UZASADNIENIE

Powód (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością domagał się zasądzenia od pozwanej I. M. kwoty 5.467,50 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu oraz zasądzenia kosztów procesu.

Wyrokiem z dnia 22 października 2015 roku Sąd Rejonowy w Częstochowie: oddalił powództwo (pkt 1 wyroku), zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 1.200 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt 2), kosztami, od uiszczenia których powód był zwolniony, obciążył Skarb Państwa (pkt 3).

Powyższy wyrok oparty został na następujących ustaleniach faktycznych:

(...)Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. prowadziła działalność gospodarczą m.in. w zakresie pośrednictwa pieniężnego, finansowej działalności usługowej, zarządzania rynkami finansowymi i inne.

W dniu 27 kwietnia 2012 r. Spółka ta zawarła z pozwaną I. M. Umowę Inwestycyjną (...) nr (...) W ramach tej umowy pozwana zobowiązała się postawić do dyspozycji spółki kwotę 15000 zł na okres pięciu lat ze stałą stopą zwrotu 15% w skali miesiąca. Wpłata umówionej kwoty miała być dokonana w terminie dwóch dni od daty zawarcia umowy. Spółka zobowiązywała się wobec pozwanej do wypłaty „pomnożonych środków pieniężnych” w terminie co trzy miesiące, a w ostatnim miesiącu miał nastąpić zwrot kapitału. Wpłata kwoty 15000 zł w wykonaniu zawartej umowy została dokonana na rachunek spółki w dniu 30 kwietnia 2012 r. W dniu 30 lipca 2012 r. spółka dokonała na rzecz pozwanej wypłaty kwoty 5.467,50 zł.

W dniu 28 grudnia 2012 r. w Sądzie Rejonowym S. został złożony wniosek o stwierdzenie upadłości spółki (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S.. Postanowieniem z dnia 3 lipca 2013 r. została ogłoszona upadłość tej spółki, obejmująca likwidację majątku dłużnika.

Syndyk Masy Upadłości skierował do pozwanej w dniu 14 maja 2014r. wezwanie do zapłaty kwoty 5149,95 zł, obejmującej zwrot wypłaconej przez upadłego kwoty, pomniejszonej o odsetki maksymalne od kwoty wpłaconej przez pozwaną.

Sąd Rejonowy uznał, że powództwo nie zasługuje na uwzględnienie, zaś jego materialnoprawnej podstawy poszukiwać należało w treści art. 127 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U. z 2015 r. poz. 233 ze zm.), zgodnie z którym bezskuteczne w stosunku do masy upadłości są czynności prawne dokonane przez upadłego w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, którymi rozporządził on swoim majątkiem, jeśli dokonane zostały nieodpłatnie albo odpłatnie, ale wartość świadczenia upadłego lub zastrzeżonego dla upadłego przewyższa w rażącym stopniu wartość świadczenia otrzymanego przez upadłego lub zastrzeżonego dla upadłego lub dla osoby trzeciej.

W pierwszej kolejności Sąd pierwszej instancji nie podzielił zarzutu syndyka, według którego umowa z dnia 27 kwietnia 2012 r., w wykonaniu której I. M. otrzymała od spółki kwotę 5.467,50 zł, nie została faktycznie zawarta, wobec dokonania wpłaty kwoty 15.000 zł z rachunku bankowego, którego pozwana nie była wyłącznym właścicielem. W ocenie Sądu Rejonowego, przedmiotowa umowa była ważna, gdyż kwota 15.000 zł została wpłacona zgodnie z postanowieniami umowy, natomiast okoliczność, iż wpłata nie nastąpiła z rachunku bankowego, którego pozwana jest wyłącznym właścicielem, nie ma znaczenia dla ważności tej czynności prawnej.

Następnie, Sąd pierwszej instancji, analizując przesłanki art. 127 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze, doszedł do wniosku, iż przesłanki te nie zostały zrealizowane. Sąd Rejonowy wskazał, iż czynność prawna, na skutek której pozwana otrzymała kwotę 5.467,50 zł, miała charakter odpłaty. Nie może być również mowy o rażącej dysproporcji świadczeń wzajemnych w rozumieniu analizowanego przepisu, gdyż pozwana dokonała wpłaty kwoty 15.000 zł, otrzymując ostatecznie jedynie kwotę dochodzoną przez syndyka pozwem.

Powyższy wyrok został zaskarżony przez powoda apelacją w części oddalającej powództwo co do kwoty 4.506,27 zł. W apelacji podniesiono następujące zarzuty:

-: nierozpoznania istoty sprawy przez Sąd pierwszej instancji z uwagi na zaniechanie zbadania materialnej podstawy żądania powództwa i nie wzięcia pod uwagę z urzędu nieważności czynności prawnych w oparciu o przepis art. 58 § 1-3 w zw. z art. 359 § 2¹ i § 2² kodeksu cywilnego;
-: naruszenia przepisów prawa materialnego, tj. art. 127 ust. 1 w zw. z art. 134 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze, poprzez ich błędną wykładnię i niezastosowanie, co w konsekwencji doprowadziło do nieuwzględnienia stanowiska powoda, iż umowie z dnia 27 kwietnia 2012 r. oraz wypłacie pozwanej w dniu 30 lipca 2012 r. środków pieniężnych przez upadłą spółkę w zakresie ponad poziom odsetek maksymalnych należy przypisać charakter czynności prawnych bezskutecznych w stosunku do masy upadłości z uwagi na spełnienie przesłanki nieekwiwalentności wzajemnych świadczeń, art. 58 § 1 -3 w zw. z art.359 § 2¹ i § 2² k.c. poprzez ich niezastosowanie, art. 410 § 1 w zw. z art. 405 k.c., poprzez ich niezastosowanie i nieuczynienie tychże przepisów podstawą uwzględnienia powództwa.

Stawiając powyższe zarzuty, Syndyk domagał się uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, ewentualnie zmiany zaskarżonego wyroku, poprzez zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kwoty 4.506,27 zł z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu za obie instancje.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja okazała się zasadna i skutkowała zmianą zaskarżonego wyroku zgodnie
z żądaniem apelującego.

Najdalej idący jest zarzut nierozpoznania istoty sprawy, w związku z czym należało odnieść się do niego w pierwszej kolejności. Sąd Okręgowy nie podziela trafności tego zarzutu. Wskazać należy, iż Sąd pierwszej instancji ustalił zespół faktów relewantnych dla przedmiotu sprawy, odniósł się do twierdzeń pozwu oraz zarzutów strony pozwanej, poddał również analizie wskazany w pozwie - jako materialnoprawna podstawa roszczenia - przepis art. 127 Prawa upadłościowego i naprawczego, odmawiając powodowi ochrony prawnej. Jak wskazuje się w orzecznictwie, nierozpoznanie istoty sprawy zachodzi wówczas, gdy sąd pierwszej instancji rozstrzygnął nie o tym, co było przedmiotem sprawy lub zaniechał w ogóle zbadania materialnej podstawy żądania, pominął całkowicie merytoryczne zarzuty zgłoszone przez stronę, rozstrzygnął o żądaniu powoda na innej podstawie faktycznej, niż zgłoszona w pozwie, nie rozważył wszystkich zarzutów pozwanego dotyczących kwestii faktycznych czy prawnych rzutujących na zasadność roszczenia powoda (zob. przykładowo wyrok SA w Lublinie w wyroku z 14 stycznia 2016r. sygn. IACa 492/15). Tego rodzaju wadliwości w zaskarżonym orzeczeniu nie wystąpiły. Wyrok - co prawda - wydany został z obrazą prawa materialnego, okoliczność ta nie jest jednak równoznaczna z nierozpoznaniem istoty sprawy. Wady dotyczące naruszeń prawa materialnego nie uzasadniają bowiem uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, powinny natomiast zostać usunięte przez sąd odwoławczy (por. wyrok SA w Katowicach z 13 stycznia 2016r. sygn. VACa 874/15).

Trafny natomiast jest zarzut naruszenia art. 359 § 2¹ i 2² k.c. oraz art. 58 § 1 k.c. Zgodnie z art. 359 § 2¹i 2²k.c., maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawej nie może w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego (odsetki maksymalne), a jeżeli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należą się odsetki maksymalne. Na podstawie art. 58 §1 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż w miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.

Odnosząc treść przytoczonych przepisów do okoliczności faktycznych sprawy stwierdzić należy, iż postanowienie umowy z dnia 27 kwietnia 2012 r., zgodnie z którym pozwana I. M. w zamian za „pozostawienie do dyspozycji (...) sp. z o.o. środków pieniężnych w wysokości 15.000 zł na okres 5 lat ze stałą stopą zwrotu 15% w skali miesiąca”, stanowiło zastrzeżenie odsetek przekraczających odsetki maksymalne. Taki stan rzeczy skutkuje uruchomieniem mechanizmu z art. 359 § 2^{(
2)} k.c. w zw. z art. 58 § 1 k.c., w następstwie czego należne pozwanej odsetki powinny zostać obniżone do wysokości odsetek maksymalnych, które w okresie od 9 czerwca 2011 r. do 9 maja 2012 r. wynosiły 24% w stosunku rocznym, natomiast od 10 maja 2012 r. do 7 listopada 2012 r. wynosiły 25% w stosunku rocznym. Kwoty wypłacone ponad odsetki maksymalne uznać należy za świadczenie bez podstawy prawnej w rozumieniu art. 410 § 2 k.c., którego zwrotu powód może domagać się w oparciu o art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 k.c.

Uwzględniając fakt, iż pozwana wpłaciła na rachunek upadłego kwotę 15.000 zł w dniu 30 kwietnia 2012 r., zaś wypłata sumy 5.467,50 zł nastąpiła w dniu 30 lipca 2012 r., należne za ten okres odsetki (maksymalne) wyniosły 931,23 zł. Tym samym, otrzymana przez pozwaną suma ponad kwotę 931,23 zł była świadczeniem nienależnym, które wynosi 4.536,27 zł (5.467,50 zł – 931,23 zł).

Z dotychczasowych rozważań wynika, że powód może domagać się zwrotu kwoty 4.536,27 zł na podstawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 k.c. Ponadto, uzasadnione jest żądanie odsetek ustawowych od tej kwoty za okres od wytoczenia powództwa.

Taki stan rzeczy powoduje, iż żądanie pozwu nie znajduje materialnoprawnej podstawy w przepisach ustawy z 28 lutego 2003r. Prawo upadłościowe i naprawcze, w szczególności art. 127 ust. 1 tejże ustawy. Wskazany przepis ma zastosowanie do ważnych i skutecznych postanowień czynności prawnych (por. wyrok SA w Warszawie z 4 grudnia 2013r., sygn. IACa 1088/13), tymczasem w sprawie niniejszej należna powodowi kwota wynika właśnie z faktu, iż czynność prawna zdziałana przez pozwaną z upadłym okazała się częściowo nieważna. Nieuzasadnione są więc zarzuty apelacji wskazujące na obrazę przepisów prawa materialnego w postaci art. 127 ust. 1 w zw. z art. 134 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze.

Mając na uwadze powyższe oraz fakt, iż powód domagał się zasądzenia kwoty 4.506,27 zł z ustawowymi odsetkami od 6 lipca 2015 r. do dnia zapłaty, należało – na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. - zmienić zaskarżony wyrok w punkcie 1 i zasądzić od pozwanej I. M. na rzecz powoda (...)kwotę 4.506,27 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 6 lipca 2015 r. do 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty, oddalając powództwo w pozostałej części.

Zmiana zaskarżonego wyroku wpłynąć musiała na rozstrzygnięcie o kosztach procesu za postępowanie przed sądem pierwszej instancji. Zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kwoty 4.506,27 zł skutkuje tym, iż powód wygrał sprawę w 82%, pozwana natomiast wygrała sprawę w 18%. W takim też stosunku – zgodnie z art. 100 zd. 1 k.p.c. - strony winny partycypować w kosztach postępowania pierwszoinstancyjnego. Na rzeczone koszty składają się: wynagrodzenie pełnomocników stron (2 x 1.200 zł), opłaty od pełnomocnictw (2 x 17 zł) oraz opłata od pozwu, od której uiszczenia powód był zwolniony w kwocie 273 zł. W związku z powyższym, należało zmienić zaskarżony wyrok w punkcie 2 w ten sposób, że należało zasądzić od pozwanej na rzecz powoda kwotę 1.264 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego wydane zostało na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. i § 12 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu. O kosztach sądowych w postępowaniu apelacyjnym, od uiszczenia których zwolniony był powód rozstrzygnięto na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn.: Dz. U. 2014.1025 ze zm.), obciążając nimi Skarb Państwa.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE