UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 9 października 2015 roku w sprawie z powództwa B. (...) Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego w W. przeciwko I. W. o zapłatę, Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi zasądził od pozwanego I. W. na rzecz powoda kwotę 10 834,94 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP w skali roku od dnia 27 listopada 2014 r. do dnia zapłaty oraz nie obciążył pozwanego obowiązkiem zwrotu kosztów procesu.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany, zaskarżając go w części, to jest w zakresie pkt. 1 sentencji wyroku. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie prawa procesowego, które miało istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia, a mianowicie:

1.  naruszenie art. 321 k.p.c. poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 10.834,94 złotych wraz z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP w skali roku od dnia 27 listopada 2014 roku do dnia zapłaty, podczas gdy zgodnie z żądaniem pozwu odsetki powinny być naliczane od kwoty 10.593,26 złotych co skutkuje wadliwością orzeczenia ze względu na zasądzenie odsetek ponad żądanie pozwu;

2.  naruszenie art. 320 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i nierozłożenie zasądzonego od pozwanego świadczenia na raty, mimo iż zachodziły ku temu podstawy, a pozwany złożył w tej kwestii wniosek i wykazał jego zasadność;

3.  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. i art. 328 § 2 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, dokonanej wybiórczo, wbrew zasadom logiki i doświadczenia życiowego, polegającej na: błędnym i nieuzasadnionym przyjęciu, iż w przedmiotowej sprawie nie występuje szczególnie uzasadniony wypadek, o którym mowa wart. 320 k.p.c. w postaci ciężkiej sytuacji majątkowej, finansowej oraz rodzinnej dłużnika, która czyni nierealnym spełnienie przez pozwanego zasądzonego świadczenia jednorazowo w pełnej wysokości, bezzasadnym przyjęciu, iż nieuwzględnienie wniosku pozwanego o rozłożenie świadczenia na raty skutkujące koniecznością jego zapłaty jednorazowo, nie spowoduje zagrożenia pozwanego nagłą egzekucją. Nielogicznym przyjęciu, iż uwzględnienie wniosku pozwanego o rozłożenie świadczenia na raty doprowadzi do pokrzywdzenia interesu ekonomicznego wierzyciela, uznanie iż powód nie dozna ekonomicznego pokrzywdzenia przy zasądzeniu świadczenia jednorazowego , mimo iż Sąd wskazał, że sytuacja majątkowa pozwanego wyklucza nie tylko spłatę świadczenia w zasądzonej wysokości, ale również skuteczność jakiejkolwiek egzekucji.

W oparciu o powyższe zarzuty pozwany wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez zasądzenie od pozwanego I. W. na rzez powoda kwoty 10.834,94 złotych wraz z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP w skali roku liczone od kwoty 10.593,26 złotych od dnia 27 listopada 2014 roku do dnia wydania wyroku, rozłożenie kwoty zasądzonego świadczenia pieniężnego na 53 równe raty w wysokości po 200 złotych każda oraz 54 ratę w kwocie 234,94 złote oraz zasądzenie kosztów udzielonej pozwanemu z urzędu pomocy prawnej, nieopłaconej w całości ani w części, według norm prawem przepisanych.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie w całości oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania przez Sądem II instancji w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelację należało uznać za częściowo zasadną i skutkuje to zmianą zaskarżonego orzeczenia w zakresie rozstrzygnięcia o odsetkach należnych powodowi oraz w zakresie rozstrzygnięcia przedmiocie wniosku pozwanego o rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty.

Sąd odwoławczy w całości podziela ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji, przyjmując je za własne, czyniąc integralną częścią poniższych rozważań. Wobec powyższego nie widzi konieczności ich ponownego, szczegółowego przytaczania. (por. wyrok SN z dnia 22 sierpnia 2002 roku, V CKN 348/00, Lex nr 52761, Prok. i Pr. 2002/6/40). Jakkolwiek Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy i dokonał właściwej subsumpcji, niemniej jednak w sposób wadliwy zasądził odsetki, tj. od kwoty 10.834,94 zł oraz niezasadnie ocenił okoliczności uzasadniające zastosowanie przepisu art. 320 k.p.c.
i z tych też względów wyrok musiał ulec zmianie.

W pierwszej kolejności należało odnieść się do zarzutu naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 321 § 1 k.p.c. poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 10.834,94 złotych wraz z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP w skali roku od dnia 27 listopada 2014 roku do dnia zapłaty, wykraczając w ten sposób ponad żądanie powoda, który w ocenie Sądu Okręgowego okazał się skuteczny. Jak wynika bowiem z treści pozwu powód wnosił o zasądzenie odsetek od kwoty 10.593,26 złotych. Sąd I instancji nie mógł zatem orzec o odsetkach zasądzając je od kwoty 10.834,94 zł, a czyniąc to Sąd dopuścił się w tym zakresie naruszenia art. 321 § 1 k.p.c. Jest to uchybienie procesowe Sądu I instancji mające wpływ na treść wyroku (orzeczenie ponad żądanie pozwu), a jego skutkiem jest konieczność zmiany zaskarżonego w tej części wyroku.

Należało zgodzić się również z apelującym, iż Sąd Rejonowy naruszył dyspozycję
art. 320 k.p.c. nie rozkładając zasądzonego świadczenia na raty, pomimo iż w sprawie zaistniały szczególne okoliczności uzasadniających zastosowanie powołanego przepisu ustawy.

W myśl przepisu art. 320 k.p.c. rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty albo wyznaczenie odpowiedniego terminu do spełnienia zasądzonego świadczenia jest możliwe tylko „w szczególnie uzasadnionych wypadkach”. W doktrynie podnosi się, iż takie wypadki zachodzą, jeżeli ze względu na stan majątkowy, rodzinny, zdrowotny spełnienie świadczenia przez pozwanego niezwłoczne lub jednorazowe spełnienie zasądzonego świadczenia przez pozwanego byłoby niemożliwe lub bardzo utrudnione albo narażałoby jego lub jego bliskich na niepowetowane szkody (tak np. A. Jakubecki, Komentarz do art. 320 Kodeksu postępowania cywilnego, LEX, 2011). Chodzi więc o wyznaczenie takiego terminu który z jednej strony mógłby umożliwić pozwanemu wykonanie orzeczenia w sposób dla niego najmniej dotkliwy i nie narażający na nadmierne straty, termin ten musi jednakże z drugiej strony uwzględniać słuszne interesy powoda i nie narażać go na dalsze szkody. Przywołana norma ma charakter materialno prawny i może być stosowana z urzędu (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 10 sierpnia 2015 roku, I ACa 186/15, LEX nr 1797171) .

W kontekście powyższych uwag należy stwierdzić, iż Sąd Rejonowy błędnie przyjął, że w realiach przedmiotowej sprawy nie było podstaw do uwzględnienia wniosku pozwanego o rozłożenie zasądzonej od niego należności na raty. Zważyć bowiem należy, iż sytuacja osobista i materialna pozwanego jest obecnie bardzo zła. Pozwany utrzymuje się ze świadczenia rentowego w wysokości ok. 840,00 zł; świadczenia rentowe wypłacane za okres miesięcy lipiec- sierpień 2015 r. wynosiły 848,14 zł. W dniu 22 stycznia 2014 r. pozwany został uznany przez lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych za częściowo niezdolnego do pracy do dnia 31 stycznia 2018 r. Pozwany prowadzi gospodarstwo domowe wraz z matką otrzymującą emeryturę w wysokości ok. 1.400- 1.500,00 zł I. W. zamieszkuje wraz z matką w jej własnościowym mieszkaniu. Matka powoda przebyła udar mózgu i wymaga opieki, gdyż nie jest samodzielna. Powód wraz z matką świadczą sobie wzajemnie pomoc i opiekę w związku z ich stanem zdrowia. Powód przeznacza swoją rentę na zakup leków w kwocie w przedziale 300- 350 zł w zależności od jego stanu zdrowia w danym miesiącu. Większość obciążeń finansowych wspólnego gospodarstwa domowego ponosi matka pozwanego, w tym koszty wyżywienia. Pozwany dokłada się do potrzeb gospodarstwa domowego w kwocie 200- 250,00 zł w zależności od potrzeb i wydatków danego miesiąca. Pozwany dokłada się do opłat za telewizję w kwocie ok. 100,00 zł miesięcznie. Koszty utrzymania mieszkania pozwanego i jego matki to około 800,00 zł. I. W. oczekuje na zabieg operacyjny w związku z endoprotezami obu kolan. I. W. jest żonaty. Jego małżonka zamieszkuje osobno z uwagi na konieczność sprawowania opieki nad jej rodzicami. Teściowa pozwanego jest chora na chorobę Alzheimera, teść także wymaga opieki. Małżonka pozwanego otrzymuje pensję w wysokości około 1.300,00 zł, a z uwagi na przebyty zabieg operacyjny na otwartym sercu ponosi przy tym koszty zakupu niezbędnych leków.

Jak wynika z powyższego pozwany utrzymuje stały i pewny dochód w kwocie wprawdzie nieznacznej, ale pozwalającej na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych. Łączna wysokość dochodu uzyskiwanego przez pozwanego oraz jego matkę wynosi ok. 2.340 zł miesięcznie. Jednocześnie większość obciążeń finansowych wspólnego gospodarstwa domowego ponosi matka pozwanego, w tym koszty wyżywienia, co oznacza, iż pozwany ma możliwość poczynienia drobnych oszczędności w każdym miesiącu.

Mając na uwadze powyższe, a w szczególności uwzględniając wyjątkowo trudną sytuację osobistą i zdrowotną pozwanego, należało uznać, iż w rozpoznawanej sprawie, wbrew stanowisku Sądu Rejonowego, zaistniały szczególnie uzasadnione wypadki, o jakich mowa w art. 320 k.p.c., pozwalające na rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty. Uwzględniając wynikającą z ustalonego stanu faktycznego wysokość uzyskiwanego przez pozwanego oraz jego matki dochodu, a także zadeklarowaną przez pozwanego wysokość kosztów utrzymania, a w szczególności mając na względzie kwotę zasądzonego od pozwanego roszczenia, Sąd uznał za zasadne rozłożenie zasądzonego świadczenia na 36 rat. Zważyć bowiem należy, iż pozwany uzyskuje wprawdzie niskie, ale stałe i pewne dochody, które w pełni pozwalają mu pokryć jego miesięczne koszty utrzymania, a także poczynić nieznaczne oszczędności na przyszłość, w szczególności, iż większość wydatków związanych z prowadzeniem gospodarstwa domowego ponosi jego matka. Z tego względu Sąd uznał, iż będzie on w stanie uiścić raty zasądzonego świadczenia głównego w wysokości ustalonej przez Sąd, a nie zaś, jak wnosił o to w apelacji pozwany, tj. jedynie w kwocie po 200 zł. Wskazać przy tym należy, że rozłożenie na raty wymaga również uwzględnienia interesu wierzyciela, dla którego rozłożenie należności na raty płatne w bardzo długim okresie czasu mogłoby być krzywdzące. Zgodnie z powyższym rozkładając zasądzone świadczenia na raty Sąd miał na względzie także interes strony powodowej, uznając, że rozłożenie pozwanemu świadczenia na 36 rat nie nastąpi z pokrzywdzeniem wierzyciela.

Mając na uwadze powyższe Sąd na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżone orzeczenie w ten sposób, iż zasądzone w nim odsetki liczone są od kwoty 10.593,26 zł w okresie od dnia 27 listopada 2014 roku do 8 kwietnia 2016 roku, a nadto zasądzoną kwotę 10.834,94 zł rozłożył na 36 rat miesięcznych, ustalając, że pierwsza rata w wysokości 241,68 zł płatna jest bez odsetek do dnia 10 maja 2016 roku, trzydzieści cztery raty w wysokości 300 złotych oraz trzydziesta szósta rata w wysokości 393,26 złotych płatne są miesięcznie do dnia 10 każdego miesiąca poczynając od czerwca 2016 roku z odsetkami za opóźnienie w przypadku uchybienia płatności którejkolwiek z rat. W pozostałym zaś zakresie apelacja pozwanego jako niezasadna podlegała oddaleniu.

Zważywszy na wynik kontroli instancyjnej o kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 102 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. i nie obciążył pozwanego kosztami postępowania należnymi stronie powodowej, uznając że w sprawie zachodzą szczególne okoliczności pozwalające na odstąpienie od podstawowej zasady rozstrzygania o kosztach procesu – odpowiedzialności za wynik na rzecz zasady słuszności. Charakter sprawy, jak i postawa pozwanego uzasadniały odstępstwo od ogólnej reguły ponoszenia kosztów. W ocenie Sądu Okręgowego zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania byłoby ponadto dla niego nadmiernie dolegliwe i połączone ze znacznym uszczerbkiem majątkowym.

Mając na uwadze, że w toku postępowania drugoinstancyjnego pozwany korzystał z przyznanej z urzędu pomocy (...) Sąd Okręgowy na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (j.t. Dz.U. z 2015.615) przyznał i nakazał wypłacić na rzecz ustanowionego z urzędu pełnomocnika ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Łodzi kwotę 1.476 zł, obejmującą podatek VAT w wysokości 23% - § 2 pkt. 3, 6 pkt. 5 w zw. z § 13 ust. 1 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 461) w zw. z § 22 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. 2015.1801).