UZASADNIENIE

Pismem z dnia 6 lipca 2012 r. powodowie K. S. i M. D. wnieśli pozew przeciwko pozwanym P. T. (1), P. T. (2), D. T., J. T., M. T. i S. T., w którym domagali się zasądzenia solidarnie od pozwanych na rzecz powódki K. S. kwoty 200.000 zł wraz z umownymi odsetkami w wysokości 30% w stosunku rocznym, liczonymi od dnia 9 stycznia 2008 roku do dnia 7 stycznia 2009 roku oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie, liczonymi od dnia 8 stycznia 2009 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenia solidarnie od pozwanych na rzecz powoda M. D. kwoty 90.000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami, w tym od kwoty 40.000 złotych – wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1 stycznia 2010 roku do dnia zapłaty i kwoty 50.000 złotych - wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 25 maja 2010 roku do dnia zapłaty. Powodowie wnieśli również o zwrot kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego (k. 2-12).

Pozwani P. T. (1), P. T. (2), D. T., J. T., M. T. oraz S. T. wnieśli o oddalenie powództwa w całości (k. 74-75, k. 77-78, k. 84-85, k. 225).

Wyrokiem z dnia 11 czerwca 2014 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt IV C 945/12, Sąd Okręgowy w Warszawie w punkcie 1. sentencji wyroku zasądził solidarnie od pozwanych P. T. (1), P. T. (2), S. T., D. T., J. T. i M. T. na rzecz powódki K. S. kwotę 200.000 złotych z umownymi odsetkami w wysokości 30% w stosunku rocznym, liczonymi od dnia 9 stycznia 2008 roku do dnia 7 stycznia 2009 roku i odsetkami za opóźnienie w wysokości ustawowej od dnia 8 stycznia 2009 roku do dnia zapłaty; w punkcie 2. sentencji wyroku Sąd zasądził solidarnie od pozwanych P. T. (1), P. T. (2), S. T., D. T., J. T. i M. T. na rzecz powoda M. D. kwotę 50.000 złotych z ustawowymi odsetkami od 25 maja 2010 roku do dnia zapłaty; w punkcie 3. sentencji wyroku Sąd oddalił powództwo M. D. w pozostałym zakresie. Jednocześnie Sąd Okręgowy zasądził solidarnie od pozwanych P. T. (1), P. T. (2), S. T., D. T., J. T., M. T. odpowiednio na rzecz powódki K. S. - kwotę 7.200 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego i kwotę 10.000 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania (pkt 4. sentencji wyroku), zaś na rzecz powoda M. D. - kwotę 2.400 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego i kwotę 2.500 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania (pkt 5. wyroku) - (k.270-271) .

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych:

A. T., ojciec pozwanych, prowadził działalność gospodarczą, polegającą na obrocie nieruchomościami. Powoda A. T. znał jeszcze z czasów szkolnych, zaś powódkę znał jako siostrę powoda. A. T. zawarł z powódką K. S. w dniu 8 stycznia 2008 roku pisemną umowę pożyczki na kwotę 200.000 złotych. Strony ustaliły, iż pożyczka zostanie zwrócona do dnia 7 stycznia 2009 roku wraz z odsetkami w wysokości 30% w skali roku. W dniu 25 maja 2009 roku A. T. zawarł z M. D. pisemną umowę pożyczki na kwotę 50.000 złotych, która to kwota miała zostać zwrócona do dnia 24 maja 2010 roku.

Pieniądze z obu umów nie zostały zwrócone.

A. T. zmarł 15 sierpnia 2011 roku. Spadek po nim odziedziczyły dzieci – pozwani w niniejszej sprawie - na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Pruszkowie z dnia 20 lutego 2012 roku.

Już w dniu pogrzebu M. D. zasygnalizował matce pozwanych, iż są niespłacone zobowiązania finansowe. Następnie powód odwiedził matkę pozwanych następnego dnia i poinformował o istnieniu umów pożyczek.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie umów pożyczek (k. 17, 18), odpisu postanowienia (k. 19), kserokopii aktów urodzenia (k. 20- 23), pisma (k. 24), wniosku (k. 25-26), dowodu nadania (k. 27), kopii protokołu (k. 28), kopii wniosków (k. 29-30, 31-32, 33-34), wezwania do zapłaty (k. 35-36), postanowienia (k. 37), odpisu z księgi wieczystej (k. 38-44), wypisu z rejestru gruntów i budynków (k. 45), odpisów aktów urodzenia (k. 99-103), zeznań świadków B. D. (k. 225-226), M. B. (k. 226-227), zeznań stron (k. 252 – 257, 266-267).

Rozważania prawne w niniejszej sprawie Sąd Okręgowy rozpoczął od zacytowania treści art. 720 k.c., traktującego o umowie pożyczki.

W ocenie Sądu Okręgowego zebrany w sprawie materiał dowodowy wykazał, iż ojciec pozwanych zawarł z powódką i powodem umowy pożyczek, zwłaszcza w kontekście tego, że pozwani nie kwestionowali podpisu ojca, widniejącego pod tymi umowami oraz nie przedstawili żadnych dowodów obalających twierdzenia powodów. W ocenie Sądu Okręgowego okoliczności posiadania przez ojca pozwanych własnych środków na koncie oraz rzekomego podpisywania przez niego fikcyjnych umów z różnymi ludźmi celem uniknięcia płacenia zobowiązań podatkowych, nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, bowiem to, że ktoś posiada własne zasoby finansowe nie świadczy o tym, iż nie pożycza pieniędzy. Co więcej, w ocenie Sądu meriti, nawet jeżeli ojciec pozwanych podpisywał jakieś fikcyjne umowy, to pozwani nie udowodnili, iż taki charakter mają umowy podpisane z powodami. Sąd Okręgowy podkreślił jednocześnie, że matka pozwanych już w dniu pogrzebu byłego męża dowiedziała się, iż istnieją jakieś niespłacone zobowiązania, a co za tym idzie – jak wskazał Sąd Okręgowy - pozwani mieli możliwość odrzucenia spadku lub przyjęcia go z dobrodziejstwem inwentarza, czego jednakże nie zrobili.

Mając powyższe na względzie Sąd Okręgowy uznał, iż powództwo K. S. zasługuje na uwzględnienie w całości, zaś powództwo M. D. częściowo, tj. do kwoty, na którą została sporządzona umowa na piśmie. Sąd Okręgowy – powołując się na treść art. 720 § 2 k.c. - nie uwzględnił przy tym powództwa M. D. co do kwoty 40.000 złotych. Sąd Okręgowy zaznaczył bowiem, że w toku procesu pozwani podnieśli zarzut braku formy pisemnej, co oznacza, że jakiekolwiek dowody, czy to w postaci zeznań świadków, czy stron na okoliczność istnienia umowy pożyczki na tę kwotę oraz przekazania tych pieniędzy przez powoda A. T. były niedopuszczalne.

W zakresie roszczenia o zasądzenie odsetek, Sąd Okręgowy rozstrzygnął na zasadzie art. 481 § 1 k.c. wskazując, że w umowie pożyczki z powódką została określona stopa odsetek, zaś w umowie z powodem nie.

O kosztach postępowania Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 108 k.p.c. i obciążył pozwanych kosztami w takim zakresie, w jakim przegrali oni sprawę. O kosztach zastępstwa procesowego Sąd Okręgowy orzekł natomiast w oparciu o treść przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163 poz. 1349 z późn.zm.).

Pozwany P. T. (2) zaskarżył skutecznie przedmiotowy wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie w części, tj. co do rozstrzygnięć, zawartych w punktach 1., 2., 4., 5. i 6.

Przedmiotowemu wyrokowi skarżący zarzucił:

- błąd w ustaleniach faktycznych, mający istotny wpływ na treść wyroku, polegający na przyjęciu, że pozwany przyjął spadek po A. T. wprost, w sytuacji, gdy już z dokumentów załączonych do pozwu wynika, że spadek został przez niego przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza;

- naruszenie prawa materialnego, tj. art. 359 § 2¹k.c., poprzez jego pominięcie i zasądzenie od pozwanego odsetek w wysokości sprzecznej z określonymi w tym przepisie odsetkami maksymalnymi.

Mając powyższe na względzie pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości co do skarżącego, jak również o zasądzenie solidarnie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania. Jednocześnie – na wypadek nie uwzględnienia w/w wniosku – pozwany wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i o przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie solidarnie od powodów na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania.

W uzasadnieniu apelacji skarżący podniósł, że z dokumentów załączonych do pozwu wprost wynika, że spadek po A. T. na podstawie ustawy nabyły dzieci, po 1/6 spadku każde z nich, z dobrodziejstwem inwentarza. Tym samym pozwany wywodził, że Sąd Okręgowy dokonał błędnych ustaleń co do zakresu jego odpowiedzialności za długi spadkowe. Pozwany powołał się przy tym na treść art. 1031 § 2 k.c. Skarżący zarzucił również, że Sąd Okręgowy nie zbadał wartości stanu czynnego spadku, opierając się jedynie na błędnym założeniu przyjęcia przez spadkobierców spadku wprost. Jednocześnie pozwany wywodził, że Sąd Okręgowy nieprawidłowo ustalił wysokość odsetek umownych, które powinny być naliczone w sprawie umowy pożyczki, zawartej z K. S., wskazując, że w tym przypadku winien mieć zastosowanie przepis art. 359 § 2¹ k.c., traktujący o wysokości maksymalnej wysokości odsetek, wynikających z czynności prawnej. W tym zakresie pozwany podniósł przy tym, że odsetki maksymalne od dnia 29 listopada 2007 roku wynosiły 26 % w stosunku rocznym, od dnia 31 stycznia 2008 roku - wynosiły 27 % w stosunku rocznym, od dnia 28 lutego 2008 roku - wynosiły 28 % w stosunku rocznym, od dnia 27 marca 2008 roku - wynosiły 29 % w stosunku rocznym, od dnia 26 czerwca 2008 roku - wynosiły 30 % w stosunku rocznym, od dnia 27 listopada 2008 roku - wynosiły 29 % w stosunku rocznym, zaś od dnia 24 grudnia 2008 roku - wynosiły 26 % w stosunku rocznym. W dalszej części uzasadnienia apelacji pozwany zarzucił również, że Sąd Okręgowy, dokonując ustaleń w niniejszej sprawie, w tym na okoliczność, że pożyczone pieniądze nie zostały zwrócone, oparł się jedynie na materiale dowodowym, przedstawionym przez stronę powodową, w tym na zeznaniach powodów. Tymczasem, w ocenie pozwanego, strona powodowa powinna udowodnić okoliczność, że pożyczki nie zostały zwrócone, przedstawiając obiektywne dowody, a nie jedynie oświadczenia, które ze względu na charakter procesowy zeznań stron powinny być traktowane z dużą ostrożnością (k. 297-299).

Postanowieniem z dnia 22 sierpnia 2014 roku Sąd Okręgowy w Warszawie (sygn. akt IV C 945/12) odrzucił apelacje pozwanych P. T. (1), S. T., D. T., J. T. i M. T. (k. 302-303).

Postanowieniem z dnia 14 października 2014 roku Referendarz Sądowy Sądu Okręgowego w Warszawie (sygn. akt IV C 945/12) zwolnił P. T. (2) od kosztów sądowych w części, tj. od opłaty od apelacji ponad kwotę 600 złotych (k. 319).

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja częściowo zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie rozważań wskazać należy, iż pomimo tego, że w niniejszej sprawie skutecznie apelację wniósł jedynie pozwany solidarnie P. T. (2), Sąd Apelacyjny, w oparciu o przepis art. 378 § 2 k.p.c., z urzędu, rozpoznał sprawę także na rzecz pozostałych pozwanych, (których apelacje zostały prawomocnie odrzucone wobec uchybienia terminowi do ich wniesienia), zawiadamiając ich o terminie rozprawy apelacyjnej. W świetle bowiem art. 378 § 2 k.p.c., w razie współuczestnictwa materialnego, opartego na wspólności praw lub obowiązków, wniesienie apelacji przez jednego ze współuczestników umożliwia sądowi rozpoznanie sprawy (w granicach zaskarżenia) na rzecz pozostałych współuczestników, którzy wyroku nie zaskarżyli, gdy będące przedmiotem zaskarżenia prawa lub obowiązki są dla nich wspólne, a z czym mamy niewątpliwie do czynienia w przypadku dłużników solidarnych.

Odnosząc się natomiast bezpośrednio do zarzutów apelacji, jako słuszny należy w pierwszej kolejności ocenić zarzut błędu w ustaleniach faktycznych co do zakresu odpowiedzialności pozwanych za długi spadkowe, mający istotny wpływ na treść orzeczenia.

I tak, niewątpliwie – uwzględniając charakter dochodzonych w niniejszej sprawie roszczeń z tytułu umów pożyczek, zaciągniętych przez zmarłego ojca pozwanych - ustalenia co do zakresu odpowiedzialności pozwanych za długi spadkowe po zmarłym ojcu mają istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie. Zgodnie bowiem z treścią przepisu art. 1031 § 1 k.c. w razie prostego przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe bez ograniczenia. Zgodnie natomiast z treścią art. 1031 § 2 zd. pierwsze k.c. (w brzmieniu obowiązującym na chwilę otwarcia spadku po zmarłym ojcu pozwanych, tj. na dzień 15 sierpnia 2011 roku) w razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku.

W niniejszej sprawie Sąd Apelacyjny zasadniczo podziela przy tym ustalenia faktyczne, poczynione przez Sąd I instancji, uznając je za własne, niemniej jednak rację należy przyznać skarżącemu, iż Sąd Okręgowy dokonał błędnych ustaleń co do zakresu odpowiedzialności pozwanych za długi spadkowe po zmarłym A. T.. Sąd Okręgowy, czyniąc ustalenia w tym zakresie, opierając się na powołanym przez powodów odpisie postanowienia Sądu Rejonowego w Pruszkowie z dnia 20 lutego 2012 roku (sygn. akt I Ns 129/12), poprzestał bowiem jedynie na stwierdzeniu, że spadek po zmarłym odziedziczyły jego dzieci, tj. pozwani w niniejszej sprawie. Tymczasem z odpisu powołanego wyżej postanowienia Sądu Rejonowego w Pruszkowie, (który to dowód nie był ostatecznie kwestionowany przez żadną ze stron) jednoznacznie wynika, że spadek po zmarłym A. T., na podstawie ustawy, nabyły dzieci: P. T. (1), P. T. (2), S. T., D. T., J. T. i M. T., po 1/6 części spadku, i to z dobrodziejstwem inwentarza (dowód: odpis postanowienia Sądu - k. 19).

Zważywszy na powyższe, w niniejszej sprawie Sąd Apelacyjny poczynił dodatkowe ustalenia faktyczne i przyjął, że wszyscy pozwani, dziedzicząc z ustawy, nabyli spadek po swoim ojcu z dobrodziejstwem inwentarza (dowód: odpis postanowienia Sądu - k. 19).

Niemniej jednak, nawet przyjmując, że pozwani przyjęli spadek z dobrodziejstwem inwentarza - wbrew wywodom skarżącego – brak jest podstaw do oddalenia powództwa w całości. Skoro bowiem skarżący oraz pozostali pozwani przyjęli spadek po swoim ojcu z dobrodziejstwem inwentarza, uznać należy, iż odpowiedzialność pozwanych w niniejszej sprawie za długi spadkowe po zmarłym ojcu z tytułu przedmiotowych umów pożyczek jest jedynie ograniczona do wysokości stanu czynnego spadku, ustalonego w spisie inwentarza, nie zaś całkowicie wyłączona.

Nie sposób przy tym zgodzić się ze stanowiskiem skarżącego, iż do kognicji Sądu I instancji należało w tym przypadku czynienie ustaleń na okoliczność wartości stanu czynnego spadku po zmarłym ojcu. Zgodnie bowiem z ugruntowanym stanowiskiem judykatury, kwestia, czy długi spadkowe przekraczają stan czynny spadku wobec jego przyjęcia z dobrodziejstwem inwentarza, nie podlega badaniu w ramach postępowania rozpoznawczego. Ograniczenie odpowiedzialności dłużnika - spadkobiercy może być bowiem zastrzeżone w wyroku (art. 319 k.p.c.) bądź w klauzuli wykonalności nadanej przeciwko spadkobiercy (art. 792 k.p.c.). Ustalenie zatem, czy istnieje spadek (majątek) pozwalający na zaspokojenie przypadającej od dłużnika należności, należy do postępowania egzekucyjnego (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 7 marca 2013 r., sygn. akt V ACa 1007/1; zob. też wyrok Sądu Najwyższego z dnia 09 września 1976 roku, sygn. akt IV PR 135/76). W tym stanie rzeczy w niniejszej sprawie brak było zatem podstaw do dokonania ustaleń w zakresie wartości stanu czynnego i nie powodowało to konieczności oddalenia powództwa w całości.

W ocenie Sądu Apelacyjnego chybiony jest również podniesiony w uzasadnieniu apelacji zarzut, sprowadzający się w istocie do twierdzenia o naruszeniu art. 233 § 1 k.p.c., poprzez dokonanie przez Sąd Okręgowy jednostronnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego na okoliczność braku spłaty pożyczek i bezzasadnym oparciu się w tym zakresie na zeznaniach powodów, nie popartych żadnymi obiektywnymi dowodami.

W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd I instancji dokonał właściwej i zgodnej z zasadami doświadczenia życiowego oceny dowodów zgromadzonych w sprawie i wyciągnął logiczne i uzasadnione wnioski. Sąd Apelacyjny wskazuje, że ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Okręgowy na okoliczność tego, że pożyczki zaciągnięte przez zmarłego ojca pozwanych nie zostały ostatecznie spłacone znajdują oparcie w zgromadzonym materiale dowodowym i Sąd Apelacyjny w pełni podziela te ustalenia i przyjmuje je za własne. Dokonując tej oceny Sąd I instancji nie przekroczył granicy swobodnej oceny dowodów w rozumieniu art. 233 § 1 k.p.c. Podkreślić w tym miejscu należy, iż wykazanie, że Sąd I instancji naruszył art. 233 § 1 k.p.c., co mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, nie może być ograniczone do odmiennej interpretacji dowodów zebranych w sprawie, przy jednoczesnym zaniechaniu wykazania, iż ocena przyjęta za podstawę rozstrzygnięcia przekracza granicę swobodnej oceny dowodów, którą wyznaczają czynniki logiczny i ustawowy, zasady doświadczenia życiowego, aktualny stan wiedzy, stan świadomości prawnej i dominujących poglądów na sądowe stosowanie prawa. Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub, gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (tak też Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 29 lipca 2015 r., sygn. akt III AUa 2121/14).

Odnosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, zasadniczo należy przyznać rację skarżącemu, że samo twierdzenie strony nie stanowi wystarczającego dowodu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 2001 r., I PKN 660/00, OSNA PiUS 2003, Nr 20, poz. 487). Jednakże nie ma racji skarżący, że to na powodach ciążył obowiązek wykazania, że sporne kwoty pożyczek nie zostały zwrócone. Na powodach jako pożyczkodawcach ciążył obowiązek wykazania, że zawarli z ojcem pozwanych umowy pożyczek oraz, że umowy te wskazywały na termin zwrotu kwot wynikających z pożyczek oraz że kwoty wynikające z tych umów zostały pożyczkobiorcy wypłacone. Powyższe okoliczności zostały wykazane dowodami z dokumentów - umowami pożyczek, z treści których wynika, że kwoty wynikające z tych umów zostały pożyczkobiorcy wydane. W związku z tym to na pozwanych jako spadkobiercach pożyczkobiorcy ciążył zgodnie z art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c. obowiązek wykazania, że kwoty wynikające z ww. umów zostały zwrócone, czemu nie podołali. Niezależnie od powyższego Sąd Apelacyjny wskazuje, że niezasadny jest wniosek skarżącego o braku miarodajnych dowodów, wskazujących na okoliczność braku spłaty pożyczek przez zmarłego ojca. Nie sposób bowiem pominąć, że zeznania powodów na tę okoliczność znalazły potwierdzenie w zeznaniach nie tylko świadka B. D. (matki powodów - k. 226), ale w istocie znalazły one także silne wsparcie w zeznaniach świadka M. B., który stwierdził podczas przesłuchania, że A. T. tuż przed śmiercią denerwował się, że nie miał pieniędzy na zwrot pożyczek powodom (k. 227). Z kolei pozwani, kwestionując zadłużenie swojego ojca, nie przedłożyli żadnych dowodów wpłat, czy też innych dowodów, świadczących o wywiązaniu się z umów pożyczek. Stąd Sąd Apelacyjny - z uwagi na treść zgromadzonego materiału dowodowego - nie znalazł podstaw do kwestionowania oceny materiału dowodowego w tym zakresie, dokonanej przez Sąd I instancji.

Przechodząc do dalszych rozważań, jako trafny należy natomiast ocenić zarzut naruszenia przepisu prawa materialnego, tj. art. 359 § 2¹ k.c., traktującego o wysokości maksymalnej wysokości odsetek, wynikających z czynności prawnej.

Analizując ten aspekt niniejszej sprawy podkreślenia wymaga, że ustawodawca z reguły dopuszcza możliwość swobodnego kształtowania przez strony wysokości odsetek (por. dyspozytywny charakter art. 359 § 2 k.c., art. 481 § 2 k.c.). Jednakże ustawą z dnia 7 lipca 2005 r. (Dz. U. Nr 157, poz. 1316) został znowelizowany Kodeks cywilny przez wprowadzenie przepisów art. 359 § 2¹–2³, które ze skutkiem od 20 lutego 2006 r. znacząco ograniczyły swobodę zastrzegania odsetek wynikających z czynności prawnej. Przepis art. 359 § 2¹ k.c., określający odsetki maksymalne stanowi bowiem, że maksymalna wysokość odsetek, wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego (odsetki maksymalne). Dodać przy tym należy, iż skutkiem zastrzeżenia dla odsetek, wynikających z czynności prawnej wyższej wysokości niż odsetki maksymalne nie jest nieważność czynności, lecz – jak stanowi art. 359 § 2² k.c. – należą się wówczas odsetki maksymalne. Jednocześnie ustawodawca nadał przepisom o odsetkach maksymalnych charakter wymuszający ich zastosowanie, wskazując w art. 359 § 2³k.c., że postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych, także w razie dokonania wyboru prawa obcego, gdyż w takim przypadku stosuje się przepis ustawy. Podkreślenia jednocześnie wymaga, iż odsetki maksymalne określane są na podstawie wysokości stopy lombardowej NBP i wynoszą jej czterokrotność (art. 359 § 2¹ k.c.).

Mając na uwadze powyższe zważyć należy, iż w rozpoznawanej sprawie, w treści pisemnej umowy pożyczki, zawartej w dniu 08 stycznia 2008 roku, pomiędzy A. T., a powódką K. S., opiewającej na kwotę 200.000 złotych, zawarto zastrzeżenie o odsetkach umownych w wysokości 30 % w stosunku rocznym (k. 17). Zapis ten należy jednak uznać za sprzeczny z przepisami prawa. Podkreślenia bowiem wymaga, iż zgodnie z żądaniem pozwu powódka domagała się zasądzenia kwoty 200.000 złotych wraz z umownymi odsetkami w wysokości 30% w stosunku rocznym, liczonymi od dnia 9 stycznia 2008 roku do dnia 7 stycznia 2009 roku. Tymczasem wysokość odsetek maksymalnych w ww. okresie, za który powódka domaga się zasądzenia odsetek umownych, była niższa. Wskazać bowiem należy, iż odsetki maksymalne kolejno:

- w okresie od 09 stycznia 2008 roku do dnia 30 stycznia 2008 roku - wynosiły 26 % w stosunku rocznym (przy stopie lombardowej wynoszącej 6,50 %);

- w okresie od 31 stycznia 2008 roku do dnia 27 lutego 2008 roku – wynosiły 27 % w stosunku rocznym (przy stopie lombardowej wynoszącej 6,75 %);

- w okresie od dnia 28 lutego 2008 roku do dnia 26 marca 2008 roku – wynosiły 28 % w stosunku rocznym (przy stopie lombardowej wynoszącej 7,00 %);

- w okresie od dnia 27 marca 2008 roku do 25 czerwca 2008 roku - wynosiły 29 % w stosunku rocznym (przy stopie lombardowej wynoszącej 7,25 %);

- w okresie od dnia 26 czerwca 2008 roku do 26 listopada 2008 roku - wynosiły 30 % w stosunku rocznym (przy stopie lombardowej wynoszącej 7,50 %);

- w okresie od dnia 27 listopada 2008 roku do dnia 23 grudnia 2008 roku - wynosiły 29 % w stosunku rocznym (przy stopie lombardowej wynoszącej 7,25 %);

- w okresie od dnia 24 grudnia 2008 roku do dnia 27 stycznia 2009 roku - wynosiły 26 % w stosunku rocznym (przy stopie lombardowej wynoszącej 6,50 %).

Uwzględniając powyższe, mając przy tym na uwadze, że zgodnie z żądaniem pozwu powódka domagała się zasądzenia kwoty 200.000 złotych wraz z umownymi odsetkami w wysokości 30% w stosunku rocznym, liczonymi od dnia 9 stycznia 2008 roku do dnia 7 stycznia 2009 roku, uznać należy, że ze względu na opisaną wyżej szczególną regulację art. 359 § 2² k.c., pozwani za żądany okres zobowiązani są jedynie do zapłaty odsetek maksymalnych. Wbrew zatem stanowisku Sądu I instancji, zgodnie z art. 359 § 2² k.c. w rozpoznawanej sprawie za ww. okres powódce należą się odsetki maksymalne, a nie umowne. Z tego też względu Sąd Apelacyjny ww. postanowienie umowy pożyczki z dnia 08 stycznia 2008 roku zastąpił skutkiem z powołanego wyżej przepisu i kierując się zakresem żądania pozwu, za okres od dnia 9 stycznia 2008 roku do dnia 7 stycznia 2009 roku, obliczył odsetki w wysokości odsetek maksymalnych, oddalając powództwo co do odsetek umownych w pozostałym zakresie.

W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł jak w punkcie I. sentencji wyroku.

Jednocześnie, ponieważ skarżący i pozostali pozwani przyjęli spadek z dobrodziejstwem inwentarza, Sąd Apelacyjny zastosował w niniejszej sprawie instytucję uregulowaną w art. 319 k.p.c. i zamieścił w wyroku z urzędu zastrzeżenie, że pozwanym przysługuje prawo do powołania się w toku egzekucji zasądzonego od nich w punktach 1. i 2. wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 11 czerwca 2014 rok świadczenia pieniężnego na ograniczoną odpowiedzialność do wysokości wartości spadku, nabytego po zmarłym A. T..

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. zd. pierwsze w zw. z art. 98 § 1 k.p.c. i art. 108 § 1 k.p.c. Uwzględniając bowiem, że apelacja okazała się częściowo zasadna, Sąd Apelacyjny zniósł pomiędzy stronami koszty postępowania odwoławczego.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji wyroku.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE