UZASADNIENIE

G. G. domagała się zasądzenia od A. S. kwoty 34445,79 zł
z ustawowymi odsetkami i kosztami procesu. Twierdziła, że pozwany od 1 września 2009 r. użytkuje bezumownie teren stanowiący jej własność i nie wypełniał ciążącego na nim obowiązku zapłaty odszkodowania za bezumowne zajmowanie tego terenu. Z tego tytułu zalegał z zapłatą na rzecz powódki kwoty 34445,79 zł, na którą składała się należność główna w kwocie 23614,69 zł oraz odsetki ustawowe skapitalizowane na dzień 31 lipca 2014 r.
w kwocie 10831,10 zł. Strony zawarły ugodę w dniu 22 listopada 2010 r, w której pozwany uznał swój dług wobec powódki. Pozwany nie uiszczał wpłat w terminach wskazanych
w ugodzie. W piśmie z 22 grudnia 2014 r. powódka zmodyfikowała wysokość dochodzonych kwot z uwagi na uregulowanie części należności przez pozwanego. Podtrzymała roszczenie
w zakresie żądania zasądzenia kwoty 25440,64 zł z ustawowymi odsetkami. Wskazała, że wysokość dochodzonych odsetek skapitalizowanych nie uległa zmianie i nadal wynosiła 10831,10 zł.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zwrot kosztów procesu. Zarzucił, że należność dochodzona pozwem została w całości spłacona, nadto powódka nie wskazała, jakie faktury objęte są pozwem, jak zaliczyła wpłatę 6432,25 zł ani okresu, za jaki domaga się zapłaty. Z ostrożności procesowej pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczenia w zakresie należności dochodzonej za okres ponad trzech lat od dnia wniesienia pozwu. Podniósł, że wierzytelności objęte ugodą z 2010 r. pozostają przedawnione. Przedawnienie dotyczy także należności dochodzonych po dacie zawarcia ugody od września 2010 r. do grudnia 2011 r.

W piśmie z 7 kwietnia 2015 r. powódka zmodyfikowała wysokość dochodzonych kwot. Podtrzymała roszczenie w zakresie kwoty 21207,15 zł z ustawowymi odsetkami, wskazując, że na dochodzoną kwotę składa się należność główna w wysokości 12036,64 zł oraz skapitalizowane odsetki na dzień 31 marca 2015 r. w kwocie 9170,51 zł. Wyszczególniła kwoty i faktury, z tytułu których domaga się zapłaty oraz przedłożyła wyliczenie odsetek na dzień 31 marca 2015 r. Zaprzeczyła, że pozwany spełnił świadczenie w całości.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd I instancji zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 3911,84 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 1286,45 zł, oddalił powództwo co do kwoty 17295,31 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 1 sierpnia 2014 r, umorzył postępowanie w pozostałym zakresie i zasądził od powódki na rzecz pozwanego 1674,06 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, dokonując na podstawie dowodów powołanych w uzasadnieniu orzeczenia następujących ustaleń:

Pozwany od 1 września 2009 r. korzystał z nieruchomości powódki położonej
w G. przy ulicy (...) poprzez korzystanie z wiat magazynowych posadowionych na tej nieruchomości o powierzchni 348,63 m². Pozwanego z powódką nie łączył stosunek umowny, na podstawie którego byłby uprawniony do korzystania
z nieruchomości. Pozwany nabył wiaty znajdujące się na tej nieruchomości. Miał świadomość, że nie posiada podstawy umownej do korzystania z nieruchomości.

W dniu 22 listopada 2010 r. strony zawarły ugodę nr (...), w której pozwany oświadczył, że zajmuje i użytkuje teren położony w G. przy ul. (...) należący do powódki. Pozwany na dzień 31 października 2010 r. za zajmowany i użytkowany teren położony w G. przy ul. (...) był zobowiązany do zapłaty kwoty 10903,03 zł tytułem należności głównej. Pozwany uznał ten dług i zobowiązał się go spłacić na warunkach określonych w ugodzie.

Powódka wezwała pozwanego do zapłaty wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z jej nieruchomości, wystawiając pozwanemu 58 faktur VAT: 11 na kwotę 643,19 zł, 5 – na kwotę 1275,98 zł, a pozostałe na kwotę 1286,45 zł z terminami zapłaty od 31 października 2010 r. do 31 lipca 2014 r.

Zapłata wierzytelności udokumentowanych fakturami VAT: (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...) (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...) nastąpiła po upływie terminów płatności wskazanych w tych fakturach.

Pozwany uiścił tytułem zapłaty za faktury nr: (...) (...) kwotę 153,04 zł
w dniu 1 listopada 2010 r.; (...) (...) kwoty: (...),92 w dniu 27 listopada 2013 r., (...)zł w dniu 26 stycznia 2012 r, a nie zapłacił należności wskazanych w fakturach VAT: (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...).

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd I instancji zważył, że pozwany nie kwestionował tego, że bezumownie korzystał z nieruchomości powódki w okresie wskazanym w fakturach VAT wyszczególnionych w zestawieniu (k. 139-141, 144-146), ani, że korzystał z nieruchomości należącej do powódki w okresach udokumentowanych fakturami wyszczególnionymi w zestawieniu przedłożonym przez powódkę. Zatem pozostawał posiadaczem zależnym nieruchomości powódki w złej wierze, gdyż miał świadomość, że włada faktycznie rzeczą powódki bez tytułu prawnego.

Skoro pozwany będąc w złej wierze, korzystał z nieruchomości powódki, to powódce przysługiwało wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości na mocy art. 225 kc w zw. z art. 224 § 2, które to przepisy znajdują zastosowanie do posiadacza zależnego na mocy art. 230 kc. Powódka dołączyła do akt zestawienie, zawierające numery faktur, kwoty należności, terminy zapłaty, daty wpłat pozwanego, oraz wyliczenie należnych odsetek za opóźnienie, bądź do dnia zapłaty, bądź do 31 marca 2015 r. w odniesieniu do faktur, które nie zostały uregulowane przez pozwanego.

Pozwany nie kwestionował tego, że zostały mu doręczone faktury wyszczególnione
w tym zestawieniu, nie kwestionował wskazanych w nich terminów zapłaty, ani wysokości należności, a zatem Sąd uznał te okoliczności za przyznane przez pozwanego. Pozwany zgodnie z powołanymi przepisami był więc zobowiązany do zapłaty powódce wynagrodzenia wynikającego z faktur w terminach wskazanych w fakturach VAT.

Pozwany nie kwestionował dat dokonania zapłaty, ani kwot odsetek wskazanych
w tym zestawieniu, a zatem pozwany przyznał, że do zapłaty faktur doszło w datach wskazanych w zestawieniu przedłożonym przez powoda.

Podniósł jednak zarzut przedawnienia roszczeń dochodzonych przez powódkę.

Przedawnienie roszczeń określonych w art. 224 § 2 i art. 225 oraz art. 230 k.c. następuje zgodnie z art. 118 k.c., w terminie 10 lat, a jeśli były związane z prowadzeniem działalności gospodarczej w terminie trzech lat. Roszczenie gminy z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości jest roszczeniem związanym z prowadzeniem działalności gospodarczej, a zatem w niniejszej sprawie znajdował zastosowanie 3 letni termin przedawnienia. Pozew w niniejszej sprawie został wniesiony 10 grudnia 2014 r., stąd przedawnieniu uległy roszczenia o zapłatę wierzytelności, które stały się wymagalne przed
10 grudnia 2011 r. Roszczenie o zapłatę należnych odsetek przedawnia się w terminie przedawnienia roszczenia o należność główną.

Wierzytelności udokumentowane fakturami VAT: (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...)2011-04/17, (...) (...), (...)2011-06/17, (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...) stały się wymagalne przed 10 grudnia 2011 r., a zatem roszczenia o zapłatę należności głównych wraz z odsetkami z tych tytułów uległy przedawnieniu. Z uwagi na podniesiony zarzut przedawnienia roszczenie o zapłatę należności głównych wraz z odsetkami, które stały się wymagalne przed 10 grudnia 2011r. należało oddalić.

Wierzytelności udokumentowane fakturami VAT: (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...) (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...) (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...) stały się wymagalne po 10 grudnia 2011 r.,
a zatem roszczenia o zapłatę należności głównych z odsetkami z tych tytułów nie uległy przedawnieniu.

Zapłata wierzytelności udokumentowanych fakturami VAT: (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...) (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...) (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...) nastąpiła po upływie terminów płatności wskazanych
w tych fakturach. Skoro pozwany dokonał zapłaty tych wierzytelności z opóźnieniem to powódce przysługiwały odsetki ustawowe za opóźnienie na mocy art. 481 kc. Powódka wykazała, przedkładając zestawienie (k. 139-141, 144-146), iż skapitalizowane odsetki za opóźnienie w zapłacie tych należności wynosiły łącznie 3375,39 zł. Przyznała, że pozwany dokonał wpłaty z tytułu należnych odsetek kwoty 750 zł w dniu 19 listopada 2013r., a zatem należało o tę kwotę obniżyć łączną nieprzedawnioną należność odsetkową. Kwota po obniżeniu, tj. 2625,39 zł została zasądzona z tytułu odsetek na rzecz powódki.

Na pozwanym spoczywał ciężar wykazania, że doszło do zapłaty odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości powódki w okresie wskazanym w fakturze VAT nr (...), czego pozwany nie uczynił, a zatem na mocy art. 225 kc w zw. z art. 224 § 2 kc i art. 230 kc Sąd zasądził wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z rzeczy wynikające z faktury VAT nr (...).

W zakresie, w jakim powódka cofnęła powództwo, Sąd uznał cofniecie pozwu za dopuszczalne i na podstawie art. 355 § 1 i 2 kpc w związku z art. 203 § 1 i 3 kpc umorzył postępowanie w zakresie objętym cofnięciem.

Powódka utrzymała się w swoim żądaniu w 11,36%. Mając na uwadze wynik sprawy na podstawie art. 100 kpc Sąd rozdzielił stosunkowo koszty procesu.

Apelację od wyroku w części oddalającej powództwo wniosła powódka, zarzucając mu:

- naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art.118 kc poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i błędne przyjęcie, że w niniejszej sprawie roszczenie powódki było związane
z prowadzeniem przez nią działalności gospodarczej, a w konsekwencji okres przedawnienia wynosi 3 lata, podczas gdy powódka wykazała, że dochodzone roszczenie nie jest związane
z prowadzoną działalnością gospodarczą, bo strony nigdy nie łączył stosunek obligacyjny,
a ponadto odszkodowawczy roszczenia zakłada, iż prawno rzeczowe źródło jego pochodzenia wskazuje na brak gospodarczego charakteru,

- naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art.5 kc w zw. z art.140 kc poprzez uwzględnienie zarzutu przedawnienia i zastosowanie trzyletniego terminu przedawnienia, podczas gdy podniesienie zarzutu stanowiło naruszenie zasad współżycia społecznego, albowiem doszło do naruszenia prawa własności przez pozwanego, który od samego początku zajmowania spornej nieruchomości pozostawał względem powódki w złej wierze i z tego tytułu winien uiszczać wynagrodzenie za bezumowne korzystanie,

- naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 233 kpc poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, tj, niedokonanie wnikliwej oceny przedłożonej przez powódkę dokumentacji, z której wynika, że strony nigdy nie łączył stosunek obligacyjny,
a w konsekwencji skutkującej oddaleniem powództwa w zakresie należności głównej
w kwocie 17 295,31 zł, podczas gdy powódka przedstawiła dowody uzasadniające przyjęcie, iż dochodzone roszczenie nie ma związku z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Apelująca domagała się zmiany wyroku w zaskarżonym zakresie i zasądzenia od pozwanego kwoty 17 295,31 zł z ustawowymi odsetkami od 1 sierpnia 2014 r. oraz kosztami postępowania za I i II instancję ewentualnie uchylenia wyroku w zaskarżonej części
i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania i zasądzenia od pozwanego kosztów procesowych za obie instancje.

W uzasadnieniu apelacji przytoczyła argumentację na poparcie zarzutów apelacyjnych, podnosząc głównie, że strony nigdy nie były związane stosunkiem obligacyjnym, podobnie jak powódki nie łączyła umowa ze spółką (...), od której pozwany nabył wiaty posadowione na spornej nieruchomości. Szkoda, jaką poniosła powódka nie miała związku z prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą. Pozwany od początku był posiadaczem w złej wierze. Przytoczyła orzecznictwo na okoliczność, że roszczenie
o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z rzeczy nie jest świadczeniem okresowym
i podlega co do zasady 10.letniemu terminowi przedawnienia.

Sąd Okręgowy zważył:

Apelacja powódki nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż wyrok Sądu I instancji jest słuszny, odpowiada prawu. Sąd Okręgowy przytoczył obszernie uzasadnienie orzeczenia Sądu Rejonowego, gdyż w całości je podziela, uznając za własne. Sąd I instancji w sposób szczegółowy, dokładnie przedstawił faktury, z którym wynika zobowiązanie pozwanego, terminy częściowej ich spłaty i tych ustaleń apelujący nie kwestionuje.

Zarzut apelującej dotyczy natomiast ustalenia przez Sąd I instancji – za pozwanym – przedawnienia roszczenia w kwocie 17 295,31 zł, w związku z przyjęciem, że przedawnia się ono w terminie trzyletnim.

Zgodnie z art.118 kc, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. Na podstawie tego przepisu Sąd I instancji, bez przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów, wyznaczonej art.233 kpc, władny był przyjąć, że w okolicznościach niniejszej sprawy zastosowanie znajdzie trzyletni okres przedawnienia. Zważyć bowiem należy, że pozwany zajmuje sporną nieruchomość od 2009 r, a wcześniej korzystał z niej inny podmiot. Powódka w tym czasie nie zdołała skutecznie uregulować prawnie sprawy korzystania z nieruchomości, godząc się tym samym na istniejący stan rzeczy – bezumownego korzystania z jej gruntu. Nie wystąpiła w szczególności z roszczeniem windykacyjnym. W ugodzie z 22 listopada 2010 r. określone zostało, że „strony niniejszej ugody – powołując jako podstawę art.917 kc – czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego miedzy nimi stosunku prawnego, aby zapewnić wykonanie roszczeń wynikających z tego stosunku”. Takie sformułowanie zdaje się świadczyć o „partnerstwie” stron, którego brak apelująca zarzuca. W 2011 r. trwała korespondencja w sprawie wydzierżawienia pozwanemu nieruchomości przy ulicy (...), którą zakończyło ostatecznie stwierdzenie powódki o braku takiej możliwości. Nie przeszkodziło to powódce tolerować ten stan rzeczy, skoro od 8 października 2010 r. do
11 lipca 2014 r. systematycznie, co miesiąc obciążała pozwanego fakturami VAT za bezumowne korzystanie z nieruchomości, czyniąc z tego odszkodowania stały dochód.

Sąd Okręgowy podziela pogląd wyrażony w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 20 lutego 2015 r, I ACa 1257/14, że działalność gospodarcza gminy zachodzi wówczas, gdy gmina prowadzi określoną działalność w sposób zorganizowany, ciągły, w celu zarobkowym oraz zgodnie z zasadami racjonalnej gospodarki. W takiej sytuacji co do zasady zwrócić należy uwagę, iż roszczenia związane z prowadzeniem takiego rodzaju działalności przedawniają się - zgodnie z art. 118 kc - z upływem terminu trzyletniego. Zwrócić należy także uwagę, iż dla kwalifikacji roszczenia jako związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej w rozumieniu art. 118 kc nie ma znaczenia prawny charakter leżącego u jego podstaw zdarzenia - może ono być zarówno czynnością prawną, jak i czynem niedozwolonym lub jakimkolwiek innym zdarzeniem, nie wyłączając bezpodstawnego wzbogacenia czy korzystania z cudzej rzeczy bez podstawy prawnej - lecz jego związek z działalnością gospodarczą.

W literaturze i orzecznictwie można dostrzec tendencję do ujmowania związku roszczenia z prowadzeniem działalności gospodarczej w sposób szeroki. Za czynności związane z prowadzeniem działalności gospodarczej uznaje się z reguły czynności podejmowane w celu realizacji zadań mieszczących się w przedmiocie tej działalności
w sposób bezpośredni lub pośredni.

Zarzut naruszenia art.118 kc, podobnie jak art. 233 kpc okazał się zatem nieskuteczny.

Sąd Okręgowy nie podziela też stanowiska apelującej o naruszeniu przepisy art. 5 kc
i art. 140 kc. Art. 5 kc stanowi, że nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Rozpatrując art. 5 kc, trzeba mieć na względzie jego szczególny charakter wynikający z użycia w nim klauzul generalnych. Posługiwanie się przepisami zawierającymi klauzule generalne, choć nieodzowne, stwarza zagrożenie dla niektórych zasad państwa prawnego. Dlatego przy wykładni przepisów zawierających klauzule generalne szczególnego znaczenia nabiera aspekt konstytucyjnoprawny. W zgodzie
z Konstytucją pozostaje przede wszystkim taka szeroko aktualnie akceptowana interpretacja art. 5 kc, stosownie do której przepis ten nie ma charakteru nadrzędnego w stosunku do pozostałych przepisów prawa cywilnego, w związku z czym na jego podstawie nie można wyłączyć ich zastosowania, choćby tylko w jakimś zakresie (wyrok TK z 17.10.2000 r., SK 5/99, pkt III.3 uzasadnienia; wyrok SN z 22.9.1987 r., III CRN 265/87, OSNC Nr 5/1989, poz. 80). Zgodnie z ugruntowaną linią orzeczniczą Sądu Najwyższego art. 5 kc może służyć do oceny zachowania, polegającego na podniesieniu zarzutu przedawnienia Za zasadnością przedstawionego stanowiska przemawia przede wszystkim ta okoliczność, że upływ terminu przedawnienia jest brany przez sąd pod uwagę wyłącznie na zarzut tego, przeciwko któremu kierowane jest (przedawnione) roszczenie (art. 117 § 2 kc). Podniesienie zarzutu przedawnienia jest wykonywaniem prawa podmiotowego. Czynienie użytku z każdego przysługującego uprawnionemu prawa podmiotowego podlega ocenie z punktu widzenia zgodności (i ewentualnie sprzeczności) ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa i z zasadami współżycia społecznego. Co do zasady jednak, powołanie się przez dłużnika na przedawnienie roszczenia jest działaniem w granicach prawa i zgodnym
z prawem. Dłużnikowi, który podniósł zarzut przedawnienia, można więc postawić zarzut naruszenia zasad współżycia społecznego tylko w wyjątkowych i rażących okolicznościach. Powodowa G., wykonując zadania własne, w tym w ramach zarządzania nieruchomościami, ma przymiot przedsiębiorcy, stąd winna z odpowiednią starannością dbać o interesy finansowe, w szczególności więc w terminie dochodzić roszczeń od dłużników. Zaniedbania w tym względzie skutkują zasadnością podnoszonych przez dłużników zarzutów przedawnienia, a korzystanie przez nich z tego prawa w tej sytuacji nie sposób uznać za nadużycie prawa w rozumieniu art. 5 kc, bez względu na to, czy zgłaszane są w związku
z roszczeniami na tle stosunków obligacyjnych, czy wynikających z prawa własności.

Z powyższych względów Sąd Okręgowy na podstawie art.385 kpc oddalił apelację powódki jako bezzasadną.

SSO Iwona Wańczura SSO Lesław Zieliński SSR (del.) Małgorzata Popiół

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE