Decyzją z dnia 31 grudnia 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział
w Ł. stwierdził, że J. R. nie podlega od dnia 14 lipca 2014 roku do dnia 14 listopada 2014 roku ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu jako pracownik u płatnika składek (...) G. M.. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że wątpliwości organu budzi fakt zawarcia pomiędzy wskazanymi podmiotami umowy o pracę po raz pierwszy na okres jednego roku, bez okresu próbnego, w trakcie którego płatnik mógłby sprawdzić kwalifikacje wnioskodawcy na stanowisku pracy. Ponadto organ rentowy poddał w wątpliwość gospodarczą potrzebę zatrudnienia wnioskodawcy na nowoutworzonym stanowisku polegającym na konserwacji maszyn, a szczególności mycia pił w tartaku skoro na czas długotrwałej niezdolności wnioskodawcy do pracy nie została na jego miejsce zatrudniona inna osoba, a obowiązki wnioskodawcy przejęli pozostali zatrudnieni u płatnika składek pracownicy. Kolejnym aspektem budzącym wątpliwość był fakt powstania niezdolności do pracy z powodu choroby niezwłocznie po okresie wyczekiwania, który jest niezbędny do uzyskania prawa do zasiłku chorobowego tj. po upływie 30 dni od dnia zgłoszenia do ubezpieczeń. W ocenie organu wątpliwe jest też zgłoszenie wnioskodawcy do ubezpieczeń od dnia 14 lipca 2014 roku tj. w czasie orzeczonej niezdolności do pracy przypadającej na wskazany wyżej okres od dnia 23 czerwca 2014 roku do dnia 4 sierpnia 2014 roku. Z uwagi na wystawienie wnioskodawcy zwolnienia lekarskiego w dniu 4 lipca 2014 roku (po pobycie w szpitalu) obejmującego powyższy okres wątpliwości budzi też wystawione w dniu 8 lipca 2014 r. (a zatem w chwili niepodlegania ubezpieczeniom u płatnika) zaświadczenie o braku przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy. W ocenie organu rentowego rzeczywistym celem zawarcia umowy o pracę z J. R. nie był zamiar świadczenia pracy, ale skonstruowanie okoliczności faktycznych świadczących o jej wykonywaniu. Zakład Ubezpieczeń Społecznych stanął na stanowisku, iż kwestionowana umowa o pracę jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, nacechowana zamiarem wyłudzenia świadczeń z ubezpieczenia społecznego i zarzucił jej pozorność. (
decyzja - k. 157-163 akt ZUS)
Uznając powyższą decyzję za krzywdzącą w dniu 27 stycznia 2015 roku J. R. złożył od niej odwołanie, wnosząc o przyznanie świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby. Odwołujący wskazał, iż był zatrudniony w zakładzie (...) należącym do G. M., co znajduje potwierdzenie chociażby w listach obecności. Podniósł, że mimo złego stanu zdrowia (po pobycie w szpitalu) z uwagi na trudną sytuację bytową, zdrowotną i materialną zmuszony był podjąć zatrudnienie. Z tego względu nie poinformował pracodawcy o przebytym leczeniu szpitalnym, licząc na poprawę stanu zdrowia. Wskazał, że pogorszenie stanu zdrowia w dniu 13 sierpnia 2014 roku (zakończonego interwencją pogotowia ratunkowego) nastąpiło dopiero na skutek zwiększenia od dnia 4 sierpnia 2014 roku zakresu jego obowiązków związanego z przejęciem obowiązków pracownika przebywającego na urlopie wypoczynkowym. Oświadczył, że gdyby nie pogorszenie stanu zdrowia nadal świadczyłby pracę u płatnika. ( odwołanie - k. 2-4)
Odpowiadając na odwołanie pismem z dnia 26 lutego 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie przytaczając argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. ( odpowiedź na odwołanie - k. 6-8)
W piśmie procesowym z dnia 23 kwietnia 2015 roku zainteresowany G. M. przyznał okoliczności podniesione przez wnioskodawcę w odwołaniu, uznając decyzję ZUS za krzywdzącą. Dodatkowo podkreślił, że wnioskodawcę zatrudnił po przeprowadzeniu badania lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań zdrowotnych do podjęcia pracy a sam wnioskodawca nie informował go o stanie swojego zdrowia (przebywania na poszpitalnym zwolnieniu lekarskim). Wskazał, że wpisany w umowie wymiar czasu pracy (1/4 etatu) był adekwatny do potrzeb pracodawcy, który wówczas przeprowadzał modernizację na hali traków generującej konieczność wykonywania prac polegających na myciu i ostrzeniu pił trakowych. ( pismo – k. 13-14)
Na rozprawie w dniu 8 marca 2016 roku wnioskodawca poparł odwołanie. Pełnomocnik organu rentowego wniósł o oddalenie odwołania, zainteresowany przyłączył się do jego stanowiska. (oświadczenia wnioskodawcy i pełnomocnika ZUS – e-protokół rozprawy z 08.03.2016 r. 00:01:54-00:02:14, 01:14:52-01:16:37 – płyta CD k. 184)
Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:
J. R., urodzony (...) legitymuje się wykształceniem podstawowym, posiada dyplom mistrza w zawodzie ślusarz usługowy, w latach 1974-1986 pracował jako frezer, posiada 40-letni staż pracy. ( kwestionariusz osobowy, świadectwo pracy, życiorys – k. 6, 2, 1 cz. A akt osobowych w kopercie k. 32)
Płatnik składek G. M. prowadzi własną działalność gospodarczą pod firmą Tartak (...) od dnia 1 września 2006 roku, z siedzibą w K.. Przeważającym przedmiotem działalności jest produkcja wyrobów tartacznych. ( wpis do (...) koperta k. 131 akt ZUS)
Wnioskodawca podjął zatrudnienie u płatnika składek już w połowie maja 2014 roku. Zajmował się ostrzeniem pił tarczowych i frez na maszynie do ostrzenia, która wyglądała jak frezarka. ( zeznania wnioskodawcy – e-protokół z 8.03.2016 r. 00:31:09-00:38:33 – płyta CD k. 184 , e-protokół z 8.03.2016 r. 00:31:09-00:38:33 – płyta CD k. 184 w zw. z inf. wyj. e-protokół rozprawy z 10.11.2015 r. 00:01:36-00:23:32, 00:23:32-00:30:17 – płyta CD k. 22, zeznania świadka M. D. – e-protokół z 8.03.2016 r. 00:06:15-00:09:07 – płyta CD k. 184, zeznania świadka W. K. – e-protokół z 8.03.2016 r. 00:12:01-00:19:13, 00:19:13-00:20:05 – płyta CD k. 184, zeznania świadka M. S. – e-protokół z 8.03.2016 r. 00:20:05 – 00:24:28, 00:24:28-00:25:31– płyta CD k. 184)
Dziennie ostrzył około 30 sztuk pił lub frez. ( zeznania wnioskodawcy – e-protokół z 8.03.2016 r. 00:31:09-00:38:33 – płyta CD k. 184)
Ofertę zatrudnienia płatnik złożył wnioskodawcy na początku maja 2014 roku bazując na złożonym około pół roku wcześniej CV wnioskodawcy. Niezawarcie z wnioskodawcę umowy o pracę płatnik składek tłumaczył brakiem czasu. ( zeznania wnioskodawcy – e-protokół z 8.03.2016 r. 00:31:09-00:38:33 – płyta CD k. 184 w zw. z inf. wyj. e-protokół rozprawy z 10.11.2015 r. 00:01:36-00:23:32, 00:23:32-00:30:17 – płyta CD k. 22/
Przed podjęciem zatrudnienia u płatnika wnioskodawca przebywał przez okres pół roku na zasiłku chorobowym, tytuł do ubezpieczenia posiadał z tytułu zatrudniania (z małymi przerwami) od około 2 lat w firmie (...) przy myciu autobusów (...). Uprzednio pracował w ochronie w różnych zakładach. Po wykorzystaniu zasiłku chorobowego nie wrócił do pracy w firmie (...) bowiem ponownie zaproponowano mu pracę jedynie w niepełnym wymiarze czasu pracy (½ etatu) zaś w owym czasie otrzymał już lepszą propozycję od płatnika składek (12 zł/1h). Pracy w pełnym wymiarze czasu pracy wnioskodawca aktywnie poszukiwał już od dłuższego czasu – CV złożył do firmy (...), (...) i innych zakładów w K.. ( zeznania wnioskodawcy – e-protokół z 8.03.2016 r. 00:31:09-00:38:33 – płyta CD k. 184 w zw. z inf. wyj. e-protokół rozprawy z 10.11.2015 r. 00:01:36-00:23:32, 00:23:32-00:30:17 – płyta CDk. 22)
Wnioskodawca w pracy był codziennie. W firmie płatnika składek funkcjonowały dwie zmiany: pierwsza od godz. 6.00 do godz. 14, a druga od godz. 14.00 do godz. 22.00. Wnioskodawca pracował na dwie zmiany, w zależności od potrzeb, był jedynym pracownikiem zatrudnionym na tym stanowisku. Na pierwszej zmianie używało się od 10 do 30 pił.
W warsztacie, w którym pracował wnioskodawca, było zatrudnionych 5 pracowników m.in. M. S. zatrudniony na stanowisku szlifierza na cały etat, M. D. zatrudniony jako mechanik obróbki skrawaniem najpierw na pół etatu, potem na ¼ etatu, W. K. zatrudniony jako kierownik produkcji .
Wnioskodawca bezpośrednio podlegał płatnikowi składek, który powierzył mu ustny zakres obowiązków. Pracę zlecał mu kierownik W. K.. W razie problemów wnioskodawca konsultował się z wieloletnim pracownikiem firmy (...).
(zeznania wnioskodawcy – e-protokół z 8.03.2016 r. 00:31:09-00:38:33 – płyta CD k. 184 w zw. z inf. wyj. e-protokół rozprawy z 10.11.2015 r. 00:01:36-00:23:32 – płyta CD k. 22, zeznania świadka M. D. – e-protokół z 8.03.2016 r. 00:06:15-00:09:07, 00:09:07-00:12:01 – płyta CD k. 184, zeznania świadka W. K. – e-protokół z 8.03.2016 r. 00:12:01-00:19:13, 00:19:13-00:20:05 – płyta CD k. 184,zeznania świadka M. S. – e-protokół z 8.03.2016 r. 00:20:05 – 00:24:28, 00:24:28-00:25:31, 00:25:31-00:26:39 – płyta CD k. 184)
W dniu 23 czerwca 2014 roku J. R. trafił na podstawie skierowania do szpitala, w którym przebywał do dnia 4 lipca 2014 roku. (niesporne, a nadto zeznania wnioskodawcy – e-protokół z 8.03.2016 r. 00:31:09-00:38:33 – płyta CD k. 184, e-protokół z 8.03.2016 r. 00:31:09-00:38:33 – płyta CD k. 184 w zw. z inf. wyj. e-protokół rozprawy z 10.11.2015 r. 00:01:36-00:23:32/
Wnioskodawcy wystawiono zwolnienie lekarskie obejmujące okres od dnia 23 czerwca 2014 roku do dnia 4 sierpnia 2014 roku. ( zeznania wnioskodawcy – e-protokół z 8.03.2016 r. 00:31:09-00:38:33 – płyta CD k. 184, e-protokół z 8.03.2016 r. 00:31:09-00:38:33 – płyta CD k. 184 w zw. z inf. wyj. e-protokół rozprawy z 10.11.2015 r. 00:01:36-00:23:32 – płyta CD k. 22 )
Po wyjściu ze szpitala wnioskodawca stawił się do pracy u płatnika składek od 5 lipca 2014 roku. Przedłożył płatnikowi powyższe zwolnienie, jednakże G. M. poinformował go wówczas o niezgłoszeniu go do ubezpieczeń społecznych. W celu uregulowania dotychczasowego stanu faktycznego wnioskodawca i płatnik postanowili podpisać formalną umowę o pracę. ( zeznania wnioskodawcy – e-protokół z 8.03.2016 r. 00:31:09-00:38:33, 00:42:27-00:49:53 – płyta CD k. 184, płyta CD k. 184, e-protokół z 8.03.2016 r. 00:31:09-00:38:33 – płyta CD k. 184 w zw. z inf. wyj. e-protokół rozprawy z 10.11.2015 r. 00:01:36-00:23:32 – płyta CD k. 22)
Umowę tę podpisali w dniu 14 lipca 2014 roku. Na jej podstawie wnioskodawca został zatrudniony na czas określony do dnia 31 lipca 2015 roku w ¼ wymiaru czasu pracy na stanowisku narzędziowca z wynagrodzeniem 420 zł brutto. Jako miejsce wykonywania pracy wskazano siedzibę firmy. ( umowa o pracę z 14.07.2014 r. – k. 1 cz. B akt osobowych koperta k. 32)
Tego samego dnia wnioskodawca podpisał informację o warunkach zatrudnienia, zgodnie z którą obowiązywać miał go 8-godzinny dzień pracy i 40-godzinny tydzień pracy, złożył oświadczenia o zapoznaniu się z obowiązującym na terenie firmy zarządzeniem nr 2 o zakazie palenia papierosów, oraz regulaminem wynagradzania i regulaminem pracy. ( informacja o warunkach zatrudnienia, oświadczenia, zarządzenie nr 2 – k. 6, 4a, 3 cz. B akt osobowych koperta k. 32)
O fakcie pobytu w szpitalu wnioskodawca nie poinformował lekarza wydającego zaświadczenie o braku przeciwwskazań do pracy. Zależało mu bardzo na powrocie do pracy. ( zeznania wnioskodawcy –e -protokół z 8.03.2016 r. 00:42:27-00:49:53 – płyta CD k. 184, e-protokół z 8.03.2016 r. 00:31:09-00:38:33 – płyta CD k. 184 w zw. z inf. wyj. e-protokół rozprawy z 10.11.2015 r. 00:23:32 – 00:30:17– płyta CD k. 22)
Według zaświadczenia lekarskiego z dnia 8 lipca 2014 roku wydanego na podstawie skierowania z dnia 8 lipca 2014 roku wnioskodawca był zdolny do wykonywania pracy na stanowisku narzędziowca (praca w okularach) wobec braku przeciwwskazań zdrowotnych. ( zaświadczenie lekarskie z 08.07.2014 r. – koperta k. 28 oraz k. 7 cz. A akt osobowych w kopercie k. 32, skierowanie na badania z 8.07.2014 r. – koperta k. 28)
W dniach 14-15 lipca 2014 roku wnioskodawca odbył instruktaż ogólny oraz instruktaż stanowiskowy na stanowisku pracy narzędziowca przeprowadzone przez głównego specjalistę ds. BHP J. W.. ( karta szkolenia BHP – k. 4 cz. B akt osobowych koperta k. 32)
J. R. został zgłoszony przez płatnika składek do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych tj. ubezpieczenia emerytalnego, rentowych, chorobowego i wypadkowego oraz ubezpieczenia zdrowotnego w dniu 21 lipca 2014 roku z pracowniczym kodem tytułu ubezpieczenia od dnia 14 lipca 2014 roku. (zgłoszenie do ubezpieczeń (...) k. 8 cz. B akt osobowych – koperta k. 28)
Po powrocie ze szpitala wnioskodawca w dalszym ciągu wykonywał swoje obowiązki codziennie, w pełnym wymiarze czasu pracy w firmie płatnika składek. ( zeznania wnioskodawcy – e-protokół z 8.03.2016 r. 00:31:09-00:38:33 – płyta CD k. 184 w zw. z inf. wyj. e-protokół rozprawy z 10.11.2015 r. 00:01:36-00:23:32 – płyta CD k. 22, zeznania świadka M. D. – e-protokół z 8.03.2016 r. 00:06:15-00:09:07, 00:09:07-00:12:01 – płyta CD k. 184, zeznania świadka W. K. – e-protokół z 8.03.2016 r. 00:12:01-00:19:13, 00:19:13-00:20:05 – płyta CD k. 184,zeznania świadka M. S. – e-protokół z 8.03.2016 r. 00:20:05 – 00:24:28, 00:24:28-00:25:31, 00:25:31-00:26:39 – płyta CD k. 184)
J. R. potwierdzał swoją obecność w pracy na liście obecności. ( lista obecności - akta osobowe koperta k. 32, zeznania wnioskodawcy – e-protokół z 8.03.2016 r. 00:31:09-00:38:33, 00:39:51-00:42:27 – płyta CD k. 184)
W trakcie pracy u płatnika zwiększeniu uległ zakres obowiązków wnioskodawcy, który przejął obowiązki przebywającego na urlopie wypoczynkowym pracownika M. S.. Po dwóch tygodniach świadczenia przez wnioskodawcę pracy w takim wymiarze doszło do pogorszenia stanu jego zdrowia, wskutek czego w dniu 13 sierpnia 2014 roku ponownie trafił on do szpitala. ( zeznania wnioskodawcy –– e-protokół z 8.03.2016 r. 00:31:09-00:38:33, 00:42:27-00:49:53 – płyta CD k. 184 , e-protokół z 8.03.2016 r. 00:31:09-00:38:33 – płyta CD k. 184 w zw. z inf. wyj. e-protokół rozprawy z 10.11.2015 r. 00:01:36-00:23:32, zeznania świadka M. S. – e-protokół z 8.03.2016 r. 00:20:05 – 00:24:28, , 00:26:39 – 00:27:10– płyta CD k. 184)
J. R. stał się niezdolny do pracy z powodu choroby od dnia 13 sierpnia 2014 roku i przebywał na zwolnieniu lekarskim do końca swego zatrudnienia u G. M. – do dnia 15 listopada 2014 roku. (okoliczność bezsporna)
Płatnik składek wypłacił skarżącemu wynagrodzenie w gotówce w następującej wysokości: za lipiec 2014 roku – 420 zł brutto, za sierpień 2014 roku – 168 zł brutto tytułem wynagrodzenia oraz 135,24 zł brutto tytułem wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy. Za listopad 2014 roku wypłacił mu w gotówce ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy za listopad 2014 roku – 60,38 zł brutto. Wynagrodzenia niektórych pracowników również były wypłacane w gotówce. ( listy płac – koperta k. 32)
Pismem z dnia 14 listopada 2014 roku płatnik składek rozwiązał z wnioskodawcę umowę o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia na podstawie art. 53 § 1 pkt a k.p. w związku z długotrwałą chorobą trwającą dłużej niż trzy miesiące i zatrudnieniem w firmie poniżej 6 miesięcy z dniem 15 listopada 2014 r. ( pismo rozwiązujące umowę o pracę- k. 3 cz. C akt osobowych koperta k. 32)
W dniu 17 listopada 2014 roku płatnik wystawił świadectwo pracy, w którym stwierdził, że wnioskodawca był u niego zatrudniony w okresie od 14 lipca 2014 roku do 14 listopada 2014 roku w ¼ wymiaru czasu pracy na stanowisku narzędziowca. ( świadectwo pracy - k. 4 cz. C akt osobowych koperta k. 32)
Powyższych ustaleń Sąd dokonał na podstawie zgromadzonych w aktach dokumentów, zeznań świadków M. D., W. K. i M. S. będących pracownikami płatnika składek, a także na podstawie zeznań wnioskodawcy i częściowo zeznań zainteresowanego.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Odwołanie w świetle zgromadzonego materiału dowodowego zasługuje na uwzględnienie i skutkuje zmianą zaskarżonej decyzji.
Zgodnie z treścią art.6 ust.1 pkt 1, art.8 ust.1, art.11 ust.1, art.12 ust.1 i art.13 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.) pracownicy, to jest osoby fizyczne pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym tj. emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.
Stosownie zaś do treści art.1 ust.1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jednolity Dz. U. z 2014 r. poz. 159) osobom tym, w razie choroby lub macierzyństwa, przysługują świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą.
W myśl art.4 ust. 1 i 2 wskazanej wyżej ustawy zasiłkowej ubezpieczony podlegający obowiązkowo ubezpieczeniu nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego.
Jak wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego G. M. zawarł z J. R. w dniu 14 lipca 2014 roku umowę o pracę, która stanowiła podstawę do przyjęcia, że wnioskodawca podlega ubezpieczeniom. Ważność tej umowy została niesłusznie zakwestionowana przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Niewątpliwie bowiem sporna umowa o pracę nie została zawarta dla pozoru, jest ważna i nie ma do niej zastosowania przepis art. 83 k.c.
Powyższego ustalenia Sąd dokonał na podstawie zeznań świadków i przesłuchania wnioskodawcy oraz płatnika. W ocenie Sądu zeznania świadków złożone w niniejszej sprawie oraz twierdzenia przesłuchanych stron są jasne, logiczne i wzajemnie niesprzeczne. Z dowodów tych jasno wynika, że wnioskodawca co najmniej od 14 lipca 2014 roku wykonywał na rzecz płatnika składek pracę – ostrzył narzędzia, pracując na dwie zmiany, wykonując prace zlecone mu przez W. K..
O uznaniu stosunku łączącego strony za stosunek pracy rozstrzygają przepisy prawa pracy.
Zgodnie z treścią art.22 § 1 kp przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę,
a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.
Do cech pojęciowych pracy stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika
w ramach stosunku pracy należą osobiste i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 17 stycznia 2006 r. III AUa 433/2005, Wspólnota (...)). Podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy (patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2005 r.
o sygn. akt II UK 43/05, OSNAPiUS rok 2006/15 – 16/251).
Nawiązanie stosunku pracy powoduje konsekwencje prawne nie tylko
w sferze prawa pracy, ale i w innych dziedzinach prawa. Jednym z takich skutków jest prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego na wypadek ziszczenia się określonych w ustawie warunków. Skutek ten po ich spełnieniu powstaje z mocy prawa. Nie można zatem wiązać zawarcia umowy o pracę, choćby zmierzała wyłącznie do uzyskania świadczeń ubezpieczeniowych, z zamiarem obejścia prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005 r. II UK 320/04, opubl: OSNAPiUS rok 2006, Nr. 7-8, poz. 122; zdanie odrębne do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14 lipca 2005 r. II UK 278/04, opubl: OSNAPiUS rok 2006, Nr. 7-8, poz. 116). Cel w postaci objęcia ubezpieczeniem społecznym i uzyskania z niego świadczeń nie jest bowiem sprzeczny z ustawą ani nie zmierza do jej obejścia, a przeciwnie - co zostało już wcześniej podniesione - jest konsekwencją uzyskania statusu pracownika.
Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru.
Z czynnością prawną pozorną mamy do czynienia wówczas, gdy występują, łącznie następujące warunki: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru, czyli być aktywnym uczestnikiem stanu pozorności. Pierwsza i zasadnicza cecha czynności pozornej wyraża się brakiem zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie prawo łączy z tego typu i treścią złożonego oświadczenia. Jest to zatem z góry świadoma sprzeczność między oświadczonymi
a prawdziwymi zamiarami stron, czyli upozorowanie stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana. Jednakże zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym w wyroku z dnia 14 marca 2001 roku (sygn. akt III UKN 258/00, opubl. OSNAP 2002/21/527), nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował. Nie wyklucza to rozważenia, czy w konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.).
O czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających
z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego
i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowane, jako obejście prawa.
W sytuacji, gdy wolą stron zawierających umowę było faktyczne nawiązanie stosunku pracy i doszło do świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lipca 2008 r., sygn. akt II UK 334/07, opubl. L.).
Sąd rozpoznający przedmiotową sprawę podziela również pogląd Sądu Najwyższego (wyrok z dnia 25 stycznia 2005 r. II UK 141/04, OSNP 2005/15/235), w którym to Sąd Najwyższy stwierdza, że stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.).
Nadto nadmienić należy, że w niniejszej sprawie to na organie rentowym spoczywał ciężar dowodu, że strony umowy o pracę złożyły fikcyjne oświadczenia woli, a więc, że nie miały zamiaru wywołania żadnych skutków prawnych, gdyż pracownik nie podjął wykonywania pracy, a pracodawca świadczenia tego nie przyjmował. Z tych bowiem faktów organ rentowy wywodzi skutki prawne. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2007 roku, I UK 269/2006, LEX nr 328015)
Sąd Okręgowy w całości podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 24 lutego 2010 roku w sprawie o sygn. akt II UK 204/09 (Lex nr 590241), że o tym czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych.
W uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2010 roku w sprawie
o sygn. akt I UK 43/10 (Lex nr 619658) wskazano, że umowa o pracę jest zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, że nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 roku, Nr 205, poz. 1585 ze zm.) wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowych oraz wypadkowego i chorobowego, to podjęcie zatrudnienia w celu objęcia tymi ubezpieczeniami
i ewentualnie korzystania z przewidzianych nimi świadczeń nie jest obejściem prawa.
W świetle poczynionych w rozpoznawanej sprawie ustaleń faktycznych nie można mówić o pozorności oświadczeń woli w zawarciu umowy o pracę. Postępowanie dowodowe wykazało bowiem, że J. R. pracę podjął i ją świadczył, a pracodawca – świadczenie to przyjmował, płacąc umówione wynagrodzenie.
Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 25 listopada 2004 roku (sygn. akt I PK 42/04, OSNP 2005, nr 14, poz. 209) stwierdził, że ,,czynności mające na celu obejście ustawy (in freudem legis) zawierają jedynie pozór zgodności z ustawą. Czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, która z punktu widzenia formalnego (pozornie) nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości (w znaczeniu materialnym) zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez nią zakazane. Chodzi tu zatem o wywołanie skutku sprzecznego z prawem” (podobnie również wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2005 roku, II UK 141/04, OSNP 2005, nr 15, poz. 235; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2005 roku, III UK 89/05).
Zawierając umowy o pracę strony kierują się różnymi motywami indywidualnymi, które należy odróżnić od causa czynności prawnej (typowego celu czynności prawnej). Między innymi, jak wskazał Sąd Najwyższy, zawarcie umowy o pracę, choćby zmierzało do uzyskania kredytu bankowego, nie jest obejściem ustawy (zob. powołany wyżej wyrok z
25 listopada 2004 roku, I PK 42/04, wyrok Sądu Najwyższego z 9 sierpnia 2005 roku, III UK 89/05). Podobnie takiego zarzutu nie można postawić umowie o pracę nienaruszającej art. 22 k.p., nawet gdy jej cel dyktowany był wyłącznie chęcią uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego (zob. powołany wyżej wyrok z 25 listopada 2004 roku, I PK 42/04, wyrok Sądu Najwyższego z 9 sierpnia 2005 roku, III UK 89/05). W szczególności trudno uznać, że dążenie kobiety ciężarnej do uzyskania takiej ochrony jest sprzeczne z prawem. Przeciwnie jest to zachowanie rozsądne i uzasadnione zarówno z osobistego, jak i społecznego punktu widzenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2005 roku, III UK 89/05).
Podkreślić należy ponownie, że najistotniejsze na gruncie niniejszej sprawy jest to,
że skarżący faktycznie – co najmniej od 14 lipca 2014 roku wykonywał pracę na rzecz płatnika składek po podpisaniu umowy o pracę, a pracodawca przyjmował od wnioskodawcy świadczoną na jego rzecz przez odwołującego pracę i wypłacał mu za to umówione wynagrodzenie.
Wskazać także trzeba, że odwołujący wykazał, że praca była przez niego świadczona na warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p. tj. w warunkach podporządkowania pracodawcy, albowiem jak wykazano pracodawca kierował pracą wnioskodawcy – wskazywał poprzez swego pracownika na konkretne bieżące zadania do realizacji.
Na mocy art.83 ust.1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących
m.in. zgłaszania do ubezpieczeń społecznych i przebiegu ubezpieczeń, a zatem ma prawo do kwestionowania podstaw ubezpieczenia w tym umów o pracę, jako że rodzą one skutki
w dziedzinie ubezpieczeń społecznych.
Jednak w takiej sytuacji to na organie rentowym spoczywa obowiązek udowodnienia pozorności umowy lub jej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, w myśl art. 6 k.c. Stanowisko takie zajął także Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 lutego 2007 roku (I UK 269/06, OSNP 2008 nr 5-6, poz. 78), w którym stwierdził, iż na organie rentowym, który przyjął zgłoszenie do ubezpieczenia pracowniczego i nie kwestionował tytułu tego zgłoszenia oraz przyjmował składki, spoczywa ciężar dowodu, że strony umowy o pracę złożyły fikcyjne oświadczenia woli.
Zdaniem Sądu Okręgowego, organ rentowy w żaden sposób nie udowodnił,
iż zakwestionowana przez niego umowa o pracę miała charakter pozorny, czy była sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie tylko potwierdził fakt wykonywania przez ubezpieczonego pracy na rzecz płatnika, ale wykluczył pozorny charakter zatrudnienia.
Uwzględniając poglądy Sądu Najwyższego wyrażone w przytoczonych orzeczeniach, należy uznać, że w sytuacji gdy wolą stron zawierających umowę o pracę było nawiązanie stosunku pracy i doszło do faktycznego świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu jej stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego (np. choroby), nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa.
W ocenie Sądu rozpoznającego przedmiotową sprawę bez znaczenia pozostaje zdolność wnioskodawcy do wykonywania przez niego pracy od 14 lipca 2014 roku, skoro praca ta była faktycznie świadczona. Okoliczność ta nie ma bezpośredniego przełożenia na ustalenie podlegania ubezpieczeniu, jakiego Sąd dokonał w przedmiotowej sprawie.
Bez znaczenia dla powyższego ustalenia pozostaje także niezatrudnienie na miejsce J. R. innej osoby a także – wobec swobody kontraktowania - rodzaj zawartej między wnioskodawcą a płatnikiem umowy o pracę.
Wobec powyższego Sąd na podstawie art.477 14 § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił, że J. R. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu jako pracownik G. M. od dnia 14 lipca 2014 roku.