Sygn. akt I Ns 813/14
We wniosku z 1 marca 2014 r., zarejestrowanym pierwotnie pod sygn. akt I Ns 225/14, D. W. (1) i B. W. domagali się stwierdzenia nabycia przez wnioskodawców przez zasiedzenie prawa własności nieruchomości gruntowej stanowiącej gospodarstwo rolne wraz z zabudowaniami o powierzchni 12,71 ha, na które składają się działki nr (...) położone w Z., gmina M., dla których Sąd Rejonowy w Gryfinie prowadzi księgę wieczystą (...) z dniem 1 października 2011 r., stwierdzenie nabycia przez wnioskodawców przez zasiedzenie prawa własności nieruchomości gruntowej stanowiącej działkę gruntu nr (...) o powierzchni 14.300 m 2 położonej w Z., gmina M., dla której Sąd Rejonowy w Gryfinie prowadzi księgę wieczystą (...) z dniem 1 października 2011 r., jak również stwierdzenia nabycia przez wnioskodawców przez zasiedzenie prawa własności nieruchomości gruntowych stanowiącej działki gruntu nr (...) o powierzchni 28.400 m 2 położonych w G., dla których Sąd Rejonowy w Gryfinie prowadzi księgę wieczystą (...) z dniem 1 października 2011 r.
W uzasadnieniu wniosku wskazano, iż B. W. ma brata R. W. (1), który od października 1981 r. zamieszkuje na stałe na terenie USA, jest właścicielem gospodarstwa rolnego obejmującego wskazane wyżej nieruchomości, zaś przed wyjazdem do USA w dniu 29 września 1981r. przekazał wnioskodawcy do użytkowania stanowiące jego własność gospodarstwo rolne, na tę okoliczność został sporządzony stosowny dokument. We wniosku wskazano również, iż po podpisaniu tego dokumentu D. W. (1) i B. W. zamieszkali na tym gospodarstwie razem z synem i mieszkają tam do chwili obecnej. Po jakimś czasie urodziła się ich córka, która również tam zamieszkała. Wskazano, iż od chwili zamieszkania przez nich na tej nieruchomości ponosili oni koszty jej utrzymania, a także finansowali wszelkie remonty na tej nieruchomości, a identyczna sytuacja miała miejsce odnośnie pozostałych działek objętych wnioskiem. W uzasadnieniu wniosku stwierdzono, że działki te, stanowiące grunty rolne, uprawiane były przez D. W. (1) i B. W., którzy sadzili tam buraki, zboże oraz rzepak, a dochód z tych upraw stanowił ich główne źródło utrzymania do końca 2011 r., zaś od 2012 r. nieruchomości te zostały wydzierżawione, wnioskodawcy ponosili wszelkie obciążenia publicznoprawne dotyczące tych nieruchomości, a także podjęli działania zmierzające do pozyskania dopłat bezpośrednich do tych gruntów ze środków oferowanych przez Unię Europejską i takie dopłaty też otrzymywali. Wskazano nadto, iż uczestnik od daty wyjazdu był w Polsce około 3 razy, ale nigdy nie interesował się swoim majątkiem pozostawionym w Polsce, nie utrzymywał też regularnych kontaktów z wnioskodawcami. Stwierdzono również, że D. W. (1) i B. W. spłacili kredyt zaciągnięty przez uczestnika na zakup gospodarstwa rolnego położonego w Z., którym obecnie zamieszkują.
Zarządzeniem Przewodniczącego z dnia 17 czerwca 2014 r. powyższy wniosek, zarejestrowany w sprawie o sygn. akt I Ns 225/14, został zwrócony z uwagi na brak wykazania prawidłowego umocowania pełnomocnika, który podpisał wniosek, do reprezentacji wnioskodawczyni D. W. (1). Zarządzenie to uprawomocniło się.
W piśmie z dnia 3 lipca 2014 r. pełnomocnik reprezentujący wnioskodawcę B. W. (na podstawie prawidłowo sporządzonego w tym zakresie pełnomocnictwa z 13 lutego 2014r., które zostało załączone do wniosku) wniósł o niedokonywanie fizycznego zwrotu wniosku, tylko o potraktowanie wniosku jako złożonego wyłącznie w imieniu B. W. (w piśmie na skutek oczywistej omyłki wskazano imię i nazwisko uczestnika R. W. (1), jednakże w toku sprawy nie budziło wątpliwości znaczenie powyższego pisma, by za wnioskodawcę uznać B. W.).
Na skutek powyższego pisma niniejsza sprawa, jako wszczęta z wniosku B. W. z udziałem D. W. (1) i R. W. (1) o zasiedzenie, została zarejestrowana pod sygn. akt I Ns 813/14.
Na rozprawie w dniu 19 grudnia 2014 r. uczestniczka D. W. (1) udzieliła ustnie pełnomocnictwa do reprezentowania jej w niniejszej sprawie pełnomocnikowi, który reprezentował również wnioskodawcę B. W..
W odpowiedzi na wniosek zawartej w piśmie z 16 września 2015 r. uczestnik R. W. (1) wniósł o oddalenie wniosku.
Uczestnik stwierdził, iż jest właścicielem gospodarstwa rolnego położonego w Z. i G., składającego się między innymi z działek objętych wnioskiem o zasiedzenie. Wskazał, że
w dniu 29 września 1981 r. R. W. (1) i B. W. zawarli umowę ujętą w formie „oświadczenia” podpisanego przez ich obu, na mocy której R. W. (1) z dniem 1 października 1981 r. przekazał swoje gospodarstwo wraz z budynkami bratu, B. W., na czas nieobecności właściciela w Z.. Nieobecność ta spowodowana była wyjazdem R. W. (1) do Austrii, a następnie do Stanów Zjednoczonych. Dodał, iż strony umówiły się, że B. W. będzie mógł mieszkać w domu brata i korzystać z jego gospodarstwa do czasu jego powrotu albo do śmierci rodziców, po których B. miał przejąć gospodarstwo. Gospodarstwo przekazane zostało do użytkowania w zamian za opłacanie podatku oraz ciążących na gospodarstwie zobowiązań wobec (...) w Z. i Banku Spółdzielczego w M., przy czym do 1987 roku gospodarstwo objęte było ulgą podatkową dla młodych rolników. Stwierdził również, iż rodzice wnioskodawcy i uczestnika przekazali swoje gospodarstwo wyłącznie B. W., ponieważ R. W. (1) i siostra uczestników zrzekli się swych udziałów w tym gospodarstwie. Wskazał, iż umowy z dostawcami mediów do gospodarstwa zawarte zostały przez R. W. (1) i nadal są aktualne, B. W. zamieszkał w gospodarstwie brata z rodziną, jednakże w okresie ostatnich 20 lat wnioskodawca nie uprawiał gospodarstwa, lecz od około 10 lat ziemię w Z. uprawia na podstawie umowy dzierżawy zawartej z R. W. (1) W. S. (1), który w imieniu wnioskodawcy opłaca podatki od nieruchomości, a wcześniej pola wchodzące w skład gospodarstwa uprawiał E. S. przez okres około 7 lat, który również opłacał wówczas podatki za R. W. (1), natomiast jeszcze wcześniej - B. P.. Wskazał, iż do 2011 roku ziemia w G. leżała odłogiem. Uczestnik dodał, że chcąc uporządkować sprawy gospodarstwa, uczestnik w czasie kolejnej wizyty w kraju, 5 września 2012 roku udzielił pełnomocnictwa do zarządzania gospodarstwem (...), stwierdził, że zawierał umowy ubezpieczenia gospodarstwa na lata 2012, 2013 i 2014, regularnie przyjeżdżał do Polski, zawsze przebywał wówczas w Z. w swoim gospodarstwie, i nigdy nie doszło między uczestnikami do zmiany ustaleń dokonanych w umowie z dnia 29 października 1981 r. W ocenie uczestnika wszystkie powyższe okoliczności wskazują, że ani B. W., ani D. W. (1) nigdy nie władali gospodarstwem (...) we własnym imieniu jak właściciele, o ile więc przyjąć, że B. W. w ogóle posiadał gospodarstwo brata, to wobec treści umowy zawartej z uczestnikiem było to posiadanie zależne, gdyż odpowiadało treścią umowie użyczenia czy użytkowania.
Postanowieniem wydanym na rozprawie dnia 4 marca 2016 r. Sąd wezwał do udziału w sprawie uczestników W. S. (1) i M. S..
W piśmie z dnia 9 maja 2016 r. uczestnicy W. S. (1) i M. S. wnieśli o oddalenie wniosku i oświadczyli, że przyłączają się do stanowiska R. W. (1).
Sąd ustalił następujący stan faktyczny:
W chwili obecnej w księdze wieczystej nr (...) jako właściciel nieruchomości gruntowej położonej w Z., gmina M., obejmującej działkę gruntu numer (...), stanowiącej gospodarstwo rolne z zabudowaniami o powierzchni 4,56 ha, widnieje R. W. (1). R. W. (1) widnienie również w księdze wieczystej nr (...) jako właściciel nieruchomości gruntowej położonej w Z., gmina M., obejmującej działkę gruntu numer (...) stanowiącą nieruchomość rolną bez zabudowań o powierzchni 14.300 m 2.
Dowód:
wydruki zupełne z ksiąg wieczystych nr (...) k. 188-199.
Uprzednio jako właściciel nieruchomości gruntowej położonej w G. gmina C., obejmującej działki gruntu nr (...) o łącznej powierzchni 28.400 m 2, widniał J. S., jednakże w jego miejsce dnia 19 kwietnia 2016 r. został wpisany R. W. (1) na podstawie umowy przekazania posiadania własności gospodarstwa rolnego z 15 marca 1979 r.
Dowód:
wydruki zupełne z ksiąg wieczystych nr (...) k. 200-203 oraz k. 463-467,
wydruk z księgi wieczystej nr (...) k. 431-435.
W rejestrze gruntów jako właściciel wymienionych wyżej działek położonych w Z. o numerach (...)(a także (...) i (...)) oraz położonych w G. o numerach (...),(...), a w miejsce działki nr (...) – działek nr (...), figurował R. W. (1).
Dowód:
wypisy z rejestru gruntów k. 13, 20, 24.
Wcześniej księga wieczysta nr (...) była prowadzona także dla dwóch innych działek rolnych położonych w Z., a mianowicie o numerach: (...) o powierzchni 4,22 ha oraz (...) o powierzchni 3,93 ha, jednakże dnia 9 października 2014 r. działki te wyłączono z księgi wieczystej nr (...) i założono dla nich osobną księgę wieczystą nr (...), w której jako właścicieli działek nr (...) wpisano W. S. (1) i M. S. na zasadzie wspólności ustawowej małżeńskiej. Wpis ten nastąpił na podstawie umowy sprzedaży tych nieruchomości sporządzonej w formie aktu notarialnego dnia 12 września 2014 r. pomiędzy R. W. (1) a W. S. (1) i M. S..
Dowód:
wydruk zupełny z księgi wieczystej nr (...) k. 188-195,
wydruk zupełny z księgi wieczystej nr (...) k. 374-379,
dokument z akt księgi wieczystej nr (...) w postaci umowy sprzedaży k. 390-393.
Księga wieczysta obecnie prowadzona pod numerem (...) została założona postanowieniem Sądu Powiatowego w S. z dnia 5 maja 1962 r. dla nieruchomości rolnej położonej w Z. gmina M. o obszarze 12,71 ha stanowiącej gospodarstwo rolne z zabudowaniami i jako jej właściciela ujawniono w niej T. Ś. na podstawie orzeczenia o wykonaniu aktu nadania z 19 grudnia 1961 r. Następnie własność tej nieruchomości, obejmującej działki gruntu wyodrębnione już pod numerami (...), (...), (...) o powierzchni 12,71 ha, T. Ś. wraz z żoną H. Ś. przeniósł na rzecz syna – P. Ś., umową o dożywocie z 14 września 1973 r., ten zaś w drodze umowy sporządzonej w formie aktu notarialnego dnia 18 kwietnia 1978 r. sprzedał te nieruchomości R. W. (1).
Dowód:
dokumenty zgromadzone w aktach księgi wieczystej nr (...) w postaci wniosku o założenie księgi wieczystej k. 297, orzeczenia o wykonaniu aktu nadania k. 298, postanowienia o założeniu księgi k. 299, umowy o dożywocie k. 300-301, zawiadomienia o wpisie k. 302, wpisu aktu notarialnego k. 304-306.
W księdze wieczystej obecnie prowadzonej pod numerem (...) jako właściciele nieruchomości rolnej bez zabudowań stanowiącej działkę nr (...) położoną w Z. o obszarze 1,43 ha zostali pierwotnie ujawnieni T. Ś. i H. Ś.. Własność tej nieruchomości nabyli od Skarbu Państwa w drodze umowy sprzedaży z 23 stycznia 1973 r., a następnie zbyli ja na rzecz ich syna – P. Ś. w drodze opisanej wcześniej umowy o dożywocie z 14 września 1973 r., ten kolejno zbył nieruchomość na rzecz R. W. (1) w drodze powyższej umowy sprzedaży z dnia 18 kwietnia 1978 r.
Dowód:
dokumenty zgromadzone w aktach księgi wieczystej nr (...) w postaci umowy sprzedaży k. 313 -314, zawiadomień o wpisie k. 315-317,
dokumenty zgromadzone w aktach księgi wieczystej nr (...) w postaci umowy o dożywocie k. 300-301, wpisu aktu notarialnego k. 304-306.
Księga wieczysta obecnie prowadzona pod numerem (...) została założona postanowieniem Sądu Powiatowego w S. z dnia 3 marca 1962 r. dla nieruchomości rolnej położonej w G. gmina C. o obszarze 2,84 ha stanowiącej gospodarstwo rolne bez zabudowań i jako jej właściciela ujawniono w niej J. S. na podstawie orzeczenia o wykonaniu aktu nadania z 25 października 1961 r. Następnie w drodze umowy z dnia 15 marca 1979 r. J. S. przekazał to gospodarstwo, obejmujące wyodrębnione już działki gruntu nr (...) o łącznej powierzchni 2,84 ha, na rzecz R. W. (1).
Dowód:
dokumenty zgromadzone akt księgi wieczystej (...) w postaci wniosku o założenie księgi wieczystej k. 318, orzeczenia o wykonaniu aktu nadania k. 319, postanowienia o założeniu księgi wieczystej k. 320-321, umowy przekazania posiadania własności gospodarstwa k. 322-323 (ta ostatnia także k. 277-280 i wśród dokumentów zgromadzonych w teczce gospodarstwa rolnego nadanego J. S. nadesłanej wraz z pismem Urzędu Miejskiego w M. z 14.10.2015 r.).
Po uzyskaniu prawa własności wszystkich opisanych wyżej nieruchomości R. W. (1) podpisał oświadczenie, opatrzone datą 29 września 1981 r., w którym wskazał, że z dniem 1 października 1981 r. przekazuje swoje gospodarstwo o powierzchni 16 ha wraz z budynkami gospodarczymi B. W.. Oświadczył, że gospodarstwo przekazuje na czas swojej nieobecności w Z.. Oświadczenie to prócz R. W. (1) (jako przekazującego) podpisał B. W. (jako przejmujący) oraz trzech świadków, w tym sołtys wsi Z..
Dowód:
oświadczenie z 29.09.1981 k. 26.
Powyższe oświadczenie dotyczyło wszystkich wyżej opisanych nieruchomości, zarówno położonych w Z. jak i w G.. Po jego podpisaniu R. W. (1) wyjechał z Polski i od tego czasu wszystkimi tymi nieruchomościami władał B. W..
Dowód:
przesłuchanie wnioskodawcy B. W. k. 454-456,
przesłuchanie uczestnika R. W. (1) k. 442-446.
Zawarte w powyższym oświadczeniu stwierdzenie: „gospodarstwo przekazuję na czas mojej nieobecności w Z.” zostało zapisane dlatego, gdyż R. W. (1) sądził, że wróci do Polski.
Dowód:
przesłuchanie wnioskodawcy B. W. k. 454-456.
R. W. (1) podpisał to oświadczenie dla zabezpieczenia swych interesów, aby umożliwić sobie powrót na to gospodarstwo.
Dowód:
przesłuchanie uczestnika R. W. (1) k. 442-446.
Przejmując do korzystania powyższe gospodarstwo (...) był przekonany, że będzie musiał je zwrócić bratu. Jego przekonanie uległo zmianie wówczas, gdy R. W. (1) po raz pierwszy przyjechał z wizytą do Polski, co nastąpiło po około 10 latach od daty wyjazdu (na pewno po 1989 r., najprawdopodobniej w 1992 r.). W trakcie ten wizyty B. W. uznał, że jego brat nigdy nie wróci na stałe do Polski. Wcześniej B. W. nie kontaktował się z bratem, nie rozmawiał z nim na ten temat, czy R. W. (1) zostawia mu to gospodarstwo na zawsze. Rozmów na ten temat, co będzie dalej z powyższym gospodarstwem, B. W. i R. W. (1) nie podjęli również w trakcie wskazanej wyżej pierwszej wizyty uczestnika w kraju.
Dowód:
przesłuchanie wnioskodawcy B. W. k. 454-456.
Jeszcze przed wyjazdem R. W. (1) z Polski, B. W. zamieszkał w budynku mieszkalnym znajdującym się na wskazanym wyżej gospodarstwie rolnym wraz z żoną D. W. (1). Uczynił tak, dlatego, iż R. W. (1) chciał, aby B. W. tam zamieszkał, gdyż miał w planie wyjechać z Polski. W tym domu prócz wnioskodawcy i uczestniczki mieszkały wyłącznie ich dzieci. R. W. (1) nigdy nie zamieszkiwał w tym domu, zaś przed wyjazdem z Polski mieszkał u swoich rodziców. Dom na tym gospodarstwie nie był wówczas wyremontowany.
Dowód:
przesłuchanie wnioskodawcy B. W. k. 454-456.
D. W. (1) nie rozmawiała z mężem na temat tego, dlaczego wprowadzają się do domu znajdującego się na powyższym gospodarstwie. Wiedziała, że zostało sporządzone powyższe oświadczenie datowane na 29 września 1981 r., jak również, iż tam zostało tam zapisane, że dotyczy okresu na czas wyjazdu R. W. (1) z Polski. Powyższy zapis rozumiała w ten sposób, że R. W. (1) kiedyś wróci do Polski, nastąpi to w niedługim czasie i będzie dalej spłacał kredyt związany z tym gospodarstwem. D. W. (1) zmieniła to przekonanie wówczas, kiedy R. W. (1) przyjechał pierwszy raz do Polski. Nie była obecna przy rozmowach męża z bratem dotyczących zamiaru pozostania za granicą. Wcześniej również nie rozmawiała z R. W. (1) na ten temat. Przed pierwszą wizytą w Polsce R. W. (1) nie mówił jej nic na temat, czy zamierza nie wrócić już do kraju.
Dowód:
przesłuchanie uczestniczki D. W. (1) k. 456-456v.
W budynkach gospodarczych znajdujących się obok domu mieszkalnego na powyższym gospodarstwie (...) na początku trzymali świnie, konie. Tam była stodoła i obora. Z boku stał kurnik. Stodoła została zniszczona przez wichurę.
Dowód:
zeznania świadka J. B. k. 236-236v.
W trakcie władania nieruchomością, na której stał powyższy dom mieszkalny, B. W. wybudował na niej dwa nowe budynki gospodarcze o powierzchni około 50 m 2 i 100 m 2, a także rozbudował budynek mieszkalny – dobudował łazienkę z gankiem, przełożył dach, wykonał elewację budynku, wymienił wszystkie okna w domu mieszkalnym, zmienił posadzki, drzwi, założył centralne ogrzewanie, dobudował schody.
Dowód:
przesłuchanie wnioskodawcy B. W. k. 454-456,
przesłuchanie uczestniczki D. W. (1) k. 456-456v,
zeznania świadka J. B. k. 236-236v,
zeznania świadka Z. D. k. 237-237v,
zeznania świadka H. T. k. 237v-238,
zeznania świadka Z. T. k. 238-238v.
Spośród tych prac przed pierwszą wizytą R. W. (1) w Polsce B. W. wykonał remont dachu i dobudował łazienkę. Reszta prac budowlanych nastąpiła już było po pierwszej wizycie brata. Prace remontowe zaczął prowadzić dlatego, że utrzymywał się z powyższego gospodarstwa rolnego. Gdy przyjeżdżał do Polski, R. W. (1) widywał, jakie zmiany zaszły na nieruchomości wchodzącej w skład powyższego gospodarstwa rolnego, nigdy nie sprzeciwiał się temu, że B. W. dobudowuje coś w domu znajdującym się na tym gospodarstwie. Nie rozmawiali o tym, w jaki sposób zostaną rozliczone nakłady czynione przez B. W. na ten dom.
Dowód:
przesłuchanie wnioskodawcy B. W. k. 454-456,
przesłuchanie uczestniczki D. W. (1) k. 456-456v,
W dniu 27 lipca 1990 r. został wystawiony na nazwisko B. W. rachunek opiewający na kwotę 10.000 zł za wykonanie prac kominiarskich przy ul. (...).
Dowód:
rachunek z 27.07.1990 r. k. 341.
W początkowym okresie B. W. prowadził uprawy roślin na wszystkich działkach wchodzących w skład powyższego gospodarstwa. Następnie spośród tych gruntów znajdujących się w Z., które wchodziły w skład powyższego gospodarstwa, część wnioskodawca wydzierżawił J. H., a następnie E. S., na koniec zaś W. S. (1). Część z tych gruntów leżała niekiedy odłogiem. Często odłogiem leżał grunt pod S. o powierzchni 3,93 ha. Grunty znajdujące się w G. nigdy nie były wydzierżawione. Część z nich wnioskodawca niekiedy samodzielnie uprawiał lub wykorzystywał jako łąkę dla wypasu owiec, a część z nich była przez niego nieużytkowana. Z gruntów tych odłogiem leżało przeważnie 1,60 ha. Grunty te nie były uprawiane, gdyż wnioskodawca uważał to na dany moment za nieopłacalne.
Dowód:
przesłuchanie wnioskodawcy B. W. k. 454-456.
E. S. dzierżawił grunty o obszarze około 10 ha położone w Z., w tym znajdujące się na działce nr (...). Umowę dzierżawy zawarł ustnie z B. W.. W trakcie wykonywania tej umowy opłacał podatek rolny obciążający R. W. (1). Jego dzierżawa trwała od 2000 r. do 2006 r. B. W. nie wskazywał, w czyim imieniu zawiera tę umowę dzierżawy. E. S. wiedział, że wydzierżawiane mu grunty są własnością R. W. (1). Z powyższego tytułu nie płacił czynszu dzierżawnego, lecz wyłącznie pokrywał podatek rolny. E. S. nie rozmawiał z R. W. (1) o dzierżawie tych gruntów. Gdy pojawiła się możliwość uzyskania dopłat z tytułu upraw rolnych, pobierał je B. W..
Dowód:
zeznania świadka E. S. k. 291v-292.
W. S. (1) od 2006 r. dzierżawił grunty położone w Z., obejmujące działki nr (...), a nadto dwie działki o numerach (...), które następnie nabył od R. W. (1) na podstawie wskazanej wcześniej umowy sprzedaży z dnia 12 września 2014 r. Umowę dzierżawy zawarł wpierw w formie ustnej z B. W.. Wówczas sądził, ze wydzierżawiane mu grunty są własnością wnioskodawcy. Dopiero w chwili gdy udał się do Urzędu Gminy, aby rozpocząć opłacanie podatku rolnego od tych nieruchomości, zorientował się, iż stanowiły własność R. W. (1). Przez cały czas wykonywania powyższej umowy opłacał podatek rolny, każdorazowo w tytułach przelewu podając, iż dotyczy to należności obciążającej R. W. (1). W czasie trwania umowy postarał się o uzyskanie od B. W. dokumentu umowy dzierżawy zawartej w formie pisemnej (było to w 2007 lub 2008 r.), gdyż dzięki temu zamierzał uzyskać dopłaty do upraw rolnych. Gdy B. W. zawierał z W. S. (1) umowę na piśmie, poinformował go, że ma pełnomocnictwo brata i może zawrzeć taką umowę. W okresie od 2008 r. do 2011 r. W. S. (1) przekazywał B. W. część środków uzyskiwanych z tytułu dopłat do upraw rolnych. Od 2011 r. opłacał czynsz dzierżawny i czynił to na rzecz R. W. (1). Od 2011 r. B. W. nie dopominał się czynszu dzierżawnego od W. S. (1). W. S. (1) widział się z R. W. (1) w 2011 r. i w 2014 r. Podczas pierwszego spotkania R. W. (1) powiedział mu, że dzierżawione grunty są jego własnością i powinien się z nim rozliczać, mówił, że chciałby tu na starość zamieszkać, wybudować sobie domek. Podczas drugiego spotkania W. S. (1) i R. W. (1) zawarli opisaną wcześniej umowę sprzedaży działek o numerach (...).
Dowód:
zeznania świadka W. S. (1) k. 290v-291v.
Wyjeżdżając z Polski R. W. (1) pozostawił po sobie długi, które w późniejszym czasie spłacał B. W..
Dowód:
przesłuchanie wnioskodawcy B. W. k. 454-456,
przesłuchanie uczestnika R. W. (1) k. 442-446.
Był to m.in. dług, którego dotyczył skrypt dłużny podpisany przez R. W. (1) w dniu 4 lutego 1978 r., w którym uczestnik oświadczył, że otrzymał wraz z R. W. (2) kredyt inwestycyjny w wysokości 277.200 zł na zakup gospodarstwa i zobowiązuje się go zwrócić w ciągu 30 lat w ratach płatnych 1 kwietnia i 1 października każdego roku począwszy od 1 kwietnia 1983 r., przy czym pierwsza rata kredytu wynosić będzie 7.700 zł a następne po 5.500 zł, ostatnia rata kredytu płatna będzie w dniu 1 października 2007 r. W kolejnym skrypcie dłużnym R. W. (1) oświadczył, że w dniu 20 marca 1981 r. został mu przyznany przez Bank Spółdzielczy w M. kredyt w sumie 21.730 zł przeznaczony na 3 loszki, który miał zostać spłacony do dnia 20 marca 1983 r.
Dowód:
skrypty dłużne k. 38-39.
Wpłat w Banku Spółdzielczym w M. na poczet spłaty kredytu B. W. dokonywał m.in. w dniu 11 marca 1988 r. i 13 września 1988 r., co zostało potwierdzone wystawionymi wówczas pokwitowaniami. Takich pokwitowań B. W. otrzymał więcej.
Dowód:
dowody wpłaty k. 40,
przesłuchanie wnioskodawcy B. W. k. 454-456.
W piśmie z dnia 7 grudnia 1982 r. Dyrektor Kombinatu Państwowych Gospodarstw Rolnych w W. zwrócił się do B. W. z prośbą o niezwłoczne uregulowanie zadłużenia jego brata orzeczonego wyrokiem Sądu Rejonowego w Gryfinie z dnia 19 stycznia 1981 r. w łącznej wysokości 80.546 zł, przy czym zaznaczył, iż roszczenie wobec niego jest zasadne ze względu na to, ze zgodnie z wskazaniami (...) w M. jest użytkownikiem gospodarstwa po bracie.
Dowód:
pismo z 7.12.1982 r. k. 41.
Przed wyjazdem z Polski R. W. (1) zapewnił brata, że gdy zrobi trochę pieniędzy, to pomoże w spłacie długów dotyczących powyższego gospodarstwa. B. W. nigdy z R. W. (1) nie rozmawiał na temat spłaty tych długów. B. W. nigdy nie upominał się o to, by uczestnik przekazywał mu pieniądze na poczet spłaty tych długów.
Dowód:
przesłuchanie wnioskodawcy B. W. k. 454-456.
Gdy było podpisywane powyższe oświadczenie z 29 września 1981 r. B. W. wiedział, że będzie płacił podatki rolne, co będzie czynił dlatego, że zamieszka w domu znajdującym się na powyższym gospodarstwie i zajmie się uprawą wchodzących w jego skład gruntów. O tym, że podatki rolne będzie uiszczał B. W., wiedział również R. W. (1), jednakże obaj na ten temat nie rozmawiali.
Dowód:
przesłuchanie wnioskodawcy B. W. k. 454-456.
W latach 1997-2000 były wystawiane w Urzędzie Miasta w M. upomnienia na nazwisko R. W. (1) dotyczące zaległości w płatności podatku rolnego.
Dowód:
upomnień k. 344-365.
W decyzjach o wymiarze podatku rolnego i od nieruchomości dotyczących gospodarstwa oznaczonego numerem 12- (...) obliczonego od gruntu o powierzchni 4,73 ha wydanych w:
2012 r. jako osoba obowiązana do zapłaty podatku został wymieniony B. W.,
2013 r. jako osoba obowiązana do zapłaty podatku została wymieniona D. W. (1)
W decyzjach o wymiarze podatku rolnego i od nieruchomości dotyczących gospodarstwa oznaczonego numerem 12- (...) obliczonego od gruntu o powierzchni 16,68 ha wydanych w:
2010 r. jako osoba obowiązana do zapłaty podatku została wymieniona D. W. (1),
2011 r. jako osoba obowiązana do zapłaty podatku został wymieniony R. W. (1).
W decyzjach o wymiarze podatku rolnego i od nieruchomości dotyczących gospodarstwa oznaczonego numerem 12- (...) obliczonego od gruntu o powierzchni 16,98 ha wydanych w:
2013 r. jako osoba obowiązana do zapłaty podatku został wymieniony R. W. (1),
2014 r. jako osoba obowiązana do zapłaty podatku został wymieniony R. W. (1).
Dowód:
decyzje w sprawie podatku k. 9-12, 25, 37 oraz k. 255-262.
W latach 2004-2015 wnioski o przyznanie płatności bezpośrednich do gruntów rolnych położonych w Z. obejmujących działki o numerach:(...),(...),(...), (...), (...), (...), (...), (...) oraz w G. o numerach: (...) (...), (...), (...), składała D. W. (1).
Dowód:
wnioski o przyznanie płatności bezpośrednich k. 204-234.
W latach 2005-2013 D. W. (1) były przyznawane z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji rolnictwa świadczenia z tytułu płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego.
Dowód:
decyzja o przyznaniu płatności k. 36 i k. 42-60.
D. W. (1) w miała założoną dla Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa księgę dotyczącą rejestracji świń hodowanych w gospodarstwie w Z. przy u. (...).
Dowód:
księgi rejestracji k. 333-336.
B. W. nie dzielił się z bratem środkami uzyskiwanymi z tytułu dotacji przyznanych w związku z uprawą gruntów wchodzących w skład powyższego gospodarstwa, ani czynszem pobieranym od dzierżawców tych gruntów.
Dowód:
przesłuchanie wnioskodawcy B. W. k. 454-456.
Po roku 1992 R. W. (1) przyjeżdżał do Polski i podejmował działania dotyczące powyższego gospodarstwa.
Dowód:
przesłuchanie uczestnika R. W. (1) k. 442-446.
W dniu 25 grudnia 1993 r. R. W. (1) uzyskał w Urzędzie Miasta i Gminy w M. zaświadczenie, wydane na jego prośbę, że posiada w Z. gospodarstwo rolne o powierzchnio 16,68 ha.
Dowód:
zaświadczenie z 29.12.1993 k. 269.
W dniu 22 grudnia 1993 r. R. W. (1) był obecny w Polsce, kiedy to została zawarta w formie aktu notarialnego umowa sprzedaży nieruchomości niezabudowanej położonej we Z. składającej się z działki nr (...) o powierzchni 2,75 ha, na podstawie której K. K. nabyła jej własność od J. B.. K. K. był konkubiną R. W. (1), który towarzyszył jej w trakcie tej wizyty w P., podczas której doszło do zawarcia powyższej umowy sprzedaży. Oboje chcieli kupić dodatkowe grunty w Polsce w celu ich późniejszej odsprzedaży, dokonanej wówczas, gdy wzrośnie ich wartość. Nabyty przez K. K. grunt rolny nie był początkowo wykorzystywany. B. W. otrzymał od niej upoważnienie zezwalające, by zarządzać tym gruntem. Na podstawie powyższego upoważnienia B. W. wydzierżawił ten grunt.
Dowód:
umowa sprzedaży k. 270-271,
przesłuchanie wnioskodawcy B. W. k. 454-456,
zeznania świadka J. B. k. 236-236v.
R. W. (1) przekraczał granice Polski także w dniach 22 kwietnia i 7 maja 1995 r.
Dowód:
odpis stempli w paszporcie świadczących o datach przekraczania granicy k. 272.
W związku z przyjazdem do Polski w dniu 30 lipca 2002 r. R. W. (1) uzyskał dokument dla potrzeb zwrotu podatku VAT zapłaconego tytułem zakupu biżuterii nabytej na terenie Polski.
Dowód:
dokument dotyczący zwrotu podatku VAT k. 273.
R. W. (1) był obecny w Polsce również na pogrzebie ojca – K. W., który zmarł w dniu 13 listopada 2006 r.
Dowód:
odpis aktu zgonu k. 274,
przesłuchanie wnioskodawcy B. W. k. 454-456.
W dniu 21 listopada 2006 r. R. W. (1) uzyskał potwierdzenie zameldowania na pobyt stały pod adresem ul. (...) w Z..
Dowód:
poświadczenie zameldowania k. 275.
W dniu 2 stycznia 2012 r. R. W. (1) uzyskał w Urzędzie Miasta i Gminy w M. zaświadczenie, wydane na jego prośbę w celu przedłożenia w banku, że posiada gospodarstwo rolne na terenie gminy M. o powierzchnio 16,68 ha.
Dowód:
zaświadczenie z 2.01.2012 r. k. 276.
W dniu 5 września 2012 r. R. W. (1) udzielił w Kancelarii Notarialnej Notariusza G. M. w D. pełnomocnictwa W. S. (2) do zarządzania nieruchomościami wymienionymi w tym pełnomocnictwie (łącznie składającymi się na gospodarstwo rolne o powierzchnio 16,68 ha obejmujące działki nr (...) położone w Z. i (...) położone w G.), w tym do zawierania umów najmu, dzierżawy, załatwiania wszelkich spraw związanych z prowadzeniem gospodarstwa.
Dowód:
pełnomocnictwo z 5.09.2012 r. k. 179-181.
W latach 2012-2014 R. W. (1) zawierał z (...) S.A. umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej rolników z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego oraz ubezpieczenia budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych znajdujących się w Z. przy ul. (...).
Dowód:
polisy ubezpieczeniowe k. 183-184.
W 2015 r. została skierowana przez radcę prawnego działającego w imieniu wierzyciela – (...) S.A. na adres w Z. przy ul. (...) informacja o wszczęciu egzekucji przeciwko R. W. (1).
Dowód:
informacji o wszczęciu egzekucji k. 342.
W styczniu 2016 r. na nazwisko B. W. były wystawiane faktury VAT dotyczące opłat za dostawy wody do nieruchomości przy ul. (...) w Z.. W tym miesiącu D. W. (1) dokonywała płatności tytułem opłaty za wywóz śmieci z ww. nieruchomości jak również dostarczanie energii elektrycznej.
Dowód:
faktury VAT i potwierdzenie wpłaty k. 337-340.
Przed swoją śmiercią rodzice wnioskodawcy i uczestnika przekazali własność swoich gruntów rolnych dla B. W. i D. W. (1).
Dowód:
przesłuchanie wnioskodawcy B. W. k. 454-456.
Rodzice uczynili to po wyrażeniu zgody przez uczestnika oraz siostrę wnioskodawcy i uczestnika na rezygnację z przysługujących im praw do nieruchomości należących do rodziców.
Dowód:
przesłuchanie uczestnika R. W. (1) k. 442-446.
Dom po rodzicach stoi obecnie pusty. B. W. zaczął obecnie reperować dach na tym domu.
Dowód:
przesłuchanie uczestnika R. W. (1) k. 442-446,
częściowo zeznania świadka J. B. k. 236-236v.
Nigdy pomiędzy B. W. a R. W. (1) nie był podejmowany temat zmiany oświadczenia podpisanego dnia 29 września 1981 r. Żadnego innego oświadczenia dotyczącego powyższego gospodarstwa rolnego nie podpisali.
Dowód:
przesłuchanie wnioskodawcy B. W. k. 454-456.
B. W. w związku małżeńskim z D. W. (1) pozostają od 9 sierpnia 1979 r. Niezmiennie łączy ich ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej.
Dowód:
przesłuchanie wnioskodawcy B. W. k. 454-456,
przesłuchanie uczestniczki D. W. (1) k. 456-456v.
Sąd zważył, co następuje:
Wniosek o stwierdzenie zasiedzenia złożony w niniejszej sprawie przez B. W. Sąd uznał za niezasadny z tego względu, iż brak było dostatecznych podstaw do uznania, że wnioskodawca tudzież uczestniczka D. W. (2) legitymowali się niezbędnym dla zasiedzenia okresem samoistnego posiadania nieruchomości wskazanych we wniosku.
Zgodnie z art. 172 § 1 i 2 k.c. posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie). Po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.
Z dniem 30 kwietnia 2016 r. dodano do art. 172 przepis zawarty w § 3 k.c., w myśl którego nabyć nieruchomość rolną w rozumieniu przepisów ustawy, o której mowa w art. 166 § 3, przez zasiedzenie może jedynie rolnik indywidualny w rozumieniu przepisów tej ustawy, jeżeli - ustalona zgodnie z przepisami art. 5 ust. 2 i 3 tej ustawy - powierzchnia nabywanej nieruchomości rolnej wraz z nieruchomościami rolnymi stanowiącymi jego własność nie przekroczy 300 ha użytków rolnych. Przepis ten nie miał jednakże zastosowania w niniejszej sprawie na podstawie art. 12 ustawy nowelizującej omawiane regulacje z dnia 14 kwietnia 2016 r. o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw, zgodnie z którym do postępowań dotyczących nabycia nieruchomości rolnych oraz wpisu do księgi wieczystej wszczętych na podstawie ustaw zmienianych w art. 3, art. 4, art. 6 i art. 7, i niezakończonych do dnia wejścia w życie tej ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe.
Bezspornym było, iż we władanie gruntami rolnymi wymienionymi we wniosku B. W. wraz ze swą małżonką D. W. (1) weszli tuż po podpisaniu przez wnioskodawcę i uczestnika R. W. (1) opisanego wcześniej oświadczenia z 29 września 1981 r. Według wnioskodawcy w domu mieszkalnym znajdującym się na nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...) wraz z żoną zamieszkał on jeszcze wcześniej, z tym że nie sposób było przyjąć, by nastąpiło to przed dniem 18 kwietnia 1978 r., kiedy to R. W. (1) nabył tę nieruchomość.
W chwili wejścia w posiadanie przez wnioskodawcę i uczestniczkę ww. nieruchomościami obowiązywało brzmienie art. 172 § 1 i 2 k.c. przewidujące krótsze niż obecnie terminy zasiedzenia – termin dziesięcioletni obowiązujący osoby, które weszły w samoistne posiadanie nieruchomości w dobrej wierze i dwudziestoletni obowiązujący osoby, które posiadanie takie uzyskały w złej wierze. Zgodnie z art. 9 ustawy nowelizującej te regulacje z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny obecne brzmienie art. 172 § 1 i 2 k.c. należy stosować do przypadków, w których termin zasiedzenia biegł przed wejściem w życie ww. ustawy nowelizującej, a więc przed 1 października 1990 r., i do tego czasu nie upłynął, tj. nie nastąpiło jeszcze zasiedzenie.
Z treści art. 172 k.c. wyraźnie wynika, iż momentem wyłącznie miarodajnym dla stwierdzenia, czy termin niezbędny do zasiedzenia winien wynieść 20 czy 30 lat (odpowiednio wcześniej 10 czy 20 lat) nieprzerwanego posiadania nieruchomości, jest ocena dobrej lub złej wiary wejścia w posiadanie nieruchomości przez osobę, na rzecz której biegł później termin zasiedzenia.
W doktrynie i orzecznictwie ugruntowany jest pogląd przewidujący brak możliwości uznania za posiadacza, który uzyskał posiadanie w dobrej wierze, osoby, która weszła w posiadanie nieruchomości na podstawie nieformalnej umowy nabycia własności, niezachowującej formy aktu notarialnego, ze względu na brak podstaw do podjęcia usprawiedliwionego w danych okolicznościach przekonania, że przysługuje jej prawo własności, skoro do przeniesienia takiego prawa wymagana jest forma aktu notarialnego i jest to okoliczność znana (por. chociażby Jolanta Rudnicka, Grzegorz Rudnicki, Stanisław Rudnicki, Komentarz do art. 172 Kodeksu cywilnego, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis 2013 i orzecznictwo tam przywołane).
Sąd miał na uwadze domniemanie dobrej wiary wynikające z art. 7 k.c., z tym że wobec faktu, iż wejście w posiadanie nieruchomości wskazanych we wniosku przez B. W. i D. W. (1) bezsprzecznie nastąpiło nie na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego, lecz opisanego wcześniej oświadczenia, domniemanie to jawiło się jako niewątpliwie obalone. Wnioskodawca nie zajął innego stanowiska, bowiem termin, w którym według wniosku miało dojść do zasiedzenia, obliczył przy zastosowaniu dłuższego okresu – liczonego bowiem na 30 lat od daty 1 października 1981 r.
W świetle powyższego nie sposób było zastosować do oceny przesłanek zasiedzenia przepisów zawartych w art. 172 k.c. sprzed nowelizacji dokonanej ustawą dnia z dnia 28 lipca 1990 r. Dla uznania zasadności wniosku Sąd musiałby zatem stwierdzić, iż wnioskodawca, tudzież uczestniczka D. W. (1), legitymowali się trzydziestoletnim okresem posiadania nieruchomości przez nich wskazanych, przy czym przez cały ten okres musiałoby charakteryzować posiadanie samoistne przynajmniej któregoś z nich.
Gdyby Sąd stwierdził, że przez cały czas niezbędny ku temu, tj. wynoszący trzydzieści lat, B. W. ewentualnie D. W. (1) byli nieprzerwanie posiadaczami samoistnymi tych nieruchomości, stwierdziłby ich zasiedzenie prowadzące do nabycia własności tych nieruchomości na ich majątek objęty wspólnością ustawową małżeńską. Taki ustrój łączył ich bowiem przez cały czas, przez który byli posiadaczami powyższych nieruchomości, również w dacie, którą we wniosku oznaczono jako dzień zasiedzenia. Stosownie do art. 31 § 1 k.r.o. przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności majątkowej wchodzą w skład majątku wspólnego niezależnie od tego czy zostały nabyte przez oboje małżonków czy przez jednego z nich. Wyłączenia przewidziane w art. 33 k.r.o. nie znajdują zastosowania do składników majątku nabytych w drodze zasiedzenia przez jednego z małżonków. Przyjąć zatem trzeba, iż własność nieruchomości nabyta przez jednego małżonków w drodze zasiedzenia wchodzi w skład majątkowej wspólności ustawowej wówczas, gdy bieg terminu zasiedzenia zakończył się w czasie trwania tej wspólności (por. uchwałę Sądu Najwyższego z 28 lutego 1978 r., III CZP 7/78).
W ocenie Sądu prze okres owych trzydziestu lat liczonych od momentu wejścia w posiadanie przez wnioskodawcę i uczestniczkę powyższych nieruchomości, co nastąpiło najpóźniej dnia 30 września 1981 r. (tj. tuż po podpisaniu ww. oświadczenia z 29 września 1981 r.), B. W. i D. W. (1) niezmiennie do chwili wskazanej we wniosku jako data zasiedzenia (1 października 2011 r.) pozostawali ich posiadaczami. Sąd nie stwierdził żadnego zdarzenia, które mogłoby skutkować przerwą w biegu terminu zasiedzenia przedmiotowej dla sprawy nieruchomości w sposób przewidziany w z art. 123 § 1 k.c. stosowanym na podstawie art. 175 k.c.
Jako przesłankę decydującą o uznaniu zasadności lub o braku zasadności wniosku złożonego w niniejszej sprawie należało zatem rozważyć przede wszystkim to, czy powyższe posiadanie przez wnioskodawcę lub uczestniczkę tych nieruchomości miało charakter samoistny.
Posiadaczem samoistnym rzeczy jest ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (art. 336 k.c.). Poza tym zakresem są przypadki, gdy ktoś faktycznie włada rzeczą jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny) lub faktycznie rzeczą włada za kogo innego (dzierżyciel – art. 338 k.c.).
Posiadanie samoistne musi się wiązać nie tylko fizycznym władaniem rzeczą ( corpus possessionis), lecz nade wszystko z zamiarem władania rzeczą dla siebie tak jak właściciel ( animus rem sibi habendi). Corpus oznacza, że pewna osoba znajduje się w sytuacji, która daje jej możliwość władania rzeczą w taki sposób, jak mogą to czynić osoby, którym przysługuje do rzeczy określone prawo, przy czym nie jest konieczne efektywne wykonywanie tego władztwa (por. m.in. Teresa A. Filipiak, Komentarz do art. 336 Kodeksu cywilnego, LEX 2012 i przywołane tam orzecznictwo: postanowienie SN z dnia 5 listopada 2009 r., I CSK 82/09, Lex nr 578034; postanowienie SN z dnia 30 września 2010 r., I CSK 586/09, Lex nr 630169). Animus zaś oznacza wolę wykonywania względem rzeczy określonego prawa dla siebie. Wola ta wobec otoczenia wyraża się w takim postępowaniu posiadacza, które wskazuje na to, że uważa się on za osobę, której przysługuje do rzeczy określone prawo.
Zdaniem Sądu ogół okoliczności ustalonych w sprawie na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego, któremu w istotnej dla jej rozstrzygnięcia części w pełni należało dać wiarę, wnioskodawca i uczestniczka niezmiennie, przez wskazany wyżej czas potrzeby do zasiedzenia, charakteryzowali się fizycznym władaniem ( corpus possessionis) wszystkimi tymi nieruchomościami, które zostały wskazane we wniosku.
Zarówno z przesłuchania wnioskodawcy jak i uczestnika R. W. (1) wynikało, iż wejście we władanie przez B. W. i D. W. (1) dokonane na podstawie ww. oświadczenia z 29 września 1981 r. dotyczyło wszystkich tych nieruchomości, które wymieniono we wniosku, łącznie składających się na gospodarstwo rolne wspomniane w tym oświadczeniu.
Wnioskodawca nie krył tego, iż przez okres wskazywany przez niego jako potrzebny do zasiedzenia część z gruntów rolnych wchodzących w skład tego gospodarstwa nie była przez niego uprawiana (część leżała odłogiem, część wnioskodawca wydzierżawił). Brak było natomiast podstaw dowodowych pozwalających uznać, by w powyższym okresie wnioskodawca lub uczestniczka zostali pozbawieni w jakikolwiek sposób możliwości samodzielnego władania tymi nieruchomościami.
O corpus possessionis, które jest charakterystyczne dla posiadacza samoistnego, decyduje sam fakt znalezienia się w położeniu pozwalającym na korzystanie z rzeczy w taki sposób, jak może to czynić właściciel. Nie jest konieczne efektywne wykonywanie tego władztwa. Również należałoby pamiętać, iż oddanie rzeczy we władanie innej osobie – posiadaczowi zależnemu (art. 337 k.c.) i dzierżycielowi (art. 338 k.c.) nie wyłącza posiadania samoistnego, gdyż może być ono wykonywane bezpośrednio przez posiadacza samoistnego lub za pośrednictwem innych osób (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2000 r., V CKN 164/00, Teresa A. Filipiak, Komentarz do art. 336 Kodeksu cywilnego, LEX 2012)
Oceniając okoliczności sprawy znajdujące swe oparcie również w dowodach przedstawionych przez wnioskodawcę, w tym przesłuchaniu wnioskodawcy i uczestniczki D. W. (1), Sąd nie dopatrzył się jednakże podstaw pozwalających mu stwierdzić, iż przez cały czas wskazywany jako potrzebny do zasiedzenia B. W. tudzież D. W. (1) charakteryzował animus typowy dla posiadacza samoistnego.
W doktrynie wskazuje się, iż istotne znaczenie dla oceny przesłanek zasiedzenia ma rozpoznanie zdarzenia stanowiącego źródło nabycia posiadania. Wespół z dalszym zachowaniem posiadacza, manifestowanym na zewnątrz, pozwala określać rodzaj posiadania. W szczególności można sądzić, że objęcie we władanie na podstawie porozumienia stron, które w swej intencji zmierzało do przeniesienia własności, jednakże skutku tego nie osiągnięto z braku przesłanek wymaganych prawem (niezachowanie formy ad solemnitatem, braku zdolności do czynności prawnych itp.), świadczy z reguły o posiadaniu samoistnym. Z drugiej strony, zawarcie umowy najmu, dzierżawy, użyczenia itp., przesądza raczej o nabyciu posiadania zależnego (tak Edward Gniewek, Komentarz do art. 172 Kodeksu cywilnego, Kantor Wydawniczy Zakamycze 2001).
W realiach sprawy źródłem porozumienia, które legło u podstaw wejścia we władanie przez wnioskodawcę i uczestniczkę powyższymi nieruchomościami, było to, któremu dano wyraz w opisanym na wstępnie oświadczeniu z 29 września 1981 r. Z jego treści wyraźnie wynika, iż przekazanie przez uczestnika R. W. (1) przedmiotowego gospodarstwa do korzystania wnioskodawcy odbyło się na czas nieobecności uczestnika z Z.. Doprecyzowanie treści powyższego oświadczenia przy uwzględnieniu dowodów z przesłuchania wnioskodawcy i uczestników D. W. (1) i R. W. (1) pozwoliło stwierdzić, iż chodziło tu o czas nieobecności uczestnika w P., gdyż podpisując oświadczenie zamierzał opuścić kraj i wyjechać za granicę. Uzyskując władanie tymi nieruchomościami zarówno wnioskodawca (który podpisał to oświadczenie), jak i jego żona D. W. (1) (która – jak to wynika z jej przesłuchania – znała treść powyższego oświadczenia) wiedzieli początkowo, iż owo przekazanie jest ograniczone czasowo, jak również że będą obowiązani zwrócić uczestnikowi przekazane im do korzystania gospodarstwo. Takiej świadomości nie sposób zrównać ze stanem psychicznym posiadacza samoistnego.
W chwili podpisania powyższego oświadczenia i wejścia we władanie wskazanymi nieruchomościami przez wnioskodawcę i uczestniczkę obowiązujące przepisy prawa cywilnego nie przewidywały instytucji prawa własności ograniczonego w czasie. Ograniczenie czasem odróżniało wówczas od prawa własności prawo użytkowania wieczystego, którego na nieruchomościach wskazanych we wniosku nigdy nie ustanowiono. Otrzymując nieruchomości do korzystania ze świadomością, iż jest to na określony czas, wnioskodawca i uczestniczka charakteryzowali się początkowo przesłanką animus typową dla posiadacza zależnego, taką jaka charakteryzuje użytkownika czy też osobę, która wzięła rzecz w użyczenie. Posiadając te nieruchomości ze świadomością, że będą musieli zwrócić je uczestnikowi, nie byli zatem posiadaczami samoistnymi, lecz zależnymi.
Sąd miał na uwadze fakt, iż osobą, która została wymieniona w oświadczeniu z 29 września 1981 r. jako ta, która otrzyma nieruchomości do korzystania, był wnioskodawca B. W.. D. W. (1) nie została tam wymieniona. Tym niemniej z ujawnionych w sprawie okoliczności nie wynikało, by uczestniczka podejmowała jakiekolwiek własne czynności nieznajdujące oparcia w ww. porozumieniu zawartym przez męża i jego brata, któremu dano w powyższym oświadczeniu. Według dowodu z jej przesłuchania wiedziała, iż umożliwienie im korzystania z tych nieruchomości nastąpiło na podstawie tegoż oświadczenia, jak również początkowo liczyła się z obowiązkiem dokonania zwrotu nieruchomości uczestnikowi po jego powrocie do Polski.
Ogół powyższych okoliczności zdaniem Sądu dobitnie świadczył o obaleniu domniemania wynikającego z art. 339 k.c., na skutek czego brak było możliwości uznania, że wnioskodawca i uczestniczka weszli we władanie nieruchomościami wskazanymi we wniosku jako posiadacze samoistni.
Sąd miał na uwadze, iż w doktrynie i orzecznictwie akcentuje się, że w polskim systemie prawnym nie obowiązuje zasada nemo sibi ipse causam possessionis mutare potest. Zatem władający rzeczą może, pod wpływem swej późniejszej (zamanifestowanej) woli, zmienić pierwotny rozmiar i charakter władania rzeczą. Może zatem od posiadania rzeczy przejść do jej dzierżenia lub odwrotnie. Może także przemieniać posiadanie samoistne w zależne lub odwrotnie (por. Edward Gniewek, Komentarz do art. 336 Kodeksu cywilnego, Kantor Wydawniczy Zakamycze 2001).
Kierując się powyższym Sąd stwierdził, iż wyłącznie dwa z przeprowadzonych w sprawie dowodów pozwoliłyby uznać, iż do chwili obecnej nastąpiła tego rodzaju zmiana charakteru posiadania przez B. W. i D. W. (1), a mianowicie dowody z ich przesłuchania.
Według tych dowodów wnioskodawca i uczestniczka uznali, iż przekazanie B. W. nieruchomości do korzystania na podstawie oświadczenia z 29 września 1981 r. otrzymają na zawsze dopiero wówczas, kiedy uczestnik R. W. (1) po raz pierwszy przyjechał do Polski z wizytą z zagranicy i kiedy to stwierdzili, iż do Polski na stałe nie ma on zamiaru powrócić. Według zgodnych twierdzeń wnioskodawcy i uczestniczki nastąpiło to jednakże dopiero po 1989 r. (przy czym wnioskodawcy nie wykluczyli tego, że pierwsza wizyta uczestnika miała miejsce – jak to wskazał R. W. (1) w trakcie jego przesłuchania – dopiero w 1992 r.). Według nich wówczas uznali, że skoro R. W. (1) nie zamierza powrócić do Polski, nie będą musieli mu zwracać gospodarstwa, którego dotyczyło porozumienie wyrażone w oświadczeniu z 29 września 1981 r. Dopiero wówczas zatem ich animus mógł ulec przekształceniu w charakterystyczny dla posiadania samoistnego.
Gdyby tak przyjąć, trzydziestoletni termin zasiedzenia nieruchomości wskazanych we wniosku rozpocząłby się dla nich najwcześniej w 1989 r. (a najprawdopodobniej dopiero w 1992 r.) i musiałby biec aż do dnia 2019 r. (odpowiednio 2022 r.). Do chwili obecnej zatem by nie upłynął.
Niezależnie od powyższego wskazać trzeba, iż materiał dowodowy pozostały ponad powyższe dowody z przesłuchania wnioskodawcy i uczestniczki nie dostarczył podstaw potwierdzających, że owa zmiana charakteru posiadania z zależnego na samoistne została zamanifestowana komukolwiek przez B. W. i D. W. (1).
Z całą pewnością nie za chodziły przesłanki do uznania, iż zmianę tę zamanifestowali samemu uczestnikowi R. W. (1). Według ich przesłuchania nie rozmawiali z nim na ten temat, nie czynili starań, aby zmodyfikować treść porozumienia, któremu dano wyraz w oświadczeniu z 29 września 1981 r.
Podstaw wystarczających do uznania, iż powyższa zmiana charakteru ich posiadania została faktycznie zamanifestowana na zewnątrz innym osobom, nie dostarczyły też inne dowody.
W ocenie Sądu sam fakt władania przez wnioskodawcę i uczestniczkę powyższymi nieruchomościami, dokonywanie remontów w budynku mieszkalnym znajdującym się na przedmiotowym gospodarstwie, prowadzenie upraw na gruntach rolnych wchodzących w skład gospodarstwa, czy też wydzierżawianie ich innym osobom nie przemawiał za tym, że ich posiadanie z zależnego przekształciło się w samoistne. Podobnie nie decydował o tym fakt uiszczania przez wnioskodawcę i uczestniczkę podatków rolnych od tych nieruchomości, jak również pobieranie z tytułu upraw dopłat oferowanych w ramach funduszy Unii Europejskiej.
Zważywszy na treść porozumienia, któremu dano wyraz w oświadczeniu z 29 września 1981r. wszystkie takie czynności jawiły się jako dopuszczalne (tudzież w przypadku pokrywania podatków konieczne) do wykonywania przez wnioskodawcę i uczestniczkę. Uczestnik R. W. (1) nie ingerował w sposób władania przez nich nieruchomością zabudowaną, gdyż pozostawił im w tym zakresie pełną swobodę. Podobnie z samej istoty powyższego porozumienia wynikało, że będą prowadzić uprawy na tych nieruchomościach, zatem fakt prowadzenia upraw czy oddawania ich w dzierżawę mieścił się w zakresie owego porozumienia. Pobieranie dopłat ze środków unijnych jest związane z prowadzeniem upraw a nie z prawem własności, zatem nie mogło stanowić o samoistności posiadania to, że dopłaty takie otrzymywała uczestnika bądź wnioskodawca. Opłacanie podatku rolnego stanowi czynność typową tak dla właściciela jak i np. dzierżawcy nieruchomości, a więc posiadacza zależnego, o ile pomiędzy nim a właścicielem doszło do porozumienia, chociażby dorozumianego, że to dzierżawca będzie opłacał podatki. Tak zresztą było w przypadku wydzierżawienia nieruchomości przez wnioskodawcę E. S. czy W. S. (1). Sąd miał na uwadze, iż w sprawie bezspornym pozostawało to, że wnioskodawca dokonał spłaty długów obciążających uczestnika, związanych z tym gospodarstwem. Sam ten fakt nie świadczył jednakże o tym, że posiadanie przez wnioskodawcę lub uczestniczkę charakteryzowało się samoistnością.
Kwestia rozliczeń pomiędzy uczestnikiem a wnioskodawcą w powyższym zakresie (czy to z tytułu pokrytych długów R. W. (1), czy nakładów poczynionych na nieruchomość zabudowaną), nie mogła być podstawą uznania przesłanek niezbędnych do zasiedzenia, pozostawała zatem bez związku z niniejszą sprawą.
Mając na uwadze ogół powyższych okoliczności wniosek, z którym wystąpił B. W., jako niezasadny, Sąd oddalił, o czym orzekł w punkcie I. sentencji postanowienia.
Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zawarte w punkcie II. sentencji postanowienia Sąd wydał na podstawie art. 520 § 3 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem jeżeli interesy uczestników są sprzeczne, sąd może włożyć na uczestnika, którego wnioski zostały oddalone lub odrzucone, obowiązek zwrotu kosztów postępowania poniesionych przez innego uczestnika. W niniejszej sprawie interes wnioskodawcy i uczestniczki D. W. (1) były niewątpliwie sprzeczny z interesem uczestnika R. W. (1). Mając na uwadze fakt, iż po dokonaniu zwrotu pierwotnie wniesionego wniosku wyłącznie B. W. pozostał wnioskodawcą w niniejszej sprawie, Sąd przyjął, iż to jego wniosek został ostatecznie oddalony. Z tego względu to właśnie samego wnioskodawcę B. W. Sąd uznał za osobę, do której odnosi się art. 520 § 3 k.p.c.
W zaistniałej sytuacji Sąd przyznał uczestnikowi R. W. (1), przeciwko któremu wniosek ten został wystosowany, zwrot poniesionych przez niego kosztów postępowania w łącznej wysokości 2.297 zł. Złożyły się na nie: opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł, opłata sądowa od zażalenia w kwocie 30 zł, wynagrodzenie pełnomocnika za udział w sprawie obliczone w stawce minimalnej wynoszącej 1.800 zł (na podstawie § 8 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, jako 50% stawki minimalnej wynikającej z § 6 pkt 6, obliczonej przy uwzględnieniu wartości przedmiotu sporu wskazanej we wniosku) oraz wynagrodzenie pełnomocnika za udział w postępowaniu zażaleniowym w stawce minimalnej wynoszącej 450 zł (na podstawie § 13 pkt 2 pdpkt 1 ww. rozporządzenia).
Sąd przychylił się do poglądu wyrażonego w orzecznictwie (por. m.in. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 14 maja 2014 r., I ACz 762/14, LEX nr 1466888), stosując go odpowiednio do postępowania nieprocesowego, w którym zaistniały przesłanki wynikające z art. 520 § 3 k.p.c., iż zasada odpowiedzialności za wynik procesu jest naczelną zasadą w zakresie kosztów procesu przyjętą przez kodeks postępowania cywilnego. Zgodnie z tą zasadą powód wygrywający proces ma prawo żądać zwrotu także kosztów postępowania incydentalnego. Dotyczy to również kosztów postępowania incydentalnego przegranego przez tę stronę, która jednakże wygrała sprawę w całości w ostatecznym rozrachunku.
W punkcie III. sentencji postanowienia Sąd, działając na podstawie art. 83 ust. 2 w zw. z art. 113 § 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, nakazał pobrać od wnioskodawcy na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Gryfinie kwotę 78 zł odpowiadającą wartości pokrytego tymczasowo przez Skarb Państwa wydatku powstałego z tytułu zwrotu kosztów podróży świadka Z. D. przesłuchanego na wniosek wnioskodawcy, ustalonych postanowieniem z dnia 16 marca 2016 r.
SSR Szymon Pilitowski
Sygn. akt I Ns 813/14
(...):
1. (...),
2. (...),
3. (...),
4. (...).
G., dnia 25 lipca 2016 r.
SSR Szymon Pilitowski