UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 4 maja 2015 roku Sąd Okręgowy w Radomiu po rozpoznaniu sprawy z powództwa H. S. i K. S. przeciwko Z. S. o zapłatę 931 960zł oddalił powództwo.

Sąd umorzył postępowanie co do kwoty 127.440zł i zasądził solidarnie od H. S. i K. S. na rzecz Z. S. kwotę 8.529,80 zł tytułem zwrotu kosztów procesu oraz nakazał ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa od powodów solidarnie 2560,38zł tytułem zwrotu kosztów procesu tymczasowo poniesionych przez Skarb Państwa.

Powodowie H. i K. małżonkowie S. w pozwie wnosili o zasądzenie na ich rzecz od pozwanego Z. S., prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą (...) (...) w S. 1.059.400zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu z tytułu:

- bezumownego korzystania z nieruchomości w okresie od 1 kwietnia 2008 roku do 31 grudnia 2014 roku, i

- odszkodowania z tytułu zniszczenia nieruchomości.

W toku procesu cofnęli powództwo co do kwoty 127 440zł, na co pozwany wyraził zgodę i w tej części Sąd umorzył postępowanie w sprawie [pkt II wyroku].

Pozwany nie uznawał powództwa i wnosił o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy ustalił, że powodowie są wieczystymi użytkownikami nieruchomości położonej w S. przy ul. (...) składającej się z działek o numerach ewidencyjnych (...)/ i (...) (odpis księgi wieczystej KW nr (...) k. 49, postanowienie Sądu Rejonowego w S., sygn. akt. I Co 44/07, k. 107, zeznania K. S., k. 94 – 96). Powodowie nabyli prawo wieczystego użytkowania nieruchomości i własności budynków, w tym hali przemysłowej wskutek przysądzenia własności w postępowaniu egzekucyjnym.

Ponieważ w dniu 10 marca 2008 roku pozwany Z. S. zajmował nieruchomość powodów (zeznania E. C., k. 169v – 170, zeznania K. S., k. 94 – 96) powodowie zostali wprowadzeni w posiadanie nieruchomości przez Komornika E. C..

Z. S. przysługuje prawo wieczystego użytkowania do nieruchomości sąsiadującej z nieruchomością powodów, na której prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...). Granicę pomiędzy nieruchomościami gruntowymi stron nie są sporne. Pozwany wcześniej wynajmował całą nieruchomość od poprzedniego właściciela M. K. (zeznania Z. S. k. 96 – 98] i był również zainteresowany nabyciem nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym.

Hala przemysłowa położona na działce powodów wyposażona jest w dwie pary wrót dwuskrzydłowych, które były w złym stanie już w czasie gdy pozwany wynajmował nieruchomość od M. K.. Natomiast szyby w hali były wybite, oświetlenie było zniszczone, ale nie było zdemontowane (zeznania W. B. (1), k. 168 – 169v, zeznania Z. S., k. 96-97).

Pracownicy oraz klienci Z. S. parkowali samochody na nieruchomości powodów (zeznania K. S., k. 94 – 96, zeznania Z. S. k. 96 – 98). Wobec powyższego powodowie zgłaszali skargi na pozwanego w dniach 6 listopada 2009 roku i 13 lipca 2010r. zarzucając pozwanemu, że parkuje na przedmiotowej nieruchomości pojazdy i przyczepy pomimo ich sprzeciwu (notatka służbowa Komendy Powiatowej Policji w S. znajdująca się w aktach sprawy, sygn. akt IC 10/10, k. 62).

Powodowie w dniu 29 stycznia 2010 roku wnieśli pozew przeciwko Z. S. do Sądu Rejonowego w S. o wydanie nieruchomości składającej się z działek oznaczonych numerami ewidencyjnymi (...).

Wyrokiem z dnia 31 sierpnia 2010 roku Sąd Rejonowy w S. nakazał pozwanemu wydać powodom przedmiotową zabudowaną nieruchomość (wyrok Sądu Rejonowego w S. z dnia 31 sierpnia 2010 roku, sygn. akt IC 10/10, k. 76).

W dniu 15 lipca 2011 roku K. S. złożył wniosek w celu wyegzekwowania nakazu z wyroku w sprawie IC 10/10. Wniosek został mu zwrócony z uwagi na nieuiszczenie opłaty (odpis zarządzenia, k. 238).

W oparciu o opinię biegłego K. C. Sąd Okręgowy stwierdził, iż naprawa drzwi do hali ze względu na ich stan techniczny nie jest możliwa (opinia biegłego sądowego z zakresu budownictwa K. C., k. 139-149).

Sąd odnotował również fakt, że R. G. (1) zwrócił się do powodów o możliwość wynajęcia hali na okres dwóch tygodni celem wykonania usługi piaskowania, na co powodowie wyrazili zgodę. Przed wykonaniem usługi pracownicy R. G. (1) posprzątali halę (zeznania R. G. (1), k. 166v – 167).

Sąd ustalił dalej, że pozwany opuścił halę, zabierając należące do niego rzeczy. Sąd nie wskazał jednak daty z jaką to nastąpiło. Mogło się zdarzyć, że ktoś z klientów pozwanego nieświadomie postawił samochód na nieruchomości powodów (zeznania Z. S., k. 96 - 97).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, w tym na podstawie załączonych do akt sprawy dokumentów, w tym akt sprawy I C 10/10 oraz I Co 44/07.

Sąd dał wiarę zeznaniom pozwanego Z. S. (zeznania Z. S. k. 96 – 98 w zw. z 00:06:05 - 00:10:04 min. rozprawy w dniu 2 marca 2015 roku, koperta z nagraniem, k. 311), gdyż korelują one z zeznaniami świadków W. B. (1), D. D., E. C..

Sąd częściowo nie uwzględnił zeznań powoda K. S. (k. 94 – 96 w związku z 00:04:21 – 00:06:05 min. rozprawy w dniu 2 marca 2015 roku, koperta z nagraniem, k. 311) w zakresie, w jakim wskazywał, iż pozwany zajmował całą powierzchnię hali oraz dokonał w niej zniszczeń drzwi, okien oraz oświetlenia, gdyż były one sprzeczne z zeznaniami świadków W. B. (1), D. D. oraz pozwanego.

Sąd nie dał wiary A. Ł. (zeznania A. Ł., k. 170v – 171) w zakresie, w jakim wskazywał, iż pozwany zajmował nieruchomość w okresie objętym żądaniem pozwu uznając, że są one wewnętrznie sprzeczne, gdyż świadek nieprecyzyjnie wskazywał kiedy po raz ostatni był na nieruchomości powodów dwa - trzy lata temu, czy półtora roku - dwa lata temu, w stosunku do daty składania zeznań.

Sąd częściowo dał wiarę zeznaniom świadka komornika E. C. (k.169v – 170). Świadek wskazał, iż były problemy z wprowadzeniem w posiadanie powodów ze względu na fakt zajmowania nieruchomości przez pozwanego. Sąd odmówił wiarygodności temu świadkowi w części, kiedy świadek wskazał, że po wprowadzeniu w posiadanie nieruchomość była zajęta przez pozwanego, gdyż świadek zeznał „chyba nie byłem po tym wprowadzeniu na tej nieruchomości”.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadka W. B. (1) i D. D. w całości. Świadek W. B. (1) zeznał, iż pozwany po wyroku Sądu Rejonowego w Szydłowcu zwracał pracownikom uwagę, by nie zajmowali nieruchomości powodów, tj. nie parkowali na przedmiotowej nieruchomości samochodów (k. 168v – 169). Z kolei z zeznań świadka D. D. wynika, iż pozwany zwracał uwagę swoim kontrahentom, by nie parkowali na nieruchomości powodów (k.170) Ponadto, z zeznań W. B. (1) wynika, iż budynek był zaniedbany - drzwi do hali były uszkodzone, leżały obok, brakowało w nim szyb, częściowo były powybijane, a cała hala była posprzątana.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadka R. B. (k. 167–168), który wskazał, iż miały miejsce jego interwencje jako dzielnicowego na przedmiotowej nieruchomości. Wprawdzie świadek zeznał, iż nie pamięta do kiedy był dzielnicowym - czy do grudnia 2009r., czy do 2010 roku, jednakże jednoznacznie podał, iż na pewno „interwencje miały miejsce przed grudniem 2009 roku”. Z powyższych zeznań Sąd wyprowadził wniosek, że na pewno nieruchomość zajmowana była przez pozwanego do końca grudnia 2009 roku.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadka R. G. (1) (k. 166v – 167). Świadek zwrócił się do powodów o wynajęcie części hali celem wykonania przez pozwanego usługi, na co K. S. wyraził zgodę. Usługa ta miała być wykonana do 3 sierpnia 2009 roku.

Wskazani wyżej świadkowie zbieżnie wskazali, iż pozwany zajmował nieruchomość należącą do powodów, jednakże sytuacja ta miała miejsce do co najwyżej sierpnia 2010 roku.

Ze zgromadzonej przez powodów dokumentacji fotograficznej nie wynika, w jakim okresie pozwany korzystał ze spornej nieruchomości powodów, jak również w jakim okresie była ona bezumownie zajmowana. Powodowie nie udowodnili, czyją własność stanowiły samochody przedstawione na zdjęciach.

Sąd podzielił opinię biegłego z zakresu budownictwa K. C. (opinia, k.139 – 149) na okoliczność stanu technicznego wrót do hali.

Sąd Okręgowy nie dokonywał natomiast żadnych ustaleń w zakresie dotyczącym wysokości roszczenia o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości i roszczenia odszkodowawczego powodów. Wprawdzie dopuścił dowód z opinii biegłej W. S. [k. 194 i 253] na okoliczność wysokości wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości jednakże, na jej podstawie nie poczynił żadnych ustaleń faktycznych, a samej opinii nie poddał ocenie jako materiału dowodowego. Nie poczynił także żadnych ustaleń co do okresu posiadania nieruchomości powodów przez pozwanego, przyjmując jedynie, że pozwany posiadał te nieruchomość do 31 sierpnia 2010r. tj. do wydania wyroku eksmisyjnego w sprawie I C 10/10, ewentualnie do daty uprawomocnienia się tego wyroku co w ocenie Sądu nastąpiło 22 września 2010r.

Sąd Okręgowy uznał roszczenie powodów za bezzasadne i powództwo oddalił.

Powodowie dochodzili tzw. roszczeń uzupełniających przewidzianych w art. 224 i 225 k.c., do których należą roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub zapłatę ich wartości oraz o naprawienie szkody z powodu zużycia pogorszenia lub utraty rzeczy. Zgodnie z art. 225 k.c. samoistny posiadacz w złej wierze, czyli taki, który wie o tym, że nie jest właścicielem rzeczy lub powinien przypuszczać, w danych okolicznościach, że rzecz przez niego posiadana stanowi własność innej osoby zobowiązany jest uiścić wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy (art. 224 k.c.).

W ocenie Sądu pozwany Z. S. zajmował część przedmiotowej nieruchomości do momentu wydania wyroku Sądu Rejonowego w S.będąc posiadaczem w złej wierze, gdyż wiedział, że w wyniku licytacji przedmiotową nieruchomość nabyli H. i K. małżonkowie S., co zresztą sam przyznał.

Zgodnie z art. 229 § 1 k.c. roszczenia właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości, jak również roszczenia o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy.

Pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczenia, wskazując, iż upłynął roczny termin przedawnienia roszczeń powodów od daty zwrotu przez pozwanego przedmiotowej nieruchomości powodom.

W ocenie Sądu Okręgowego zarzut przedawnienia jest uzasadniony.

Powodowie w dniu 1 lutego 2010 roku wnieśli pozew przeciwko Z. S. o nakazanie pozwanemu, aby opuścił i opróżnił nieruchomość [sprawa IC 10/10].

W ocenie Sądu Okręgowego „nie może ulegać wątpliwości, że powodowie odzyskali władztwo nad nieruchomością w momencie uprawomocnienia się wyroku Sądu Rejonowego w S. z dnia 31 sierpnia 2010 roku i wówczas pozwany utracił możliwość władania rzeczą w jakimkolwiek zakresie. Pozwany podporządkował się treści wyroku Sądu Rejonowego w S. i z tym momentem dokonał zwrotu rzeczy powodowi.”

Sąd stwierdził dalej, że "zwrot rzeczy" oznacza ponowne „znalezienie się rzeczy w posiadaniu właściciela” , bez względu na to, w jaki sposób do takiego przemieszczenia rzeczy doszło. Posiadanie jest stanem faktycznym i polega na faktycznym władztwie, rozumianym jako możność władania rzeczą. Efektywne w sensie gospodarczym korzystanie z rzeczy nie jest konieczną przesłanką posiadania. Innymi słowy, dla istnienia posiadania nie jest konieczne rzeczywiste korzystanie z rzeczy, lecz sama możność takiego korzystania (por. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 1998 r. I CKN 590/97).

W ocenie Sądu do zwrotu rzeczy nie jest wymagana jakakolwiek szczególna forma [np. protokolarne przekazanie rzeczy]. Termin "zwrot rzeczy" należy wiązać nie tylko ze świadomym przekazaniem rzeczy przez dotychczasowego posiadacza właścicielowi, lecz w istocie z każdą sytuacją, w której właściciel uzyskał możność bezpośredniego władztwa nad rzeczą, a dotychczasowy posiadacz to władztwo utracił.

Z tych względów Sąd uznał, że wyrok Sądu Rejonowego z dnia 31 sierpnia 2010 roku w S. stanowił skuteczny "zwrot rzeczy" w rozumieniu art. 229 § 1 k.c. Zwrot nieruchomości nastąpił w dniu 22 września 2010 roku tj. z dniem uprawomocnienia się wyroku Sądu Rejonowego w Szydłowcu o wydanie nieruchomości. Pozwany po wydaniu wyroku nakazał pracownikom, by nie zajmowali nieruchomości powodów.

Na tej podstawie Sąd Okręgowy uznał, że skoro pozew w sprawie wpłynął w marcu 2012r. roszczenie powodów o zapłatę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości uległo przedawnieniu, gdyż od daty zwrotu rzeczy (nieruchomości) – tak rozumianego jak wyżej przedstawił to Sąd Okręgowy - upłynął przewidziany w art. 229 § 1 k.c. roczny termin, który nie został przerwany.

Dalej Sąd stwierdził, że powodowie po wydaniu wyroku eksmisyjnego powinni podejmować działania w tym kierunku, by wszcząć skutecznie egzekucji przeciwko pozwanemu.

Sąd stwierdził, że powodowie nie wykazali, by pozwany korzystał z nieruchomości w sposób stały i ciągły w okresie od kwietnia 2008 roku do dnia 31 grudnia 2014 roku i nie udowodnili, że nieruchomość nie została im zwrócona.

W ocenie Sądu powodowie nie udowodnili także by pozwany dokonał zniszczenia drzwi do hali, spowodował wybicie szyb tudzież zdemontował oświetlenie hali. Hala znajduje się w bliskim sąsiedztwie lasu, gdzie spotykają się towarzysko różne osoby, które z łatwością mogły dokonywać jej zniszczeń. Świadek W. B. (1) zeznał, iż „odkąd pamięta” hala była zaniedbana i zniszczona. Ciężar dowodu w tym zakresie obciążał powodów.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c.

Apelację od tego wyroku wnieśli powodowie zaskarżając wyrok w całości [za wyjątkiem postanowienia o umorzeniu postępowania w części] i wnosząc o jego zmianę i uwzględnienie powództwa oraz zasądzenie kosztów procesu.

Apelujący zarzucali Sądowi pierwszej instancji naruszenie art. 233 kpc poprzez przekroczenie zasad swobodnej oceny dowodów przez Sąd I instancji, nierozważenie całego zebranego w sprawie materiału dowodowego, sprzeczność ustaleń sądu ze zgromadzonym materiałem dowodowym,

W uzasadnieniu apelacji powodowie stwierdzili, że pozwany, mimo swoich twierdzeń, nie wydał nieruchomości powodom, korzystał z niej jako parkingu dla klientów i pracowników, a także jako miejsca przechowywania produkowanych przez niego naczep oraz piaskarki. Jakiekolwiek zatem oświadczenie woli bądź ogłoszenie wyroku bez zmiany stanu faktycznego nie może być poczytywane za odzyskanie władztwa przez powodów. Tym bardziej, że po wydaniu wyroku w sprawie IC 10/10 Sądu Rejonowego w Szydłowcu powodowie złożyli wniosek o jego egzekucję (akta egzekucyjne KM 3074/11 komornika sądowego A. K.; S.). Z uwagi na problemy finansowe i nieuiszczenie zaliczki w kwocie ok. 3.000zł wniosek egzekucyjny został powodom zwrócony.

Pozwany - mimo wyroku eksmisyjnego - wciąż korzystał z hali i z terenu wokół hali jako parkingu. Gdyby istotnie wyroki sądów miały taką moc sprawczą jak wskazywał Sąd I instancji prawo nie przewidywałoby w ogóle postępowania egzekucyjnego.

Sąd I instancji nieprawidłowo ustalił początek biegu terminu przedawnienia roszczeń powodów na dzień wyrokowania, tym bardziej, że jak ustalił Sąd I instancji w dniu 15 lipca 2011r. powód złożył wniosek egzekucyjny dotyczący wyroku w sprawie IC 10/10.

Nadto z przytoczonych przez Sąd I instancji zeznań pracowników pozwanego wynika, że pozwany wciąż wykorzystywał nieruchomość powodów jako parkingu dla pracowników i klientów. Działanie to było wprost powiązane z prowadzoną przez pozwanego działalnością gospodarczą, a użyteczność placu powodów dla pozwanego wynika również z tego, że pozwany nie dysponował odpowiednim miejscem na swojej działce dla prowadzonej przez niego działalności gospodarczej (duże gabaryty naczep samochodowych i przyczep ciężarowych).

Pozwany wnosił o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów procesu.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje. Apelacja powodów jest uzasadniona.

Zgodzić należy się z Sądem Okręgowym co do kwalifikacji prawnej roszczeń powodów. Zgodnie z art. 224 § 2 w zw. z art. 225 k.c., właściciel rzeczy może żądać wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy przez jej posiadacza samoistnego w złej wierze. Mimo, że nie ma przepisu, który wprost przewidywałby stosowanie przepisów zawartych w art. 224 w zw. z art. 225 k.c. w stosunku do użytkownika wieczystego mają one również do niego zastosowanie. Prawo użytkowania wieczystego podlega bowiem ochronie takiej, jak prawo własności, co wynika z ukształtowania w art. 233 k.c. treści prawa użytkowania wieczystego analogicznie jak treści prawa własności w art. 140 k.c., bowiem zarówno właściciel, jak i użytkownik wieczysty wykonują swe prawo "z wyłączeniem innych osób" (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 2014r. , V CSK 398/13, Lex 1463757 oraz z 3 października 2000 r., I CKN 287/00, OSNC 2001, Nr 3, poz. 43). W konsekwencji użytkownik wieczysty, tak jak właściciel rzeczy, może domagać się od osoby trzeciej wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z jego nieruchomości przez jej posiadacza. Z tego też względu za dopuszczalny co do zasady uznać należy zarzut przedawnienia roszczenia powodów na podstawie art.229 § 1 kc. W ocenie Sądu Apelacyjnego wbrew stanowisku Sądu Okręgowego brak podstaw do uwzględnienia zarzutu przedawnienia.

Przechodząc do analizy zarzutów apelacji stwierdzić należy, że przede wszystkim są uzasadnione zarzuty dotyczące wadliwych ustaleń Sądu Okręgowego, dotyczących dokonania przez pozwanego zwrotu spornej nieruchomości powodom. Ustalenie powyższego faktu nie znajduje żadnego uzasadnienia w materiale dowodowym, a przyjęta przez Sąd Okręgowy koncepcja jakoby do zwrotu nieruchomości doszło z mocy tylko uprawomocnienia się wyroku nakazującego pozwanemu wydanie spornej nieruchomości powodom, nie znajduje żadnej podstawy prawnej.

W pierwszej kolejności jednak ustalenia Sądu Okręgowego wymagają uzupełnienia, gdyż są chaotyczne i pomijają szereg istotnych okoliczności faktycznych wynikających z dowodów przeprowadzonych przez Sąd Okręgowy.

Wskazać w związku z tym należy, że jak wynika z postanowienia Sądu Rejonowy w S., Sąd przysądził prawo wieczystego użytkowania i własności budynków położonych na spornej nieruchomości na rzecz powodów w dniu 4 marca 2008r. [k. 107 akt I Co 44/07].

Z zeznań komornika E. C. złożonych w sprawie [k. 169v.] wynika, że wprowadzenie powodów w posiadanie nastąpiło w dniu 14 kwietnia 2008r. po wcześniejszym wezwaniu pozwanego do opuszczenia nieruchomości i zabrania ruchomości składowanych na działce powodów. Jednakże po wprowadzeniu w posiadanie powodów pozwany ponownie wszedł w posiadanie działki powodów, korzystał z niej na dotychczasowych zasadach, z wyłączeniem powodów, w związku z czym powód interweniował u komornika, ten jednak nie mógł podejmować już żadnych działań w ich sprawie.

Z opisu nieruchomości zawartego w opinii biegłej W. S. [k. 196] wynika, że działki obydwu stron stanowiły jedną całość i były ogrodzone od innych nieruchomości płytami betonowymi i siatką. Natomiast pomiędzy działkami samych stron nie było ogrodzenia, a przebieg granicy pomiędzy nimi nie był sporny. Stan ten wynikał z faktu, że wcześniej wszystkie działki stanowiły jedną gospodarczą całość, należącą do M. K..

Wyrok nakazujący pozwanemu wydanie nieruchomości powodom wydany w dniu 31 sierpnia 2010r., uprawomocnił się w dniu 7 czerwca 2011r. [adnotacja na wyroku k. 235, k. 135 akt I C 10/10]. Z uzasadnienia tego wyroku wynika, że pozwany nabył prawo wieczystego użytkowania do swojej działki oznaczonej nr (...) od M. K. [byłego właściciela działek powodów, dłużnika egzekwowanego w sprawie I Co 44/07]. Pozwany na całej nieruchomości prowadził działalność gospodarczą polegającą na spawaniu naczep, przyczep, montażu zabudów na samochodach ciężarowych. Na działkach powodów parkował samochody i przyczepy, bo jego działka była za mała. Swój tytuł do korzystania z całej nieruchomości wywodził z ustnej umowy z M. K..

Także po przysądzeniu prawa na rzecz powodów i wprowadzeniu ich w posiadanie nieruchomości przez Komornika w dniu 14 kwietnia 2008r. pozwany korzystał z nieruchomości powodów. Na całej nieruchomości biegały dwa psy pozwanego w tym jeden owczarek niemiecki, jeden buldog [zezn. W. B. k. 168], co m.in. uniemożliwiało powodom swobodne wejście na ich nieruchomość.

W lipcu 2008r. gdy pozwany przebywał w szpitalu powodowie w asyście policji przystąpili do usuwania pojazdów pozwanego z działki powodów na parking policyjny. Pozwany uciekł ze szpitala i interweniował u powodów, w celu zaprzestania odholowywania pojazdów. Strony doszły do porozumienia. Pozwany miał zapłacić powodom 10 000zł za to, że odstąpią od usuwania pojazdów i pozwany zapłaci koszty wynajmu sprzętu. Do 31 lipca 2008r. pozwany z tego tytułu zapłacił 8 000zł.

Pomimo incydentu w lipcu 2008r. pozwany nadal korzystał z nieruchomości powodów i w konsekwencji dochodziło do interwencji policji, która stwierdzała fakt parkowania na nieruchomości powodów samochodów, przyczep, i nadwozi [notatki policyjne z 6 listopada 2009r. i 13 lipca 2010r]. Pozwany powoływał się na fakt zawarcia umowy z powodami w przedmiocie korzystania z nieruchomości i fakt zapłacenia 8000zł z tego tytułu. Sąd wydający wyrok w sprawie eksmisyjnej tej argumentacji pozwanego nie uwzględnił.

Z zeznań R. G. [ k.166-167 ] wynika, że znał pozwanego , gdyż współpracował z nim, natomiast powoda znał jako mieszkańca tej samej miejscowości. We wrześniu 2009r. zwrócił się do pozwanego o wykonanie piaskowania i śrutowania. Ponieważ pozwany nie dysponował odpowiednim pomieszczeniem kazał zwrócić mu się do powoda, żeby wynajął hale w celu wykonania tej usługi. Powód na prośbę R. G. zgodził się na wykonanie usługi w jego hali i nie pobierał z tego tytułu żadnych opłat. Usługa wykonana została przez pozwanego w terminie dwóch tygodni.

Ocena dowodów przez Sąd pierwszej instancji również budzi szereg wątpliwości tak w zakresie poprawności logicznej jak i zgodności wnioskowania z zasadami doświadczenia życiowego.

Przede wszystkim brak było przekonywujących przesłanek do uznania za wiarygodne zeznań pozwanego w sprawie niniejszej, gdyż po pierwsze jest on zainteresowany wynikiem sprawy, tak jak był zainteresowany wynikiem sprawy eksmisyjnej, w której również twierdził, że z nieruchomości pozwanych nie korzystał, bądź że uiścił wynagrodzenie za korzystanie z nieruchomości, które to twierdzenia Sąd wydający wyrok w sprawie I C 10/10 szczegółowo zanalizował i uznał za niewiarygodne. W konsekwencji nakazał pozwanemu wydanie nieruchomości. Natomiast twierdzenia pozwanego, że zwrócił nieruchomość pozwanym nie znajdują żadnego uzasadnienia w materiale dowodowym.

Ocena Sądu, że powodowie nie udowodnili jaką cześć powierzchni nieruchomości użytkował pozwany, jak również, że nie udowodnił faktu zniszczenia nieruchomości przez pozwanego nie mogą podważać wiarygodności zeznań powoda, tylko winny być oceniane poprzez pryzmat rozkładu ciężaru dowodu w sprawie, który Sąd Okręgowy ocenił w sposób sprzeczny z art. 6 kc, o czym w dalszej części uzasadnienia.

Kwestionowanie wiarygodności zeznań świadka A. Ł. tylko z tego względu, że świadek po latach nie potrafił precyzyjnie określić kiedy był ostatni raz na działce powodów, jest sprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego. W treści zeznań tego świadka najważniejsza była informacja, że pozwany – obojętnie czy przyjąć, że miało to miejsce trzy lata przed składaniem przez niego zeznań w dniu 25 lutego 2013r., czy półtora roku przed tą datą, potwierdził [z dużym prawdopodobieństwem] fakt korzystania przez pozwanego z nieruchomości powodów, także po wydaniu wyroku eksmisyjnego, który zapadł 31 sierpnia 2010r.

Zeznania świadków W. B. (1) i D. D. dotyczące tego, że pozwany zwracał pracownikom uwagę, by nie zajmowali nieruchomości powodów, tj. nie parkowali na przedmiotowej nieruchomości samochodów (k. 168v – 169), nie mają żadnego znaczenia dla ustalenia, czy nieruchomość została przez pozwanego zwrócona powodom czy nie.

Ocena materiału dowodowego i ustalenia Sądu Okręgowego są o tyle wadliwe, że nie uwzględniają najważniejszego dowodu w sprawie niniejszej, a mianowicie wyroku Sądu Rejonowego w S. z dnia 31 sierpnia 2010r. i jego uzasadnienia, z których to dokumentów jednoznacznie wynika, że w dniu 31 sierpnia 2010r. pozwany był w posiadaniu nieruchomości powodów, co skutkowało uwzględnieniem powództwa eksmisyjnego. Z mocy art. 365 § 1 kpc wyrok ten wiąże Sąd w sprawie niniejszej.

Nie sposób zgodzić się z tezą Sądu Okręgowego, że wskutek samego jego wydania powodowie odzyskali posiadanie nieruchomości, a tym samym niesposób uznać, że pozwany dokonał zwrotu nieruchomości w rozumieniu art. 229 § 1 kc. Skoro wyrok Sądu Rejonowego w S. nakazywał pozwanemu wydanie nieruchomości powodom, to tym samym nakładał na pozwanego obowiązek świadczenia polegającego na przeniesieniu posiadania nieruchomości przez pozwanego na rzecz powodów. Przeniesienie to mogło być dokonane w dowolnej formie, niemniej winno to być jednoznaczne zachowanie pozwanego wyrażone w sposób dowolny, którego adresatem byliby powodowie, skutkujące faktycznym przeniesieniem posiadania nieruchomości na powodów.

Zwracanie się z apelami do osób trzecich, aby nie naruszały prawa powodów i nie wchodziły na działkę, nie stanowiły wykonania przez pozwanego nałożonego na niego obowiązku świadczenia na rzecz powodów, zgodnie z treścią wyroku eksmisyjnego. Konieczność jednoznacznego wydania nieruchomości powodom była tym bardziej uzasadniona, jeśli się zważy, że pozwany przez wiele lat korzystał z całej nieruchomości M. K.. Następnie nabył prawo wieczystego użytkowania do jednej z działek wchodzących w skład nieruchomości, ale działka ta była za mała i uniemożliwiała pozwanemu prowadzenie działalności gospodarczej w dotychczasowej skali. W związku z czym wykorzystywał bezprawnie działkę powodów wykorzystując ją jako parking, teren do składowania materiałów, wykonując w hali powodów usługi [piaskowanie na rzecz R. G.].

Ciężar udowodnienia w sprawie niniejszej faktu przeniesienia posiadania nieruchomości na powodów spoczywał ze względów oczywistych na pozwanym. Przede wszystkim obowiązek ten wynikał z wyroku z dnia 31 sierpnia 2010r. I C 10/10. Sam wyrok eksmisyjny – wbrew stanowisku Sądu okręgowego nie przenosił posiadania nieruchomości na rzecz powodów. Posiadanie jest stanem faktycznym. Skutkiem wyroku eksmisyjnego miało być doprowadzenie do takiego stanu faktycznego, w którym powodowie odzyskaliby posiadanie nieruchomości. Wyrok eksmisyjny przesądzał jedynie, że powodom przysługuje prawo do władania nieruchomością, że nie są w jej posiadaniu, że nieruchomość jest w posiadaniu pozwanego, który włada nią bez podstawy prawnej i nakładał jedynie na pozwanego obowiązek doprowadzenia do stanu faktycznego zgodnego ze stanem prawnym, albo wskutek dobrowolnego zachowania pozwanego, albo wskutek egzekucji sądowej.

Wyrok eksmisyjny daje podstawę do uznania, że pozwany był w posiadaniu nieruchomości do dnia 31 sierpnia 2010r., i podstawę do domniemania, że był w posiadaniu nieruchomości aż do chwili wydania nieruchomości powodom. Z tych względów na pozwanym ciążył nie tylko obowiązek opuszczenia nieruchomości, ale przede wszystkim jej wydania powodom, a w sprawie niniejszej udowodnienia tego faktu, ewentualnie faktu objecia nieruchomości w posiadanie przez powodów.

Ciężar przeprowadzenia przez pozwanego dowodu na okoliczność wydania nieruchomości powodom wynika także z innej podstawy. Pozwany w sprawie niniejszej bronił się zarzutem przedawnienia roszczenia powodów na podstawie art. 229 § 1 kc. Zgodnie zatem z art. 6 kc na pozwanym ciążył dowód na okoliczność zasadności tego zarzutu – a więc udowodnienia, że upłynął rok od daty zwrotu przez niego nieruchomości. Winien zatem udowodnić sam fakt wydania nieruchomości powodom. Takiego dowodu pozwany nie przeprowadził.

Teza Sądu Okręgowego, że powodów obciążał dowód na wykazanie, że nieruchomość „nie została im zwrócona” narusza – z przyczyn wskazanych wyżej - zasadę rozkładu ciężaru dowodu wyrażoną w art. 6 kc.

Dodatkowo jedynie stwierdzić należy, że teza Sądu jest nieuzasadniona także z tego względu, że co do zasady nie jest możliwe przeprowadzenie dowodu na okoliczności negatywne. Nie jest zatem możliwe przeprowadzenie dowodu na okoliczność, że nieruchomość nie została zwrócona. Jedynie możliwy jest do przeprowadzenia dowód na okoliczność, że nieruchomość została zwrócona. Natomiast nieprzeprowadzenie tego dowodu skutkuje ustaleniem, że nieruchomość nie została zwrócona przez pozwanego powodom.

Przyjęta przez Sąd Okręgowy koncepcja jakoby do zwrotu nieruchomości, do wprowadzenia powodów w posiadanie nieruchomości doszło wskutek uprawomocnienia się wyroku eksmisyjnego, jest oczywiście błędna, a niezależnie od tego błędu, Sąd Okręgowy popada w oczywiste sprzeczności.

Z jednej bowiem strony Sąd twierdzi, że wyrok eksmisyjny przywracał [jakoby automatycznie] posiadanie nieruchomości przez powodów, by w dalszej części uzasadnienia stwierdzić, że powodowie powinni podejmować działania „w kierunku wszczęcia postepowania egzekucyjnego przeciwko pozwanemu”. Rodzi się pytanie: „po co ?”, skoro wg wcześniejszej tezy Sądu mieli odzyskać posiadanie nieruchomości wskutek samego wydania wyroku w sprawie I C 10/10.

Sam Sąd Okręgowy stwierdza następnie, że powodowie „uzyskali władztwo nad nieruchomością z datą uprawomocnienia się wyroku eksmisyjnego”. Błędne jest jednak stanowisko tego Sądu, że wyrok w sprawie eksmisyjnej uprawomocnił się w dniu 22 września 2010r. Ustalenie to jest to sprzeczne z faktami.

Wymaga podkreślenia, że nawet gdyby założyć prawidłowość tezy o przeniesieniu posiadania nieruchomości wskutek tylko uprawomocnienia się wyroku eksmisyjnego [dla SA oczywiście błędnej], to należy wskazać, że wyrok w sprawie eksmisyjnej uprawomocnił się w dniu 7 czerwca 2011r.[k. 135 akt I C 10/10], co wynika z adnotacji uczynionej na wyroku. Pozwany bowiem wniósł apelację od wyroku eksmisyjnego, która została ostatecznie odrzucona. Wyrok eksmisyjny uprawomocnił się zatem nie po 21 dniach od jego ogłoszenia jak przyjął Sąd Okręgowy, lecz dopiero po prawomocnym odrzuceniu apelacji pozwanego. Skoro zatem wyrok eksmisyjny uprawomocnił się dopiero 7 czerwca 2011r. to wbrew stanowisku Sądu Okręgowego powodowie wnieśli pozew o zapłatę przed upływem 10 miesięcy – 23 marca 2012r., a nie po upływie rocznego terminu przewidzianego w art. 229 § 1 kc.

W tym stanie sprawy oddalenie powództwa przez Sąd Okręgowy wyłącznie na tej podstawie, że doszło do przedawnienia roszczenia powodów gdyż upłynął roczny termin przewidziany w art. 229 § 1 kc od momentu wydania nieruchomości przez pozwanego powodom, jest oczywiście wadliwe.

Pozwany nie udowodnił bowiem, że po wydaniu wyroku eksmisyjnego zwrócił w rozumieniu art. 229 § 1 kc nieruchomość powodom. Skoro tak, to brak jest podstaw do przyjęcia, że termin przewidziany w tym przepisie rozpoczął bieg.

Z okoliczności faktycznych wynika natomiast, że po wydaniu wyroku eksmisyjnego sytuacja na nieruchomości nie uległa zmianie w stosunku do tej sprzed 31 sierpnia 2010r. Obydwie nieruchomości są ogrodzone płotem betonowym i ogrodzeniem z siatki jako jedna całość. Pomiędzy działkami stron nie ma ogrodzenia. Po obydwu nieruchomościach biegają dwa duże psy pozwanego, które uniemożliwiają powodom korzystanie z nieruchomości.

W tym stanie sprawy uznać należy, że nie było uzasadnionej podstawy do oddalenia roszczenia powodów o zasądzenie wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości.

Co do zasady nie jest również uzasadnione stanowisko Sądu Okręgowego co do roszczenia odszkodowawczego powodów z tytułu zniszczenia nieruchomości. Sąd uznał, że powodowie nie udowodnili aby pozwany dokonał zniszczenia drzwi do hali, spowodował wybicie szyb czy zdemontował oświetlenie hali.

Skoro nieruchomość była w posiadaniu pozwanego, to na nim ciąży odpowiedzialność z tytułu pogorszenia nieruchomości, chyba że udowodni że do zniszczenia lub zużycia doszło nie z jego winy [ art. 224 § 2 kc]. Istnieje bowiem domniemanie, że jeżeli do pogorszenia rzeczy doszło w okresie gdy była ona w posiadaniu osoby nieuprawnionej, to winę za pogorszenie stanu nieruchomości ponosi posiadacz. Domniemanie to może obalić posiadacz udowadniając, że do pogorszenia nieruchomości doszło nie z jego winy [ art. 224 § 2 kc]. Zatem stanowisko Sądu Okręgowego przenoszące w tym zakresie ciężar dowodu na powodów nie było uzasadnione. To pozwany winien udowodnić, że jeśli doszło do szkody, to nie z jego winy.

Jednakże dla ustalenia czy i w jakim stopniu doszło do zniszczenia lub zużycia nieruchomości konieczne jest porównanie stanu nieruchomości z okresu kiedy powodowie nabyli jej własność, do stanu z chwili jej wydania powodom. Podstawą do ustalenia stanu nieruchomości z daty przysądzenia własności jest opis nieruchomości sporządzony w postępowaniu egzekucyjnym. Ocena stanu nieruchomości powodów winna zatem wynikać z porównania obecnego stanu nieruchomości ze stanem wynikającym z opisu i oszacowania nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym i wymaga prowadzenia postepowania dowodowego w tym zakresie. Dopuszczony przez Sąd dowód z opinii biegłego K. C. na okoliczność „możliwości naprawienia przez pozwanego drzwi do hali” był w sprawie zbędny, gdyż w żaden sposób nie wpływał na treść rozstrzygnięcia Sądu. Możliwość naprawienia drzwi do hali, była obojętna dla oceny zasadności roszczenia odszkodowawczego powodów z tytułu zniszczenia, uszkodzenia bądź zużycia nieruchomości. Natomiast fakt powstania szkody w tym zakresie i ustalenie jej wysokości wymagały przeprowadzenia postepowania dowodowego.

Sąd dopuścił w sprawie dowód z opinii biegłej W. S. na okoliczność ustalenia wysokości wynagrodzenia należnego powodom z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości przez okres dochodzony pozwem, tj. od 1 kwietnia 2008 roku do 31 grudnia 2014 roku. Opinia ta jednak nie była przedmiotem analizy Sądu. Sąd w uzasadnieniu odniósł się wyłącznie do opinii K. C. uznając ją za podstawę ustaleń.

W ocenie Sądu powyższe rozstrzygnięcie Sądu prowadzi do wniosku, że Sąd Okręgowy nie rozpoznał istoty sprawy, z tego względu, że rozstrzygnięcie Sądu nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy. Nie odnosi się do żądania zasądzenia wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości i odszkodowania z tytułu jego zużycia. Sąd Okręgowy zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania jaką był art. 224 § 2 kc w zw. z art. 233 kc tak co do zasady jak i co do wysokości, bezpodstawnie przyjmując, że istnieje przesłanka procesowa [podniesienie zarzutu przedawnienia przez pozwanego] i materialnoprawna [przedawnienie roszczenia], które unicestwiły roszczenie powoda (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1998 r., II CKN 897/97, OSNC 1999, nr 1, poz. 22, z dnia 15 lipca 1998 r., II CKN 838/97, nie publ., z dnia 3 lutego 1999 r., III CKN 151/98, nie publ. oraz wyroki Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 2002 r., I CKN 486/00, OSP 2003, nr 3, poz. 36, z dnia 21 października 2005 r., III CK 161/05, nie publ., z dnia 12 listopada 2007 r., I PK 140/07, OSNP 2009, nr 1-2, poz. 2). Sąd pierwszej instancji stosując wadliwie art. 229 § 1 kc rozstrzygnął o żądaniu powoda, w konsekwencji nie rozpoznając roszczenia co do istoty(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 2012 r., III SZ 3/12, nie publ.).

W tym stanie sprawy Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 4 kpc uchylił zaskarżony wyrok w pkt I, III i IV i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Radomiu do ponownego rozpoznania pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postepowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy przy ponownym rozpoznaniu sprawy winien ustalić okres korzystania przez pozwanego z nieruchomości powodów, zakres tego korzystania, czy pozwany był w posiadaniu całej nieruchomości powodów, czy fakt korzystania jedynie z części nieruchomości zwalnia pozwanego z zapłaty wynagrodzenia z tytułu całej nieruchomości powodów. Finalnie Sąd ustali wysokość odpowiedniego wynagrodzenia z tego tytułu.

Odnosząc się do okresu, za który powodowie dochodzą wynagrodzenia wskazać należy, że wynagrodzenie nie może być skutecznie dochodzone za cały okres wskazywany w pozwie. W szczególności nie może być dochodzone za okres od 1 kwietnia 2008r. Z zeznań komornika wprowadzającego powodów w posiadanie nieruchomości po przysądzeniu prawa użytkowania wieczystego wynika, że do wprowadzenia powodów w posiadanie doszło 14 kwietnia 2008r. Zatem roszczenia sprzed tego okresu z pewnością się przedawniły na podstawie art. 229 § 1 kc., gdyż od dnia 14 kwietnia 2008r. do wniesienia pozwu w sprawie niniejszej upłynął roczny termin przedawnienia przewidziany w art. 229 § 1 kc. Nie przedawniły się natomiast roszczenia powstałe w okresie po ponownym wejściu w posiadanie nieruchomości powodów po 14 kwietnia 2008r. Jednakże brak jest ustaleń Sądu od jakiej daty pozwany wszedł ponownie w posiadanie nieruchomości powodów po 14 kwietnia 2008r. Natomiast fakt, że pozwany wszedł w posiadanie nieruchomości ponownie przesądza wyrok eksmisyjny w sprawie I C 10/10.

W przypadku ustalenia przez Sąd, że w okresie kiedy nieruchomość była w posiadaniu pozwanego doszło do jej pogorszenia koniecznym będzie również przeprowadzenie dowodów na wysokość szkody w tym zakresie.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE