UZASADNIENIE

We wniosku zawartym w § 6 aktu notarialnego, sporządzonego w dniu 02 lipca 2015 roku przez notariusza A. K. w W., Rep. A nr (...), M. M. (1) i K. M. domagali się dokonania w księdze wieczystej Kw. (...) wpisu współwłasności na swoją rzecz, na zasadach wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej do ¾ części, w miejsce udziału M. M. (1).

Protokołem sporządzonym w dniu 12 sierpnia 2015 roku, Rep. A nr (...), notariusz A. K. sprostowała § 2 oraz § 6 aktu notarialnego z dnia 02 lipca 2015 roku, Rep. A nr (...), w ten sposób, że w miejsce: „wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej” należy wpisać: „wspólność majątkową małżeńską rozszerzoną”. W związku z powyższym uległo zmianie brzmienie § 6 tego prostowanego aktu notarialnego, zawierającego wniosek o wpis w księdze wieczystej, poprzez stwierdzenie, że stawający wnieśli o dokonanie wpisu współwłasności na rzecz M. M. (1) oraz K. M., na zasadach wspólności umownej majątkowej małżeńskiej rozszerzonej do ¾ części, w miejsce udziału M. M. (1).

27 sierpnia 2015 roku referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym w Wołominie oddalił wniosek o wpis. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia wskazał, że sprostowanie przez notariusza treści oświadczenia woli uczestników postępowania notarialnego w zakresie rodzaju wspólności majątkowej małżeńskiej, do której miał wejść udział w nieruchomości, darowany przez M. M. (1), należało uznać za bezskuteczne. Zmiana zawartego w akcie notarialnym rodzaju wspólności majątkowej małżeńskiej nie może zostać uznana za przynależącą do kategorii oczywistych omyłek, o których mowa w treści art. 80 § 4 ustawy z dnia 14 lutego 1991 roku - Prawo o notariacie. Ponadto treść aktu notarialnego pozostaje w sprzeczności z treścią dokumentów znajdujących się w aktach księgi wieczystej. Mianowicie, w § 1 aktu notarialnego M. M. (1) oświadczył, iż „przysługujący mu udział wynoszący ¾ części we współwłasności nieruchomości stanowi jego majątek osobisty, bowiem umów majątkowych małżeńskich dotyczących rozszerzenia wspólności ustawowej nie zawierał”. Tymczasem z dokumentów znajdujących się w aktach księgi wynika, iż w dniu 11 października 2011 roku M. i K. małżonkowie M. zawarli umowę majątkową małżeńską rozszerzającą wspólność ustawową.

Na orzeczenie referendarza sądowego skargę złożyła K. M., podnosząc, że określenie w akcie notarialnym, łączącego wnioskodawców ustroju majątkowego jako wspólności ustawowej nie stanowi przeszkody do dokonania wpisu w księdze wieczystej. Zdaniem skarżącej, bezspornym zamiarem darczyńcy M. M. (1) było, aby udział wynoszący ¾ części we współwłasności nieruchomości był objęty majątkową wspólnością małżeńską - czy to wspólnością ustawową, czy to umownie rozszerzoną. Rozszerzenie lub ograniczenie wspólności majątkowej nie zmienia istoty tej wspólności i nawet po zawarciu przez małżonków umowy rozszerzającej lub ograniczającej wspólność majątkową, nadal pozostają oni w ustawowej wspólności, a zawarte przez nich umowy mają wpływ wyłącznie na zakres przedmiotowy ich majątku, a nie charakter wspólności. Skarżąca podniosła ponadto, że uwzględniając przy rozpatrywaniu wniosku treść dokumentów niezałączonych do wniosku o wpis, a znajdujących się w aktach księgi wieczystej, sąd naruszył art. 626⁸ § 1 i 2 k.p.c. W konsekwencji skarżąca wnosiła o dokonanie wpisu zgodnie z wnioskiem zawartym w § 6 aktu notarialnego z dnia 02 lipca 2015 roku, Rep. A nr (...).

Sąd Rejonowy uwzględnił skargę K. M. i w dniu 12 lutego 2016 roku dokonał w księdze wieczystej Kw. (...) wpisu współwłasności na rzecz M. M. (1) i K. M., na zasadach wspólności umownej majątkowej małżeńskiej rozszerzonej do ¾ części, w miejsce udziału M. M. (1).

Postanowienie Sądu Rejonowego zostało zaskarżone apelacją M. M. (1), który zarzucił mu naruszenie przepisów postępowania, mających istotny wpływa na wynik sprawy tj.: art. 626^{(

9)} k.p.c. w zw. z art. 626^{(

2)} § 1 i 2 k.p.c. oraz w zw. z art. 80 § 4 ustawy z dnia 14 lutego 1991 roku - Prawo o notariacie poprzez uznanie, że wniosek o wpis w księdze wieczystej (...), zawarty w § 6 aktu notarialnego sporządzonego w dniu 02 lipca 2015 roku przed notariuszem A. K., Rep. A nr (...), a następnie sprostowanego protokołem sporządzonym przez ww. notariusz w dniu 12 sierpnia 205 roku, Rep. A nr (...) zasługiwał na uwzględnienie pomimo, iż sprostowane ww. protokołem wady czynności prawnej, tj. umowy darowizny zawartej w dniu 01 lipca 2015 roku pomiędzy M. M. (1) i K. M., nie stanowiły niedokładności, błędów pisarskich, rachunkowych lub innych oczywistych omyłek w rozumieniu art. 80 § 4 ustawy z dnia 14 lutego 1991 roku Prawo o notariacie, a zatem ww. protokół stanowił niedopuszczalną zmianę zapisanego w treści aktu notarialnego oświadczenia woli stron, czyli winien być uznany za bezskuteczny, co powinno być uznane za przeszkodę do dokonania zaskarżonego wpisu i w efekcie powinno skutkować oddaleniem wniosku o wpis; art. 626^{(

9)} k.p.c. w zw. z art. 626^{(

2)} § 2 k.p.c. poprzez uznanie, że wniosek o wpis zasługiwał na uwzględnienie, w sytuacji, gdy pomiędzy umową darowizny zawartą w dniu 02 lipca 2015 roku w formie aktu notarialnego przed notariuszem A. K., Rep. A nr (...), będącą podstawą zaskarżonego wpisu, a dokumentem znajdującym się w aktach księgi wieczystej tj. umową majątkową małżeńską rozszerzającą wspólność ustawową zawartą przed notariuszem A. K. w dniu 11 października 2011 roku, Rep. A nr (...), występowała niezgodność, która powinna być uznana za przeszkodę do dokonania wpisu i w efekcie powinna skutkować oddaleniem wniosku o wpis; art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny zebranego materiału dowodowego skutkujące błędnym przyjęciem, iż nie zachodzą przeszkody do dokonania zaskarżonego wpisu. Apelujący zarzucił ponadto zaskarżonemu rozstrzygnięciu naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.: art. 80 § 4 ustawy z dnia 14 lutego 1991 roku - Prawo o notariacie poprzez błędną wykładnię i przyjęcie, że zmiana zawartego w akcie notarialnym rodzaju wspólności majątkowej małżeńskiej, w jakiej pozostają małżonkowie dokonujący czynności prawnej, do której miał wejść darowany udział w nieruchomości, stanowi niedokładność, błąd pisarski, rachunkowy lub inną oczywistą omyłkę, która może być sprostowana protokołem, art. 65 § 1 i 2 k.c. w zw. z art 888 § 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię tj. uznanie, iż wolą stron zawierających umowę darowizny w dniu 02 lipca 2015 roku było darowanie przez M. M. (1) swojej żonie K. M. przysługującego mu i należącego do jego majątku osobistego udziału wynoszącego ¾ części we współwłasności zabudowanej nieruchomości gruntowej położonej w miejscowości O., w gminie D., stanowiącej działkę ewidencyjną nr (...), z obrębu Nr (...), objętą księgą wieczystą KW nr (...), do majątku objętego wspólnością umowną majątkową małżeńską, pomimo iż z treści przedmiotowej umowy takiego wniosku wyprowadzić nie można, zwłaszcza, że M. M. (1) w § 1 tej umowy oświadczył, iż nie zawierał umów majątkowych małżeńskich dotyczących rozszerzenia wspólności ustawowej, a z treści umowy darowizny nie wynika jednoznacznie, jaki ustrój majątkowy obowiązuje małżonków; art. 47 § 1 i 2 k.r.o. poprzez błędną wykładnię i pominięcie, iż w drodze umowy małżonkowie mogą odstąpić od ustawowego ustroju wspólności majątkowej i zastąpić go umownym ustrojem rozszerzonej wspólności majątkowej, ograniczonej wspólności majątkowej, rozdzielności majątkowej albo rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków, a ponadto, iż umowa majątkowa zawarta przez małżonków może być zmieniona lub rozwiązana.

W oparciu o powyższe zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia w całości poprzez jego uchylenie i oddalenie wniosku o wpis. Jednocześnie wniósł o dopuszczenie dowodu z załączonego do apelacji aktu notarialnego - umowy majątkowej małżeńskiej o ustanowieniu rozdzielności majątkowej zawartej w dniu 23 grudnia 2014 roku przez M. M. (1) i K. M. przed notariuszem A. K., Rep. A nr (...) roku, na okoliczność istnienia przeszkód do dokonania wpisu w księdze wieczystej.

W odpowiedzi na apelację, K. M. wnosiła o jej oddalenie i zasądzenie od skarżącego na jej rzecz kosztów postępowania.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

11 października 2011 roku M. M. (1) i K. M. zawarli umowę majątkową małżeńską, rozszerzającą obowiązujący ich ustrój wspólności ustawowej, Rep. A nr (...), w której wnioskowali o wpis współwłasności w księdze wieczystej Kw. (...), na ich rzecz - na zasadach rozszerzonej wspólności ustawowej (k. 19-21).

29 grudnia 2011 roku Sąd Rejonowy dokonał wpisu zgodnie z żądaniem (k.24).

W akcie notarialnym z dnia 23 grudnia 2014 roku, Rep. A nr (...) (k.43-45) K. M. darowała swojemu mężowi M. M. (1) udział wynoszący ¾ części zabudowanej nieruchomości gruntowej, objętej księgą wieczystą Kw. (...), postanawiając, że przedmiot darowizny wejdzie w skład majątku osobistego obdarowanego. Zawarty w umowie wniosek o dokonanie w dziale II tej księgi wieczystej wpisu współwłasności na rzecz M. M. (1) do ¾ części oraz pomniejszenie przysługującego, K. i M. małżonkom M. - na zasadach wspólności umownej majątkowej małżeńskiej rozszerzonej, udziału do wysokości ¼ części, został w całości uwzględniony przez Sąd Rejonowy, w dniu 29 grudnia 2014 roku (k.48).

W umowie darowizny z dnia 02 lipca 2015 roku, Rep. A nr (...) M. M. (1) oświadczył, że daruje swojej żonie K. M. cały przysługujący mu, należący do jego majątku osobistego, udział wynoszący ¾ części we współwłasności zabudowanej nieruchomości gruntowej, objętej księgą wieczystą Kw. (...), postanawiając, że przedmiot darowizny wejdzie w skład majątku objętego wspólnością ustawową majątkową małżeńską M. i K. małżonków M.. Stawający wnieśli o dokonanie w tej księdze wpisu współwłasności na swoją rzecz, na zasadach wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej do ¾ części, w miejsce udziału M. M. (1) (k.69-71).

W dniu 12 sierpnia 2015 roku notariusz A. K. sporządziła protokół, Rep. A nr (...) (k.74-75), w którym sprostowała § 2 i § 6 aktu notarialnego z dnia 02 lipca 2015 roku, Rep. A nr (...), w ten sposób, że w miejsce: „wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej” należy wpisać: „wspólność majątkową małżeńską rozszerzoną”, bowiem aktem notarialnym z dnia 11 października 2011 roku, Rep. A nr (...), sporządzonym przez czyniącą notariusz, M. M. (1) i K. M. rozszerzyli ustrój wspólności ustawowej. W związku z powyższym § 2 aktu notarialnego z dnia 02 lipca 2015 roku otrzymał brzmienie, zgodnie z którym przedmiot darowizny wejdzie w skład majątku M. i K. małżonków M., objętego wspólnością umowną majątkową małżeńską rozszerzoną. Uległ również zmianie wniosek o wpis w księdze wieczystej, poprzez domaganie się wpisu współwłasności na rzecz M. M. (1) oraz K. M., na zasadach wspólności umownej majątkowej małżeńskiej rozszerzonej do ¾ części, w miejsce udziału M. M. (1).

Z przedłożonego przez M. M. (1) aktu notarialnego z dnia 23 grudnia 2014 roku, Rep. A nr (...) (k.98-99), sporządzonego przed notariuszem A. K., wynika, że M. M. (1) i K. M., z dniem sporządzenia tej umowy, ustanowili ustrój rozdzielności majątkowej, oświadczając, że każde z nich zachowa majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i nabyty później, a każdy z małżonków będzie zarządzał i rozporządzał swoim majątkiem samodzielnie.

Apelację należało uwzględnić.

Art. 626⁸ § 2 k.p.c., zakreślając kognicję sądu wieczystoksięgowego, nakazuje badanie treści i formy wniosku, dołączonych do niego dokumentów oraz treści księgi wieczystej.

W praktyce oznacza to sprawdzenie, czy wniosek został złożony przez osobę legitymowaną do jego wniesienia, czy okoliczności w nim przytoczone mogą być podstawą dokonania żądanego wpisu oraz czy odpowiada on wymaganiom formalnym. Przepis ten określa jednocześnie zakres rozważań sądu odwoławczego, przy rozpoznawaniu apelacji. Stanowisko to jest ugruntowane w licznych orzeczeniach Sądu Najwyższego (m. in. postanowienia z dni: 04 grudnia 2008 r., I CSK 207/08, Lex 560501; 16 stycznia 2009 r., III CSK 239/08, Lex 523685; 17 stycznia 2013 r., III CSK 81/12, Lex 1288672).

Po dokonaniu obligatoryjnej analizy, wynikającej z powołanego przepisu procedury cywilnej, Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że istnieje przeszkoda do dokonania wnioskowanego wpisu.

Oceniając charakter prawny protokołu z dnia 12 sierpnia 2015 roku, Rep. A nr(...), zawierającego sprostowanie aktu notarialnego z dnia 02 lipca 2015 roku, Rep. A nr (...), należy wskazać, że zgodnie z art. 80 § 4 ustawy z dnia 14 lutego 1991 roku - Prawo o notariacie (j.t. Dz. U. z 2014 r. poz. 164 ze zm., dalej: pr. not.) notariusz może sprostować protokołem niedokładności, błędy pisarskie, rachunkowe lub inne oczywiste omyłki. Ta regulacja pozwala na prostowanie m. in. tylko oczywistych omyłek, a więc takich błędów zawartych w danym dokumencie, które w sposób niebudzący wątpliwości wynikły jedynie z omyłek, a więc nie są następstwem celowego działania.

Gdyby nawet przyjąć, że dokonane sprostowanie aktu (w trybie art. 80 § 4 pr. not.) nie powoduje jakichkolwiek wątpliwości, a wynikająca z niego zmiana rodzaju wspólności majątkowej małżeńskiej, w jakiej pozostawali M. i K. małżonkowie M., może być uznana za należącą do kategorii oczywistych omyłek, to i tak dokonanie żądanego wpisu nie jest dopuszczalne.

Sąd Okręgowy dokonał oceny złożonych oświadczeń woli M. M. (1) i K. M., poprzez uwzględnienie zgodnego zamiaru stron, które przystąpiły do aktu notarialnego. Sam akt notarialny stanowi bowiem jedynie formę, a treść czynności prawnej określają dopiero zawarte w nim oświadczenia woli.

Zarówno w dniu sporządzenia umowy darowizny (02 lipca 2015 roku), Rep. A nr (...), jaki i w dniu sporządzenia protokołu (12 sierpnia 2015 roku), Rep. A nr (...), prostującego ten akt notarialny, oświadczenia stron złożone przed notariuszem, dotyczące obowiązującego ich ustroju majątkowego małżeńskiego w istocie odbiegały od stanu rzeczywistego, jaki wynikał z treści umowy majątkowej małżeńskiej o ustanowieniu rozdzielności majątkowej, zawartej w dniu 23 grudnia 2014 roku, za Rep. A nr (...).

Skoro w dniu 23 grudnia 2014 roku małżonkowie M. ustanowili rozdzielność majątkową, to przedmiot umowy darowizny, w postaci udziału wynoszącego ¾ części we współwłasności nieruchomości gruntowej, hipotekowanej w księdze wieczystej Kw. (...), nie mógł wejść w skład majątku objętego wspólnością ustawową majątkową małżeńską, czy też wspólnością umowną majątkową małżeńską rozszerzoną M. i K. małżonków M..

Umowa majątkowa wprowadzająca ustrój rozdzielności majątkowej, zawarta w czasie trwania małżeństwa, spowodowała bowiem, że wspólny majątek małżeński przestał istnieć - uległ przekształceniu we wspólność, w której udziały małżonków są - co do zasady - równe.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że M. M. (1) i K. M. nie mogli skutecznie domagać się wnioskowanego wpisu współwłasności, wobec przeszkody do jego dokonania. Z tego względu uwzględnił apelację M. M. (1) i orzekł jak w sentencji na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c.

Paulina Wawrzynkiewicz Anna Wrembel - Woźniak Beata Błaszczyk

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE