UZASADNIENIE

Powódka I. D. wystąpiła z powództwem przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S. o uznanie uchwały Rady Nadzorczej Spółdzielni z dnia 22 lutego 1991 r. za niezgodną z prawem i przywrócenie powódce praw członkowskich Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S.. Powódka wniosła także o zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu. Pismem z dnia 6 grudnia 2011 r. powódka I. C. D. rozszerzyła powództwo wnosząc o zobowiązanie pozwanej do zwrotu bezprawnie zabranego mieszkania lub mieszkania równorzędnego, zaliczenie stażu członkowskiego w Spółdzielni od 22 lutego 1991 r. to jest za okres bezprawnego pozbawienia praw członkowskich i zwrotu bezprawnie zabranego lokatorskiego wkładu mieszkaniowego.

Pismem z dnia 5 marca 2012 r. powódka I. D. cofnęła żądania pozwu zawarte w piśmie z dnia 6 grudnia 2011 r., wskazując, że wnosi o uznanie uchwały Rady Nadzorczej Spółdzielni pozbawiającej powódkę członkostwa w Spółdzielni za nieważną. Powódka podniosła, że pozwana nie wykazała, że ww. uchwała wraz z pouczeniem o sposobie odwołania została powódce doręczona, brak też jest potwierdzenia odbioru powiadomienia o podjętej uchwale powódki i jej pełnomocnika, co stanowi o nieważności uchwały. Ostatecznie pismem z dnia 23 lipca 2012 roku powódka sprecyzowała żądanie wnosząc obok żądania uznania uchwały Rady Nadzorczej za nieważną i uchylenie tej uchwały ewentualnie o stwierdzenie, że uchwała jest nieskuteczna.

Uzasadniając żądanie, powódka wskazała, że jako członek pozwanej Spółdzielni otrzymała i zasiedliła na zasadzie lokatorskiego prawa spółdzielczego mieszkanie przy ul. (...) Powódka wskazała, że w 1981 r. wyjechała do Anglii. Mieszkanie po wyjeździe powódki pozostało niezamieszkałe, ale było regularnie opłacane. Mimo należytego utrzymywania mieszkania i opłacania czynszu, mieszkanie zostało w 1983 r., najprawdopodobniej na mocy dekretu o stanie wojennym powódce odebrane. Z pisma pozwanej wynika, że uchwałę w przedmiocie wykluczenia powódki ze Spółdzielni podjęto w dniu 22 lutego1991 r. tj. po upływie 8 lat od pozbawienia jej mieszkania. Pozwana stwierdziła, że o uchwale powiadomiony został pełnomocnik powódki, jednak powódka nigdy nie ustanawiała pełnomocnika do spraw związanych z jej członkostwem. Pełnomocnik powódki, S. N. uprawniony był do wnoszenia opłat czynszowych, okresowego wietrzenia mieszkania, opróżniania skrytki pocztowej, udostępnienia mieszkania w przypadku awarii itp. Ponadto obowiązujące wówczas przepisy ustawy prawo spółdzielcze nie dopuszczały możliwości działania w sprawach członkowskich poprzez osoby trzecie. Powódka podała, że nigdy nie otrzymała uchwały Rady Nadzorczej pozwanej Spółdzielni o pozbawieniu jej członkostwa, co sprawiło że nie mogła się od niej odwołać. Pismem z dnia 9 lipca 2007 r. powódka zwróciła się o zwrot bezprawnie zagarniętego mieszkania. Powódka poprzez pełnomocnika usiłowała uzyskać zwrot zrewaloryzowanego wkładu mieszkaniowego, lecz bezskutecznie. Pismem z dnia 27 stycznia 2009 r. powódka ponownie wystąpiła o zwrot zabranego mieszkania a nadto o wskazanie podstawy prawnej działania pozwanej przy pozbawieniu powódki mieszkania. Wobec braku odpowiedzi, powódka wystąpiła do Przewodniczącego Rady Nadzorczej o interwencję i zajęcie stanowiska w sprawie. W odpowiedzi Zarząd Spółdzielni stwierdził, że właściwym do rozstrzygnięcia sporu jest sąd. Powódka wskazała, że zamierza ubiegać się o zwrot bezprawnie zabranego jej mieszkania lub przydział mieszkania równorzędnego, a w tym celu koniecznym jest uznanie pozbawienia powódki praw członkowskich za niezgodne z prawem i przywrócenie tych praw.

Pozwana Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów zastępstwa procesowego. Pozwana wskazała, że 23 czerwca 1980 r. powódka uzyskała przydział spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ul. (...)28 maja 1981 r. powódka udzieliła pełnomocnictwa H. i S. N. oraz M. L. do opiekowania się jej mieszkaniem przy ul. (...)oraz do reprezentowania jej i załatwiania wszelkich spraw w jej imieniu do czasu jej powrotu do kraju. Własnoręczność podpisu powódki została poświadczona przez polski konsulat. Pismem z dnia 9 lipca 1981 r. powódka za pośrednictwem swoich pełnomocników została uprzedzona, że w przypadku pozostania zagranicą na stałe, pozwana podejmie kroki zmierzające do odzyskania przedmiotowego mieszkania. 26 października 1981 r. powódka wystąpiła z wnioskiem o przekształcenie lokatorskiego prawa do lokalu na prawo własnościowe. Pozwana pismem z dnia 5 listopada 1981 r. odmówiła wyrażenia zgody na przekształcenie prawa do lokalu z uwagi zamieszkiwanie powódki za granicą, a pismo to doręczono pełnomocnikowi powódki H. N.. 25 kwietnia 1984 r. pełnomocnik powódki S. N. protokolarnie przekazał przedmiotowy lokal pozwanej. Uchwałą z dnia 22 lutego 1991 r. powódka została wykreślona z rejestru członków pozwanej, o czym został zawiadomiony pełnomocnik powódki S. N.. Powódka do chwili obecnej przebywa stale zagranicą i nigdy udzielonego pełnomocnictwa nie odwołała. Ważne są zatem czynności wykonane przez pełnomocników na jego podstawie. Wszelkie roszczenia powódki do pozwanej uległy przedawnieniu, jako, że najdłuższy termin przedawnienia obowiązujący w polskim prawie wynosi 10 lat. Pozwana wskazała, że na podstawie obowiązujących w okresie dotyczącym sprawy przepisów ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze ( art. 204 § 1) przedmiotem działalności spółdzielni mieszkaniowej jest zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych członków i ich rodzin, zaś zgodnie z art.213 § 1 i 218 ww. ustawy, powódce służyło prawo używania przydzielonego lokalu na zasadach lokatorskiego prawa do lokalu, które wygasało z chwilą ustania członkostwa. Pozwana podniosła, że powódka zaspokoiła swoje potrzeby mieszkaniowe poza zasobami mieszkaniowymi pozwanej i miało to charakter trwały. W dacie wykreślenia powódki z rejestru członków pozwanej, powódka bez swojej winy nie wykonywała praw i obowiązków wynikających z członkostwa, istniały zatem wówczas podstawy do wykreślenia powódki z rejestru członków i nie było żadnych powodów by przypuszczać, że powódka ma jeszcze jakieś roszczenia wobec Spółdzielni po upływie 7 lat od przekazania lokalu.

Wyrokiem z dnia 11 września 2012 Sąd Okręgowy w Szczecinie uchylił zaskarżoną uchwałę i orzekł o kosztach procesu.

Sąd Okręgowy ustalił, 23 czerwca 1980 r. powódka I. D. (wcześniej K.) uzyskała przydział spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ul. (...) o powierzchni użytkowej 24,30 m^{(

2)} i mieszkalnej 16,71 m^{(

2)} znajdującego się w zasobach mieszkaniowych Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S..

W 1981 r. powódka wyjechała do Anglii na podstawie wizy studenckiej.

Dnia 28 maja 1981 roku powódka I. D. udzieliła pełnomocnictwa H. N., S. N. oraz M. L., które to pełnomocnictwo upoważniało wyżej wymienionych do opiekowania się mieszkaniem przy ul. (...) w S. oraz do reprezentowania powódki i załatwiania wszelkich spraw w jej imieniu do czasu jej powrotu do kraju.

W dniu 9 lipca 1981 r. pozwana Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) skierowała do powódki pismo, w którym poinformowała ją, że w przypadku pozostania powódki za granicą na stałe, pozwana podejmie kroki zmierzające do odzyskania lokalu przy ul. (...)w S.. Powyższe pismo zostało skierowane również do ustanowionych przez powódkę pełnomocników - S. N. i M. L..

26 października 1981 r. powódka zwróciła się do Spółdzielni Mieszkaniowej (...) z prośbą o wyrażenie zgody na zakup mieszkania położonego przy ul. (...)w S. na prawach własnościowych. Powódka w skierowanym do pozwanej piśmie wskazała, że obecnie przebywa za granicą, i że wszelkie czynności w tej sprawie, łącznie z uiszczeniem zapłaty, będą dokonywane przez ustanowionych przez nią pełnomocników, natomiast wszelka korespondencja z tym związana ma być kierowana na adresy pełnomocników tj. - S. N. i M. L..

Pismem z dnia 5 listopada 1981 r. pozwana Spółdzielnia Mieszkaniowa skierowała do pełnomocnika powódki H. N. pismo, w którym wskazała, że nie wyraża zgody na sprzedaż nieruchomości położonej przy ul. (...)ze względu na to, że I. K. nie zamieszkuje w ww. lokalu i przebywa za granicą.

W dniu 25 kwietnia 1984 r. został spisany protokół, w którym zawarte zostały ustalenia wstępne, jakie powinna spełnić pani I. D. przed zamiarem rozliczenia się z dotychczas zajmowanego mieszkania. Protokół zawiera wzmiankę, że przy jego spisywaniu był obecny pełnomocnik lokatorki - S. N., jednak pod protokołem nie widnieje jego podpis.

Pismem z dnia 25 lutego 1991 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w S. poinformowała powódkę, że na posiedzeniu w dniu 22 lutego 1991 r. na mocy §54 ust. 2 pkt 2 i 3 Statutu Spółdzielni została podjęta uchwała o wykreśleniu powódki z rejestru członków spółdzielni. W ww. piśmie wskazano, że powódce w ciągu 30 dni od daty otrzymania pisma przysługuje prawo wniesienia za pośrednictwem Zarządu odwołanie do Zebrania Przedstawicieli Członków Spółdzielni Mieszkaniowej (...). W ww. piśmie zaznaczono, że skierowane zostało ono do wiadomości pełnomocnika powódki S. N..

W dniu 9 lipca 2007 r. powódka I. D. wystosowała do Prezesa Zarządu Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S. pismo wnosząc o zwrot mieszkania położonego przy ul. (...), wskazując, że zostało jej ono bezprawnie zabrane w stanie wojennym, gdy przebywała ona w Anglii, nie posiadając innego mieszkania. Powódka wskazała, że czynsz za mieszkanie był regularnie opłacany.

W odpowiedzi na powyższe pismo powódki, pismem z dnia 31 lipca 2007 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w S., poinformowała powódkę, że mieszkanie przy ul. (...) w S. zostało przekazane Spółdzielni wolne od osób i rzeczy w 1984 roku, a 22 lutego 1991 r. została podjęta uchwała o wykreśleniu powódki z Rejestru Członków, o czym został powiadomiony jej pełnomocnik. Spółdzielnia w ww. piśmie wskazała, że powódka została poinformowana, że od uchwały, która została doręczona pełnomocnikowi służyło odwołanie w terminie 30 dni, które jednak nie wpłynęło, w związku z czym uchwała stała się prawomocna.

Następnie powódka zwracała się jeszcze dwukrotnie pismami z 27 stycznia 2009 r. oraz 6 maja 2009r. do Spółdzielni Mieszkaniowej (...), domagając się zwrotu mieszkania i wskazując na niezgodność z prawem działań polegających na pozbawieniu jej mieszkania.

Pismem z dnia 30 czerwca 2009 r. Rada Nadzorcza Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S. poinformowała powódkę, że organem do rozpoznania niniejszej sprawy będzie sąd powszechny.

Zgodnie z § 54 pkt 1 i 2 Statutu pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S., członek Spółdzielni nie wykonujący obowiązków statutowych z przyczyn przez niego nie zawinionych może być pozbawiony członkostwa poprzez wykreślenie z rejestru członków Spółdzielni. Ponadto wykreślenie może nastąpić w szczególności, gdy członek nie wpłacił w terminie wpisowego lub udziału, zaspokoił potrzeby mieszkaniowe poza Spółdzielnią, wyjechał na stałe za granicę, przebywa na stale w zakładzie zamkniętym.

W myśl § 55 ww. Statutu, wykluczenia lub wykreślenia członka z rejestru dokonuje Rada Nadzorcza, po uprzednim wysłuchaniu wyjaśnień zainteresowanego członka. Wykluczenie lub wykreślenie staje się skuteczne z chwilą doręczenia członkowi zawiadomienia o wykluczeniu lub wykreśleniu wraz z uzasadnieniem i pouczeniem o trybie i terminie wniesienia odwołania. Zawiadomienia dokonuje się na piśmie w ciągu 14 dni od podjęcia decyzji i doręcza się członkowi bezpośrednio za pokwitowaniem lub przez pocztę listem poleconym. Zawiadomienie zwrócone na skutek niezgłoszenia przez członka zmiany podanego przez członka zmiany podanego przez niego adresu ma moc prawną doręczenia. Wykluczonemu lub wykreślonemu członkowi przysługuje odwołanie do Zebrania Przedstawicieli w ciągu 30 dni od dnia otrzymania zawiadomienia o wykluczeniu lub wykreśleniu oraz prawo uczestniczenia w jego obradach.

Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z art. 24 § 1 Ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (Dz.U.2003.188.1848 j.t.), obowiązującej w dacie podejmowania skarżonej uchwały, tj. w dniu 22 lutego 1991 r., wykluczenie członka ze spółdzielni może nastąpić w wypadku, gdy z jego winy dalsze pozostawanie w spółdzielni nie da się pogodzić z postanowieniami statutu spółdzielni lub z zasadami współżycia społecznego. Statut powinien określać bliżej przyczyny wykluczenia. W myśl § 2 powyższego przepisu, członek nie wykonujący obowiązków statutowych z przyczyn przez niego nie zawinionych może być pozbawiony członkostwa przez wykreślenie z rejestru członków spółdzielni. Statut powinien określać bliżej przyczyny wykreślenia. § 3 stanowi, że wykluczenie lub wykreślenie staje się skuteczne z chwilą doręczenia członkowi zawiadomienia o wykluczeniu lub wykreśleniu wraz z uzasadnieniem. Zawiadomienia dokonuje się pisemnie; zawiadomienie zwrócone na skutek niezgłoszenia przez członka zmiany podanego przez niego adresu ma moc prawną doręczenia. § 4 ww. przepisu zaś stanowi, że wykluczenia lub wykreślenia może dokonać, stosownie do postanowień statutu, rada nadzorcza lub walne zgromadzenie spółdzielni. Organ podejmujący uchwałę w tej sprawie powinien wysłuchać wyjaśnień zainteresowanego członka. Jeżeli statut przewiduje właściwość rady nadzorczej, wówczas wykluczony lub wykreślony członek ma prawo odwołać się od jej uchwały o wykluczeniu lub wykreśleniu do walnego zgromadzenia oraz być obecny na jego obradach przy rozpatrywaniu tego odwołania i je popierać. O terminie walnego zgromadzenia odwołujący się powinien być zawiadomiony pod wskazanym przez niego w odwołaniu adresem co najmniej na siedem dni przed tym terminem.

W przedmiotowej sprawie okolicznością bezsporną było, że powódka I. D.( nosząca poprzednio nazwisko K.) w dniu 23 czerwca 1980 r. uzyskała przydział spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ul. (...) znajdującego się w zasobach Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S.. Następnie powódka wyjechała za granicę, w związku z czym ustanowiła pełnomocników w osobach - H. N., S. N. oraz M. L., którzy zgodnie z treścią pełnomocnictwa byli uprawnieni do opiekowania się mieszkaniem położonym przy ul. (...)oraz do reprezentowania powódki i załatwiania wszelkich spraw w jej imieniu do czasu powrotu do kraju. Do odwołania przedmiotowego pełnomocnictwa nigdy nie doszło. Powódka w dalszym ciągu przebywa za granicą. Przedmiotowy lokal został przekazany protokolarnie pozwanej w dniu 25 kwietnia 1984 r. Natomiast uchwałą Rady Nadzorczej pozwanej Spółdzielni z dnia 22 lutego 1991 r. powódka została wykreślona z Rejestru Członków Spółdzielni Mieszkaniowej (...) na podstawie § 54 ust 2 pkt 2,3 Statutu Spółdzielni. Powyższa uchwała nie została przez pozwaną przedłożona do akt niniejszej sprawy, jednakże żadna ze stron postępowania nie podnosiła, że uchwała nie istnieje w obrocie prawnym, mimo braku dowodu jej doręczenia powódce, o czym będzie jeszcze mowa poniżej. Skarżona przez powódkę uchwała o wykreśleniu jej jako członka z rejestru członków Spółdzielni została podjęta przez uprawniony do tego organ- Radę Nadzorczą Spółdzielni, na podstawie § 54 ust 2 pkt 2,3 Statutu Spółdzielni, tj. prawdopodobnie w związku z faktem, że powódka wyjechała na stałe za granicę. Brak jest jednakże możliwości ustalenia przyczyn podjęcia skarżonej uchwały, po pierwsze dlatego, że pomimo nałożonych na pozwaną zarówno Ustawą Prawo Spółdzielcze ( art. 24 § 3) jak i Statutem pozwanej Spółdzielni (§ 55 ww. Statutu) obowiązków, Rada Nadzorcza nie wysłuchała uprzednio wyjaśnień zainteresowanego członka ( tj. powódki). Po drugie, zarówno w myśl przepisów powołanej wyżej ustawy, jak i Statutu, wykluczenie lub wykreślenie staje się skuteczne z chwilą doręczenia członkowi zawiadomienia o wykluczeniu lub wykreśleniu wraz z uzasadnieniem i pouczeniem o trybie i terminie wniesienia odwołania. Tymczasem pozwana w toku niniejszego postępowania nie wykazała spełnienia tych obowiązków. Pismo informujące powódkę o podjęciu skarżonej uchwały zostało sporządzone w dniu 25 lutego 1991 roku i podpisane przez Przewodniczącego K. H.. Pismo zostało zaadresowane na nazwisko I. K. (obecnie D.) na adres przedmiotowej nieruchomości, ponadto z pisma wynika, że zostało ono przesłane również do pełnomocnika lokatora - S. N.. Jednakże strona pozwana nie przedłożyła dowodu doręczenia ww. pisma ani powódce, ani jej pełnomocnikowi, nie można więc przyjąć, że mamy do czynienia ze skutecznym doręczeniem. Sam fakt sporządzenia pisma nie budzi wątpliwości, jednakże - wobec braku wykazania tego faktu, nie można uznać, że dotarło ono do wiadomości osób zainteresowanych. Na tą bowiem okoliczność nie zostały przedstawione wiarygodne dowody. Strona pozwana do odpowiedzi na pozew dołączyła tylko i wyłącznie właśnie wspomniane wyżej pismo z dnia 25 lutego 1991 r., które stanowiło o wykluczeniu powódki ze Spółdzielni Mieszkaniowej (...), zawierające wyłącznie stwierdzenie o wykreśleniu powódki ze spółdzielni oraz o możliwości złożenia odwołania do Zebrania Przedstawicieli Członków Spółdzielni Mieszkaniowej (...). Powyższe pismo nie spełniało zatem wymogów ani ustawowych, ani statutów, nie zawierało bowiem ani samej uchwały ani jej uzasadnienia, co uniemożliwiało merytoryczne odniesienie się do jej treści i ocenę zasadności wykreślenia powódki z listy członków pozwanej Spółdzielni. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 lutego 2000 roku o sygn. akt I CKN 387/98, publ. LEX nr 50857, stwierdził, że w sytuacji, gdy członkowi nie doręczono zawiadomienia o wykluczeniu wraz z uzasadnieniem (art. 24 § 3 prawa spółdzielczego), to przewidziany w art. 42 § 3 prawa spółdzielczego termin do wniesienia powództwa o uchylenie uchwały nie rozpoczyna swojego biegu. Okoliczność, że członek wiedział o treści uchwały, nie wywiera w tym zakresie żądnych skutków prawnych. Powyższy wyrok obrazuje również sytuację opisaną w rozpatrywanym stanie faktycznym, strona pozwana podnosi, że powódka musiała mieć świadomość istniejącej sytuacji, a wnioskuje to z tego, że w jednym z pism określiła, że nie ma dokąd wracać ze względu na odebranie jej mieszkania. Strona pozwana wywodzi z tego, że powódka była w pełni poinformowana o tym, co dzieje się z mieszkaniem przez ustanowionych przez siebie pełnomocników. Natomiast istotne jest w omawianej sprawie, że pismo o wykreśleniu powódki zostało sporządzone z pominięciem warunku koniecznego, jakim jest jego uzasadnienie, ponieważ takie uzasadnienie uchwały musi pochodzić od organu orzekającego o wykluczeniu, bowiem przedstawiać ma motywy, którymi kierował się organ spółdzielni uznając, że zachowanie członka wyczerpuje przesłanki wykluczenia określone w statucie. , bądź jej pełnomocnikowi, jak również z załączonych przez stronę pozwaną dokumentów nie wynika, żeby strona powodowa dysponowała treścią uchwały wraz z uzasadnieniem. W aktach sprawy znajduje się jedynie pismo informujące o wykreśleniu powódki ze spółdzielni, o którym już wyżej wspomniano, a nie sama uchwała z uzasadnieniem i dowód jej doręczenia. W omawianej sprawie warunek uzasadnienia uchwały nie został należycie spełniony, ponadto nie można uznać, że skarżona uchwała została prawidłowo doręczona powódce. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 21 stycznia 2004 roku, sygn. akt IV CK 342/02 stwierdził, że w sytuacji, gdy członkowi nie doręczono zawiadomienia o wykluczeniu wraz z uzasadnieniem, przewidziany w art. 42 § 3 prawa spółdzielczego termin szcześciotygodniowy nie rozpoczyna biegu, w związku z czym niezasadne jest podnoszenie przez stronę pozwaną zarzutu przedawnienia, ponieważ w tym przypadku nie doszło do rozpoczęcia biegu przedawnienia. Co więcej, Sąd Najwyższy podkreślił, że okoliczność, iż członek wiedział o treści uchwały nie wywiera w tym zakresie żadnych skutków. (por. np. wyrok z dnia 28 stycznia 1985 r. II CR 6/857, wyrok z dnia 12 października 2001 r. V CKN 461/00, wyrok z dnia 13 czerwca 2001 r. II CKN 530/00, czy z dnia 7 lutego 2000 r. I CKN 387/98, nie publ.). W świetle bowiem art. 42 § 3 Prawa spółdzielczego powództwo o uchylenie uchwały zebrania przedstawicieli członków przez członka nieobecnego na tym zebraniu, powinno być wniesione w ciągu 6 tygodni od dnia powzięcia wiadomości przez tego członka o uchwale, nie później jednak niż przed upływem roku od dnia odbycia walnego zgromadzenia. Stosownie zaś do § 4 tego artykułu, że jeżeli ustawa lub statut wymagają zawiadomienia członka o uchwale, termin sześciotygodniowy biegnie od dnia tego zawiadomienia.

Mając zatem na względzie, że zaskarżona uchwała nie została podjęta w sposób prawidłowy, albowiem powódka nie miała możliwości złożenia stosownych wyjaśnień, uchwała nie została jej skutecznie doręczona, a także nie zawierała uzasadnienia, podlegała ona, że względu na powyższe wadliwości proceduralne, uchyleniu.

Z tych względów, uznając powództwo za uzasadnione, Sąd w I wyroku uchylił w całości uchwałę Rady Nadzorczej Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S. z dnia 22 lutego 1991 r., którą wykreślono powódkę z rejestru członków Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S..

O kosztach postępowania orzeczono w oparciu o art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie to z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Mając na względzie, że pozwana Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w S. przegrała niniejszy proces w całości, obowiązana jest zwrócić powódce poniesione przez nią koszty procesu, na które złożyła się opłata od pozwu w kwocie 200 zł obliczona na podstawie art. 27 pkt 8 Ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ( Dz.U.05.167.1398) oraz wynagrodzenie pełnomocnika powódki- radcy prawnego obliczone na podstawie § 10 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu ( Dz.U. Nr 163, poz. 1349 z późn. zm.) w kwocie 180 zł (+ 17 zł- opłata skarbowa od pełnomocnictwa).

Powyższy wyroki zaskarżyła apelacją pozwana, wnosząc o zmianę w/w wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwana zarzuciła wyrokowi naruszenia prawa materialnego, w tym:

1. przepisu art. 24 § 3 ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (w brzmieniu obowiązującym w dniu 22.02.1991 r.), poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, iż dla skuteczności uchwały o wykluczeniu członka spółdzielni konieczne jest doręczenie członkowi uchwały podjętej w tym przedmiocie, podczas gdy z literalnego brzmienia art. 24 § 3 Prawa spółdzielczego wynika, iż wykluczenie staje się skuteczne z chwilą doręczenia zawiadomienia o wykluczeniu wraz z uzasadnieniem,

2. przepisu art. 42 § 3 ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze poprzez jego błędną wykładnię skutkującą uznaniem, iż sześciotygodniowy termin do zaskarżenia uchwały nie rozpoczął biegu, podczas gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż termin ten nie tylko rozpoczął bieg, ale uległ już zakończeniu,

3. przepisu art. 5 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny, poprzez jego niezastosowanie skutkujące uznaniem, iż powódka wykonuje swoje prawo zgodnie z jego społeczno - gospodarczym przeznaczeniem, podczas gdy okoliczności sprawy prowadzą do wniosków przeciwnych,

Nadto podniosła zarzut dokonania przez Sąd błędnej oceny stanu faktycznego sprawy polegającej na uznaniu, iż powódka wytaczając powództwo o uchylenie uchwały Rady Nadzorczej pozwanej dokonała tej czynności terminowo, tj. mieszcząc się w sześciotygodniowym terminie od dnia zawiadomienia jej o wykluczeniu, podczas gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż powódka wytaczając przedmiotowe powództwo znajdowała się już po upływie tego terminu.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja pozwanej okazała się uzasadniona.

Przede wszystkim należy stwierdzić, iż Sąd Odwoławczy przyjmuje za własne ustalenia dokonane przez Sad Okręgowy, które zresztą nie zostały zakwestionowane w apelacji. Nie podziela jednak argumentacji Sądu Okręgowego dotyczącej uznania, iż zawiadomienie o wykreśleniu powódki z grona członków spółdzielni było dotknięte wadą, pozbawiającą je skuteczności tj. nie zawierało uzasadnienia oraz uznania, że doręczenie zawiadomienia pełnomocnikowi powódki nie wywołało skutków materialno prawnych. Nie można także zgodzić się ze stanowiskiem Sądu Okręgowego, że po praktycznie dwudziestu latach od zdarzenia pozwana miała obowiązek przechowywania dokumentów nadania korespondencji czy to w formie dowodów nadania konkretnej przesyłki czy to w formie książek podawczych celem wykazania faktu doręczenia, a tym samym przypisania negatywnych skutków wieloletniego milczenia powódki i nieinteresowania się swoimi sprawami majątkowymi i osobistymi w Polsce, wyłącznie pozwanej.

Jak zgodnie przyjmuje się w doktrynie zgodnie z treścią art. 98 k.c. udzielenie pełnomocnictwa w każdym przypadku wymaga określenia przez mocodawcę objętego nim zakresu umocowania. Zakres umocowania zależy więc przede wszystkim od woli mocodawcy. Jednakże przepis art. 98 k.c. wprowadza co do tego pewne ograniczenia, wskazując trzy rodzaje pełnomocnictw i odpowiadające im zakresy umocowania:

1) pełnomocnictwo ogólne do czynności zwykłego zarządu;

2) pełnomocnictwo do czynności prawnych określonego rodzaju (pełnomocnictwo rodzajowe);

3) pełnomocnictwo do poszczególnej czynności prawnej (pełnomocnictwo szczególne).

Pełnomocnictwo rodzajowe obejmuje umocowanie do określonego rodzaju czynności prawnych (nazywane jest też gatunkowym - M. Piekarski (w:) Komentarz, t. I, 1972, s. 238). Zakresem umocowania obejmuje ono dokonywanie w imieniu mocodawcy czynności prawnych należących do określonej ich kategorii. Pełnomocnictwo rodzajowe może zostać udzielone zarówno do dokonania czynności prawnych określonego rodzaju przekraczających zakres zwykłego zarządu, jak i do pewnego rodzaju czynności zwykłego zarządu (M. Piekarski (w:) Komentarz, t. I, 1972, s. 238; M. Pazdan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2011, s. 473; odmiennie S. Rudnicki (w:) S. Dmowski, S. Rudnicki, Komentarz, 2007, s. 421, odnoszący je tylko do czynności przekraczających zwykły zarząd). Wystarczające wydaje się, by pełnomocnictwo takie określało rodzaj czynności prawnych objętych umocowaniem (np. zawieranie umów dostawy, leasingu). Może ono jednakże zostać ograniczone przez wskazanie dodatkowych cech takiej czynności prawnej, w szczególności jej przedmiotu lub podmiotu będącego drugą stroną umowy (w wyr. z dnia 4 listopada 1998 r., II CKN 866/97, OSN 1999, nr 3, poz. 66, SN uznał, że pełnomocnictwo rodzajowe powinno określać rodzaj czynności prawnej oraz jej przedmiot). Dochodzi wówczas do doprecyzowania zakresu umocowania pełnomocnika (np. zawieranie umów sprzedaży czy umów leasingu tylko rzeczy określonego rodzaju, zawieranie umów sprzedaży z konsumentami). Również w przypadku tego pełnomocnictwa zakresem umocowania mogą być objęte inne niż czynności prawne czyny zgodne z prawem, będące zdarzeniami prawnymi (np. kierowanie do dłużników wezwań określonego rodzaju).

Pełnomocnictwa zdefiniowane w art. 98 k.c. obejmują umocowanie do dokonywania czynności materialnoprawnych.

Bez wątpienia treść pisma powódki z dnia 28 maja 1981 r. stanowi pełnomocnictwo ogólne. Co prawda w pierwszej części pisma powódka udziela pełnomocnictwa do opiekowania się jej mieszkaniem, jednak w końcowej części powódka umocowuje pełnomocników do załatwiania za nią wszelkich spraw, bez określenia czy mają one związek z lokalem czy też nie. Taka konstrukcja pełnomocnictwa pozwalała pozwanej na przyjęcie, że pełnomocnictwo obejmuje także kwestie reprezentacji powódki w zakresie jej praw członkowskich. Natomiast z treści zawiadomienia z dnia 25 lutego 1991 r. jednoznacznie wynika, że pismo to Spółdzielnia doręczała właśnie jednemu z pełnomocników tj. S. N. i to na jego adres, a nie na nieaktualny adres powódki (vide: wskazanie kto otrzymuje pismo). Identyczną informację wskazała pozwana powódce już w piśmie z dnia 31 lipca 2007 r., a więc ponad cztery lata przed wytoczeniem przez nią powództwa. Nie sposób więc uznać, że twierdzenie o doręczeniu zostało użyte zostało jedynie na użytek procesu czy też w jakikolwiek sposób sprokurowane przez pozwaną.

Zgodnie z art. 42.§ 3 - 6 ustawy z dnia 16 września 1982 r. prawo Spółdzielcze w brzmieniu na dzień podjęcia uchwały o wykreśleniu powódki, powództwo o uchylenie uchwały walnego zgromadzenia powinno być wniesione w ciągu sześciu tygodni od dnia odbycia walnego zgromadzenia, jeżeli zaś powództwo wnosi członek nieobecny na walnym zgromadzeniu na skutek jego wadliwego zwołania - w ciągu sześciu tygodni od dnia powzięcia wiadomości przez tego członka o uchwale, nie później jednak niż przed upływem roku od dnia odbycia walnego zgromadzenia. Jeżeli ustawa lub statut wymagają zawiadomienia członka o uchwale, termin sześciotygodniowy wskazany w paragrafie poprzedzającym biegnie od dnia tego zawiadomienia w sposób wskazany w statucie. Sąd może nie uwzględnić upływu terminu, o którym mowa w § 3, jeżeli utrzymanie uchwały walnego zgromadzenia w mocy wywołałoby dla członka szczególnie dotkliwe skutki, a opóźnienie w zaskarżeniu tej uchwały jest usprawiedliwione wyjątkowymi okolicznościami i nie jest nadmierne. Przepisy paragrafów poprzedzających stosuje się również do wykluczonego lub wykreślonego członka w wypadku zaskarżenia przez niego uchwały o wykluczeniu go lub wykreśleniu. Prawo zaskarżenia uchwały w sprawie wykluczenia lub wykreślenia nie przysługuje innym członkom spółdzielni. Jak wynika z powyższych norm ustawodawca zastrzegł stosunkowo krótki termin do zaskarżania uchwał i jest oczywistym pogląd wyrażany wielokrotnie w orzecznictwie, iż brak przedstawienia przez pozwaną w tak krótkim terminie dowodu doręczenia zawiadomienia musi być traktowane jako przesłanka powodująca uznanie, że zaskarżenie nastąpiło w terminie. Jednakże w niniejszej sprawie zaskarżenie nastąpiło po dwudziestu latach od dnia powzięcia uchwały. Jednocześnie ówczesny statut spółdzielni nie wymagał doręczania zawiadomień za zwrotnym poświadczeniem odbioru, co jest niesporne między stronami. Takiego wymogu nie nakładała także żadna ustawa. Pozostaje więc otwartą kwestia przez jaki czas pozwana miałaby obowiązek przechowywania dowodów nadania bez względu na to czy są one indywidualne czy też w formie książki podawczej. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, nadużyciem prawa podmiotowego w rozumieniu art. 5 k.c. jest domaganie się od pozwanej, aby działała analogicznie jak archiwa państwowe, tym bardziej że roszczenie o wykreślenie z członkostwa jako dotyczące prawa niemajątkowego nie ulega przedawnieniu, a więc hipotetycznie jest możliwe, iż uprawniony wystąpi z takim roszczeniem nawet po jeszcze dłuższym okresie czasu. Stąd też w przypadku tak odległych w czasie zdarzeń, za wystarczające w rozumieniu art. 6 k.c. należy uznać adnotacje na zawiadomieniu, iż zostało ono doręczone pełnomocnikowi powódki, skoro jego kopia – także zgodnie z rozdzielnikiem zachowała się także w aktach spółdzielczych. Tym bardziej, że powódka w żaden sposób nie uprawdopodobniła także, aby jej pełnomocnik nie posiadał wiedzy o wykreśleniu jej z członkostwa czy też zawiadomienia nie otrzymał. Dlatego też, zdaniem Sądu apelacyjnego powódka nie wykazała, aby doszło do zachowania terminu sześciotygodniowego do zaskarżenia uchwały.

Nie oznacza to jednak, iż nie było możliwe merytoryczne rozpoznanie zarzutów, skoro §6 art. 42 ustawy prawo Spółdzielcze pozwalał Sądowi na nieuwzględnienie opóźnienia w zaskarżeniu uchwały.

Biorąc pod uwagę merytoryczne zarzuty powódki, podzielone przez Sąd Okręgowy należało więc rozważyć czy zawiadomienie istotnie nie zawierało uzasadnienia decyzji pozwanej, co powodowałoby jego bezskuteczność.

W tej materii należy przede wszystkim wskazać, że ustawodawca nie zdefiniował pojęcia uzasadnienia na użytek prawa Spółdzielczego. Tym samym należy przyjąć, że uzasadnieniem jest każda informacja pozwalająca pozwać adresatowi motywy działania nadawcy i ewentualnie pozwolić mu na merytoryczną obronę swoich praw. W niniejszej sprawie pozwana jako podstawę wykluczenia podała §54 ust.2 pkt.2 i 3 statutu. Powyższe przepisy określają, iż członek może zostać wykreślony z grona członków spółdzielni gdy zaspokoił swoje potrzeby mieszkaniowe poza spółdzielnią (pkt.3) oraz gdy wyjechał na stałe zagranicę. Są to przesłanki enumeratywnie wymienione a ich znaczenie nie budzi wątpliwości. Każdy członek Spółdzielni powinien znać treść statutu osoby prawnej do której przynależy, a w przypadkach wątpliwych miał możliwość zapoznania się z jego treścią czy to bezpośrednio w siedzibie spółdzielni czy też w sądzie rejestrowym. Skoro przyczyną wykreślenia powódki były zdarzenia wskazane w statucie i nie zawierające elementów ocennych czy subiektywnych, przytaczanie treści powołanych norm statutowych dla uzasadnienia decyzji było zbędne. Wskazana bowiem podstawa decyzji w pełni pozwalała zwalczać stanowisko organu i podjąć działania wewnątrz spółdzielcze zmierzające do zachowania członkostwa. Analogiczna sytuacja występuje przecież przy uzasadnieniach orzeczeń, chociażby cywilnych, gdzie dla zachowania wymagań art. 328 k.p.c. nie ma wymogu dokładnego cytowania treści norm prawnych (choć obecnie taka praktyka się rzeczywiście utrwaliła), lecz wystarczające jest podanie numeru samego przepisu oraz ustawy, w której jest umiejscowiony. Biorąc jednak pod uwagę fakt, iż stan faktyczny miał miejsce na początku lat dziewięćdziesiątych, gdy obowiązywały całkowicie inne standarty prawne, trudno wymagać od pozwanej by dokonała antycypacji praktyki, która ugruntowała się dopiero w połowie tych lat.

Wobec powyższego, zdaniem Sądu apelacyjnego zawiadomienie zawierało w swojej treści motywy jakimi kierowała się pozwana, podejmując decyzję o wykreśleniu powódki, tym samym można przyjąć że stanowiło to dostateczne uzasadnienie.

Brak jest także przesłanek do przyjęcia, iż podane przez pozwaną motywy były w całości niezasadne. Jakkolwiek istotnie pozwana nie wykazała, że powódka w 1991 r. miała zaspokojone potrzeby mieszkaniowe poza Spółdzielnią, jednak bez wątpienia od dziesięciu lat przebywała zagranicą i tam koncentrowało się jej życie osobiste i zawodowe. Jednocześnie w Polsce istniał ogromny deficyt na rynku mieszkaniowym, a czas oczekiwania na przydział lokalu w znacznej mierze determinowany był stażem członkowskim. W uzasadnionym więc interesie ogółu członków było porządkowanie spraw związanych kolejnością przydziałów i nie uwzględnianie w nich osób, które z lokalem nie wiążą swojego centrum życiowego. Stanowisko zgodności z prawem zapisów statutów spółdzielni z ówcześnie obowiązującym prawem było przedmiotem rozważań także Sądu Najwyższego, który w wyroku z dnia 12 kwietnia 1984 r. sygn. akt: II CR 45/81 wskazał, że traci warunki wymagane do zachowania stosunku członkostwa i może być wykreślona z rejestru członków spółdzielni mieszkaniowej osoba, która wyjechała na stałe za granicę. Tę wykładnię utrzymał także Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 października 1986 r. sygn. akt: I CR 227/86. Dlatego wykreślenia powódki z powodu stałego pobytu zagranicą nie można w czasie podejmowania tej uchwały uznać za sprzeczne z prawem czy też zasadami współżycia społecznego, tym samym brak jest podstaw do uchylenia tej uchwały.

Wobec powyższego Sąd Apelacyjny uznał argumentację zaprezentowaną w apelacji za uzasadnioną i na podstawie art. 386 §1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok, oddalając powództwo. Konsekwencją zmiany rozstrzygnięcia merytorycznego była zmiana rozstrzygnięcia o kosztach, gdyż ostatecznie to pozwana jako strona wygrywająca na podstawie art. 98 k.p.c. ma prawo do żądania ich zwrotu. Na powyższe koszty składa się opłata od apelacji i wynagrodzenie zawodowego pełnomocnika za obie instancje.

E. Buczkowska-Żuk M. Gołuńska D. Rystał

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE