Sygn. akt II K 11/16
Sąd ustalił następujący stan faktyczny.
K. P. został skazany prawomocnymi wyrokami:
1. Sądu Rejonowego w Miastku w sprawie II K 125/08 z dnia 16 grudnia 2008 r. za dwa przestępstwa z art. 200 § 1 k.k. popełnione w dniu 24 maja 2008 r. i w czerwcu 2008 r. na karę 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby 4 lat oraz na karę grzywny w liczbie 100 stawek dziennych po 20 złotych każda stawka;
2. Sądu Rejonowego w Koszalinie w sprawie X K 1318/09 z dnia 9 lutego 2010 r. za przestępstwo z art. 178a § 1 k.k. popełnione w dniu 11 lipca 2009 r. na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby 3 lat oraz na karę grzywny w liczbie 80 stawek dziennych po 10 złotych każda stawka, na poczet której zaliczono okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie w dniu 13 sierpnia 2009 r.;
3. Sądu Rejonowego w Miastku w sprawie II K 575/10 z dnia 8 lipca 2011 r. za:
- przestępstwo z art. 190 § 1 k.k. popełnione w dniu 15 września 2010 r. na karę 3 miesięcy pozbawienia wolności,
- przestępstwo z art. 262 § 2 k.k. popełnione w okresie pomiędzy marcem 2009 r. a marcem 2010 r. na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności.
Połączono orzeczone kary pozbawienia wolności i wymierzono karę łączną 8 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby 5 lat.
Postanowieniem Sądu Rejonowego w Miastku w sprawie II Ko 179/15 z dnia 3 listopada 2015 r. zarządzono wykonanie kary łącznej pozbawienia wolności.
4. Sądu Rejonowego w Miastku w sprawie II K 634/11 z dnia 27 grudnia 2012 r. za:
- przestępstwo z art. 278 § 1 k.k. popełnione w nocy z 18 na 19 października 2010 r. na karę 4 miesięcy pozbawienia wolności oraz na karę grzywny w liczbie 50 stawek dziennych po 20 złotych każda stawka, na poczet której zaliczono okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie w dniu 14 grudnia 2011 r.,
- przestępstwo z art. 244 k.k. popełnione w nocy z 18 na 19 października 2010 r. na karę miesiąca pozbawienia wolności.
Połączono orzeczone kary pozbawienia wolności i wymierzono karę łączną 4 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby 3 lat.
Postanowieniem Sądu Rejonowego w Miastku w sprawie II Ko 180/15 z dnia 3 listopada 2015 r. zarządzono wykonanie kary łącznej pozbawienia wolności;
5. Sądu Rejonowego w Słupsku XVI Zamiejscowy Wydział Karny w M. w sprawie XVI K 331/13 z dnia 22 maja 2013 r. za przestępstwo z art. 245 k.k. w zb. z art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i w zw. z art. 12 k.k. popełnione na przełomie lipca i sierpnia 2012 r. i w dniu 5 sierpnia 2012 r. na karę roku i 3 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby 5 lat.
Postanowieniem Sądu Rejonowego w Miastku w sprawie II Ko 181/15 z dnia 3 listopada 2015 r. zarządzono wykonanie kary pozbawienia wolności;
6. Sądu Rejonowego w Słupsku XVI Zamiejscowy Wydział Karny w M. w sprawie XVI K 397/14 z dnia 1 kwietnia 2015 r. za przestępstwo z art. 178a § 4 k.k. w zw. z art. 178a § 1 k.k. popełnione w dniu 18 października 2014 r. na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności.
Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów ujawnionych w toku rozprawy.
Sąd zważył, co następuje:
Instytucja wyroku łącznego to procesowy wyraz przyjętej przez ustawodawcę prawnomaterialnej konstrukcji łączenia kar. Stąd też o tym, które wyroki zostaną objęte wyrokiem łącznym nie decyduje ani arbitralny wybór Sądu, ani wola skazanego. O kształcie wyroku łącznego rozstrzygają wyłącznie określone w art. 85 k.k. przesłanki orzekania kary łącznej. Tym samym wola skazanego, żeby kar nie łączyć nie ma w tym przypadku znaczenia procesowego. Stosowanie określonej w art. 85 k.k. instytucji kary łącznej, której to dopełnienie wskazanych w tym przepisie warunków stanowi w myśl art. 569 § 1 k.p.k. priorytetową przesłankę warunkującą możliwość, ale i obowiązek, wydania wyroku łącznego, jako instytucji prawa karnego materialnego, nie jest uzależnione ani od woli skazanego, ani od woli samego Sądu. Jednoznaczna kategoryczność brzmienia treści przepisu art. 85 k.k. („sąd orzeka”), przesądza o tym, że zawsze orzeczenie kary łącznej – o ile zaistnieją wszystkie w tym przepisie określone warunki – jest obowiązkiem, a nie jedynie uprawnieniem Sądu meriti (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 2009 r., II KK 15/09). Cofnięcie wniosku o wydanie wyroku łącznego, jego ograniczenie i modyfikacja w żaden sposób nie wiąże Sądu, gdyż w tym przedmiocie jest on zobowiązany orzekać z urzędu. Zakres zaś jego orzekania wyznaczają wyłącznie przepisy kodeksu karnego regulujące kwestię wymiaru kary łącznej.
Należy wskazać, że w chwili orzekania w przedmiocie wyroku łącznego weszły w życie, na mocy ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U poz. 396), znowelizowane przepisy dotyczące orzekania kar łącznych, jednakże art. 19 ust. 1 tejże ustawy wskazuje, że przepisów rozdziału IX kodeksu karnego (czyli dotyczących orzekania kar łącznych) nie stosuje się do kar prawomocnie orzeczonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy (czyli przed dniem 1 lipca 2015 r.), chyba że zachodzi potrzeba orzeczenia kary łącznej w związku z prawomocnym skazaniem po dniu wejścia w życie tej ustawy. W niniejszej sprawie wobec skazanego wszystkie kary zostały prawomocnie orzeczone przed dniem 1 lipca 2015 r., tym samym nie stosuje się w tej sprawie znowelizowanych przepisów kodeksu karnego w zakresie orzekania kary łącznej.
Ponadto należy wskazać, że instytucja wyroku łącznego dotyczy jedynie kar wymierzonych za przestępstwa. Z karty karnej wynika, że w sprawie II K 205/11 również wymierzono skazanemu karę, jednak po analizie akt tej sprawy, z uwagi na zmianę przepisów, czyn ten został potraktowany jako wykroczenie, a kodeks wykroczeń nie przewiduje możliwości łączenia kar wymierzonych za wykroczenia, dlatego w tej materii Sąd nie czynił żadnych rozważań, co do możliwości połączenia kary orzeczonej w tej sprawie z innymi karami.
Zgodnie z art. 85 k.k. można orzec karę łączną, jeżeli sprawca popełnił dwa lub więcej przestępstw, zanim zapadł pierwszy wyrok, chociażby nieprawomocny, co do któregokolwiek z tych przestępstw. Tym samym muszą istnieć co najmniej dwie sprawy, w których czyny nimi objęte zostały popełnione przed wydaniem pierwszego wyroku w jednej z tych spraw. Dlatego też Sąd oceniał, czy takie przesłanki w ogóle zostały spełnione, a jeżeli tak to jakich spraw dotyczą.
Pierwszy podlegający ocenie wyrok zapadł wobec skazanego K. P. w dniu 16 grudnia 2008 r. w sprawie II K 125/08 Sądu Rejonowego w Miastku. Przed datą wydania tego wyroku skazany nie dopuścił się innego przestępstwa, tym samym kara orzeczona w sprawie II K 125/08 nie podlega łączeniu z żadną inną karą wymierzoną skazanemu za przestępstwo.
Kolejnym wyrokiem orzeczonym wobec skazanego był wyrok Sądu Rejonowego w Koszalinie w sprawie X K 1318/09 z dnia 9 lutego 2010 r. Również w tym przypadku przed datą wydania tego wyroku skazany nie popełnił innego przestępstwa, dlatego także w przypadku kary orzeczonej tym wyrokiem nie podlega ona łączeniu z innymi karami orzeczonymi wobec skazanego.
Następnym wyrokiem podlegającym ocenie w niniejszym postępowaniu był wyrok Sądu Rejonowego w Miastku w sprawie II K 575/10 z dnia 8 lipca 2011 r. Przed datą wydania tego wyroku skazany dopuścił się jeszcze innych przestępstw objętych wyrokiem Sądu Rejonowego w Miastku w sprawie II K 634/11. Tym samym można połączyć kary orzeczone w tych dwóch wyżej wskazanych wyrokach. W obu tych sprawach wymierzono skazanemu pierwotnie kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem ich wykonania. Jednakże w toku postępowania wykonawczego zarządzono wykonanie obu kar łącznych pozbawienia wolności i obecnie w obrocie prawnym funkcjonują te kary jako kary bez warunkowego zawieszenia ich wykonania. Zgodnie z art. 89 § 1 k.k. w razie skazania za zbiegające się przestępstwa na kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem i bez warunkowego zawieszenia ich wykonania sąd może w wyroku łącznym warunkowo zawiesić wykonanie kary łącznej. Jednakże w niniejszej sprawie w obu wskazanych wyżej wyrokach nie ma już kar pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem ich wykonania, tym samym nie ma możliwości zastosowania przepisu art. 89 § 1 k.k., o co w swojej mowie końcowej wnosił obrońca skazanego. Wobec powyższego Sąd uznał, iż w niniejszym postępowaniu można orzec karę łączną pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania obejmującą jednostkowe kary pozbawienia wolności orzeczone w sprawach Sądu Rejonowego w Miastku o sygnaturach akt II K 575/10 i II K 634/11.
Kolejny wyrok skazujący zapadł wobec skazanego w Sądzie Rejonowym w Słupsku XVI Zamiejscowy Wydział Karny w M. w dniu 22 maja 2013 r. w sprawie XVI K 331/13 za czyn popełniony na przełomie lipca i sierpnia 2012 r. i w dniu 5 sierpnia 2012 r., tym samym czyn ten został popełniony po dacie wydania wyroku w sprawie II K 575/10, nie wchodzi więc on w zbieg realny, którego wyznacznikiem jest data wydania wyroku w sprawie II K 575/10. Wprawdzie obrońca skazanego wnosił o połączenie kary orzeczonej tym wyrokiem z karami orzeczonymi w sprawie II K 634/11, jednakże takie stanowisko obrońcy nie jest dla Sądu wiążące.
Zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą nie ulega wątpliwości, że przewidziana w przepisie art. 85 k.k. instytucja, jako przynależna do prawa karnego materialnego, zawsze stwarza dla sądu obowiązek orzeczenia kary łącznej, gdy określone w tym przepisie przesłanki zaistnieją. Przepis ten nie kreuje więc tylko uprawnienia sądu, z którego ten może dowolnie korzystać. Oczywiste jest przy tym, że realizacja tego obowiązku musi nastąpić zgodnie z kategoryczną treścią tej normy, tak co do samej możliwości orzeczenia (w danym układzie procesowym) kary łącznej, jak i wyboru, stosownej konfiguracji skazań, które podlegają łączeniu. To oznacza, że sąd nie ma swobody w doborze możliwych in concreto wariantów zbioru wyroków obejmujących przestępstwa pozostające względem siebie w zbiegu. Ustalenie realnego zbiegu przestępstw - do których ta kara łączna ma się odnosić - powinno być zależne od zaszłości obiektywnych, to jest od treści chronologicznie najwcześniejszego wyroku - z tych wchodzących w zakres przedmiotu danego postępowania o wydanie wyroku łącznego. Sposób dokonania wspomnianego ustalenia realnego zbiegu przestępstw determinuje bowiem sama treść przepisu art. 85 k.k., skoro wymaga, by to popełnienie przez sprawcę dwóch lub więcej przestępstw nastąpiło zanim zapadł pierwszy, chociażby nieprawomocny, wyrok co do któregokolwiek z nich. Sąd orzekający w przedmiocie wydania wyroku łącznego nie ma swobody w konfigurowaniu takiego układu wyroków skazujących, aby efekt tego był np. jak najkorzystniejszy dla skazanego, lecz dobór wyroków będących przesłanką wymiaru kary łącznej uwarunkowany jest istnieniem cezury czasowej - datą wydania chronologicznie pierwszego (chociażby nieprawomocnego) wyroku za którekolwiek z tych przestępstw. Granicę czasową zbiegu realnego przestępstw, za które wymierzana jest kara łączna, stanowi data wydania pierwszego, chociażby nieprawomocnego wyroku. Jeśli dane przestępstwo zostało popełnione przed tą datą, to nie może być uznane za popełnione w innym zbiegu realnym z przestępstwem popełnionym po dacie wydania tegoż wyroku, chociażby nawet taka konfiguracja byłaby dla skazanego korzystniejsza. Determinantem i przesłanką wydania wyroku łącznego nie jest poprawa sytuacji prawnej skazanego, ta instytucja prawa karnego służy jedynie wymierzeniu kary łącznej za przestępstwa pozostające w danym zbiegu realnym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2014 r. IV KK 124/14, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 2013 r. V KK 234/12, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 2013 r. II KK 191/12).
Sama wykładnia językowa przepisu art. 85 k.k. pozwala rozumieć ten zawarty w nim, tworzący jedną z przesłanek warunkujących jego stosowanie, zwrot „pierwszy wyrok” właśnie jako chronologicznie najwcześniejszy z wyroków objętych postępowaniem o wydanie wyroku łącznego, który zapadł przed popełnieniem przez sprawcę kolejnego przestępstwa. Nie ulega przy tym wątpliwości to, że chociaż zwrot „zanim zapadł pierwszy wyrok” odnosi się do pierwszego chronologicznie wyroku, który zapadł przed popełnieniem przez sprawcę kolejnych przestępstw, to jednak owym wyrokiem „pierwszym” - w rozumieniu omawianej normy - może być także wyrok wydany już po tym „historycznie” rzeczywiście pierwszym (a więc drugi czy jeszcze dalszy - w zależności od zaistniałego układu procesowego). Brak jest bowiem racjonalnych podstaw do uznania, że w świetle wykładni językowej omawianego przepisu nie jest możliwe przyjęcie takiego rozumienia tej przesłanki. Jeżeli ustawodawca odwołuje się do „pierwszego wyroku”, to nie ogranicza w ten sposób możliwości łączenia w zbieg realny przestępstw popełnionych do tej tylko chwili, w której sprawca po raz pierwszy zostaje skazany, lecz ma na myśli pierwsze skazanie za przestępstwo należące do grupy czynów nieprzedzielonych żadnym wyrokiem skazującym. Pierwszy wyrok skazujący wyklucza możliwość połączenia kary wymierzonej za przestępstwo popełnione przed jego wydaniem z karą wymierzoną (innym wyrokiem) za przestępstwo popełnione po jego wydaniu.
Wobec powyższego Sąd był zobligowany do połączenia kar zgodnie z chronologiczną kolejnością orzekania tych kar, a nie według zasad dla skazanego najkorzystniejszych. Tym samym z uwagi na fakt, że przestępstwo w sprawie XVI K 331/14 zostało popełnione już po wydaniu wyroku w sprawie II K 575/10 brak było podstaw do połączenia kary orzeczonej za to przestępstwo z innymi karami orzeczonymi wcześniej wobec skazanego.
Wyrok w sprawie XVI K 331/13 został wydany w dniu 22 maja 2013 r., zaś kolejnego przestępstwa skazany dopuścił się w dniu 18 października 2014 r. (sprawa Sądu Rejonowego w Słupsku XVI Zamiejscowy Wydział Karny w M. XVI K 397/14), tym samym także kara za te ostatnie przestępstwo nie podlega połączeniu z innymi karami orzeczonymi wobec skazanego.
Wobec powyższego Sąd uznał, że mogą zostać połączone wobec skazanego K. P. jedynie kary pozbawienia wolności orzeczone w sprawach Sądu Rejonowego w Miastku II K 575/10 i II K 634/11. W tym przypadku, mając na uwadze jednostkowe kary pozbawienia wolności orzeczone w poszczególnych sprawach, kara łączna mogła zostać orzeczona w granicach od 6 miesięcy pozbawienia wolności do roku i 2 miesięcy pozbawienia wolności.
Przy wymiarze kary łącznej za zasadą absorpcji przemawiała pozytywna opinia z Aresztu Śledczego w S. oraz fakt, iż czyny zostały popełnione w krótkich odstępach czasu, zaś za zasadą kumulacji przemawiały okoliczności, iż czyny były różnorodzajowe, skierowane przeciwko różnym dobrom prawnym, ponadto skazany notorycznie naruszał porządek prawny, był wielokrotnie karany za przestępstwa, nie potrafił zmienić swojego postępowania, dopuszczał się kolejnych czynów sprzecznych z normami prawnymi. Jak wynika z karty karnej skazany był wielokrotnie karany, nie wyciągnął z tego faktu żadnych refleksji i w dalszym ciągu dopuszczał się czynów zabronionych, dlatego sama pozytywna opinia z jednostki penitencjarnej nie może skutkować zastosowaniem zasady absorpcji w niniejszej sprawie.
Tym samym Sąd uznał, iż należy zastosować zasadę asperacji, czyli częściowej absorpcji i częściowej kumulacji. Art. 86 § 1 k.k. nie nakazuje przy orzekaniu kary łącznej stosowania zasady pełnej absorpcji. Przepis ten określa granice w jakich kara łączna może być orzeczona i Sąd stosując zasadę asperacji orzekł ją wobec skazanego w tych granicach. Nie ma podstaw do twierdzenia, że wyrok łączny powinien zawsze powodować poprawę sytuacji skazanego. Żaden przepis postępowania karnego nie nakazuje Sądowi stosowania zasady absorpcji przy wydawaniu wyroku łącznego. Wprost przeciwnie, przepis art. 569 § 1 k.p.k. odsyła do przepisów dotyczących wymierzania kary łącznej, które określają, że karę łączną wymierza się w granicach od najniższej z kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa do ich sumy, nie przekraczając przy karze pozbawienia wolności 15 lat (art. 86 § 1 k.k.) z wyjątkami określonymi w art. 88 k.k. Zarówno w doktrynie jak i w orzecznictwie podkreśla się, że niezależnie od możliwości zastosowania przy wymiarze kary łącznej zasady pełnej absorpcji, asperacji jak i zasady pełnej kumulacji, oparcie wymiaru kary na zasadzie absorpcji lub kumulacji traktować należy jako rozwiązanie skrajne, stosowane wyjątkowo i wymagające szczególnego uzasadnienia. Natomiast priorytetową zasadą wymiaru kary łącznej powinna być zasada asperacji (por. A. Marek: Komentarz, Kodeks karny, Warszawa 2004 rok s. 293; wyrok Sądu Najwyższego z 2 grudnia 1975 roku Rw 628/75, wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 13 listopada 2003 roku, II AKa 339/03).
Wobec powyższego Sąd, stosując zasadę asperacji, połączył orzeczone wobec skazanego K. P. kary pozbawienia wolności orzeczone w sprawach Sądu Rejonowego w Miastku II K 575/10 oraz II K 634/11 i wymierzył skazanemu karę łączną 8 miesięcy pozbawienia wolności.
Sąd orzekł, iż w pozostałym zakresie wyroki powyższe podlegają odrębnemu wykonaniu.
Z uwagi na okoliczność, że kary orzeczone w sprawach Sądu Rejonowego w Miastku II K 125/08, Sądu Rejonowego w Koszalinie X K 1318/09 oraz Sądu Rejonowego w Słupsku XVI Zamiejscowy Wydział Karny w M. XVI K 331/13 i XVI K 397/14 nie łączą się z żadnymi innymi karami orzeczonymi względem skazanego K. P., to w tym zakresie postępowanie odnośnie wydania wyroku łącznego należało umorzyć.
O kosztach sądowych orzeczono na mocy art. 624 § 1 k.p.k. Skazany nie pracuje, nie uzyskuje stałych dochodów, obecnie jest pozbawiony wolności, nie będzie więc w stanie ponieść tych kosztów sądowych.