UZASADNIENIE

Dnia 19 grudnia 2014 roku decyzją Nr (...) (dalej: „decyzja”), na podstawie art. 106 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr. 50, poz. 331 ze zm.) (dalej: „uokik”, „ustawa”) oraz stosownie do art. 33 ust. 6 tej ustawy Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej: „Prezes UOKiK”, „Prezes Urzędu”) nałożył na (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością (dalej: „Spółka”, „(...)”) karę w wysokości 78 797 zł, będącej równowartością 19 000 euro z tytułu udzielenia nieprawdziwych informacji w odpowiedzi na żądanie Prezesa UOKiK skierowane na podstawie art. 50 ustawy w wezwaniu z dnia 22 stycznia 2014 roku w toku postępowania wyjaśniającego znak: RWA-405- (...), mającego na celu:

i. wstępne ustalenie, czy w związku z wykonywaniem działalności przez Spółkę w ramach prowadzonego sklepu internetowego (...) nastąpiło naruszenie przepisów ustawy uzasadniające wszczęcie postępowania w sprawie zakazu stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów;

ii. ustalenie, czy w związku z wykonywaniem działalności przez Spółkę w ramach prowadzonego sklepu internetowego (...) miało miejsce naruszenie chronionych prawem interesów konsumentów uzasadniające podjęcie działań określonych w odrębnych ustawach.

( decyzja nr (...), k. 3-6).

W odwołaniu od decyzji (...)cv spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. zarzucił:

1. błąd w ustaleniach faktycznych polegający na dowolnym przyjęciu, iż skarżący udzielił nieprawdziwych informacji chcąc celowo zataić stosowanie niedozwolonych klauzul umownych, czego skutkiem jest naruszenie prawa materialnego art. 77 w związku z art. 107 §3 k.p.a. przez:

1.1 zaniechanie rozpatrzenia w sposób wyczerpujący całego zebranego w sprawie materiału dowodowego, a tym samym pominięcie okoliczności wskazujących po stronie skarżącego brak zamiaru celowego zatajenia informacji przed organem, jak również,

1.2 brak wskazania przez organ w uzasadnieniu na jakich okolicznościach i dowodach oparł stwierdzenie, że po stronie skarżącego istniał zamiar celowego zatajenia informacji, pomimo że z materiału dowodowego wynika, że skarżący takiego zamiaru celowego zatajenia informacji nie posiadał,

w konsekwencji brak wyjaśnienia przez organ na czym polegało naruszenie przez skarżącego obowiązków przewidzianych w ustawie,

2. ewentualnie błąd w ustaleniach faktycznych polegający na pominięciu przez organ przy wymierzaniu kary istotnych okoliczności łagodzących polegających na zaniechaniu przez skarżącego stosowania wątpliwych zapisów regulaminu sklepu internetowego (...), co do których zostało wszczęte postępowanie wyjaśniające RWA-405- (...) oraz dobrowolnego wyrażenia przez skarżącego na początkowym etapie postępowania gotowości do zmiany wszelkich zapisów uznanych przez organ za niezgodne z prawem na takie, które nie będą naruszać praw konsumentów, pomimo że w materiale zebranym w toku postępowania istnieją dowody na zaniechanie przez skarżącego stosowania wątpliwych zapisów ww regulaminu oraz informacje o gotowości do przeprowadzenia przez skarżącego zmian zapisów wzorców uznanych za organ z a niezgodne z prawem, a w konsekwencji naruszenie prawa materialnego art. 111 uokik.

Odwołujący wniósł o (i) uchylenie zaskarżonej decyzji w całości, ewentualnie (ii) zmianę zaskarżonej decyzji poprzez nałożenie kary pieniężnej w dolnej granicy ustawowej, a także o (iii) wstrzymanie zaskarżonej decyzji do czasu rozstrzygnięcia spawy i (iv) zasądzenie zwrotu kosztów postepowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

( odwołanie, k. 7-12).

Prezes Urzędu w odpowiedzi na odwołanie od decyzji nie podzielił stanowiska zaprezentowanego przez Spółkę. Prezes UOKiK podniósł, iż wbrew twierdzeniom (...) nie ustalił w decyzji, iż Spółka udzieliła informacji, chcąc celowo zataić stosowanie niedozwolonych klauzul umownych, tj. iż jego działanie było zawinione. Przesłanka „umyślności” nie mogła mieć i nie miała wpływu na wymiar nałożonej na (...) kary. Prezes Urzędu podniósł, że kryteria, według których określono wysokość kar nałożonych zostały wyraźnie przedstawione w uzasadnieniu doręczonej decyzji. Przy ustalaniu wysokości kary organ kierował się przesłankami wskazanymi w art. 111 uokik, tj. okresem, stopniem i okolicznościami naruszenia przepisów ustawy, a także brakiem uprzedniego naruszenia przepisów ustawy przez odwołującego.

( odpowiedź na odwołanie, k. 31-34).

Sąd Okręgowy ustalił co następuje:

Spółka (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest przedsiębiorcą prowadzącym sklep internetowy pod adresem (...)

(dowód: wyciąg z Krajowego Rejestru Sądowego z dnia 2 czerwca 2014 roku, k. 26-28 akt admin.)

W ramach prowadzonej działalności spółka posługiwała się wzorcem umowy – regulaminem umieszczonym na stronie internetowej sklepu (...)

W dniu 22 stycznia 2014 r. na stronie sklepu (...) umieszczony był regulamin zatytułowany „Regulamin sklepu internetowego (...)”.

(dowód: „Regulamin (...)” na dzień wszczęcia postępowania wyjaśniającego, płyta CD, k. 23 akt admin.)

W tym samym dniu, tj. 22 stycznia 2014 roku Prezes UOKiK skierował do Spółki pismo zawiadamiające o wszczęciu postępowania wyjaśniającego znak: RWA-405- (...) i jednocześnie wystąpił na podstawie art. 50 ust. 1 i 2 uokik o przekazanie w terminie 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia wszystkich wzorców umownych w rozumieniu art. 384 §1 k.c. a także wzoru oświadczenia o odstąpieniu od umowy zawartej na odległość, stosowanych w obrocie z konsumentami w ramach prowadzonego sklepu internetowego (...) w latach 2013-2014, wraz z informacją od kiedy są stosowane.

Niezależnie od powyższego wezwania Prezes UOKiK utrwalił treść dokumentu zatytułowanego „Regulamin sklepu internetowego (...)” znajdującego się w witrynie internetowej (...) – aktualnego na dzień wszczęcia postępowania wyjaśniającego - wzorca umownego określającego zasady korzystania ze sklepu internetowego Spółki.

(dowód: wezwanie Prezesa UOKiK z dnia 22 stycznia 2014 roku RWA-105-5/14/WJ, k. 4-5 akt admin.)

W odpowiedzi na wezwanie (...) poinformował, że posługuje się dwoma regulaminami:

(i) „Regulamin sklepu internetowego (...) (z 31-10-2013)” – obowiązujący od 31-10-2013 do 28-01-2014,

(ii) „Regulamin sklepu internetowego (...) (z 29-01-2014)” – obowiązujący od 29-01-2014.

(dowód: „Regulamin sklepu internetowego (...) (z 31-10-2013)”, wydruk z dnia 27 stycznia 2014, k. 8 akt admin.; „Regulamin sklepu internetowego (...) (z 29-01-2014)”, wydruk z dnia 3 lutego 2014, k.13 akt admin.)

Do swojej odpowiedzi Spółka załączyła wydruki regulaminów oraz „Formularz odstąpienia od umowy sprzedaży – obowiązujący od 01-02-2013”, „Polityka prywatności – obowiązująca od 19-03-2013” i „Polityka cookies – obowiązująca od 19-03-2013”.

W jej treści pisma wskazano, że żadne z postanowień regulaminów nie ma na celu naruszenia praw klientów. W przypadku niezgodności jakiejkolwiek części regulaminu z obowiązującym prawem Spółka zadeklarowała bezwzględne podporządkowanie się i stosowanie prawa które nie będą naruszać praw konsumentów w miejsce zakwestionowanego przepisu regulaminu.

W informacji udzielonej przez Spółkę brak było jakichkolwiek wzmianki odnoszącej się do regulaminu, który widniał na stronie internetowej sklepu Spółki w dniu wszczęcia postępowania wyjaśniającego.

(dowód: pismo z dnia 3 lutego 2014 roku, k. 6 akt admin.)

Spółka została w wezwaniu pouczona o sankcji przewidzianej w art. 106 ust. 2 pkt. 2 uokik, czyli o możliwości nałożenia przez Prezesa UOKiK w drodze decyzji kary pieniężnej w wysokości stanowiącej równowartość do 50.000.000 euro w przypadku choćby nieumyślnego nieudzielenia informacji żądanych przez Prezesa UOKiK na podstawie art. 50 uokik lub też udzielenia informacji nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd.

Prezes UOKiK dnia 16 maja 2014 roku wydał postanowienie o wszczęciu postępowania w sprawie nałożenia na (...) kary pieniężnej za udzielenie nieprawdziwych informacji i zaliczeniu dokumentów z akt postępowania znak: RWA-405- (...) w poczet dowodów, o czym Spółka została zawiadomiona.

(dowód: postanowienie Prezesa UOKiK z dnia 16 maja 2014 roku, k. 1-3 akt admin.)

Pismem z dnia 3 czerwca 2014 roku Spółka ustosunkowała się do postawionego zarzutu i wskazała, iż działając w dobrej wierze, zinterpretowała zapytanie Prezesa UOKiK jako zobowiązujące do przesłania ostatnich obowiązujących wersji stosowanych wzorców. Wskazała również różnice w wersji utrwalonej przez organ i ostatniej wersji regulaminu przesłanej w celu wykonania wezwania.

(dowód: pismo z dnia 3 czerwca 2014 roku, k. 29-32 akt admin.)

Pismem z dnia 8 grudnia 2014 roku Prezes UOKiK zawiadomił (...) o zakończeniu zbierania materiału dowodowego w prowadzonym postępowaniu oraz o możliwości zapoznania się z materiałem zgromadzonym w aktach sprawy i możliwością wypowiedzenia się przed wydaniem rozstrzygnięcia w sprawie.

(dowód: pismo Prezesa UOKiK z dnia 8 grudnia 2014 roku, k. 41 akt admin.)

Sąd ustalił stan faktyczny na podstawie dokumentów zgromadzonych w toku postępowania sądowego. Powyższy materiał dowodowy z uwagi na wzajemną spójność i logiczność uznano za wiarygodny.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie jedynie częściowo zostało uwzględnione.

Spółka zarzuca zaskarżonej decyzji błąd w ustaleniach faktycznych polegający na dowolnym przyjęciu, nie mającym uzasadnienia w materiale dowodowym zgromadzonym w sprawie, iż (...) udzielił Prezesowi UOKiK nieprawdziwych informacji, chcąc celowo zataić stosowanie niedozwolonych klauzul umownych, pomimo że z materiału dowodowego nie wynika, iż (...) w tym zakresie działał z zamiarem bezpośrednim zatajenia informacji przed organem.

Prezes Urzędu podniósł, iż nie ustalił w decyzji, iż (...) udzielił nieprawdziwych informacji, chcąc celowo zataić stosowanie niedozwolonych klauzul umownych, tj. iż działanie (...) było zawinione. W istocie w decyzji Prezes UOKiK zawarł sformułowanie, iż w szczególności zakres dokonanych modyfikacji – a więc usunięcie postanowień, których treść może być tożsama z postanowieniami wpisanymi do rejestru klauzul niedozwolonych, jak również fakt zmiany nazwy regulaminu na taką, która sugeruje, iż całość jego treści została ustalona 31 października 2013 roku (tj. przed datą wszczęcia postępowania), może wskazywać, iż działania (...) nie były przypadkowe, jednakże nie sposób na podstawie powyższego fragmentu wyprowadzać wniosku, iż poczyniono ustalenia o umyślności działań (...). Wobec braku takich ustaleń przesłanka „umyślności” nie mogła mieć – i nie miała – wpływu na wymiar nałożonej na (...) kary.

Sąd rozpoznający sprawę nie podziela stanowiska odwołującego zarzucającego błąd w ustaleniach faktycznych. Prezes Urzędu nie poczynił w decyzji ustaleń o umyślności działań (...). Nie ma w decyzji sformułowań o „celowym zatajeniu informacji”. Organ zaznaczył jedynie, że za działaniami mogła kryć się chęć zatajenia faktu stosowania w obrocie z konsumentami postanowień niedozwolonych. Stawiając zarzut przypisania winy umyślnej odwołujący dokonał interpretacji uzasadnienia, zaś aby taka interpretacja była trafiona musi mieć punkt odniesienia w pojęciach użytych przez organ odpowiadających terminowi „wina umyślna”.

Zachowanie umyślne polega na tym, że sprawca chce popełnić dane przestępstwo (zamiar bezpośredni – dolus directus) albo też przewidując możliwość jego popełnienia na to się godzi (zamiar ewentualny – dolus eventualis). Nieumyślność zachodzi, jeśli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, pomimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał (tzw. świadoma nieumyślność) albo mógł przewidzieć (tzw. nieświadoma nieumyślność). W stanowisku organu zawarto przypuszczenie motywów działania („mogła kryć się chęć zatajenia”) a nie stopnia winy.

Przedsiębiorcy są zobowiązani do przekazania na żądanie Prezesa UOKiK wszelkich koniecznych informacji i dokumentów. Zgodnie z art. 50 ust. 2 uokik żądanie powinno zawierać wskazanie zakresu informacji, wskazanie celu żądania, wskazanie terminu udzielenia informacji, pouczenie o sankcjach za nieudzielenie informacji lub za udzielenie informacji nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd.

Wezwanie z dnia 22 stycznia 2014 r. odpowiadało wymogom ustawowym a jego treść wskazywała na zakres żądanych informacji, mianowicie „ przekazanie wszystkich wzorców umownych w rozumieniu art. 384 §1 k.c. a także wzoru oświadczenia o odstąpieniu od umowy zawartej na odległość, stosowanych w obrocie z konsumentami w ramach prowadzonego sklepu internetowego (...)w latach 2013-2014, wraz z informacją od kiedy są stosowane”. Bezsporne jest, że przekazane regulaminy sklepu internetowego nie uwzględniały regulaminu umieszczonego na stronie sklepu internetowego w dniu 22 stycznia 2014 r. a utrwalonego przez Prezesa Urzędu. W takiej sytuacji jest spełniona przesłanka z art. 106 ust. 2 uokik. Prezes Urzędu może więc nałożyć na przedsiębiorcę karę pieniężną w wysokości stanowiącej równowartość do 50 000 000 euro, jeżeli przedsiębiorca ten choćby nieumyślnie nie udzielił informacji żądanych przez Prezesa Urzędu na podstawie art. 50 bądź udzielił nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd informacji.

W ocenie Sądu nie ma decydującego znaczenia dla zastosowania art. 106 ust. 2 uokik w związku z art. 50 ust. 1 i 2 uokik eksponowana przez odwołującego przesłanka winy. Kara może być nałożona również, gdy uchybienie art. 50 uokik jest nieumyślne. Natomiast kwestia umyślności i nieumyślności ma znaczenie dla ustalenia wysokości kary w oparciu o art. 111 uokik.

Tłumaczenie (...) o zrozumieniu wezwania jako podania informacji o ostatniej obowiązującej wersji regulaminu bez uwzględnienia zmian jest subiektywną interpretacją treści żądania organu. W wezwaniu wskazano, że mają być przekazane wszystkie wzorce umów w rozumieniu art. 384 §1 k.c. W myśl cytowanego przepisu ustalony przez jedną ze stron wzorzec umowy, w szczególności ogólne warunki umów, wzór umowy, regulamin, wiąże drugą stronę, jeżeli został jej doręczony przed zawarciem umowy. Wzorce umowne są najczęściej formułowane w postaci dokumentów sporządzonych na piśmie. Jednak w obrocie cywilnoprawnym coraz częściej używane są wzorce w postaci elektronicznej, jak w niniejszej sprawie. Moc wiążąca wzorca w postaci elektronicznej uzależniona jest więc od jego dostarczenia drugiej stronie w szczególny sposób. W postanowieniach końcowych pkt 10.4 regulaminów z 31.10.2013 , z 29.01.2014 r. oraz utrwalonego przez Prezesa Urzędu wynika, że „Firma (...) sp. z o.o. zastrzega sobie prawo do dokonywania zmian Regulaminu w każdym czasie, o czym Klient zostanie powiadomiony. Zmiany Regulaminu obowiązują od momentu umieszczenia ich na stronie internetowej Sklepu (..).” Oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny. Regulamin utrwalony przez Prezesa Urzędu różnił się od regulaminu obowiązującego z 31.10.2013 r. i regulaminu obowiązującego z 29.01.2014 r. był zatem wzorcem stosowanym przez odwołującego w zakreślonym przedziale czasu 2013-2014, do którego przekazania wzywał organ.

Odwołujący zarzuca zaskarżonej decyzji błąd w ustaleniach faktycznych polegających na pominięciu przez Prezesa UOKiK przy wymierzaniu kary istotnych okoliczności łagodzących polegających na zaniechaniu przez (...) stosowania wątpliwych zapisów Regulaminu sklepu internetowego (...), a w konsekwencji naruszenie prawa materialnego, tj. art. 111 uokik poprzez jego niewłaściwe zastosowanie skutkujące nałożeniem nadmiernie wygórowanej kary pieniężnej w wysokości 78 797 zł (równowartość kwoty 19 000 euro).

Ustalając wysokość kary pieniężnej, Prezes Urzędu wziął pod uwagę, iż kara za nieudzielenie informacji może być nałożona w wysokości do 50 000 000 euro i nie jest zależna, zgodnie z brzmieniem przepisów ustawy, od przychodu uzyskanego przez (...). Prezes Urzędu ustalając wysokość kary pieniężnej kierował się przesłankami wskazanymi w art. 111 uokik, tj. okresem, stopniem i okolicznościami naruszenia przepisów ustawy, a także brakiem wcześniejszego naruszenia przepisów ustawy. Przy ocenie wysokości kary pieniężnej został wzięty pod uwagę również przychód osiągnięty przez (...) w roku poprzedzającym rok wydania decyzji (...)

Sąd Okręgowy podziela zapatrywanie organu co do braku obowiązku uwzględnienia przy wymiarze kary okoliczności w postaci ewentualnego zaniechania stosowania postanowień, które mogły być tożsame z postanowieniami wpisanymi do rejestru postanowień niedozwolonych, czy też gotowości (...) do zmiany postanowień regulaminu na nie naruszające praw konsumentów. Okoliczności te mogły mieć wpływ na wymiar kary, ale w postępowaniu w sprawie naruszania zbiorowych interesów konsumentów. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 października 2015 r. III SK 3/15, kary pieniężne za naruszenia zakazów prawa materialnego oraz kary pieniężne nakładane za uchybienie proceduralne mają inny przedmiot. Są wymierzane za uchybienia odmiennym obowiązkom ciążącym na przedsiębiorcach na mocy uokik. Zarówno kara pieniężna za naruszenie prawa materialnego, jak i kara pieniężna za uchybienia proceduralne mają tożsame funkcje, jednak służą one do realizacji innych celów.

Jak podsumował Sąd Najwyższy w cytowanym wyroku III SK 3/15, głównym celem kar za uchybienia proceduralne jest przymuszenie adresata wezwania, wystosowanego na podstawie art. 50 uokik, do przedstawienia wiarygodnych informacji. Uprawnienie do żądania informacji służy prawidłowemu ustaleniu stanu faktycznego i zebraniu pełnego materiału dowodowego. Do wszczęcia postępowania w sprawie nałożenia kary na podstawie art. 106 ust. 2 uokik wystarczającą przesłanką jest ustalenie, że przedsiębiorca nie przedstawił żądanych informacji, bądź przedstawił informacje nieprawdziwe lub wprowadzające w błąd. Przy ocenie wysokości nałożonej kary na etapie postępowania sądowego liczą się przede wszystkim okoliczności, w jakich doszło do uchybienia obowiązkowi proceduralnemu z art. 50 uokik, postawa ukaranego przedsiębiorcy, źródło powzięcia przez organ wiedzy o nieprawidłowościach w przekazanych informacjach, znaczenie tych informacji dla przebiegu postępowania i jego wyników.

W niniejszej sprawie przesłanką wpływającą na wymiar kary jest znaczenie żądanych informacji dla przebiegu postępowania w sprawie zakazu stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Z uzasadnienia decyzji Prezesa Urzędu wynika, że uwaga organu skierowana była na postanowienia, z których część może być uznana za tożsame z postanowieniami umownymi wpisanymi do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone (art. 479 ⁴⁵k.p.c.). W sytuacji, gdy orzecznictwo podważa uznanie stosowania postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art. 479⁴⁵ k.p.c. za stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, to żądane informacje przez organ nie wpływały na przebieg właściwego postępowania. Ich znaczenie dla postępowania w sprawie stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów było marginalne. Z tego względu Sąd obniżył karę do 41 472,00 zł będącej równowartością 10 000 euro. Kara w nowym wymiarze winna oddziaływać represyjnie i prewencyjnie na sprawcę naruszeń. Sposób, w jaki organ powziął wiedzę o nieprawidłowościach w przekazanych informacjach (utrwalenie treści regulaminu w dacie wezwania), interpretacja (...) treści wezwania z odwołaniem do zasad zmian aktów prawnych przemawiają zdaniem Sądu za karą zachowującą należne jej funkcje prewencyjne. Spółka ma możliwości finansowe i nie ma obawy, że kara zachwieje jej płynnością.

Na podstawie art. 479 ^31a §3 k.p.c. Sąd zmienił decyzję i zniósł wzajemnie koszty postępowania między stronami na podstawie art. 100 k.p.c.

SSO Jolanta de Heij-Kaplińska

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE