UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 24 listopada 2014r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S., działając na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz § 1 ust. 1 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989r. w sprawie uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki, odmówił K. W. prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu opieki nad synem (T. W.) wymagającym stałej opieki. W uzasadnieniu decyzji wskazano, iż do dnia 31 grudnia 1998r. ubezpieczona nie udowodniła wymaganego okresu ubezpieczenia, zaś ostatnim okresem ubezpieczenia przed 1 stycznia 1999r, było podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników. Nadto Komisja Lekarska ZUS stwierdziła, że u syna ubezpieczonej T. W. nie istnieje całkowita niezdolność do pracy z powodu jednego ze stanów chorobowych wymienionych w § 1 ust. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989r. w sprawie uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki.

Odwołanie od w/w decyzji złożyła K. W., wskazując, że nie zgadza się z orzeczeniem Komisji Lekarskiej ZUS, która nie stwierdziła u jej syna T. W. całkowitej niezdolności do pracy. Ponadto wnioskodawczyni kwestionowała wyliczenie okresu zatrudnienia, w szczególności brak uwzględnienia okresu sprawowania osobistej opieki nad dziećmi, okresu opłacania składek na KRUS oraz zatrudnienia w zakładzie (...) (odwołanie, k. 1 akt sprawy).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, powołując podstawę prawną oraz argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji (odpowiedź organu rentowego na odwołanie, k. 6-7 akt sprawy).

Sąd ustalił, co następuje:

Ubezpieczona K. W., ur. (...), złożyła do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. wniosek o emeryturę z tytułu opieki nad synem T. W. (ur. (...)). Ubezpieczona wniosła o zaliczenie do okresów składkowych i nieskładkowych okresu zatrudnienia w Spółdzielni Pracy (...) w okresie od 10.02.1978r. do 30.07.1983r. oraz okresu podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników od 01.07.1977r. do 31.12.1988r. i od 09.07.2004r. do nadal (wniosek o emeryturę, k. 1-3 akt emerytalnych; informacja dotycząca okresów składkowych i nieskładkowych, k. 7-8 akt emerytalnych).

Rozpoznając wniosek ubezpieczonej organ rentowy skierował jej syna T. W. na badanie przez lekarza orzecznika ZUS, który w orzeczeniu z dnia 24 września 2014r. stwierdził, że nie istnieje u niego całkowita niezdolność do pracy z powodu jednego ze stanów chorobowych wymienionych w § 1 ust. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989r. w sprawie uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki (orzeczenie z 24.09.2014r., k. 24 akt emerytalnych). Z uwagi na sprzeciw wniesiony od w/w orzeczenia sprawa została przekazana do rozpatrzenia przez Komisję Lekarską Zakładu. W orzeczeniu z dnia 13 listopada 2014r. Komisja Lekarska Zakładu potwierdziła ustalenia poczynione przez Lekarza Orzecznika i stwierdziła, że u T. W. nie występuje całkowita niezdolność do pracy z powodu jednego ze stanów chorobowych wymienionych w § 1 ust. 3 w/w rozporządzenia Rady Ministrów (sprzeciw, k. 25 akt emerytalnych; orzeczenie Komisji Lekarskiej z 13.11.2014r., k. 29 akt emerytalnych).

Zaskarżoną decyzją z dnia 24 listopada 2014r. organ rentowy odmówił K. W. prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu opieki nad synem (T. W.) wymagającym stałej opieki. Na podstawie dokumentów przedłożonych do wniosku Zakład Ubezpieczeń Społecznych ustalił, że na dzień 31 grudnia 1998r. ubezpieczona nie udowodniła żadnych okresów ubezpieczenia. Nie uwzględniono okresu pracy chałupniczej od 10.02.1978r. do 30.07.1983r. w Spółdzielni Pracy (...), ponieważ nie zostały przedstawione żadne dokumenty, tj. wykaz zarobków ze Spółdzielni Pracy (...) za każdy miesiąc oddzielnie lub zaświadczenia potwierdzające, że w okresie zatrudnienia od 10.02.1978r. do 30.07.1983r. jako chałupnik K. W. podlegała ubezpieczeniu społecznemu i osiągała wynagrodzenie w wysokości 50% minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w tym okresie. W związku z tym, że nie udowodniono żadnych okresów składkowych brak było podstaw do zaliczenia do stażu ubezpieczeniowego nieskładkowych okresów sprawowania opieki na dzieckiem. Brak udokumentowania okresów składkowych i nieskładkowych do ustalenia uprawnień skutkowało nie uwzględnieniem okresów opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników. Organ rentowy odmówił ubezpieczonej prawa do wnioskowanego świadczenia emerytalnego, gdyż do dnia 31 grudnia 1998r. nie udowodniła wymaganego okresu ubezpieczenia, Komisja Lekarska ZUS stwierdziła, że u syna T. W. nie istnieje całkowita niezdolność do pracy z powodu jednego ze stanów chorobowych wymienionych w § 1 ust. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989r., a także ostatnim ubezpieczeniem przed 1 stycznia 1999r. było podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników (decyzja z dnia 24.11.2014r., k. 30 akt emerytalnych).

W okresie od 10 lutego 1978r. do 30 lipca 1983r. K. W. była zatrudniona w Spółdzielni Pracy (...) w S. na stanowisku chałupnika, wykonując pracę nakładczą polegającą na wykonywaniu elementów do zabawek lub zabawek. Jak wskazano w umowie o pracę nakładczą, co również wynika ze świadectwa pracy z dnia 25.07.1983r., ubezpieczona otrzymywała wynagrodzenie obliczone według stawki jednostkowej ustalonej przez zakład pracy dla danej pracy zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami, a także premię uznaniową (świadectwo pracy z 25.07.1983r., k. 11-11v akt emerytalnych; umowa o pracę nakładczą, k. 12-13 akt emerytalnych). W aktach ubezpieczonej dotyczących okresu wykonywania pracy nakładczej w Spółdzielni Pracy (...) w S. brak informacji o konkretnej wysokości wynagrodzenia uzyskiwanego przez K. W., czy też uzyskiwanego miesięcznego dochodu. W okresie od 27 grudnia 1982r. do 1 maja 1983r. wnioskodawczyni przebywała na urlopie macierzyńskim (wpis w legitymacji ubezpieczeniowej, k. 20 akt emerytalnych).

K. W. podlegała ubezpieczeniu społecznemu rolników w okresie od dnia 1 lipca 1977r. do dnia 31 grudnia 1988r. z mocy ustawy jako rolnik, a także od dnia 9 lipca 2004r. do dnia wydania zaświadczenia (tj. do 13.08.2014r.) z mocy ustawy w zakresie emerytalno-rentowym oraz wypadkowym, chorobowym i macierzyńskim jako rolnik. W okresie od 1 lipca 1977r. do 30 czerwca 1982r. ubezpieczona korzystała z ustawowego zwolnienia z opłacania składek, za pozostały okres podlegania ubezpieczeniu składki zostały opłacone (zaświadczenie KRUS z dnia 13.08.2014r., k. 14 akt emerytalnych).

Syn ubezpieczonej T. W. cierpi na chorobę psychiczną w postaci schizofrenii paranoidalnej. Od 2006 roku podlega leczeniu psychiatrycznemu. W dniach od 4 sierpnia 2006r. do 4 września 2006r. przebywał na Oddziale Psychiatrycznym SPZOZ w S., gdzie rozpoznano u niego ostre i przemijające zaburzenia psychotyczne o obrazie zespołu urojeniowego oraz nieprawidłowy rozwój osobowości. Do tego czasu T. W. nie leczył się psychiatrycznie oraz nie był hospitalizowany psychiatrycznie. Dolegliwości natury psychicznej pojawiły się na 3 tygodnie przed w/w hospitalizacją w 2006r. W ocenie biegłych psychiatry i psychologa, w dniu (...) syn ubezpieczonej nie był dotknięty zaburzeniami psychicznymi, a tym samym nie był dotknięty chorobą wymienioną w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989r. i na ten dzień był zdolny do pracy lub zdolny do samodzielnej egzystencji (opinia biegłych psychiatry i psychologa, k. 23-25 akt sprawy).

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonej K. W. nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z § 1 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989 r. w sprawie uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki (Dz. U. z 1989r. Nr 28, poz. 149) matce, która nie mogła lub nie może kontynuować zatrudnienia z powodu stanu zdrowia swojego dziecka, wymagającego – bez względu na wiek – jej stałej opieki oraz pielęgnacji lub pomocy w czynnościach samoobsługowych, przysługuje prawo do wcześniejszej emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: ma okres zatrudnienia określony w art. 26 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1982r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, tj. okres zatrudnienia wynoszący łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia co najmniej 20 lat dla kobiet, a także sprawuje osobistą opiekę nad dzieckiem, które zostało zaliczone do I grupy inwalidów, bez względu na przyczynę chorobową inwalidztwa albo zostało zaliczone do II grupy inwalidów z powodu jednego ze stanów chorobowych wymienionych w ust. 3 rozporządzenia, a inwalidztwo dziecka istnieje od urodzenia albo powstało przed ukończeniem 18 roku życia.

W stanie prawnym obowiązującym od dnia 1 stycznia 1999 r., prawo osób urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r. i po dniu 31 grudnia 1948r. do emerytury określonej w rozporządzeniu z dnia 15 maja 1989 r. w sprawie uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki, które nie zgłosiły wniosków o to świadczenie przed dniem wejścia w życie ustawy, spełniając przesłanki do nabycia prawa do świadczenia, stosownie do art. 186 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015r. poz. 748), ocenia się według przepisów dotychczasowych. Tak więc przepisy dotychczasowe mają zastosowanie do osób, które przed dniem 1 stycznia 1999 r. spełniły wszystkie warunki wymagane tymi przepisami (por. wyrok SN z dnia 4 grudnia 2013r., II UK 158/13, LEX nr 1408681).

Uprawnienie do wnioskowanego świadczenia emerytalnego, ubezpieczona wywodzi z powołanego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989r., w konsekwencji oznacza to, iż warunki uzasadniające przyznanie prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu opieki nad dzieckiem musiały być spełnione do dnia 1 stycznia 1999r., podlegając rozpatrzeniu na podstawie przepisów obowiązujących do dnia wejścia w życie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Ubezpieczona K. W. podnosiła, że niezasadnie organ rentowy nie zaliczył jej do okresu ubezpieczenia okresu pracy w Spółdzielni Pracy (...) w S., gdzie wykonywała pracę nakładczą, a także nie uwzględnił okresu podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. wyjaśnił, iż ubezpieczona nie wykazała, by w okresie wykonywania pracy nakładczej osiągała co najmniej 50% minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w tamtym okresie, w konsekwencji czego okresu pracy nakładczej nie można było uwzględnić jako okresu ubezpieczenia.

Stosownie do treści art. 11 ust. 2 pkt 12 ustawy z dnia 14 grudnia 1982r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. z 1982r. Nr 40, poz. 267 ze zm.) za okresy równorzędne z okresami zatrudnienia uważa się okresy pracy nakładczej, jeżeli spełnione zostały warunki określone w art. 61 pkt 1, który stanowi, iż osobom wykonującym pracę nakładczą oraz pozostałym po nich członkom rodzin przysługują świadczenia na zasadach i w wysokości określonych w ustawie, z tym że okres pracy nakładczej uważa się za okresy równorzędne z okresami zatrudnienia, jeżeli osoba wykonująca pracę nakładczą podlega obowiązkowi ubezpieczenia społecznego na podstawie przepisów obowiązujących w czasie wykonywania tej pracy albo uzyskiwała wynagrodzenie w wysokości co najmniej 50% obowiązującego w tym okresie najniższego wynagrodzenia. Zgodnie zaś z art. 6 ust. 2 pkt 11 obecnie obowiązującej ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991r. okresy wykonywania na obszarze Państwa Polskiego pracy nakładczej objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki lub przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia z tego tytułu, jeżeli w tych okresach osoba wykonująca taką pracę uzyskiwała wynagrodzenie w wysokości co najmniej połowy obowiązującego najniższego wynagrodzenia, określonego na podstawie przepisów Kodeksu pracy.

Z dokumentów dotyczących okresu wykonywania przez K. W. pracy nakładczej w Spółdzielni Pracy (...) w S., przesłanych przez Archiwum Państwowe w M., nie wynika, w jakiej wysokości ubezpieczona uzyskiwała wynagrodzenie, ani też jakie były jest miesięczne dochody. W świadectwie pracy oraz umowie o pracę nakładczą wskazano jedynie, że ubezpieczona otrzymywała wynagrodzenie obliczone według stawki jednostkowej obowiązującej w Spółdzielni, a także premię uznaniową. Ubezpieczona także nie przedstawiła żadnych dowodów potwierdzających wysokość osiąganych przez nią dochodów w tamtym okresie ani wysokości uzyskiwanego wynagrodzenia z tytułu świadczonej pracy nakładczej. Co za tym idzie, brak było podstaw do ustalenia, że ubezpieczona w tamtym okresie osiągała wynagrodzenie w wysokości co najmniej 50% obowiązującego najniższego wynagrodzenia, w konsekwencji czego nie można było uwzględnić okresu wykonywania przez nią pracy nakładczej w Spółdzielni Pracy (...) w S. jako okresu ubezpieczenia.

Stosownie do treści art. 10 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również (1) okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki, (2) przypadające przed dniem 1 lipca 1977r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia, a także (3) przypadające przed dniem 1 stycznia 1983r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, taktując je, z zastrzeżeniem art. 56, jak okresy składkowe, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu. Także przepisy ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin w art. 13¹ przewidywały możliwość doliczenia do okresów zatrudnienia, równorzędnych i zaliczalnych przypadającego przed dniem 1 lipca 1977r. okresu prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia. Niemniej jednak w niniejszej sprawie ubezpieczona nie udokumentowała żadnego okresu ubezpieczenia, a tym samym brak było podstaw do zaliczenia jako okresu uzupełniającego okresów podlegania ubezpieczeniom społecznym rolników. Wobec powyższego, w ocenie Sądu, K. W. nie udowodniła co najmniej 20 lat okresów zatrudnienia, czyli nie spełniła warunku do uzyskania prawa do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki ujętego w § 1 ust. 1 pkt 1 powołanego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989r.

W okolicznościach niniejszej sprawy nie został także spełniony drugi warunek określony w § 1 ust. 1 pkt 2 w/w rozporządzenia, nie wykazano bowiem, żeby syn ubezpieczonej T. W. był całkowicie niezdolny do pracy, czyli był inwalidą I grupy albo inwalidą II grupy z powodu jednego ze stanów chorobowych wymienionych w ust. 3 rozporządzenia, a inwalidztwo to istnieje od urodzenia albo powstało przed ukończeniem 18 roku życia. Na tę okoliczność Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych psychiatry i psychologa, którzy wskazali, że u syna ubezpieczonej nie rozpoznano żadnego schorzenia psychiatrycznego przed dniem 31 grudnia 1998r. Dopiero w 2006r. podczas pobytu w Oddziale Psychiatrycznym SPZOZ w S. stwierdzono u T. W. ostre i przemijające zaburzenia psychotyczne o obrazie zespołu urojeniowego oraz nieprawidłowy rozwój osobowościowy. Biegli jednoznacznie wskazali, iż w karcie informacyjnej z w/w pobytu szpitalnego widnieje informacja, że ubezpieczony do tego czasu nie leczył się psychiatrycznie, zaś dolegliwości natury psychicznej pojawiły się na 3 tygodnie przed hospitalizacją. Wynika stąd, że w dniu (...) syn ubezpieczonej nie był dotknięty zaburzeniami psychicznymi, a do czasu wejścia w życie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, czyli do dnia 1 stycznia 1999r. był zdolny do pracy i do samodzielnej egzystencji. Ponadto z przedmiotowej opinii wynika również jednoznacznie, iż T. W. zachorował w 2006 r., tak więc jego choroba zaistniała po ukończeniu przez niego 18-ego roku życia (18 lat skończył 3 sierpnia 2004 r.). Sąd ocenił powyższą opinię jako spójną, logiczną i należycie uzasadnioną. Strony postępowania nie kwestionowały wniosków płynących ze wskazanej opinii, w tym ubezpieczona w zakreślonym terminie nie złożyła do niej żadnych zastrzeżeń ani też nowych wniosków dowodowych.

Nie budzi zatem wątpliwości Sądu, iż decyzja organu rentowego z dnia 24 listopada 2014r. jest prawidłowa. Ubezpieczona do dnia 1 stycznia 1999r. nie spełniła warunków określonych w § 1 ust. 1 powołanego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989r., które muszą zachodzić kumulatywnie, w konsekwencji czego brak było podstaw do przyznania K. W. prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu opieki nad dzieckiem. Brak chociaż jednej z przesłanek powoduje, że prawo do świadczenia nie powstaje.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 477¹⁴ § 1 kpc, orzeczono jak w sentencji wyroku.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE