UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 8.12.2015r. (sygn. akt I C 478/14) Sąd Rejonowy w Nowym Targu w sprawie z powództwa W. B. i Z. B. przeciwko M. B. (1), A. B. i małol. M. B. (2) o opróżnienie lokalu mieszkalnego oddalił powództwo (pkt I sentencji) i zasądził od powodów solidarnie na rzecz pozwanych solidarnie kwotę 154 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt II sentencji).

Sąd Rejonowy ustalił m.in., że powodowie są właścicielami na prawach wspólności ustawowej małżeńskiej nieruchomości stanowiącej dz. ewid. nr (...), położoną w O., objętą KW nr (...), zabudowaną budynkiem mieszkalnym oznaczonym numerem (...). W 2011r. pozwani, w związku z planowym ślubem i poczynionymi z powodami ustaleniami, że po ślubie zamieszkają w domu powodów, wykończyli pomieszczenia znajdujące się na II piętrze w/w budynku. Pozwani zawarli związek małżeński w dniu 18.06.2011r., a następnie jesienią 2011r. wprowadzili się do wykończonego mieszkania. W dniu (...) urodziła się ich córka. Po wprowadzeniu się pozwanych, powód W. B. zabraniał im palić w piecu, korzystać z wody, zamykał drzwi wejściowe do budynku. Na tym tle dochodziło do częstych konfliktów. W dniu 15.08.2014r. strony podpisały ugodę i ustaliły, że pozwani mogą w dalszym ciągu zamieszkiwać w użyczonych im pomieszczeniach. W dniu 10.12.2014r. powód dokonał wymiany zamka w drzwiach wejściowych, pozbawiając tym samym pozwanych możliwości wejścia do budynku i korzystania z dotychczas zajmowanych pomieszczeń. Obecnie pozwani zamieszkują w domu rodzinnym pozwanej – w S..

W tym stanie rzeczy Sąd Rejonowy uznał, że roszczenie windykacyjne powodów oparte o treść art. 222 § 1 k.c. jest co prawda uzasadnione, ale ponieważ powodowie występując z powództwem nadużyli prawo w rozumieniu art. 5 k.c., to podlega ono oddaleniu. W ocenie Sądu I instancji powodowie nie udowodnili swojego twierdzenia, że pozwani „uniemożliwiają im swobodne i spokojne korzystanie z pomieszczeń”, jak również nie udowodnili, że pozwani nie partycypowali w żadnych kosztach utrzymania przedmiotowego budynku. Zdaniem Sądu Rejonowego, pozwani wykańczając własnym kosztem pomieszczenia na II piętrze budynku, wyposażając je, jak również zamieszkując w tym mieszkaniu, gdzie urodziła się ich małoletnia córka, mieli prawo liczyć na to, że powodowie nie będą ingerować czy to w sprawy związane ze sposobem wykańczania pomieszczeń i będą respektować intymność niezamykanego na klucz mieszkania pozwanych. Zebrany w sprawie materiał dowodowy, zdaniem Sądu I instancji, w sposób jednoznaczny pozwolił na uznanie, że powodowie, a zwłaszcza powód W. B., swoimi działaniami i zachowaniem, tj. wchodzeniem do mieszkania pozwanych pod ich nieobecność, wymianą zamków do głównych drzwi, a co za tym idzie- uniemożliwieniem wejścia pozwanym do domu, naruszyli zasady współżycia społecznego oraz elementarne zasady lojalności wobec członków rodziny- syna, synowej i wnuczki.

Powyższy wyrok zaskarżyli powodowie apelacją, w której zarzucili:

1. naruszenie art. 5 k.c. w zw. z art. 222 §1 k.c. przez błędną wykładnię i niewłaściwe ich zastosowanie polegające na przyjęciu, że powodowie przez wystąpienie z roszczeniem windykacyjnym naruszyli zasady współżycia społecznego wobec pozwanych, nadużywając tym samym prawa wobec pozwanych, podczas gdy w toku postępowania nie zostało wykazane, jaka konkretnie zasada została naruszona;

2. naruszenie art. 222 §1 k.c. przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na pozbawieniu powodów, jako właścicieli nieruchomości, ich uprawnienia do wyłącznego korzystania z własności i unicestwienia roszczenia windykacyjnego powodów;

3. naruszenie art. 715 i 716 k.c. przez ich niezastosowanie;

4. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia, polegający na przyjęciu, że powodowie występując z pozwem o eksmisję z budynku mieszkalnego do nich należącego, naruszyli zasady współżycia społecznego, podczas gdy zarówno z okoliczności faktycznych, jak i z uzasadnienia orzeczenia, te okoliczności w sposób niebudzący wątpliwości nie wynikają;

5. naruszenie art. 233 §1 k.p.c. przez brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz jego dowolną ocenę;

6. naruszenie art. 233 §1 k.p.c. oraz art. 328 §2 k.p.c. przez przedstawienie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku poszczególnych elementów stanu faktycznego bez bezpośredniego odniesienia się do dowodów, na podstawie których zostały ustalone oraz brak wskazania podstaw faktycznych rozstrzygnięcia.

Powołując się na powyższe zarzuty, powodowie wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku przez uwzględnienie powództwa w całości, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Wnieśli ponadto o zasądzenie na ich rzecz od pozwanych kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wraz z kosztami opłaty skarbowej.

W odpowiedzi na apelację pozwani wnieśli o jej oddalenie oraz o zasądzenie od powodów na ich rzecz kosztów postępowania za instancję odwoławczą, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja w zasadniczej części zasługuje na uwzględnienie, albowiem zasadne okazały się zarzuty naruszenia prawa materialnego sformułowane w pkt. 1- 5 apelacji. Odnośnie zarzutów z punktów 5 i 6 apelacji należy stwierdzić, że ich zasadność nie została wykazana. Sąd Okręgowy zasadniczo podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji, albowiem wynikają z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie. Sąd Okręgowy nie podziela natomiast oceny prawnej żądania pozwu. Dodać trzeba , że w sprawie nie zaszły uchybienia skutkujące nieważnością postępowania, które sąd odwoławczy ma obowiązek wziąć pod uwagę z urzędu – art. 378 §1 k.p.c.

Zgodnie z treścią art. 222 § 1 k.c., właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba, że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.

Trzeba wskazać, że pozwani korzystali pierwotnie ze spornej części nieruchomości na podstawie jej użyczenia przez rodziców pozwanego. Stosunek użyczenia jednak wygasł, co między stronami było bezsporne. Tym samym pozwani nie posiadają aktualnie uprawnienia do zajmowania pomieszczeń usytuowanych na II piętrze domu. Właścicielami spornej nieruchomości są powodowie. Okoliczności te powodują, że mają oni prawo domagać się od pozwanych opuszczenia, opróżnienia i wydania im pomieszczeń znajdujących się na II piętrze budynku, zajmowanych przez pozwanych bez tytułu prawnego. Należy bowiem podkreślić, że skoro powodowie, jako właściciele, nie godzą się na dalsze użyczenie ich pozwanym, to nie można takiej sytuacji akceptować i pozbawiać powodów prawa do dysponowania swoją własnością.

Sąd Okręgowy wskazuje nadto, że zasadność powództwa windykacyjnego nie została ograniczona przez spełnienie przesłanek uzasadniających zastosowanie art. 5 k.c. w sprawie. Norma zawarta w tym przepisie ma charakter wyjątkowy i można ją stosować w sytuacji, gdy w innej drodze nie można zabezpieczyć interesu osoby zagrożonej wykonaniem prawa podmiotowego drugiej osoby. Konieczna jest przy tym ocena całokształtu danego zdarzenia prawnego. (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 20.08.2015r., II CSK 555/14, LEX nr 1801548). W przedmiotowej sprawie w ocenie Sądu Okręgowego interesy osób pozwanych mogą być zabezpieczone choćby poprzez odroczenie terminu wydania części budynku zajętej przez pozwanych. Tym samym z uwagi na unormowanie ochrony prawa własności m.in. w regulacji zawartej w art. 140 k.c., nie można za pomocą środka obrony, jakim jest art. 5 k.c., unicestwić roszczenia windykacyjnego właścicieli.

Powołanie się przez Sąd Rejonowy na treść art. 5 k.c. jako podstawę oddalenia powództwa w niniejszej sprawie nie zostało zaakceptowane przez Sąd Okręgowy również z tego względu, że dalsza sytuacja prawna między podmiotami byłaby nieokreślona. Zaskarżony wyrok nie precyzuje bowiem w żaden sposób, na jakiej podstawie, na jakich zasadach i przez jaki jeszcze okres czasu pozwani mieliby prawo mieszkać w budynku mieszkalnym stanowiącym własność powodów.

Nie jest też dopuszczalne, aby na podstawie zaskarżonego orzeczenia zakładać, że powodowie już nigdy nie mogliby odzyskać swojej własności i realizować powództwa o opróżnienie lokalu mieszkalnego do nich należącego. Stanowisku takiemu Sąd Najwyższy dał wyraz np. w orzeczeniu z dnia 27.05.1999r., sygn. akt II CKN 337/98, w którym stwierdził, że zasady współżycia społecznego działając na rzecz osób zajmujących bez tytułu prawnego znajdujący się na nieruchomości budynek nie uzasadniają - także w okolicznościach przemawiających za zapewnieniem tym osobom jak najdalej idącej ochrony - trwałego pozbawienia właściciela uprawnienia do wyłącznego korzystania z budynku (OSNC 1999/12/214). Z powyższych względów Sąd Okręgowy uznał, że zostały spełnione przesłanki roszczenia windykacyjnego powodów, w związku z czym pozwani mają obowiązek opuszczenia, opróżnienia i wydania powodom zajmowanych pomieszczeń mieszkalnych. Interesy pozwanych zostały przy tym w dostateczny sposób zabezpieczone, poprzez odroczenie terminu spełnienia nałożonego na nich obowiązku.

Za zastosowaniem 3-letniego terminu na opuszczenie, opróżnienie i wydanie powodom zajmowanych przez pozwanych pomieszczeń w przedmiotowym budynku mieszkalnym, liczonego od daty wypowiedzenia stosunku użyczenia tego lokalu mieszkalnego, przemawia w ocenie Sądu Okręgowego po pierwsze to, że pozwani poczynili znaczne nakłady na tą nieruchomość, a po drugie to, że w istocie powodom to piętro w tym momencie nie jest do niczego potrzebne. Dysponują bowiem pomieszczeniami suteren oraz parteru, nie mają innych dzieci, jak również nie wykazali, aby pozwani w jakikolwiek sposób im zagrażali, bądź też w radykalny sposób naruszali zasady współżycia społecznego. Poza gołosłownymi twierdzeniami nie przedstawili żadnych dowodów na potwierdzenie prawdziwości zarzutów stawianych pozwanym co do ich zachowania. Również stosunki rodzinne łączące strony niniejszego postępowania oraz okoliczność, że powodowie zgodzili się, by ich syn wraz ze swoją żoną wykończyli jedną kondygnację w budynku i tam zamieszkali a następnie po stosunkowo niedługim okresie zamieszkiwania pozwanych swoją zgodę odwołali ( bez skonkretyzowania powodu takiej decyzji i bez podjęcia próby pogodzenia interesów stron np. poprzez uszczegółowienie zasad korzystania z budynku czy udzielenie zgody na dalsze zamieszkiwanie pod warunkiem uiszczania konkretnych kwot przez pozwanych na koszty utrzymania nieruchomości czy jako wynagrodzenie dla właścicieli ) uzasadnia wyznaczenie przez Sąd Okręgowy tak długiego terminu, w ciągu którego pozwani winni opuścić, opróżnić i wydać powodom zajmowane pomieszczenia mieszkalne. Sąd Okręgowy zwraca nadto uwagę, że np. w ustawie o ochronie praw lokatorów, kiedy nie ma istotnych powodów po stronie wynajmujących do tego, żeby opuścili mieszkanie (wypełniają swoje obowiązku, płacą czynsz, zachowują się poprawnie), a przyczyna tkwi po stronie wynajmującego (który chce swój lokal odzyskać i np. zamieszkać tam lub udostępnić lokal krewnemu) to wówczas termin wypowiedzenia wynosi 3 lata. W okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy można w ocenie Sądu Okręgowego zastosować w drodze analogii taki sam termin do opuszczenia nieruchomości powodów przez pozwanych.

Ponieważ Sąd Okręgowy orzekł o obowiązku pozwanych opróżnienia zajmowanych pomieszczeń, konieczne było ustalenie, czy pozwanym przysługuje prawo do lokalu socjalnego. W świetle bowiem art. 14 ust. 1 zdanie pierwsze ustawy z dnia 21.06.2001r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. 2014.150 j.t.), w wyroku nakazującym opróżnienie lokalu sąd orzeka o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego bądź o braku takiego uprawnienia wobec osób, których nakaz dotyczy. W tym miejscu należy podkreślić, że do pozwanych ma zastosowanie regulacja z art. 14 ust. 7 w/w ustawy, co oznacza, że w ich przypadku nie stosuje się art. 14 ust. 4 ustawy, czyli trybu obligatoryjnego przyznania prawa do lokalu socjalnego w razie zaistnienia okoliczności wskazanych w tym przepisie. Opierając się o materiał dowodowy zgromadzony w sprawie Sąd Okręgowy uznał, że nie istnieją okoliczności uzasadniające przyznanie pozwanym prawa do lokalu socjalnego. Pozwani są osobami młodymi, zdolnymi do pracy i wskutek odroczenia terminu opuszczenia budynku powodów mają dostatecznie dużo czasu na znalezienie innego mieszkania. Poza tym w kwestii mieszkania pozwani mogą liczyć na pomoc rodziców pozwanej, o czym świadczy ich aktualne miejsce pobytu.

Z uwagi na powyższe, Sąd Okręgowy na zasadzie art. 386 §1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok, orzekając jak w punkcie 1. sentencji na podstawie art. 718 §1 k.c. i art. 222 §1 k.c. w związku z art. 320 k.p.c.

Wobec częściowego uwzględnienia apelacji, a tym samym - częściowego uwzględnienia powództwa, koszty procesu w obu instancjach z powołaniem się na art. 100 k.p.c. zostały wzajemnie zniesione.

(...)

(...)