uzupełniającej z dnia 1 września 2015 r. biegli podtrzymali swoje wnioski i stanowisko zawarte w opinii z dnia 24 kwietnia 2015 roku, w tym co do braku poprawy stanu zdrowia w stosunku do poprzednich orzeczeń. Wskazali, że biorąc pod uwagę obraz kliniczny zaburzeń u badanej - nasilenie i częstość objawów, dotychczasowy przebieg choroby, obecny stan zdrowia - pomimo systematycznego leczenia brak istotnej poprawy funkcjonowania. U badanej stwierdzono ograniczony zakres i czas zajęć, stąd zaproponowano częściową niezdolność do pracy.

Po zapoznaniu się z opinią uzupełniającą pozwany organ rentowy w piśmie procesowym z dnia 6 października 2015 r. (k.46 akt sprawy) wniósł zastrzeżenia medyczne do sporządzonej opinii. Podniósł, iż Przewodniczący Komisji Lekarskich ZUS wskazał, że biegli lekarze sądowi nie odnieśli się do zastrzeżeń zgłaszanych w piśmie procesowym z dnia 2 lipca 2015 r. Wobec powyższego organ rentowy wnósł o przekazanie zastrzeżeń ZUS biegłym lekarzom sądowym celem ustosunkowania się. W przypadku odmowy uwzględniania przedmiotowego wniosku pozwany wniósł o oddalenie odwołania.

Na rozprawie w dniu 9 lutego 2016 r. ubezpieczona zeznała, że obecnie napady padaczkowe występują u niej 3-4 razy w tygodniu. Dodatkowo w sierpniu 2015 r. stwierdzono u niej cukrzycę typu II, a od grudnia 2015 r. leczy schorzenia kręgosłupa. Wyjaśniła, iż w czasie, gdy była badana przez lekarzy ZUS, napady padaczkowe występowały 3-4 razy w miesiącu, obecnie występują częściej - 3 razy w tygodniu. Ubezpieczona podała, iż padaczkę leczy systematycznie, tj. przyjmuje leki, a jedynie jednorazowe badanie krwi wykazało, że nie pobierała leków, ze względu na ostre zapalenie nerek. Miało to miejsce w styczniu lub lutym dwa lata temu. Wówczas wynik ten okazała lekarzom orzecznikom ZUS. Od 2009 roku ubezpieczona leczy się w Poradni (...). Na początku lekarz psychiatra stwierdził depresję - cierpiała na stany lękowe, a następnie okazało się, że jest to choroba psychiczna i padaczka. Lekarz leczący przepisuje jej leki na depresję i na bezsenność.

Sąd na w/w rozprawie dopuścił dowód z ustnych wyjaśnień biegłych sądowych: psychiatry i neurologa. Biegli sądowi z dziedziny psychiatrii oraz medycyny pracy wyjaśnili, że stwierdzone u ubezpieczonej uporczywe zaburzenia nastroju łącznie z padaczką stanowią podstawę do orzeczonej częściowej niezdolności do pracy, tak jak wskazano w opinii. Dodatkowo stwierdzili , iż ubezpieczona nie jest w stanie pracować przez 8 godzin w biurze przy obsłudze klientów ubezpieczeniowych. Biegły neurolog również podtrzymał wnioski i ustalenia co do częściowej niezdolności ubezpieczonej do pracy. Stwierdził, że może być tak, że napady padaczkowe częściowe mogą być prowokowane uporczywymi napadami nastroju. Częstość napadów nie uległa istotnej zmianie w stosunku do poprzedniego okresu. Wskazał, że neurolog leczący podawał w dokumentacji medycznej, że ubezpieczona ma napady częściowe wtórnie uogólnione, przy czym są to bardziej intensywne napady padaczkowe. Biegły potwierdził, że z badania EEG z 12 maja 2014 r. (karta 90 dokumentacji lekarskiej ZUS dołączonej do akt sprawy) wynika, że u ubezpieczonej nadal istnieje ognisko padaczko-rodne w głowie. W badaniu tym stwierdzono czynność napadową, to świadczy o istnieniu ogniska padaczko-rodnego. Biegły neurolog podkreślił, że ubezpieczona nie może prowadzić samochodu. Przeciwwskazana jest również w przypadku osoby z padaczką obsługa komputera, bowiem badaniu EEG wskazano, że czynność napadowa pojawia się podczas FS czyli podczas fotostymulacji (są to lampy drażniące wzrok ) i dlatego przeciwwskazana jest dla ubezpieczonej praca z komputerem.

Przedstawione dowody były podstawą powyższego stanu faktycznego, ponieważ nie zawierają sprzeczności, wzajemnie się uzupełniają, tworzą spójną logiczną całość.

Sąd Okręgowy rozważył, co następuje:

Zgodnie z art. 57 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r., poz. 748) renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) jest niezdolny do pracy,

2) ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy,

3) niezdolność do pracy powstała w okresach wskazanych w ustawie, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Przepisu ust. 1 pkt. 3 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący, co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy. Przy czym w myśl art. 12 wspomnianej wyżej ustawy – niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego w myśl art. 58 ust. 1 pkt. 5 ustawy uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej 5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.

Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, a częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (art. 12 ustawy rentowej). Oceniając stopień niezdolności do pracy należy, w myśl art. 13 ustawy, uwzględnić stopień naruszenia sprawności organizmu, możliwość przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia, możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej oraz celowość przekwalifikowania zawodowego biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.

Sąd Okręgowy, dokonując oceny stopnia niezdolności ubezpieczonej do pracy, miał na względzie opinię biegłych lekarzy sądowych z dnia 24 kwietnia 2015 r., uzupełnioną w dniu 1 września 2015 r., a także przekonujące wyjaśnienia biegłego psychiatry i neurologa złożone na rozprawie w dniu 9 lutego 2016 r. W szczególności biegły neurolog wskazywał, iż padaczka czyni ubezpieczoną niezdolną do pracy. Odwołał się przy tym do konkretnego wyniku badania elektroencefalograficznego z 12 maja 2014 r., które przedłożono organowi rentowemu. Wskazano w nim zapis nieprawidłowy z czynnością napadową podczas fotostymulacji. Biegły wyjaśnił dlaczego uważa, że ubezpieczona jest częściowo niezdolna do pracy, tzn. że chodzi o padaczkę z napadami uogólnionymi, z występującym uczuciem dławienia w gardle, osłabieniem oraz drętwieniem rąk i nóg.

W sprawie takiej jak niniejsza, której przedmiotem jest przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, niezbędne jest ustalenie stanu zdrowia ubezpieczonego, który wprost przekłada się na kwestię zdolności do pracy. Stan zdrowia osoby ubezpieczonej z kolei jest okolicznością, dla której ustalenia, niezbędne są wiadomości specjalne, wymagające udziału w procesie biegłych lekarzy sądowych. Kluczowa dla tego rodzaju spraw okoliczność stanu zdrowia oraz związana z nim niezdolność do pracy - w przypadku sporu co do tej okoliczności - nie może być ustalana przez sąd samodzielnie lub wyłącznie na podstawie innych dowodów zgłaszanych przez strony postępowania (tak: Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyrok z dnia 18 czerwca 2015 r., sygn. III AUa 1776/14). Opinia biegłych sądowych, tak jak każdy inny dowód, podlega ocenie sądu orzekającego, co do jej zupełności i zgodności z wymaganiami formalnymi, jak i co do jej mocy przekonywującej. Jeżeli jeden z tych punktów widzenia nie nasunie Sądowi zastrzeżeń, to opinia biegłych sądowych może stanowić uzasadnioną podstawę do dokonania ustaleń faktycznych i rozstrzygnięcia sprawy (patrz: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 1974 r., I CR 100/74 niepublikowany). Sąd jest powołany do kontrolowania logicznego biegu przesłanek opinii i do sprawdzenia jej wyników w oparciu o materiał dowodowy sprawy. Skoro jednak biegły wydaje opinię o takich dziedzinach życia, które wymagają wiadomości szczególnych, Sąd nie może postąpić z opinią biegłego w ten sposób, aby zastąpić pewne wnioski z tej opinii swoimi ustaleniami, opartymi nie na konkretnych faktach, lecz na rozumowaniu, które w oderwaniu od wiadomości fachowych może z łatwością przekształcić się w dowolność. Dlatego też opinia biegłych może być analizowana i oceniana jedynie w zakresie jej fachowości, rzetelności i poprawności wnioskowania, a nie z pozycji wartościowania poglądów. Odmienne ustalenia mogą być w tej mierze dokonywane tylko na podstawie opinii innych biegłych, jeżeli ich opinia jest bardziej przekonywująca (patrz: wyrok Sądu Najwyższego z 13 października 1987r. II URN 228/87). Trzeba zaznaczyć, iż przyjęcie opinii biegłego może nastąpić tylko przy spełnieniu podstawowych warunków, takich jak jasność, wewnętrzna niesprzeczność oraz naukowe i logiczne uzasadnienie, ścisły związek z realiami danej sprawy, a także nie naruszanie reguł proceduralnych przy jej uzyskiwaniu.

Przenosząc te rozważania na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, że sporządzone w sprawie opinie sądowo-lekarskie spełniały wszystkie powyższe kryteria i zasługiwały na przyjęcie ich za wiarygodne dowody właściwej kwalifikacji stanu zdrowia D. G. oraz oceny stopnia jej niezdolności do pracy. Opinie zostały sporządzona po przeprowadzeniu dokładnego wywiadu, zakres informacji podanych w opisie badań przedmiotowych przeprowadzonych przez poszczególnych biegłych świadczy o tym, że badania przeprowadzono rzetelnie. Opinie zostały wydane przez specjalistów z dziedzin medycyny adekwatnych do schorzeń ubezpieczonej. Biegli lekarze sądowi przekonywująco uzasadnili swoje stanowisko, a wnioski zawarte w opiniach oparte były na dokładnej ocenie dokumentacji lekarskiej i wynikach badań przedmiotowych. Sąd nie znalazł podstaw do podważenia wniosków biegłych i dlatego przyjął ich opinie za podstawę rozstrzygnięcia. Przy wydawaniu przedmiotowych opinii biegli mieli na uwadze wszystkie niezbędne dane, których istnienie i ocena wynika z treści art. 13 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Analiza tych danych pozwoliła biegłym lekarzom sądowym na uznanie ubezpieczonej za osobę nadal okresowo częściowo niezdolną do pracy w rozumieniu art. 12 ust. 3 wskazanej ustawy.

W swojej opinii biegli sądowi wskazali, że obecny stan zdrowia ubezpieczonej upośledza sprawność jej organizmu w stopniu powodującym nadal okresową częściową niezdolność do pracy. Odwołująca choruje na padaczkę i mimo systematycznego leczenia nie osiągnięto zmniejszenia ilości napadów padaczkowych, co z kolei powoduje konieczność stwierdzenia, że w jej stanie zdrowia nie nastąpiła poprawa.

Zarówno Komisja Lekarska ZUS, jak i zespół biegłych lekarzy sądowych dokonali własnej oceny stanu zdrowia ubezpieczonej oraz jej zdolności do pracy, przy czym ci ostatni dostrzegli, dysponując takim samym materiałem dowodowym, co organ rentowy, znacznie większy stopień nasilenia dolegliwości w przebiegu istniejącej u ubezpieczonej choroby, która powoduje jej okresową częściową niezdolność do pracy.

Odnosząc się do zastrzeżeń organu rentowego podkreślić należy, że wykonywanie przez ubezpieczoną działalności zarobkowej w ramach zachowanej przez nią częściowo zdolności do pracy nie może – w ustalonym stanie faktycznym sprawy – samoistnie podważać jej prawa do dochłodzonego świadczenia. Zebrany w sprawie materiał dowodowy dawał bowiem wyraźne podstawy do ustalenia istotnych ograniczeń zdrowotnych występujących u ubezpieczonej do wykonywania przez nią pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami. W szczególności u ubezpieczonej występują przeciwwskazania do obsługi komputera, jak również nie ma ona obecnie możliwości prowadzenia pojazdów mechanicznych (padaczka spowodowała utratę uprawnień do prowadzenia pojazdów mechanicznych ).

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy, w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, uznał, że ubezpieczona może prowadzić działalność gospodarczą w ramach zachowanej częściowej zdolności do pracy, natomiast nadal jest częściowo niezdolna do pracy, stąd na mocy art. 477¹⁴ § 2 k.p.c. w zw. z art. 57 i 58 oraz 12 i 13 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję przyznając D. G. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od dnia 1 października 2014 r. do 30 września 2016 r.

W punkcie 2 wyroku Sąd Okręgowy, zgodnie z przepisem art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, z urzędu orzekł w przedmiocie odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ rentowy odpowiada za wadliwe orzeczenie komisji lekarskiej ZUS, na podstawie którego wydał błędną decyzję odmowną Oznacza to, że przyczyną, dla której ubezpieczona uzyskała prawo do żądanego świadczenia dopiero w następstwie postępowania sądowego nie były dowody, których organ rentowy nie mógł przeprowadzić w postępowaniu administracyjnym a jedynie odmienna, niż przyjęli to biegli sądowi, ocena stanu zdrowia ubezpieczonej dokonana przez organ w trakcie postępowania orzeczniczego. Na marginesie podkreślenia wymaga, iż Lekarz Orzecznik ZUS także orzekł o dalszej częściowej niezdolności do pracy tak jak biegli sądowi.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE