WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 lutego 2016r.

Sąd Okręgowy w Siedlcach IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący	SSO Katarzyna Antoniak
Protokolant	st. sekr.sąd. Marta Żuk

po rozpoznaniu w dniu 16 maja 2016 r. w Siedlcach na rozprawie

odwołania A. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W.

z dnia 27 października 2014r. nr (...)

w sprawie A. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W.

o ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym

I.  zmienia zaskarżoną decyzję i ustala, że A. P. od 1 kwietnia 2014r. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę zawartej w dniu 1 kwietnia 2014r. w pełnym wymiarze czasu pracy z płatnikiem składek o nazwie (...) S.C. z siedzibą w W.,

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. na rzecz ubezpieczonej A. P. kwotę 60 (sześćdziesiąt) złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt: IV U 226/15 UZASADNIENIE

Decyzją z 27 października 2014r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W., działając na podstawie art.38 ust.1 w zw. z art.83 ust.1 pkt 1, art.68 ust.1 pkt 1a ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych stwierdził, że A. P. od 1 kwietnia 2014r. nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu z tytułu zatrudnienia u płatnika składek (...) S.C.

Podstawę do wydania powyższej decyzji stanowiły ustalenia organu rentowego, z których wynikało, że A. B. (obecnie P.) zgłosiła roszczenie zasiłkowe w krótkim okresie od zgłoszenia jej do pracowniczych ubezpieczeń społecznych. W toku postępowania wyjaśniającego organ rentowy ustalił, że A. P. została zgłoszona przez płatnika składek (...) S.C. E. M. i P. R. do pracowniczych ubezpieczeń społecznych od 1 kwietnia 2014r. w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem 3 349,30 złotych, a od 25 czerwca 2014r. przebywała na zwolnieniu lekarskim, przy czym niezdolność do pracy przypada na okres ciąży. Łączna kwota zasiłków, o które może wnioskować A. P. przekracza 37 000 złotych. Zgłoszenie ubezpieczonej do ubezpieczeń społecznych na druku (...) wpłynęło do organu rentowego w dniu 10 kwietnia 2013r., a zatem po upływie 7-dniowego terminu liczonego od daty powstania obowiązku ubezpieczenia, przewidzianego w art.36 ust.1 i 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Płatnik składek zgłosił się do ZUS na dokumencie (...) z obowiązkiem opłacania składek od 1 października 2011r. Jednakże spółka nie reguluje na bieżąco składek za zatrudnionych pracowników, a od marca 2013r. brak jakichkolwiek wpłat. Weryfikacja wynagrodzeń zgłaszanych do ubezpieczeń pracowników wykazała, że 11 osób spośród 15 zatrudnionych otrzymuje połowę minimalnego wynagrodzenia. Dalej organ rentowy podniósł, że na wezwanie do złożenia wyjaśnień odpowiedziała jedynie ubezpieczona wskazując, że o możliwości zatrudnienia dowiedziała się od poprzedniego pracodawcy - E. M.. Umowa o pracę została zawarta w dniu 1 kwietnia 2014r. na stanowisko barman, barista, kierownik zmiany na czas określony od 1 kwietnia 2014r. do 31 grudnia 2014r. Praca miała być wykonywana wg grafiku w godzinach od 10 do 20 w Restauracji przy ul. (...) w W.. Do jej obowiązków miało należeć m.in. szybka realizacja zamówień klientów, utrzymywanie odpowiednich zapasów artykułów barowych, sporządzanie koktajli, pobieranie należności, nadzór nad pracownikami, przygotowywanie kawy oraz napojów kawowych, obsługa ekspresu do kawy, przyjmowanie dostaw produktów. Ubezpieczona nie przedstawiła jednak żadnych materialnych dowodów na wykonywanie tego zatrudnienia, a płatnik składek nie przedstawił żadnych dokumentów mogących potwierdzić wykonywanie zatrudnienia w warunkach stosunku pracy. Brak m.in. zaświadczenia lekarskiego potwierdzającego zdolność ubezpieczonej do wykonywania pracy na powierzonym stanowisku. Organ rentowy zwrócił uwagę, że wśród osób zatrudnianych przez płatnika składek, przed zgłoszeniem do ubezpieczenia ubezpieczonej, płatnik składek nie zatrudniał osób, które osiągałyby wynagrodzenie zbliżone do wynagrodzenia ustalonego dla ubezpieczonej. Wcześniej zatrudnieni pracownicy otrzymywali jedynie minimalne wynagrodzenie. Dlatego w ocenie organu rentowego ustalenie dla ubezpieczonej wynagrodzenia dwukrotnie wyższego od wynagrodzenia pozostałych pracowników nie miało służyć jako odpłata za wykonywaną pracę, a miało na celu uzyskanie odpowiednio wysokiego świadczenia z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Ponadto nie wiadomo, czy płatnik składek posiadał środki finansowe na wypłatę wynagrodzenia w tak ustalonej kwocie skoro nie posiada ich na opłacanie składek za wcześniej zgłoszonych pracowników. W przekonaniu organu rentowego wynagrodzenia w wysokości 3 349,30 złotych nie uzasadnia również dotychczasowy przebieg zatrudnienia ubezpieczonej. Analiza konta ubezpieczonej wykazuje bowiem, że jedynie w latach 2001-2012 ubezpieczona wykonywała zatrudnienie otrzymując wynagrodzenie w granicach minimalnego wynagrodzenia za pracę. Z przedłożonych dokumentów wynika, że w okresie od stycznia 2012r. do czerwca 2012r. ubezpieczona wykonywała umowę zlecenie na rzecz E. M., a następnie strony zawarły umowy o pracę na czas określony od 1 września 2012r. do 31 sierpnia 2013r. na stanowisku barmanka z wynagrodzeniem 1 500 złotych, jednakże na koncie płatnika brak jest dokumentów rozliczeniowych za ubezpieczoną od listopada 2012r. Tak więc partycypacja ubezpieczonej w funduszu ubezpieczeń społecznych jest znikoma. Organ rentowy nie dał wiary, że utworzenie stanowiska dla ubezpieczonej było konieczne, gdyż brak jest potwierdzenia, aby spółka zatrudniła kogoś na miejsce ubezpieczonej – z tak ustalonym wynagrodzeniem, a to oznacza, że obowiązki ubezpieczonej przejęli inni pracownicy. Pracodawca zatrudnia zaś pracownika nie po to żeby dać mu pracę i ochronę ubezpieczeniową, ale dlatego, że go potrzebuje. W takim duchu wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z 18 października 2005r. w sprawie II UK 43/05. O tym zaś czy stosunek pracy faktycznie został nawiązany decyduje nie samo formalne zawarcie umowy, wypłata wynagrodzenia, czy nawet opłacenie składek, ale faktyczne realizowanie elementów charakterystycznych dla umowy o pracę wynikających z art.22§1 kp, a w przypadku ubezpieczonej nie dało się ustalić, czy stosunek pracy był rzeczywiście realizowany. Analiza zgromadzonego materiału pozwala natomiast uznać, że w przedmiotowej sprawie głównym celem działań była chęć osiągnięcia nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu, poprzez uzyskanie nienależnych świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Takie działanie narusza zasady współżycia społecznego, a to pozwala uznać, że podpisanie umowy o pracę i zgłoszenie ubezpieczonej do ubezpieczeń społecznych jest nieważne – art.58§1 i 2 kc w zw. z art.300 kp (decyzja z 27 października 2014r. - w aktach organu rentowego).

Odwołanie od w/w decyzji złożyła ubezpieczona A. P. wnosząc o jej zmianę i ustalenie, że od 1 kwietnia 2004r. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia u płatnika składek (...) s.c. W uzasadnieniu stanowiska ubezpieczona wskazała m.in., że umowa praca zawarta przez nią z płatnikiem składek była realizowana, a zatrudnienie odbywało się w warunkach, o których mowa w art.22§1 kp. Ponadto podkreśliła, że zawierając umowę o pracę nie wiedziała, że jest w ciąży, a o pozorności danej umowy decydują okoliczności, które muszą występować w momencie składania oświadczenia woli. Kwestie wykraczające poza ten moment są obojętne dla oceny, czy czynność podjęto dla stworzenia pozoru (odwołanie k.1-3 akt sprawy).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie powołując się na przepisy prawa i argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, a także o zasądzenie od ubezpieczonej na rzecz organu rentowego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych (odpowiedź organu rentowego na odwołanie k.5-7 akt sprawy).

Sąd ustalił, co następuje:

(...) Spółka Cywilna została zawiązana w dniu 1 czerwca 2011r. przez E. M. i P. R.. Celem zawarcia spółki, zapisanym w umowie spółki, jest prowadzenie działalności gastronomicznej, rozrywkowej i artystycznej. Na skutek aneksu do umowy spółki zawartego w dniu 29 grudnia 2014r. ze spółki wystąpiła wspólniczka E. M., a na jej miejsce wstąpiła, obejmując 50% udziałów, K. R.. Aktualnie siedziba spółki mieści się w W. przy ul. (...) (umowa spółki cywilnej, aneks do umowy spółki cywilnej i informacja dotycząca spółki cywilnej z Głównego Urzędu Statystycznego k.22-27 akt sprawy).

Początkowo Spółka prowadziła lokal przy ul. (...) w W.. Obecnie Spółka prowadzi restaurację pod nazwą „2/3” przy ul. (...) w W.. E. M. prowadziła również działalność gospodarczą pod nazwą (...) przy ul. (...) w W., w ramach której prowadziła restaurację w galerii handlowej (...) w W.. W dniu 13 stycznia 2012r. ubezpieczona zawarła z E. M. umowę zlecenie, na mocy której została zatrudniona przez E. M. w ramach prowadzonej przez nią działalności (...) do wykonywania w okresie od 13 stycznia 2012r. do 30 czerwca 2012r. obsługi baru i prac porządkowych w restauracji (...) w Złotych T.. Następnie, w okresie od 1 września 2012r. do 31 sierpnia 2013r. ubezpieczona była zatrudnioną przez E. M. na stanowisku barmanki w w/w restauracji (...) na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy, z wynagrodzeniem 1 500 złotych brutto miesięcznie (umowa zlecenia z 13 stycznia 2011r. i umowa o pracę z 3 września 2012r. - w aktach organu rentowego).

Po zakończeniu powyższego zatrudnienia, od 1 września 2013r. ubezpieczona nie pracowała zawodowo. Opiekowała się dziećmi swojej chorej ciotki. Nie była zarejestrowana jako osoba bezrobotna. Następnie na początku 2014r. zadzwoniła do niej E. M. z propozycją zatrudnienia w nowo otwartym lokalu przy ul. (...) w W. na stanowisku szefa baru. Ubezpieczona przyjęła propozycję pracy i w dniu 1 kwietnia 2014r. zawarła z płatnikiem składek P. P. (...).C umowę o pracę na czas określony od 1 kwietnia 2014r. do 31 grudnia 2014r. na stanowisku barmana, baristy i kierownika zmiany w restauracji przy ul. (...) w W.. Ubezpieczona zatrudniona została w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem 3 349,30 złotych brutto miesięcznie (2 400 złotych netto). Strony przewidziały możliwość wcześniejszego rozwiązania umowy za 2-tygodniowym wynagrodzeniem (umowa o pracę z 1 kwietnia 2014r. - w aktach organu rentowego). Zgodnie z ustaleniami stron i postanowieniami umowy ubezpieczona w dniu 1 kwietnia 2014r. przystąpiła do pracy u płatnika składek. Po przyjściu do pracy ubezpieczona podpisywała listę obecności. Do obowiązków ubezpieczonej jako kierownika zmiany należała szeroko rozumiana organizacja baru – przeprowadzanie szkoleń barmanów, ustalanie grafiku pracy barmanów, układnie menu, dokonywanie zamówień do baru, odbiór dostaw, współpraca z kelnerami obsługującymi dwie duże sale restauracyjne o łącznej powierzchni 560 m kw, współpraca z szefami kuchni, a ponadto obsługa klientów baru - przygotowywanie koktajli, obsługa ekspresu do kawy. Początkowo – w okresie organizacji restauracji i baru ubezpieczona przychodziła do pracy codziennie w godzinach od 10 do 20. Lokal pracował do tzw. „ostatniego klienta”. Po wyjściu ubezpieczonej z pracy, w lokalu pozostawali kelnerzy. Pracę ubezpieczonej nadzorowała ówczesna wspólniczka E. M. i w mniejszym stopniu również menadżer lokalu K. R.. W późniejszym okresie, ubezpieczona przychodziła do pracy na określoną zmianę, również w soboty i niedziele. Na jednej zmianie było 2-3 kelnerów i barmanów. Wypłata wynagrodzenia ubezpieczonej odbywała się w siedzibie lokalu w gotówce. Ubezpieczona kwitowała odbiór pieniędzy na dokumencie KW, a później również na liście płac (kopie dowodów wypłaty KW z 30 kwietnia 2014r., 2 czerwca 2014r., 2 lipca 2014r. i 1 sierpnia 2014r. oraz kopie list płac - w aktach organu rentowego, zeznania świadków: E. M. k.33v-34v – nagranie od minuty 31 do 47 i P. F. k.34v-35 – nagranie od minuty 47 do godziny 1 minuty 1 oraz zeznania ubezpieczonej k.35-35v – nagranie od godziny 1 minuty 2 do godziny 1 minuty 9 i k.32v-33v – nagranie od minuty 3 do 27).

Ubezpieczona ma wykształcenie średnie ogólne. Posiada doświadczenie w pracy baristy. Zdobyła certyfikat ukończenia szkolenia z zakresu przygotowania kawy przyznany przez Akademię (...) SA działającą we współpracy z Akademią (...) (certyfikat z 9 stycznia 2013r. - w aktach organu rentowego). Od 25 czerwca 2014r. ubezpieczona przebywała na zwolnieniu lekarskim w związku z ciążą, a w dniu (...) urodziła dziecko (zeznania ubezpieczonej k.35-35v – nagranie od godziny 1 minuty 2 do godziny 1 minuty 9 i k.32v-33v – nagranie od minuty 3 do 27).

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonej A. P. podlegało uwzględnieniu.

Zgodnie z art.6 ust.1 pkt 1 ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2013r., poz.1442 ze zm.) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami. Z kolei art.11 ust.1 w/w ustawy stanowi, że obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu podlegają pracownicy, wreszcie w myśl art.12 ust.1 ustawy obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Odnosząc powyższe uregulowania do okoliczności sprawy Sąd doszedł do przekonania, że wbrew ustaleniom organu rentowego A. P. podlega od 1 kwietnia 2014r. ubezpieczeniu społecznemu w zakresie ubezpieczenia emerytalnego, rentowych, chorobowego i wypadkowego z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę zawartej w dniu 1 kwietnia 2014r. z płatnikiem składek (...) S.C. z siedzibą w W.. Ustalając, że ubezpieczona nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym organ rentowy argumentował, że samo zawarcie umowy, wypłata wynagrodzenia, a nawet opłacenie składek nie powoduje powstania tytułu do ubezpieczenia społecznego. Podnosił, że tytuł ubezpieczenia społecznego rodzi faktyczne wykonywanie zatrudnienia w warunkach, o których mowa w art.22§ 1 kp ,tj. wykonywanie pracy przez pracownika za wynagrodzeniem pod nadzorem i kierownictwem pracodawcy oraz w miejscu i czasie przez niego wskazanym. Mimo wskazywania, że podleganie ubezpieczeniom społecznym warunkuje faktyczne wykonywanie pracy przez pracownika na rzecz pracodawcy, w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji organ rentowy podkreślał inne okoliczności ,tj. istnienie po stronie płatnika składek zadłużenia w opłacie składek, a także to, że większość osób dotychczas zgłoszonych przez płatnika składek do ubezpieczenia uzyskiwało wynagrodzenia w wysokości połowy minimalnego wynagrodzenia. Wskazując na te okoliczności i akcentując stosunkowo wysokie wynagrodzenie ubezpieczonej oraz fakt zgłoszenia przez nią roszczenia zasiłkowego w czerwcu 2014r. w związku z ciążą organ rentowy uznał, że zawarcie umowy o pracę między stronami było pozorne, a rzeczywistym celem zawarcia umowy było uzyskanie przez ubezpieczoną nienależnych jej świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

W przekonaniu Sądu ze stanowiskiem organu rentowego nie można się zgodzić, gdyż opiera się ono w znacznej mierze na przypuszczeniach. W pierwszej kolejności wskazać należy, że okoliczność, iż w chwili zawarcia umowy o pracę ubezpieczona była w ciąży nie daje podstaw do automatycznego wnioskowania o pozorności umowy o pracę. Kobieta w ciąży, jak każda inna osoba, ma prawo do zatrudnienia. Zasadniczo bowiem ciąża nie stanowi przeciwwskazania do wykonywania pracy. Niezależnie jednak od powyższej uwagi wskazać należy, że wysuwając argument o pozorności umowy, której w ocenie organu rentowego dowodzić ma fakt zgłoszenia przez ubezpieczoną roszczenia zasiłkowego, związanego z ciążą, w trzecim miesiącu trwania umowy, organ rentowy powinien wykazać, a co najmniej uprawdopodobnić, że ubezpieczona i płatnik składek (co najmniej wspólnik zawierający w imieniu spółki umowę z ubezpieczoną) wiedzieli, że ubezpieczona jest w ciąży. W okolicznościach sprawy brak jest jednak podstaw do takiego ustalenia. Ubezpieczona zeznała, że zawierając umowę o pracę nie wiedziała, że jest w ciąży. Dowiedziała się o tym już podczas zatrudnienia, po tym jak pewnego dnia zemdlała. W ocenie Sądu nie ma podstaw do kwestionowania wiarygodności tych zeznań jeśli zważyć, że umowa o pracę została zawarta w dniu 1 kwietnia 2014r. (rozmowy w sprawie pracy musiały trwać już wcześniej), a ubezpieczona urodziła dziecko w dniu 23 listopada 2014r., a zatem pod koniec ósmego miesiąca licząc od początku zawarcia umowy. Abstrahując jednak od kwestii ciąży ubezpieczonej wskazać należy, że przeprowadzone przez Sąd dowody z zeznań świadków, w tym E. M. - ówczesnego wspólnika (...) S.C. oraz P. F. – pracownika płatnika składek zatrudnionego w restauracji mieszczącej się przy ul. (...) w W. na stanowisku barmana potwierdzają, że ubezpieczona faktycznie wykonywała pracę w w/w restauracji na stanowisku kierownika zmiany, a przy tym również barmanki – baristy. Z zeznań tych osób, które są dla ubezpieczonej osobami obcymi wynika, że ubezpieczona jako kierownik zmiany miała zakres obowiązków znacznie szerszy od zakresu obowiązków osoby zatrudnionej na stanowisku barmana. Ubezpieczona koordynowała pracę całego baru, ustalała grafik pracy dla barmanów na poszczególnych zmianach, współpracowała z kelnerami i kucharzami, układała menu, sporządzała zamówienia do baru oraz odbierała towar, co dokumentują podpisane przez ubezpieczoną faktury VAT załączone do zeznań płatnika składek w osobie wspólnika E. M. – złożonych przed organem rentowym (w aktach organu rentowego), a także wykonywała inne obowiązki, w tym typowe dla pracy barmanki i baristy. Zakres obowiązków ubezpieczonej na powierzonym jej stanowisku wpływał na wysokość jej wynagrodzenia powodując, że było ono wyższe od wynagrodzenia pracowników zatrudnionych np. na stanowisku barmana. P. F. pracujący na stanowisku barmana zeznał, że otrzymywał wynagrodzenie w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. Podnoszona przez organ rentowy okoliczność istnienia po stronie płatnika składek - w chwili zawierania umowy z ubezpieczoną - zadłużenia w opłacie składek za wcześniej zatrudnione osoby nie może być argumentem przesądzającym o nieistnieniu tytułu ubezpieczeń społecznych, podobnie jak sytuacja, w której wszystkie składki są opłacone w terminie nie przesądza o istnieniu tytułu ubezpieczeń społecznych.

Mając na uwadze całokształt powyższych okoliczności Sąd na podstawie art.477 ¹⁴§2 kpc zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w sentencji wyroku.

O kosztach procesu Sąd rozstrzygnął zgodnie z wynikiem sprawy - na podstawie art.98§1 i 3 kpc w zw. z §12 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U z 2013r., poz.461 ze zm.). – w brzmieniu obowiązującym do 31 lipca 2015r.