Sygn. akt IV Ka 227/16

J. S. został oskarżony o to, że: w dniu 16 września 2014 r. około godziny 16.16 na ul. (...) Brygady 21 w T., województwo (...), nieumyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten sposób, że siedząc na miejscu kierowcy w zaparkowanym samochodzie osobowym marki M. (...) o numerze rejestracyjnym (...), znajdując się w stanie nietrzeźwości 0,75 mg/l alkoholu w wydychanym powietrzu, mając uprzednio uchylone przednie lewe drzwi pojazdu, otworzył je szerzej, nie zachowując należytej ostrożności. W otwarte drzwi samochodu wjechała kierująca rowerem marki V. B. M., która przewróciła się i upadła na jezdnię. W wyniku zdarzenia kierująca rowerem B. M. doznała obrażeń głowy pod postacią złamania łuski kości potylicznej prawej niewielkiego krwiaka nadtwardówkowego po stronie prawej i stłuczenia prawej półkuli mózgu, leczone zachowawczo. Obrażenia te powodują naruszenie czynności narządów ciała na okres przekraczający 7 dni;

- tj. o czyn z art. 177 § 1 k.k.

Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim, wyrokiem z dnia 24 lutego 2016 roku – w sprawie sygn. akt II K 995/14 – oskarżonego J. S. w miejsce zarzucanego mu czynu uznał go za winnego tego, że w dniu 16 września 2014 roku około godziny 16:00 na ul. (...) Brygady w T., województwo (...), nieumyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten sposób, że siedząc na miejscu kierowcy w zaparkowanym samochodzie osobowym marki M. (...) o numerze rejestracyjnym (...), znajdując się w stanie nietrzeźwości i mając 0,75 mg/l alkoholu w wydychanym powietrzu, nie zachowując należytej ostrożności, otworzył drzwi pojazdu od strony kierowcy, w które wjechała kierująca rowerem marki V. B. M., która następnie upadła na jezdnię, na skutek czego kierująca rowerem B. M. doznała obrażeń głowy pod postacią złamania łuski kości potylicznej prawej, niewielkiego krwiaka nadtwardówkowego po stronie prawej i stłuczenia prawej półkuli mózgu, które leczone zachowawczo, przy czym obrażenia te powodują naruszenie czynności narządów ciała na okres przekraczający 7 dni, to jest czynu wyczerpującego dyspozycję art. 177 § 1 k.k. w zw. z art. 178 § 1 k.k. i za to na podstawie art. 177 § 1 k.k. w zw. z art. 178 § 1 k.k. przy zastosowaniu art. 4 § 1 k.k. wymierzył mu karę 6 miesięcy pozbawienia wolności.

Na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k. i art. 70 § 1 pkt 1 k.k. wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił wobec oskarżonego na okres próby na 2 lat.

Na podstawie art. 71 § 1 k.k. wymierzył oskarżonemu karę 50 stawek dziennych grzywny, przyjmując wartość jednej stawki dziennej na kwotę 10 złotych.

Na podstawie art. 42 § 2 k.k. orzekł wobec oskarżonego środek karny w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w strefie ruchu lądowego na okres 1 roku.

Nadto zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 170 złotych tytułem opłat oraz kwotę 1238,54 złote tytułem wydatków poniesionych w sprawie.

Powyższy wyrok zaskarżył w całości apelacją obrońca oskarżonego. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił obrazę prawa materialnego, poprzez przyjęcie, iż czyn oskarżonego wypełnił łącznie dyspozycje art. 177 § 1 k.k. w zw. z art. 178 § 1 k.k., w konsekwencji uznania, że otwarcie drzwi pojazdu przez osobę będącą w stanie nietrzeźwości stanowi odrębny czyn zabroniony i skutkuje zastosowaniem łącznej kwalifikacji z art. 178 § 1 k.k., podczas gdy prawidłowo oceniony stan faktyczny i prawny w niniejszej sprawie winien prowadzić do przyjęcia kwalifikacji czynu oskarżonego wyłącznie z art. 177 § 1 k.k.

W konkluzji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez przyjęcie kwalifikacji czynu oskarżonego z art. 177 § 1 k.k., złagodzenie kary pozbawienia wolności z punktu 1 wyroku i nie wymierzanie kary grzywny oraz uchylenie w całości punktu 4 wyroku, co do zakazu prowadzenia pojazdów.

Na rozprawie apelacyjnej obrońca oskarżonego popierał wniesioną apelację, jednakże modyfikując ją w ten sposób, że podniósł zarzut obrazy prawa materialnego tj. przepisu art. 177 § 1 k.k. w zw. z art. 178 § 1 k.k., podczas gdy oskarżonemu można przypisać jedynie naruszenie art. 157 § 3 k.k. Wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i przyjęcie kwalifikacji z art. 157 § 1 i 3 k.k., wymierzenie na podstawie art. 157 § 3 k.k. kary grzywny, uchylenie pkt 4 zaskarżonego wyroku, a w pozostałej części o utrzymanie wyroku w mocy.

Oskarżony przyłączył się do stanowiska swojego obrońcy.

Prokurator wnosił o nieuwzględnienie apelacji obrońcy oskarżonego i utrzymanie w mocy zaskarżonego wyroku.

Pełnomocnik oskarżycielki posiłkowej wnosił o nieuwzględnienie apelacji obrońcy oskarżonego i utrzymanie w mocy zaskarżonego wyroku, nadto wnosił o zasądzenie od oskarżonego na rzecz oskarżycielki posiłkowej zwrotu kosztów zastępstwa adwokackiego za postępowanie odwoławcze.

SĄD OKRĘGOWY ZWAŻYŁ CO NASTĘPUJE :

Wniesiona apelacja nie jest zasadna.

Na wstępie podnieść należy, że Sąd odwoławczy w całej rozciągłości podziela stanowisko Sądu meriti w zakresie faktycznej oraz prawnej oceny przedmiotowego zdarzenia. W pisemnych motywach zaskarżonego wyroku Sąd Rejonowy w sposób wnikliwy i szczegółowy uzasadnił swe stanowisko w zakresie oceny zebranych dowodów. Także ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji są prawidłowe, gdyż stanowią wynik nie budzącej żadnych zastrzeżeń oceny zebranych w sprawie dowodów (nie były zresztą kwestionowane we wniesionej apelacji). Ponadto Sąd Rejonowy dokonał trafnej subsumpcji ustalonego stanu faktycznego sprawy pod właściwe przepisy ustawy karnej.

Nie ma racji skarżący, twierdząc, iż oskarżonemu w ogóle nie można przypisać popełnienia przestępstwa z art. 177 § 1 k.k. Zauważyć wszak trzeba, że za popełnienie przestępstwa spowodowania wypadku samochodowego odpowiada ten, kto chociażby nieumyślnie narusza zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, powodując nieumyślnie wypadek, w którym inna osoba doznaje obrażeń ciała, określonych w art. 157 § 1 k.k. Podmiotem tego przestępstwa może być każdy uczestnik ruchu, a nawet osoba nie będąca bezpośrednim jego uczestnikiem (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 1975 r. V KZP 2/74, OSNKW 1975, nr 3-4, poz. 33). Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 roku Prawo o ruchu drogowym, w art. 2 pkt 17, jako uczestnika ruchu wyraźnie zresztą wskazuje: pieszego, kierującego, a także inne osoby przebywające w pojeździe lub na pojeździe znajdującym się na drodze.

Z kolei zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym to pojęcie, którego znaczenie można sprowadzić do zespołu reguł określających sposób zachowania się w ruchu. Są to zarówno reguły zawarte w przepisach określających porządek poruszania się na szlakach komunikacyjnych i zachowanie się w typowych dla ruchu sytuacjach, jak i reguły nieskodyfikowane w sposób szczegółowy, a wynikające z przepisów oraz istoty bezpieczeństwa w ruchu. Słusznie Sąd meriti uznał, że w przedmiotowej sprawie oskarżony nie zachował ogólnie rozumianej ostrożności i niedostatecznie upewnił się, czy możliwe jest otworzenie drzwi jego samochodu, bez spowodowania zagrożenia w ruchu. Zgodnie z treścią art. 3 ust. 1 ustawy Prawo o ruchu drogowym, uczestnik ruchu i inna osoba znajdująca się na drodze, są obowiązani zachować ostrożność, albo gdy ustawa tego wymaga - szczególną ostrożność, unikać wszelkiego działania, które mogłoby spowodować zagrożenie bezpieczeństwa lub porządku ruchu drogowego, ruch ten utrudnić albo w związku z ruchem zakłócić spokój lub porządek publiczny oraz narazić kogokolwiek na szkodę. Powołany w sprawie biegły z zakresu ruchu drogowego trafnie zauważył, że zgodnie z art. 45 ust.1 pkt 3 ustawy Prawo o ruchu drogowym zabrania się: otwierania drzwi pojazdu, pozostawiania otwartych drzwi lub wysiadania, bez upewnienia się, że nie spowoduje to zagrożenia bezpieczeństwa ruchu lub jego utrudnienia. Oskarżony swoim zachowaniem naruszył zatem wprost jeden z przepisów regulujących zachowanie na drodze publicznej. Oczywiście, otwieranie drzwi samochodu nie jest – jak twierdzi autor apelacji – samo w sobie zabronione, natomiast zabronione jest takie otworzenie drzwi pojazdu, które nie jest poprzedzone należytym upewnieniem się, że czynność ta nie spowoduje zagrożenia dla innej osoby korzystającej z drogi publicznej. Ponieważ zachowanie oskarżonego, stanowiące – jak wspomniano – naruszenie zasad bezpieczeństwa w ruchu drogowym, spowodowało u innej osoby powstanie obrażeń, powodujących naruszenie czynności narządów ciała na okres przekraczający 7 dni, w pełni prawidłowym było zakwalifikowanie zachowania oskarżonego z art. 177 § 1 k.k.

Jednakże poprzestanie na zakwalifikowaniu czynu oskarżonego wyłącznie z art. 177 § 1 k.k. nie oddawałoby w pełni jego prawno – kryminalnej treści. W czasie jego popełnienia oskarżony znajdował się bowiem w stanie nietrzeźwości. W takiej sytuacji, przepisy kodeku karnego nakazują przyjęcie kumulatywnej kwalifikacji z art. 177 § 1 k.k. w zw. z art. 178 § 1 k.k. Zgodnie z treścią tego ostatniego przepisu, sąd skazując sprawcę, który popełnił przestępstwo określone w art. 177 k.k., znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia, orzeka karę pozbawienia wolności przewidzianą za przypisane sprawcy przestępstwo w wysokości od dolnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę do górnej granicy tego zagrożenia zwiększonego o połowę. Ustawa nie uzależnia natomiast możliwości przyjęcia przepisu art. 178 § 1 k.k. od tego, czy sprawca wypadku był kierującym pojazdem, czy też nie. W art. 178 § 1 k.k. ustawodawca posłużył się bowiem wyraźnie sformułowaniem: ,,sprawcę”, a nie ,,kierującego pojazdem”.

Nie można zgodzić się z twierdzeniami obrońcy oskarżonego, iż czynu oskarżonego nie można rozpatrywać w kategoriach spowodowania wypadku komunikacyjnego, gdyż naruszył on jedynie dyspozycję art. 157 § 1 i 3 k.k. Przepis art. 177 k.k. wyłącza wszakże zastosowanie przepisu art. 157 § 3 k.k. , gdyż określony w tym przepisie skutek (uszczerbek na zdrowiu) należy do znamion przestępstwa z art. 177 k.k. Stanowi on zatem lex specialis w stosunku do art. 157 § 3 k.k. i znajduje tu zastosowanie zasada lex specialis derogat legi generali. W orzecznictwie i doktrynie słusznie odrzuca się nawet możliwość kumulatywnej kwalifikacji czynu z art. 177 § 1 k.k. i art. 157 k.k. (por. wyrok Sądu Najwyższego z 10.11.1970 r., Rw 1161/70; wyrok Sądu Najwyższego z 18.2.1970 r., IV KR 239/69, OSNKW 1970, Nr 6, poz. 59; K. Buchała, Kumulatywna kwalifikacja przestępstw komunikacyjnych, NP 1972, Nr 11, s. 1618).

Konsekwencją natomiast zakwalifikowania czynu oskarżonego z art. 177 § 1 k.k. w zw. z art. 178 § 1 k.k. jest m.in. konieczność orzeczenia środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych. Brzmienie art. 42 § 2 k.k. jest tu bowiem jednoznaczne (konieczność obligatoryjnego nałożenia takowego zakazu na sprawcę uczestniczącego w ruchu, skazanego za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, jeśli w czasie jego popełnienia był w stanie nietrzeźwości) i pozostawia tu sądowi jedynie uznaniowość, co do wysokości tego zakazu. Słusznie zatem Sąd I instancji orzekł wobec oskarżonego środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, w minimalnym wymiarze 1 roku (przy zastosowaniu przepisów względniejszych – art. 4 § 1 k.k. – gdyż w aktualnym stanie prawnym musiałby być to zakaz minimum 3 – letni).

Wymierzonej oskarżonemu kary nie można również uznać jako nazbyt surowej. Została ona wymierzona wręcz w rozmiarze maksymalnie zbliżonym do najniższych granic ustawowych.

Mając na uwadze powyższe zaskarżony wyrok, jako słuszny i odpowiadający prawu – należało w całości utrzymać w mocy.

O kosztach postępowania odwoławczego, Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 636 § 1 k.p.k. i art. 8 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 roku o opłatach w sprawach karnych (tekst jednolity: Dz. U. z 1983 roku Nr 49, poz.223 z późn. zm.). Zgodnie z treścią tych przepisów, od oskarżonego należało zasądzić na rzecz oskarżycielki posiłkowej poniesione przez nią na etapie postępowania odwoławczego, koszty zastępstwa adwokackiego. Wysokość owych kosztów zastępstwa adwokackiego Sąd Okręgowy ustalił, według stawek minimalnych, na podstawie § 11 ust. 2 pkt 4 i ust. 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. 2015, poz. 1800). Ponadto należało zasądzić od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa opłatę za II instancję oraz zwrot wydatków poniesionych w postępowaniu odwoławczym.