UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 23 września 2014 roku, sygn. (...)Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił wnioskodawczyni T. M. prawa do emerytury. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że wnioskodawczyni nie udowodniła 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Od decyzji powyższej T. M. odwołała się w dniu 22 października 2014 roku. Profesjonalny pełnomocnik reprezentujący skarżącą wniósł o przyznanie żądanego prawa z uwagi na to, że wnioskodawczyni przepracowała wymagane 15 lat w warunkach szczególnych. Wskazał przy tym, iż skarżąca w okresie od dnia 11 sierpnia 1980 roku do dnia 21 lutego 1982 roku, korzystając z urlopu bezpłatnego, wykonywała pracę w warunkach szczególnych w Niemieckiej Republice Demokratycznej. Pełnomocnik skarżącej nadmienił, iż wnioskodawczyni pracowała w fabryce zajmującej się wytwarzaniem poliestru. Nadto strona skarżąca wskazała, iż organ rentowy niesłusznie nie zaliczył do stażu pracy w szczególnych warunkach okresu korzystania przez wnioskodawczynię ze zwolnień lekarskich.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, podnosząc że wnioskodawczyni nie udowodniła 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Odnosząc się do kwestii niezaliczenia do stażu pracy w szczególnych warunkach okresu niezdolności do pracy wnioskodawczyni z powodu choroby, organ rentowy w piśmie procesowym z dnia 30 grudnia 2014 roku powołał się na brzmienie art. 32 ust.1a ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2015 r., poz. 748, z późn.zm.). Zgodnie z powołanym przepisem przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 roku wynagrodzenie lub świadczenie z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni T. M., urodzona w dniu (...), złożyła w dniu 4 września 2014 roku wniosek o przyznanie emerytury.

(dowód: wniosek o emeryturę k. 1-4 akt o emeryturę)

Na dzień 1 stycznia 1999 roku skarżąca udowodniła staż pracy wynoszący ponad 20 lat. Niekwestionowany przez ZUS okres zatrudnienia wnioskodawczyni w warunkach szczególnych wynosi 13 lat 9 miesięcy i 4 dni. Są to następujące okresy zatrudnienia:

- od 7 listopada 1977 roku do 31 grudnia 1978 roku w Zakładach (...) Spółce Akcyjnej w C. na stanowisku operatora zespołu przenośników w ciągu technologicznym (operator zespołów przenośników);

- od 23 maja 1979 roku do 10 sierpnia 1980 roku oraz od 11 kwietnia 1982 roku do 7 września 1983 roku w (...) Spółce Akcyjnej w D. na stanowisku robotnika w przemyśle budowlanym wykonującego prace pomocnicze lub inne przy produkcji cementu;

- od 3 sierpnia 1988 roku do 31 grudnia 1998 roku w (...) Spółce Akcyjnej w Ł. na stanowisku listonosza.

(okoliczności bezsporne)

Wnioskodawczyni nie przystąpiła do otwartego funduszu emerytalnego.

(okoliczność bezsporna)

W okresie od 23 maja 1979 roku do 31 października 1987 roku wnioskodawczyni była zatrudniona w (...) Spółce Akcyjnej w D.. Od dnia 11 sierpnia 1980 roku do 21 lutego 1982 roku wnioskodawczyni przebywała na urlopie bezpłatnym w związku z pracą w NRD.

(dowód: świadectwo pracy z dnia 26 października 1987 roku, k. 11, 11v akt o kapitał początkowy)

Wyjazd wnioskodawczyni był spowodowany wstrzymaniem pracy w zakładzie, w którym była zatrudniona. Ze względu na prace remontowe większość pracowników(...) Spółka Akcyjna w D. została skierowana do pracy w NRD. Skarżąca wyjechała do Kombinatu w G. i zamieszkała w hotelu robotniczym. Za pracę otrzymywała wynagrodzenie.

(zeznania wnioskodawczyni od minuty 32:19 do minuty 33:22, protokół z rozprawy z dnia 19 maja 2015 roku, k. 42v akt sprawy, od minuty 3:42 do minuty 7:05, protokół z rozprawy z dnia 7 stycznia 2016 roku, k. 88, 88v akt sprawy)

Korzystając z urlopu bezpłatnego wnioskodawczyni świadczyła pracę w Zakładzie (...) ( (...) G., W.-P.-S. G.) położonym w miejscowości G., zajmującym się wytwarzaniem poliestru. Skarżąca pracowała od 11 sierpnia 1980 roku do 21 lutego 1982 roku w wydziale rozciągu jako (...) jako operator maszyn tkackich.

(dowód: zaświadczenie dnia 12 maja 1982 roku, k. 11 akt sprawy)

Praca w wydziale rozciągu polegała na kontrolowaniu prawidłowego nawijania włókien z tworzywa sztucznego na szpule. Przygotowywano produkt wyjściowy na jednej dużej, metalowej szpuli, skąd włókna były nawijane na mniejsze szpule. Wysoka temperatura pozwalała na rozciąganie włókien i umożliwiała ich nawijanie. W miejscu pracy panowały uciążliwe warunki charakteryzujące się nie tylko wysoką temperaturą, ale i hałasem, zapyleniem oraz chemicznym odorem.

(dowód: zeznania świadka S. N. od minuty 5:44 do minuty 11:31, k. 42v częściowo zeznania świadka M. N. od minuty 23:54 do minuty 26:14, protokół z rozprawy z dnia 19 maja 2015 roku, k. 43v akt sprawy)

Skarżąca pracowała 8 godzin dziennie w systemie czterobrygadowym. Wnioskodawczyni nie pracowała w innych wydziałach. Wykonywała obowiązki przy obsłudze maszyn do rozciągu poliestru. Praca skarżącej polegała na nawijaniu przędzy na gorące wałki, które obracając się wytwarzały wysoką temperaturę, która pozwalała na rozciąganie się nici.

(dowód: zeznania wnioskodawczyni od minuty 28:00 do minuty 32:19, protokół z rozprawy z dnia 19 maja 2015 roku, k. 43v akt sprawy)

Odwołująca była skierowana do pracy w ramach umowy pomiędzy rządami PRL i NRD. Pismem z dnia 11 lutego 2015 roku Wojewódzki Urząd Pracy w Ł. wskazał, iż nie dysponuje aktami osobowymi osób kierowanych w ramach umowy rządowej do pracy w byłej NRD. Nadmienił jednak, iż w „Rejestrze osób kierowanych do pracy w byłej NRD i (...) w okresie od 1 września 1978 roku do 31 stycznia 1991 roku” znajduje się informacja, z której wynika, iż T. M. była zatrudniona w Zakładach (...) w G. w okresie od 11 sierpnia 1980 roku do 31 grudnia 1980 roku.

(dowód: pismo Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Ł. z dnia 11 lutego 2015 roku, k. 94 akt sprawy)

Przy zaliczeniu do pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia od 11 sierpnia 1980 roku do 21 lutego 1982 roku, łącznie z okresami niekwestionowanymi przez organ rentowy, staż pracy wnioskodawczyni w takich warunkach wyniósłby łącznie więcej niż 15 lat.

(okoliczność bezsporna)

Wykonując w okresie od dnia 3 sierpnia 1988 roku do dnia 13 listopada 2007 roku pracę w szczególnych warunkach w (...) Spółce Akcyjnej, wnioskodawczyni była niezdolna do pracy z powodu choroby w następujących okresach: od dnia 17 lutego 1993 roku do dnia 26 lutego 1993 roku, od dnia 23 września 1993 roku do dnia 25 września 1993 roku, od dnia 10 listopada 1993 roku do dnia 10 grudnia 1993 roku, od dnia 17 maja 1994 roku do dnia 31 maja 1994 roku, od dnia 21 września 1994 roku do dnia 23 września 1994 roku, od dnia 13 października 1994 roku do dnia 19 października 1994 roku, od dnia 13 grudnia 1994 roku do dnia 15 grudnia 1994 roku, od dnia 12 kwietnia 1995 roku do dnia 14 kwietnia 1995 roku, od dnia 11 maja 1995 roku do dnia 13 maja 1995 roku, od dnia 13 grudnia 1995 roku do dnia 30 grudnia 1995 roku, od dnia 9 kwietnia 1996 roku do dnia 20 kwietnia 1996 roku, od dnia 6 stycznia 1997 roku do dnia 31 stycznia 1997 roku, od dnia 1 października 1997 roku do dnia 17 października 1997 roku, od dnia 1 czerwca 1998 roku do dnia 15 czerwca 1998 roku oraz od dnia 12 listopada 1998 roku do dnia 16 listopada 1998 roku. Organ rentowy nie uwzględnił wskazanych okresów, obliczając staż pracy w warunkach szczególnych.

(dowód: świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 26 sierpnia 2014 roku, k. 8 akt emerytalnych, wykaz okresów zatrudnienia, które zostały przyjęte do stażu pracy uprawniającego do emerytury, k. 17 akt emerytalnych)

Sąd Okręgowy zważył i ocenił, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2015 r. poz. 748), zwanej dalej ustawą, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (to jest w dniu 1 stycznia 1999 r.) osiągnęli:

1. okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2. okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

W świetle powyższych regulacji żądanie wnioskodawczyni należało zatem rozpoznać w aspekcie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43 z późn. zm.), zwanego dalej rozporządzeniem. Z treści § 4 tego rozporządzenia wynika, iż pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w Wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1. osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn;

2. ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Ten „wymagany okres zatrudnienia” to okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia (§ 3 rozporządzenia), natomiast pracą w warunkach szczególnych jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tegoż aktu (§ 1 i § 2 rozporządzenia).

Spór pomiędzy stronami, w związku z zarzutami podniesionymi przez pełnomocnika wnioskodawczyni w odwołaniu dotyczył tego, czy skarżąca w okresie od 11 sierpnia 1980 roku do 21 lutego 1982 roku świadczyła pracę w Zakładzie (...) w NRD i w związku z tym ma wymagany 15 – letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach. Nadto strona skarżąca wskazała, iż ZUS niesłusznie nie zaliczył do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu niezdolności do pracy wnioskodawczyni z powodu choroby. Spełnienie pozostałych przesłanek nie było przedmiotem sporu, a jednocześnie nie budzi żadnych wątpliwości, że wnioskodawczyni ma wymagany okres zatrudnienia, to jest 20 lat, ukończyła 55 rok życia i nie przystąpiła do otwartego funduszu emerytalnego.

Okresy pracy w warunkach szczególnych, stosownie do § 2 ust. 2 rozporządzenia, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy. Brak takiego świadectwa nie wyklucza jednak dokonania ustalenia zatrudnienia w warunkach szczególnych innymi środkami dowodowymi w toku postępowania sądowego. Stanowisko takie wielokrotnie zajmował również Sąd Najwyższy, który między innymi w wyroku z dnia 2 lutego 1996 roku, II URN 3/95, OSNAP 1996/16/239 stwierdził, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokości mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego. Ograniczenia dowodowe zawarte w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011 roku Nr 237, poz. 1412), dotyczą wyłącznie postępowania przed tymi organami.

Wskazać jednak należy, że dowody te oceniać trzeba rygorystycznie, co oznacza, że mogą one stanowić podstawę ustaleń faktycznych, jeśli nie budzą wątpliwości co do swej wiarygodności. Dowody na okoliczność wykonywania określonego rodzaju pracy muszą być dowodami spójnymi i precyzyjnymi i z zasady brak jest podstaw do uwzględnienia dowodów z osobowych źródeł dowodowych, jeśli są one sprzeczne z dowodami w postaci dokumentów w aktach osobowych. W niniejszej sprawie taka sytuacja nie ma miejsca. Stąd też Sąd wziął pod uwagę w szczególności: zeznania świadków i wnioskodawczyni oraz zaświadczenie o wykonywaniu przez wnioskodawczynię pracy w okresie od 11 sierpnia 1980 roku do 21 lutego 1982 roku sporządzone przez ówczesnego pracodawcę, (...) G..

Odnosząc się do kwestii wykonywania przez wnioskodawczynię pracy w G. w NRD w okresie od 11 sierpnia 1980 roku do 21 lutego 1982 roku wskazać należy, że zgodnie z art. 89 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2015 roku, poz. 149, ze zm.) okresy zatrudniania obywateli polskich w byłej Niemieckiej Republice Demokratycznej i byłej Czechosłowackiej Republice Socjalistycznej przypadające przed 1 grudnia 1991 roku są traktowane jak okresy zatrudnienia w Państwie Polskim w zakresie uprawnień pracowniczych.

Kwestia pracy pracowników polskich na terenie byłej NRD była regulowana postanowieniami umowy zawartej dnia 13 lipca 1957 roku pomiędzy Polską Rzeczpospolitą Ludową i Niemiecką Republiką Demokratyczną o współpracy w dziedzinie polityki społecznej (Dz.U. z 1958 r., nr 51, poz. 246). Wskazana umowa utraciła moc z dniem 2 października 1990 roku, jednak okresy zatrudnienia na terytorium byłej NRD do dnia 2 października 1990 roku nadal podlegają uwzględnieniu na zasadach określonych w umowie z 1957 roku (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 27 kwietnia 2015 roku, sygn. akt III AUa 426/14). Art. 2 ust. 1 wyżej wymienionej umowy wskazuje, że obywatele jednego państwa zatrudnieni na obszarze państwa drugiego, oraz członkowie ich rodzin będą traktowani w zakresie przepisów prawa pracy i ubezpieczenia społecznego pracowników na równi z własnymi obywatelami państwa, chyba że umowa stanowi inaczej. Podkreślić należy, iż zgodnie z umową międzynarodową przy ustalaniu prawa do emerytury i jej wysokości instytucja ubezpieczeniowa państwa zamieszkania ubezpieczonego powinna uwzględniać okresy ubezpieczenia, okresy zatrudnienia oraz okresy z nimi zrównane w drugim państwie w taki sposób, jak gdyby zaistniały na terenie pierwszego państwa.

To, że wnioskodawczyni była skierowana do pracy w NRD na podstawie ww. umowy wynika z częściowo zachowanej dokumentacji znajdującej się w Wojewódzkim Urzędzie Pracy w Ł.. Zachował się tam mianowicie rejestr osób kierowanych do pracy w NRD i wymieniona jest w nim wnioskodawczyni, jakkolwiek w rejestrze tym potwierdzone jest zatrudnienie wnioskodawczyni w G. jedynie do końca roku 1980. Mając jednak na uwadze, że z zaświadczenia wystawionego przez pracodawcę niemieckiego wynika, iż wnioskodawczyni pracę tę świadczyła do 21 lutego 1982 roku, to przyjąć należy, że cały ten okres zatrudnienia odbywał się na podstawie umowy o współpracy miedzy PRL a NRD.

Skoro okresy pracy w Niemieckiej Republice Demokratycznej należy traktować tak jak okresy zatrudnienia w Państwie Polskim, to świadczoną przez wnioskodawczynię w okresie od 11 sierpnia 1980 roku do 21 lutego 1982 roku pracę uznać należy za okres składkowy w rozumieniu art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. c ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Powołany przepis stanowi, że za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991 roku następujące okresy, za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne albo za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne zatrudnienia po ukończeniu 15 lat życia obywateli polskich za granicą - w organizacjach międzynarodowych, zagranicznych instytucjach i w zakładach, do których zostali skierowani w ramach współpracy międzynarodowej lub w których byli zatrudnieni za zgodą właściwych władz polskich.

Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Dokonując ustaleń w zakresie rodzaju świadczonej przez wnioskodawczynię pracy w okresie od 11 sierpnia 1980 roku do 21 lutego 1982 roku Sąd oparł się na zeznaniach świadków M. N. (częściowo) i S. N. oraz na zeznaniach samej wnioskodawczyni. Wątpliwość Sądu wzbudziła ujawniona w toku przeprowadzonego postępowania dowodowego okoliczność, iż wnioskodawczyni nie pracowała przez cały okres zatrudnienia ze świadkiem w przedmiotowej sprawie, M. N.. Jednakże dopuszczenie i przeprowadzenie dowodów w szczególności z zeznań wnioskodawczyni oraz dokumentów w postaci zaświadczenia sporządzonego przez (...) G., pisma Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Ł., a także świadectwa pracy pozwoliło ponad wszelką wątpliwość stwierdzić, w jakim okresie odwołująca świadczyła pracę w NRD i jakie obowiązki wykonywała.

Wnioskodawczyni pracowała jako operator maszyn tkackich w wydziale rozciągu w fabryce poliestru. Sąd ustalił, że wykonywane przez skarżącą obowiązki były tożsame z pracami wymienionymi w załączniku do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r., nr 8, poz. 43, ze zm.), to jest w wykazie A, dziale IV, pkt 17, gdzie wymieniono produkcję i przetwórstwo żywic i tworzyw sztucznych oraz produkcję surowców, półproduktów i środków pomocniczych stosowanych do ich produkcji i przetwórstwa, produkcja wosków i woskoli.

Nadto Sąd podzielił argumentację pełnomocnika wnioskodawczyni, w świetle której okresy niezdolności do pracy wnioskodawczyni przypadające po dniu 14 listopada 1991 roku, za które skarżąca otrzymała wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego podlegają zaliczeniu do stażu pracy w warunkach szczególnych.

Zgodnie z art. 32 ust. 1a pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS przy ustalaniu okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 roku wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Przepis ten należy interpretować łącznie z art. 184 ust. 1 ustawy emeryturach i rentach z FUS, gdyż oba przepisy stanowią integralną część określającą wymagane warunki do nabycia prawa do emerytury. Zgodnie z art. 184 warunki te muszą być spełnione na dzień wejścia w życie ustawy emerytalnej tj. 1 stycznia 1999 roku, a wiek jest określony w art. 32, który jest niższy od powszechnego wieku emerytalnego i może być spełniony później. Przepis art. 32 ust. 1a pkt 1 został dodany nowelizacją ustawy od 1 lipca 2004 roku. W wyroku z dnia 23 kwietnia 2010 roku w sprawie II UK 313/09 (OSNP 2011/19-20) 260) Sąd Najwyższy stwierdził, że osiągnięcie do dnia 1 stycznia 1999 roku okresu pracy w szczególnych warunkach, o którym mowa w art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wyłącza ponowne ustalenie tego okresu po osiągnięciu wieku emerytalnego według zasad wynikających z art. 32 ust. 1a pkt 1 tej ustawy obowiązujących od 1 lipca 2004 roku. Podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 lipca 2011 w sprawie I UK 12/11.

Wobec powyższego, uznać należy, że wnioskodawczyni spełniła wszystkie prawem wymagane przesłanki konieczne do przyznania prawa do emerytury w obniżonym wieku.

Rozstrzygnięcie w przedmiocie zwrotu kosztów zastępstwa procesowego znajduje uzasadnienie w treści art. 98 k.p.c. oraz przepisów Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jedn. Dz. U. z 2013 roku poz. 490.).

Dlatego Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, na podstawie art. 477¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

WYROK

UZASADNIENIE