WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 marca 2016r.

Sąd Okręgowy w Elblągu Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Tomasz Koronowski

Protokolant: st. sekr. sądowy Agnieszka Grądzik

po rozpoznaniu w dniu 16 marca 2016r. w Elblągu na rozprawie

sprawy z odwołania A. L.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.

z dnia 29 maja 2015r. znak: (...)

o emeryturę

oddala odwołanie.

Sygn. akt IV U 991/15

UZASADNIENIE

Ubezpieczony A. L. wniósł odwołanie od decyzji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. z dnia 29 maja 2015r., znak (...), odmawiającej mu prawa do emerytury w wieku emerytalnym niższym od powszechnego. Skarżący domagał się uwzględnienia okresu opieki nad rodzicami niezdolnymi do samodzielnej egzystencji do ogólnego stażu pracy oraz okresów zatrudnienia w PGR Z. i OSM P. do stażu pracy w szczególnych warunkach.

Pozwany w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie. Powołano się na art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (obecnie Dz.U. z 2015r., poz. 748 ze zmianami, dalej: ustawa emerytalna) oraz na rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983r. Nr 8 poz. 43 ze zmianami, powoływane dalej jako rozporządzenie RM z 1983r.). Nie kwestionowano, że skarżący ukończył 60 lat i nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego. Twierdzono natomiast, że nie legitymuje się sumą 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych na dzień 1 stycznia 1999r. oraz stażem 15 lat pracy w szczególnych warunkach na ten sam dzień. Co do stażu ogólnego organ rentowy wskazał, że w związku z treścią odwołania trwa dalsze postępowanie w tej kwestii. Odnośnie stażu pracy w warunkach szczególnych twierdzono natomiast, że w przedłożonych dokumentach istnieją rozbieżności co do charakteru faktycznie świadczonej pracy na stanowiskach kierowcy samochodu ciężarowego powyżej 3,5t oraz montera-mechanika.

Wskutek złożenia dodatkowych dowodów jeszcze przed rozprawą bezsporna stała się okoliczność, że ubezpieczony legitymuje się sumą 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych przed 1999r. (por. pismo pozwanego z dnia 8 grudnia 2015r. k. 47).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Skarżący urodził się w dniu (...), zatem w dniu (...) 2015r. ukończył 60 lat.

(bezsporne)

W okresie od dnia 17 lipca 1973r. do dnia 31 lipca 1986r. ubezpieczony był zatrudniony w Państwowym Gospodarstwie Rolnym Zakład Usług Rolnych w Z. na stanowisku montera ciągników i maszyn rolniczych. Pracę wykonywał zarówno z kanału remontowego, jak i spoza takiego kanału, polegała ona na naprawach podwozi, nadwozi i silników. W kanale naprawiano np. tylne mosty, poza kanałem naprawiano wymontowane silniki na stole monterskim, czy silniki kombajnów, gdyż dostęp do nich był z kanału niemożliwy. Często naprawiano hamulce, przy których część pracy była wykonywana przy kanale remontowym, a część z kanału. W okresie prac polowych ubezpieczony część napraw wykonywał bezpośrednio na polu. Przez pewien okres tego zatrudnienia ubezpieczony pracował w oddzielnym pomieszczeniu przy naprawach tylko pojazdów samochodowych. W tym czasie więcej prac wykonywał z kanału remontowego, jednak i wówczas naprawiał hamulce oraz dokonywał napraw pojazdów bezpośrednio na polu.

(ostatecznie bezsporne, ponadto odpis świadectwa pracy w pliku KP, dokumenty z akt osobowych koperta k.33, wyjaśnienia wnioskodawcy oraz zeznania świadków T. K. i W. S. z rozprawy w dniu 16 marca 2016r.)

W okresie od dnia 1 sierpnia 1986r. do dnia 30 listopada 1991r. ubezpieczony pracował jako kierowca samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym pow. 3,5t w Spółdzielni Pracy (...) w Pieniężnie. Tę samą pracę wykonywał następnie do dnia 30 września 1999r. w (...) Spółdzielni (...) w Pieniężnie.

(ostatecznie bezsporne, ponadto odpisy świadectw pracy w pliku KP, dokumenty z akt osobowych koperta k.29, wyjaśnienia wnioskodawcy oraz zeznania świadków T. W. i Z. K. z rozprawy w dniu 16 marca 2016r.)

Sąd zważył, co następuje:

W ocenie Sądu odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Na wstępie należy przybliżyć przepisy prawa, które mają zastosowanie w niniejszej sprawie, co pozwoli następnie omówić tylko okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia.

Z art. 184 ustawy emerytalnej wynika, iż ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli po pierwsze okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz po drugie okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27, tj. w niniejszej sprawie wynoszący 25 lat. Przy tym emerytura taka przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu. Stosownie do powołanego w części wstępnej uzasadnienia §4 rozporządzenia RM z 1983r. pracownik, który wykonywał pracę w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Zgodnie z § 2 ust. 1 tego rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym
stanowisku.

Skarżący bezspornie spełnia kryterium wymaganej na dzień 1 stycznia 1999r. sumy 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych, skończył 60 lat oraz nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. Spór ograniczał się do tego, czy ubezpieczony legitymuje się stażem 15 lat pracy w warunkach szczególnych, również na dzień 1 stycznia 1999r.

Wprawdzie wnioskodawca przedłożył świadectwa wykonywania prac w warunkach szczególnych za wszystkie sporne okresy a zgodnie z §2 ust. 2 rozporządzenia RM z 1983r. okresy pracy m.in. w warunkach szczególnych stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w odpowiednim świadectwie, jednak świadectwo takie bądź jego brak nie jest jednak bezwzględną przesłanką ani do zaliczenia, ani do niezaliczenia danej pracy jako wykonywanej w szczególnych warunkach. Decydujące znaczenie ma zawsze fakt rzeczywistego wykonywania pracy w szczególnych warunkach, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. W sądowym postępowaniu odwoławczym możliwe jest ustalenie charakteru pracy także w oparciu o inne dowody niż świadectwo z zakładu pracy, nawet jeśli pracownik go nie posiada, bądź przedkłada świadectwo nieodpowiadające określonej w przepisie formie. Należy przy tym zaznaczyć, że Sąd nie jest związany nawet ewentualnym uznaniem przez organ rentowy danego okresu zatrudnienia za okres pracy w warunkach szczególnych.

Po wysłuchaniu wnioskodawcy i złożeniu zeznań przez świadków pozwany nie kwestionował jako pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia na stanowisku kierowcy w (...) i w OSM P., tj. okresu łącznie 12 lat i 5 m-cy do końca 1998r. Spełnienie przez skarżącego przesłanki 15 lat stażu pracy w warunkach szczególnych przed 1999r. wymagało więc wykazania, że tego rodzaju pracą była praca na stanowisku montera w (...) Z..

Wobec tego należy wyjaśnić, że skoro art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej odwołuje się do przepisów dotychczasowych, to obowiązujące w tym zakresie i przywoływane już kilkakrotnie rozporządzenie RM z 1983r., wydane zostało w oparciu o delegację z art. 55 ustawy z dnia 14 grudnia 1982r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zmianami), w którym Radzie Ministrów powierzono w szczególności określenie rodzaju prac lub stanowisk pracy oraz warunków, na podstawie których osobom m.in. zatrudnionym w szczególnych warunkach przysługuje prawo do emerytury w niższym wieku. Wprawdzie wobec tego za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników stale zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia (art. 53 ust. 2 tej samej ustawy z dnia 14 grudnia 1982r. i tożsama regulacja w obecnie obowiązującym art. 32 ust. 2 ustawy emerytalnej), jednak jednocześnie tylko tych pracowników, którzy wykonują rodzaj prac lub zajmują stanowiska pracy określone w przywołanym wyżej rozporządzeniu z dnia 7 lutego 1983r. W wykazie A, stanowiącym załącznik do tego rozporządzenia, wymieniono prace wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych (dział XIV „Prace różne”, poz. 16). Wnioskodawca wykonywał w (...) Z. pracę mechanika pojazdów mechanicznych (samochodowych, kombajnów, gąsienicowych), ale w kanałach remontowych nie w pełnym wymiarze czasu. Zarówno wyjaśnienia ubezpieczonego, jak i zeznania świadków potwierdziły, że ubezpieczony tylko część napraw wykonywał w kanale remontowym. Do prac wykonywanych nie z kanału remontowego należały np. część czynności przy naprawie hamulców i silników oraz naprawy wykonywane podczas przestoju pojazdu poza kanałem remontowym (poza warsztatem). W ocenie Sądu nie zachodziła wobec tego podstawa do wystawienia przez Agencję Nieruchomości Rolnych Oddział Terenowy w O. świadectwa z dnia 11 grudnia 2014r. wykonywania pracy w szczególnych warunkach (k.7 pliku emerytalnego). Tylko praca wyłącznie w kanałach remontowych spełniałaby przesłankę pracy w pełnym wymiarze czasu w warunkach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia, w tym wypadku w niewielkim pomieszczeniu z utrudnioną wentylacją i o podwyższonej wilgotności, a przy tym w wymuszonej pozycji ciała, tj. wymagającej często wielogodzinnej pracy z uniesionymi rękoma i patrzenia w górę. Nie można przy tym zasadnie twierdzić, że wymienione tu naprawy pozakanałowe były fragmentem ciągu technologicznego i były niezbędne dla przejścia do następnego etapu pracy wykonywanej już z kanału remontowego. Takiego rodzaju ciąg technologiczny mógł występować tylko w bardzo dużych zakładach, specjalizujących się w np. remontach kapitalnych pojazdów (w odróżnieniu od remontów bieżących), gdzie podział obowiązków mechaników był ściśle określony, w tym polegał na wydzieleniu grupy mechaników zajmujących się tylko naprawami w kanałach remontowych. Takiej specjalizacji nie było w (...) Z.. Nawet gdyby przyjąć, że przez pewien okres zatrudnienia wnioskodawcy, gdy wykonywał on więcej prac kanałowych w wydzielonym pomieszczeniu tylko przy naprawie pojazdów samochodowych, dodatkowe naprawy pozakanałowe miały charakter sporadyczny, to brak jest jakichkolwiek danych, dzięki którym można by ustalić, w jakim konkretnie okresie taki właśnie był zakres obowiązków skarżącego.

Podsumowując rozważania trzeba stwierdzić, że ustalenia dokonane w toku procesu co prawda nie przeczą temu, iż skarżący w okresach zatrudnienia na stanowisku montera w (...) Z. pracował w w znacznej części w kanałach remontowych, ale wskazują jednocześnie, że praca na tym stanowisku nie była wykonywana w pełnym wymiarze czasu w warunkach szczególnych. W opisanej sytuacji nie było podstaw do przyjęcia, że wnioskodawca legitymuje się wymaganym stażem pracy w warunkach szczególnych i tym samym prawo do emerytury nie mogło zostać przyznane. Prezentowana przez ubezpieczonego ocena charakteru jego pracy pozostaje więc w sferze dowolnej, ale nieuzasadnionej oceny, zamiast w sferze faktów. Należy podkreślić, że prawo do obniżenia wieku emerytalnego ma charakter wyjątku, wobec czego jego zakresu nie można rozszerzać w drodze wykładni przepisów prawa, która musi być ścisła, co m.in. nie pozwala ani na rozszerzającą wykładnię załącznika do rozporządzenia RM z 1983r., ani na pominięcie stałości wykonywania pracy w warunkach
szczególnych i pełnego jej wymiaru jako przesłanki przyznana wnioskowanego prawa. W tym stanie rzeczy, wobec braku podstaw do uwzględnienia odwołania, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴§1 kpc odwołanie to oddalił.