UZASADNIENIE

wyroku z dnia 12 października 2015 roku

W pozwie z dnia 2 czerwca 2015 roku powódka E. L. wniosła o uznanie za bezskuteczne wypowiedzenia umowy o pracę na czas nieokreślony dokonane przez pozwanego Gimnazjum im. (...) w Ł., jak również o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

Uzasadniając żądanie pozwu, podniosła, że pozostaje u pozwanego w zatrudnieniu w wymiarze 10/18 godzin (od roku szkolnego 2014/2015), posiadając stopień awansu nauczyciela kontraktowego. Powódka posiada przygotowanie pedagogiczne do nauczania języka niemieckiego i prowadzenia zajęć w świetlicy. W pozwanym Gimnazjum pracuje od 2007 roku. W maju 2013 roku pozwany wymusił na niej podpisanie aneksu, w którym zmniejszono jej wymiar czasu pracy z 18/18 do 10/18, grożąc zwolnieniem z pracy. Dalej powódka podnosiła, że w dniu 19 maja 2015 roku pracodawca wręczył jej wypowiedzenie umowy o pracę, które jest niezgodne z przepisami Karty Nauczyciela oraz Kodeksu pracy, a zwłaszcza nastąpiło naruszenie trybu konsultacji związkowej poprzez pominięcie zarządu oddziału (...) w N. jako międzyzakładowej organizacji związkowej (art. 27 Karty Nauczyciela). Wyczerpanie tego trybu wobec ogniska (...) było nieprawidłowe. Odnośnie treści wypowiedzenia, nie zawiera ono informacji, o ile zmniejszyła się liczba oddziałów i godzin w szkole, a uniemożliwiająca dalsze zatrudnienie powódki w dotychczasowym niepełnym wymiarze godzin. Zdaniem powódki w roku szkolnym 2015/2016 mogłaby realizować 8 godzin języka niemieckiego, 1 godzinę wychowawczą i 1 godzinę w świetlicy. Tymczasem godziny języka niemieckiego zostały przydzielone nauczycielce języka polskiego A. D., która również ma uprawnienia do nauczania języka niemieckiego, a jej godziny języka polskiego – E. K. – żonie szwagra dyrektora. Te ostatnie nauczycielki w nowym roku szkolnym będą realizować zatrudnienie ponadwymiarowe. Dalej powódka podawała, że wypowiedzenie stosunku pracy w trybie art. 20 Karty Nauczyciela wymaga podania przyczyny konkretnej, rzeczywistej i obiektywnej. Przytaczała również przebieg zmian do arkusza organizacyjnego podejmowanych w kwietniu 2015 roku. E. L. odniosła się również do nieobiektywnego zastosowania kryteriów doboru pracownika do zwolnienia – wskazała, że jest jedynym nauczycielem języka niemieckiego w pozwanej szkole, ma dłuższy staż pracy od E. K., osiągnięcia w pracy zawodowej.

W odpowiedzi na pozew, pozwane Gimnazjum im. (...)w Ł. wniosło o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew wskazało, że w roku szkolnym 2015/2016 jest przewidziane 16 godzin języka niemieckiego, które przydzielono nauczycielce języka polskiego – A. D., zatrudnionej od 2001 roku, a która posiada również uprawnienia do nauczania tego języka. Pozostaje to w związku z rozszerzeniem nauczania w szkole języka angielskiego oraz stopniową likwidacją tzw. grup językowych. Dalej strona pozwana podawała, że E. L. nie zgłaszała zastrzeżeń do arkusza organizacyjnego na nowy rok szkolny. Pozwany zaprzeczył, aby zastraszał powódkę przy redukcji jej zatrudnienia z 18/18 do 10/18 godzin. Dalej wskazywał, że nie zostały naruszone przepisy dotyczące trybu konsultacji związkowej, albowiem pismo w tej sprawie z dnia 11 maja 2015 roku zostało skierowane do prezesa ogniska (...) w Gimnazjum w M., a jednocześnie członka zarządu Oddziału (...) w N.. Na mocy uchwały z kwietnia 2014 roku część swoich kompetencji, w zakresie współpracy z pracodawcą, oddział przekazał ognisku. W konsekwencji, ognisko posiadało uprawnienia do zajmowania stanowiska w sprawie wypowiedzenia stosunku pracy powódce. Dobór powódki do zwolnienia nastąpił zgodnie z zarządzeniem nr (...) – regulamin obowiązujący od 2 lat zawiera kryteria doboru nauczycieli do zwolnienia. Pracodawca wskazywał również, że A. D. posiada uprawnienia do nauczania języka niemieckiego, jest nauczycielem dyplomowanym z dużymi osiągnięciami w pracy zawodowej, podejmującym rozmaite inicjatywy. W przypadku powódki występuje sytuacja odwrotna – niskie zaangażowanie w pracę, zastrzeżenia do sposobu realizacji obowiązków pracowniczych, lekceważenie zarządzeń dyrektora, uchybienia w pracy dydaktycznej, brak właściwej organizacji czasu pracy.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powódka E. L. została zatrudniona w pozwanym Gimnazjum im. (...)w Ł. jako nauczyciela języka niemieckiego, ostatnio na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. Powódka posiada stopień awansu zawodowego nauczyciela kontraktowego. Od roku szkolnego 2013/2014 wymiar czasu pracy powódki został ograniczony do 10/18 godzin. Powódka jako jedyna ma pełne uprawnienia do nauczania języka niemieckiego (przygotowanie pedagogiczne), takie posiada również A. D., która dotąd uczyła języka polskiego. E. L. może również prowadzić zajęcia w świetlicy.

W ostatnim okresie wysokość wynagrodzenia za pracę powódki wynosiła 1 596,10 zł brutto miesięcznie.

Powódka jest członkiem Związku (...).

W roku szkolnym 2015/2016 arkusz organizacyjny pozwanej jednostki przewiduje 16 godzin języka niemieckiego i zostały one przydzielone A. D.. Z kolei, godziny języka polskiego przydzielono E. K..

U pozwanego obowiązuje Regulamin rozwiązywania stosunku pracy z nauczycielami w Gimnazjum w Ł. S. M. – wszedł on w życie w dniu 11 kwietnia 2013 roku na podstawie zarządzenia Dyrektora nr (...).

W dniu 9 kwietnia 2014 roku Prezes Zarządu Oddziału (...) w N. – S. S. skierował do Dyrektora pozwanego Gimnazjum pismo wskazujące na objęcie ochroną związkową Prezesa Ogniska (...) w M./członka Zarządu Oddziału (...) w N. – A. Z.. Dodatkowo wskazał, że na mocy uchwały nr 15 z dnia 9 kwietnia 2014 roku zarząd Oddziału ustalił zakres współdziałania – reprezentowania ogniska wobec pracodawcy, który polega na: występowaniu w jego imieniu w działalności socjalnej, uczestniczeniu przy przyznawaniu pracownikom świadczeń z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, w tym świadczeń na cele mieszkaniowe, uczestniczeniu przy opiniowaniu regulaminu i aneksu do regulaminu Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych, uczestniczeniu wspólnie z Zarządem Oddziału w zajmowaniu stanowiska wobec pracodawcy w sprawach dotyczących zbiorowych interesów i praw pracowniczych. Związek przypomniał również, że Zarząd Oddziału (...) jest międzyzakładową organizacją związkową w rozumieniu art. 241 ^25a KP i art. 241¹⁷ KP.

Związek (...) działa na podstawie Statutu w brzmieniu nadanym przez 41. Krajowy Zjazd Delegatów (...) w dniu 22 listopada 2014 roku. Zgodnie z nim (...) tworzy ogniwa organizacyjne: okręgi, oddziały i ogniska (art. 16 ust. 1). Oddział jest międzyzakładową organizacją związkową o uprawnieniach zakładowej organizacji związkowej w rozumieniu ustawy o związkach zawodowych i prawa pracy. Jest ogniwem nadrzędnym w stosunku do ognisk z danego terenu (art. 18 ust. 1-2). Do kompetencji zarządu oddziału należy w szczególności reprezentowanie (...) i jego członków wobec pracodawców, organów prowadzących placówki oraz innych podmiotów na terenie działania oddziału (art. 57 ust. 1 pkt 1). Zarząd oddziału może przekazać zarządowi ogniska niektóre ze swoich kompetencji (art. 57 ust. 4 zdanie 1).

W dniu 11 maja 2015 roku pozwany skierował do Prezesa Ogniska (...) w Gimnazjum w M. – A. Z. pismo o zamiarze wypowiedzenia stosunku pracy powódce, zakreślając termin 7 dni na zajęcie stanowiska. A. Z. powiedziała o wpływie pisma i pokazała je S. S., a ten wskazał jej, że nie jest ono skierowane do Zarządu Oddziału, a do Ogniska. W związku z tym, nie może być potraktowane jako adresowane do Zarządu Oddziału.

W dniu 19 maja 2015 roku pracodawca złożył powódce E. L. oświadczenie o wypowiedzeniu umowy o pracę z zachowaniem 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia z uwagi na brak godzin z nauczanego przedmiotu. Pozwany, dokonując wypowiedzenia, nie zrealizował w sposób prawidłowy trybu konsultacji związkowej oraz błędnie pouczył pracownicę o terminie wniesienia odwołania do sądu pracy.

(dowód: akta osobowe powódki, pismo – k. 25, pismo z dnia 9 kwietnia 2014 roku – k. 30, zaświadczenie – k. 102, Statut – k. 123-155, uchwała – k. 157-158, zeznania świadków: S. S. – k. 164-166 i A. Z. – k. 166)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie w/w dowodów.

Aspekt wiarygodności posiadają ujawnione w toku postępowania dowody z dokumentów. Ich treść i autentyczność nie budzi wątpliwości, stanowiąc odzwierciedlenie stanu rzeczywistego.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania świadków: S. S. oraz A. Z. jako konkretne i korespondujące z pozostałą częścią zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. Sposób prezentacji faktów przez nich dokonywany jest wewnętrznie spójny i znajduje potwierdzenie w dowodach z dokumentów.

Bezspornym w niniejszym sprawie pozostawał fakt, że strony pozostawały w stosunku pracy, na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony.

Nie było sporu również co do tego, że pracodawca złożył E. L. oświadczenie woli o wypowiedzeniu stosunku pracy, powołując się na okoliczności leżące po jego stronie.

Strona pozwana nie kwestionowała również członkostwa pracownicy w związku zawodowym.

W świetle powyższego, kwestią sporną było ustalenie czy powyższa czynność pracodawcy była zgodna z przepisami prawa.

Sąd zważył, co następuje:

W przedmiotowej sprawie, w pierwszej kolejności, rozstrzygnięcia wymagało, czy wypowiedzenie umowy o pracę powódce E. L. nie zostało dokonane z naruszeniem przepisów o wypowiadaniu umów o pracę. Przesądzenie o wadliwości czynności prawnej pracodawcy z tej przyczyny czyni bezprzedmiotowym analizę zasadności wypowiedzenia, w tym czy wystąpiły zmiany organizacyjne w szkole uniemożliwiające dalsze zatrudnienie powódki E. L. i czy pozwany w sposób prawidłowy dokonał doboru pracownika do zwolnienia.

Na wstępie należy zasygnalizować, że powódka złożyła pozew/odwołanie do sądu pracy z naruszeniem 7-dniowego terminu (art. 264 § 1 KP), nie mniej jednak okoliczność ta nie może spowodować negatywnych konsekwencji z uwagi na błędne pouczenie pracodawcy w tym przedmiocie. Okoliczności tej nie negowała zresztą strona pozwana.

W niniejszej sprawie rozwiązanie stosunku pracy z powódką nastąpiło w trybie art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 roku - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2014 r., poz. 191). Takie ustanie stosunku pracy podlega kontroli sądu pracy i w przypadku naruszenia przepisów, nauczyciel może żądać przywrócenia do pracy na zasadach określonych w Kodeksie pracy. Zgodnie z art. 20 ust.1 pkt 2 Karty Nauczyciela, w razie częściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć dyrektor szkoły rozwiązuje z nauczycielem stosunek pracy lub na jego wniosek, przenosi go w stan nieczynny. W myśl ust. 3 rozwiązanie stosunku pracy z przyczyn określonych w ust. 1 następuje z końcem roku szkolnego po uprzednim trzymiesięcznym wypowiedzeniu. Zgodnie z art. 27 ust. 1 Karty Nauczyciela, rozwiązanie umowy o pracę zawartej z nauczycielem następuje z końcem roku szkolnego z zachowaniem 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 maja 1998 roku (I PKN 67/98) przyjął, że zmianą planu nauczania uniemożliwiającą dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć jest także zmiana przydziału planowanych godzin dydaktyczno-wychowawczych, uniemożliwiająca zatrudnienie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć w ramach wyuczonej specjalności zawodowej. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 listopada 1997 roku (I PKN 399/97) w razie zmian organizacyjnych w szkole w rozumieniu art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela przyjęte przez pracodawcę kryteria wyboru nauczyciela do zwolnienia z pracy podlegają kontroli sądowej w celu dokonania oceny, czy rozwiązanie stosunku pracy z nauczycielem było uzasadnione. W razie konieczności rozwiązania stosunku pracy z jednym spośród kilku nauczycieli ocenie sądu podlegają również kryteria wyboru osoby, która została zwolniona (wyrok SN z dnia 7 września 1994 roku, I PRN 56/94). Zauważyć należy, że wybór nauczyciela do zwolnienia z pracy w trybie art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty nie może być jednak dowolny. Dodatkowo fakt, że nauczyciel, któremu zaproponowano ograniczenie wymiaru zajęć, nie wyraził na to zgody, nie może prowadzić automatycznie do wyboru jego jako osoby do rozwiązania stosunku pracy, w przeciwnym wypadku takie procedowanie pracodawców pozostawałoby poza kontrolą sądową.

Zgodnie z art. 38 KP w zw. z art. 91c ust. 1 Karty Nauczyciela wynika, że o zamiarze wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony pracodawca zawiadamia na piśmie reprezentującą pracownika zakładową organizację związkową, podając przyczynę uzasadniającą rozwiązanie umowy. Jeżeli zakładowa organizacja związkowa uważa, że wypowiedzenie byłoby nieuzasadnione, może w ciągu 5 dni od otrzymania zawiadomienia zgłosić na piśmie pracodawcy umotywowane zastrzeżenia. Po rozpatrzeniu stanowiska organizacji związkowej, a także w razie niezajęcia przez nią stanowiska w ustalonym terminie, pracodawca podejmuje decyzję w sprawie wypowiedzenia. Zastosowanie w spornej sprawie tego przepisu nastąpiło w sposób nieprawidłowy, co przesądza o wadliwości wypowiedzenia umowy o pracę.

E. L. była członkiem związku zawodowego – Związku (...), a w toku postępowania pozwany nie zaprzeczył przynależności związkowej powódki. Zgodnie ze statutem tego związku, jego struktura przedstawia się następująco: okręgi, oddziały i ogniska (art. 16 ust. 1 Statutu). Oddział jest międzyzakładową organizacją związkową o uprawnieniach zakładowej organizacji związkowej w rozumieniu ustawy o związkach zawodowych i prawa pracy. Jest ogniwem nadrzędnym w stosunku do ognisk z danego terenu (art. 18 ust. 1-2). Do kompetencji zarządu oddziału należy w szczególności reprezentowanie (...) i jego członków wobec pracodawców, organów prowadzących placówki oraz innych podmiotów na terenie działania oddziału (art. 57 ust. 1 pkt 1). Zarząd oddziału może przekazać zarządowi ogniska niektóre ze swoich kompetencji (art. 57 ust. 4 zdanie 1). W spornej sprawie takie przekazanie nastąpiło w 2014 roku, jednakże nie objęło ono indywidualnych spraw ze stosunku, a sprawy praw i interesów zbiorowych. W konsekwencji, skonsultowanie zamiaru wypowiedzenia umowy o pracę z powódką z ogniskiem zamiast z oddziałem było nieprawidłowe. Status organizacji związkowej posiada bowiem oddział, a nie ognisko. A. Z. została poinformowana o zamiarze wypowiedzenia, działając jako prezes ogniska. Powyższego nie zmienia fakt, że jest ona jednocześnie członkiem zarządu oddziału. Stosowna wiedza powinna bowiem dotrzeć nie do członka zarządu, ale do oddziału jako ogniwa (...). Analogicznie należy ocenić przekazanie wiedzy na ten temat, a nawet okazanie pisma pozwanego z dnia 11 maja 2015 roku S. S.. Konsultacja byłaby prawidłowa, gdyby Prezes Zarządu odebrał pismo pozwanego pracodawcy, ale skierowane jako do Oddziału. Zaniedbania pracodawcy w tym zakresie utrudniają przy tym ustalenie terminu, w którym zwrócił się on do organizacji związkowej i od którego zaczyna biec 5-dniowy termin na ewentualne zgłoszenie umotywowanych zastrzeżeń, a przed upływem którego pracodawca nie powinien dokonywać wypowiedzenia. Wskazać należy, że A. Z. wykazała się nieznajomością uprawnień ogniska, nie powinna przyjmować pisma konsultacyjnego, nie mniej jednak odpowiedzialność za zaistniały stan rzeczy ponosi pozwany, albowiem to pracodawca powinien posiadać wiedzę na temat podmiotu/ogniwa związkowego, do którego powinien występować w indywidualnych sprawach ze stosunku pracy.

Stwierdzenie uchybienia w tym zakresie stanowi wystarczającą podstawę do uznania nieprawidłowości oświadczenia woli pracodawcy. Pozwany nie zwrócił się bowiem do właściwej organizacji związkowej na etapie zamiaru wypowiedzenia powódce umowy o pracę, tj. nie przedłożył organizacji związkowej (oddziałowi) żadnej pisemnej informacji, pozbawiając ją możliwości złożenia umotywowanych zastrzeżeń.

W świetle powyższego kwestią wtórną pozostaje analiza przyczyny wypowiedzenia pod kątem jej prawdziwości i konkretności. Wskazać jednak należy, że pracodawca – jako przyczynę wypowiedzenia – wskazał brak godzin z nauczanego przedmiotu. Taki sposób sformułowania rodzi wniosek o nieprawdziwości przyczyny, albowiem w Gimnazjum są godziny tego przedmiotu (w domyśle: języka niemieckiego), tylko pozwany zadysponował nimi poprzez przydzielenie ich A. D.. Tak określona przyczyna mogłaby znaleźć akceptację i rację bytu, gdyby Gimnazjum w ogóle zrezygnowało z nauczania języka niemieckiego, a co w spornej sprawie nie wystąpiło albo gdyby pozwany wskazał na brak wystarczającej liczby godzin. Przyczyna nie jest przy tym dostatecznie doprecyzowana, albowiem nie wskazuje na czym polega zmiana, która spowodowała „brak godzin”, w tym nie odnosi się do liczby godzin i oddziałów/klas. Zasadnie argumentuje również powódka w przedmiocie nieprawidłowego doboru pracownika do zwolnienia. Wybór pozwanego nie jawi się bowiem jako przejrzysty i racjonalny. Godziny języka niemieckiego przydzielił nauczycielce, która faktycznie może nauczać tego języka, ale dotąd prowadziła godziny języka polskiego, a jej, z kolei, godziny przypadły E. K.. Okoliczność ta jest jednak poboczną w świetle naruszenia prawa jw.

Zgodnie z art. 45 § 1 KP w zw. z art. 91 c ust. 1 Karty Nauczyciela w razie ustalenia, że wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jest nieuzasadnione lub narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę, sąd pracy – stosownie do żądania pracownika – orzeka o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli umowa o pracę uległa już rozwiązaniu – o przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowaniu. Zdaniem Sądu, z uwagi na naruszenie trybu konsultacji związkowej, oświadczenie woli strony pozwanej o rozwiązaniu umowy o pracę za wypowiedzeniem, było nieprawidłowe i naruszało przepisy o wypowiadaniu umów o pracę na czas nieokreślony.

W konsekwencji, Sąd orzekł jak w pkt I wyroku, na podstawie art. 45 § 1 KP w zw. z art. 30 § 4 KP w zw. z art. 38 KP.

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu oparto o treść § 11 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 29 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 460), mając na uwadze treść uchwały SN z dnia 24 lutego 2011 r. (I PZP 6/10).

O kosztach sądowych orzeczono na podstawie art. 13 ust. 1 i art. 113 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.jedn.: Dz. U. z 2014 r., poz. 1025).

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE