WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 lutego 2016r.

Sąd Okręgowy w Siedlcach IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Katarzyna Antoniak

Protokolant

st. sekr. sądowy Marta Żuk

po rozpoznaniu w dniu 17 lutego 2016r. w Siedlcach na rozprawie

odwołania S. T.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

z dnia 9 czerwca 2015 r. (Nr (...) )

w sprawie S. T.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do emerytury

oddala odwołanie.

Sygn. akt: IV U 884/15 UZASADNIENIE

Decyzją z 9 czerwca 2015r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S., działając na podstawie art.184 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze odmówił S. T. prawa do emerytury wskazując, że ubezpieczony nie udowodnił, iż do dnia 1 stycznia 1999r. osiągnął 25- letni okres składkowy oraz 15-letni staż pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Wg organu rentowego wykazany przez ubezpieczonego okres składkowy i nieskładkowy wynosi 23 lata, 7 miesięcy i 16 dni, a staż pracy w szczególnych warunkach 8 lat, 2 miesiące i 10 dni. Organ rentowy podniósł, że do stażu pracy nie zaliczył okresów pracy w gospodarstwie rolnym od 17 czerwca 1973r. do 22 lutego 1974r., od 8 października 1976r. do 14 czerwca 1978r. i od 1 lipca 1984r. do 28 lutego 1985r., gdyż w okresach tych ubezpieczony pomagał w prowadzeniu gospodarstwa rolnego i w związku z tym nie można uznać, że pomoc w gospodarstwie miała znaczący wpływ na funkcjonowanie gospodarstwa. Nadto organ rentowy wskazał, że do stażu pracy w szczególnych warunkach nie zaliczył okresu pracy w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w M. od 22 czerwca 1987r. do 31 marca 1995r., gdyż w okresie tym ubezpieczony był członkiem powyższej Spółdzielni, a rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. nie ma zastosowania do osób, które wykonywały prace na innej podstawie niż umowa o pracę.

Odwołanie od w/w decyzji złożył S. T. wnosząc o jej zmianę i ustalenie mu prawa do emerytury. W uzasadnieniu odwołania wskazał m.in., że wbrew twierdzeniom organu rentowego do stażu pracy należy zaliczyć w/w okresy pracy w gospodarstwie rolnym, a do stażu pracy w szczególnych warunkach w/w okres pracy w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w M.. W odniesieniu do pracy w gospodarstwie rolnym podniósł, że w zakwestionowanych przez organ rentowy okresach stale – codziennie pracował w gospodarstwie rolnym rodziców, które miało powierzchnię 16,71 ha i w którym uprawiana była ziemia i prowadzona była hodowla zwierząt. W gospodarstwie nie było żadnych maszyn, dlatego prace polowe i prace przy zwierzętach były wykonywane ręcznie. Czynności te z uwagi na powierzchnię gospodarstwa oraz rozmiar uprawy i hodowli były bardzo czasochłonne, a w spornych okresach tylko ubezpieczony mógł pomóc rodzicom, gdyż pozostali dwaj braci byli poza domem. W odniesieniu do pracy w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w M. ubezpieczony podniósł, że powinna być ona zaliczona do okresu pracy w szczególnych warunkach, gdyż pracę tę wykonywał w reżimie ściśle takim, jaki przewidziany jest dla stosunku pracy. Do pracy przychodził codziennie, podpisywał listę obecności, pracował przez co najmniej 8 godzin dziennie, korzystał z urlopu wypoczynkowego, nie miał mieszkania spółdzielczego, nie był członkiem zarządu i nie uczestniczył w posiedzeniach. Do odwołania ubezpieczony załączył kopię świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach za okres pracy w Zakładach (...) w S. (odwołanie wraz z załącznikiem k.1-6 akt sprawy).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując argumentację podniesioną w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji (odpowiedź organu rentowego na odwołanie k.7-9 akt sprawy).

Sąd ustalił, co następuje:

Ubezpieczony S. T. w dniu 8 maja 2015r. ukończył 60-ty rok życia. Uprzednio - w dniu 30 kwietnia 2015r. wystąpił do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. z wnioskiem o ustalenie prawa do emerytury (wniosek o emeryturę z 30 kwietnia 2015r. k.1 akt emerytalnych). Na podstawie przedłożonych do wniosku dokumentów organ rentowy ustalił, że na dzień 1 stycznia 1999r. ubezpieczony udowodnił staż ubezpieczeniowy w wymiarze 23 lata, 7 miesięcy i 16 dni, z czego okresy składkowe wynoszą 23 lata, 4 miesiące i 3 dni, a okresy nieskładkowe 3 miesiące i 13 dni. Ponadto organ rentowy ustalił, że do 1 stycznia 1999r. ubezpieczony wykazał staż pracy w szczególnych warunkach w wymiarze 8 lat, 2 miesiące i 10 dni – z tytułu zatrudnienia w Zakładzie (...) w S. od 15 czerwca 1978r. do 30 czerwca 1984r., w (...) SA Oddział – Zakład (...) w S. od 1 marca 1985r. do 13 września 1986r. oraz w (...) Sp. z o.o. w W. Oddział – Chłodnia (...) k/S. (obecnie Z. Polska Sp. o.o.) od 20 czerwca 1995r. do 31 stycznia 1996r. (świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach k.25, 64 i 68 akt emerytalnych).

Z uwagi na brak wymaganego ustawą okresu składkowego i nieskładkowego oraz stażu pracy w szczególnych warunkach decyzją z 9 czerwca 2015r. organ rentowy odmówił ubezpieczonemu przyznania emerytury (decyzja z 9 czerwca 2015r. k.72 akt emerytalnych).

Ubezpieczony urodził się w dniu (...) w D.. Rodzice ubezpieczonego J. i J. małż. T. byli właścicielami gospodarstwa rolnego położonego na terenie wsi R. i M. gmina D.. W latach 1965-1973 powierzchnia gospodarstwa wynosiła 11,30 ha, a od 1974r. do 1987r. - 16,71 ha (zaświadczenie Starostwa Powiatowego w S. z 20 kwietnia 2015r. k.16 akt emerytalnych). Ubezpieczony od urodzenia mieszkał z rodzicami na terenie powyższego gospodarstwa – we wsi R. (zaświadczenie o zameldowaniu k.15 akt emerytalnych). Po ukończeniu szkoły podstawowej, w latach 1970-1973 ubezpieczony kontynuował naukę w (...) Szkole Zawodowej dla Pracujących przy Zakładach (...) w G.. Mieszkał wówczas w G.. Szkołę tę ukończył w dniu 20 czerwca 1973r. (kopia świadectwa ukończenia zasadniczej szkoły zawodowej k.17 akt emerytalnych). Po ukończeniu w/w szkoły, od 21 czerwca 1973r. ubezpieczony - mający wówczas 18 lat - powrócił do domu rodzinnego i pracował w gospodarstwie rolnym rodziców do 22 lutego 1974r., a zatem przez 8 miesięcy. Od 23 lutego 1974r. ubezpieczony podjął zatrudnienie w Zakładach (...) w G. i kontynuował je do 18 stycznia 1975r., następnie od 17 marca 1975r. podjął kolejne zatrudnienie w Zakładach (...) w S. i kontynuował je do 7 października 1976r. (świadectwa pracy z 30 stycznia 1985r. i 10 listopada 1994r. k.11-13 akt o ustalenie kapitału początkowego). Po zakończeniu zatrudnienia w Zakładach (...) w S. - od 8 października 1976r. do 14 czerwca 1978r. ubezpieczony nie podejmował kolejnej pracy zawodowej i w okresie tym, trwającym 1 rok, 8 miesięcy i 7 dni, mieszkał z rodzicami i pracował w rodzinnym gospodarstwie rolnym. Od 15 czerwca 1978r. podjął zaś kolejne zatrudnienie w Zakładzie (...) w S. (świadectwo pracy z 5 lipca 1984r. k.19 akt emerytalnych). Na posiadanych gruntach, z których około 11 ha stanowiło pole orne, a reszta łąki, pastwisko i częściowo las, rodzice ubezpieczonego uprawiali żyto, pszenicę, mieszankę zbożową, buraki cukrowe i ziemniaki. W gospodarstwie hodowane były krowy w ilości około 7-8 sztuk, byki, trzoda chlewna w rozmiarze pozwalającym na sprzedaż około 20 sztuk rocznie. Ponadto były dwa konie wykorzystywane do prac polowych. W opisanych wyżej przerwach w zatrudnieniu ubezpieczony stale – codziennie pracował w gospodarstwie rolnym rodziców. Pracę zaczynał z rana – zimą odśnieżał podwórze do budynków gospodarczych, uprzątał odchody zwierzęce, doił krowy, poił i karmił zwierzęta, odwoził mleko do zlewni. Ranny obrządek trwał około 3,5 godziny. Po południu ponownie brał udział w obrządku – dojeniu krów, karmieniu i pojeniu zwierząt. Ponadto w ciągu dnia wykonywał inne potrzebne prace. W okresie wypasu krów woził na pastwisko wodę i poił zwierzęta. Brał udział we wszystkich pracach polowych – roztrząsał obornik, orał, bronował, siał zboże, sadził buraki, ziemniaki, truskawki, pielił warzywa. Pracował przy sianokosach, żniwach, wykopkach. Prace te wykonywał przez cały dzień – w rozmiarze znacznie przekraczającym 4 godziny dziennie. Ubezpieczony ma dwóch braci – starszego o 3 lata J. T., który w okresie od października 1976r. do października 1978r. odbywał służbę wojskową i młodszego o 1 rok D. T., który odbywał służbę wojskową od 24 czerwca 1976r. do 19 maja 1978r. (zaświadczenie (...) w G. dotyczące J. T. i kopia książeczki wojskowej D. T. – w kopercie na k.16 akt sprawy, zeznania świadków B. K. i U. W. k.12-13 akt emerytalnych oraz wyjaśnienia ubezpieczonego k.17-17v – nagranie od minuty 1 do 22).

Od 22 czerwca 1987r. ubezpieczony był zatrudniony na podstawie umowy o pracę w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w M., w której zatrudniony został na stanowisku pracownika fizycznego w pełnym wymiarze czasu pracy (umowa o pracę z 22 czerwca 1987r. k.25 akt osobowych ubezpieczonego z okresu zatrudnienia w (...)). W dniu 10 września 1987r. ubezpieczony skierował do zarządu Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w M. podanie o przyjęcie w poczet członków powyższej Spółdzielni. Podanie zostało pozytywnie zaopiniowane przez ówczesnego przełożonego ubezpieczonego – kierownika (...). W dniu 19 września 1987r. ubezpieczony wypełnił deklarację członkowską i zadeklarował udział w kwocie 8 500 złotych, który zobowiązał się wnieść do Spółdzielni do końca 1987r. (podanie o przyjęcie w poczet członków spółdzielni i deklaracja członkowska ubezpieczonego k.22-23 akt osobowych ubezpieczonego). Po wniesieniu wkładu, od 6 listopada 1987r. ubezpieczony został przyjęty w poczet członków Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w M. i od tego czasu do 31 marca 1995r. pracował na rzecz tej Spółdzielni jako jej członek. Wykonywał pracę w (...) jako operator wózka w chłodni (zaświadczenie o zatrudnieniu wystawione przez Rolniczą Spółdzielnię Produkcyjną w M. z 27 marca 1995r. k.28 akt emerytalnych i k.33 akt osobowych, wyjaśnienia ubezpieczonego k.17v-18 akt sprawy).

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie S. T. podlegało oddaleniu.

Zgodnie z art.184 ust.1 i 2 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009r. Nr 153, poz.1227 ze zm.) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego przewidzianego w art.32, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy ,tj. w dniu 1 stycznia 1999r. osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn oraz osiągnęli okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art.27 ustawy, a także nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. W myśl przywołanego wyżej art.32 ust.1 i 4 ustawy pracownikom zatrudnionym w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przysługuje emerytura w wieku 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn, a w myśl przywołanego wyżej art.27 ustawy wymagany okres składkowy i nieskładkowy wynosi co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn. Zgodnie z §4 ust.1 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 ze zm.) pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A załącznika do rozporządzenia, nabywa prawo do emerytury w w/w wieku jeżeli ma wymagany okres zatrudnienia (co najmniej 25 lat mężczyzna), w tym co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Ponadto zgodnie z §2 ust.1 przedmiotowego rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku.

Rozstrzygnięcie niniejszej sprawy wymagało zbadania, czy ubezpieczony spełnia przesłankę ogólnego stażu ubezpieczenia w wymiarze co najmniej 25 lat oraz przesłankę stażu pracy w szczególnych warunkach w wymiarze co najmniej 15 lat. W odniesieniu do ogólnego stażu ubezpieczenia ubezpieczony wskazywał na w/w okresy pracy w gospodarstwie rolnym, kiedy to stale pracował w gospodarstwie rolnym rodziców o powierzchni około 17 ha. Okresy te w jego ocenie powinny być zaliczone do okresu ubezpieczenia. Analizując okoliczności sprawy Sąd doszedł do przekonania, że stanowisko ubezpieczonego jest słuszne. Z przedstawionych wyżej ustaleń wynika, że w okresach od 21 czerwca 1973r. do 22 lutego 1974r., a następnie od 8 października 1976r. do 14 czerwca 1978r., a zatem w okresach przerw w pracy zawodowej trwających łącznie ponad 2 lata, ubezpieczony mieszkał z rodzicami i pracował stale w rodzinnym gospodarstwie rolnym. Nieuzasadnione jest lakoniczne stwierdzenie organu rentowego, zawarte w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, że w okresach tych ubezpieczony jedynie pomagał w pracy na gospodarstwie. Organ rentowy nie rozważył należycie tego, że w okresach tych ubezpieczony nie pracował zawodowo, stale przebywał w gospodarstwie i niewątpliwe – biorąc pod uwagę dużą powierzchnię gospodarstwa (rozmiar upraw roślinnych i hodowli zwierzęcej) w istotnym stopniu przyczyniał się do prawidłowego funkcjonowania tego gospodarstwa. Rozpatrywane okresy dotyczą lat 70-tych, kiedy większość gospodarstw w Polsce była niezmechanizowana i prace wykonywane był głównie ręcznie, a prace polowe przy użyciu koni i maszyn konnych. Tak również było w gospodarstwie rolnym rodziców ubezpieczonego, dlatego w pełni wiarygodne są zeznania świadków (przedstawione już na etapie postępowania przed organem rentowym) i wyjaśnienia ubezpieczonego, że w/w okresach ubezpieczony stale pracował w tym gospodarstwie, wykonując wymienione wcześniej prace. Dodatkowo wskazać trzeba, że ubezpieczony był wówczas młodym mężczyzną, a jego dwaj bracia w latach 1976-1978 odbywali zasadniczą służbę wojskową. Tym samym ubezpieczony był jedynym dzieckiem, który w tym okresie mógł pomóc rodzicom w pracy w gospodarstwie rolnym. Dlatego Sąd uznał, że wskazane okresy - od 21 czerwca 1973r. do 22 lutego 1974r., a następnie od 8 października 1976r. do 14 czerwca 1978r. podlegają, w trybie art.10 ust.1 pkt 1 i ust.3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zaliczeniu do okresu wymaganego do emerytury, a to powoduje, że ubezpieczony legitymuje się wymaganym do emerytury, co najmniej 25-letnim okresem ubezpieczenia.

Powyższa okoliczność nie pozwoliła jednak na uwzględnienie odwołania ubezpieczonego, gdyż niespełniona pozostała przesłanka co najmniej 15-letniego stażu pracy w szczególnych warunkach. Wbrew twierdzeniom ubezpieczonego do stażu tego nie można natomiast zaliczyć okresu pracy ubezpieczonego w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w M. trwającego od 6 listopada 1987r. do 31 marca 1995r. W okresie tym ubezpieczony był bowiem członkiem przedmiotowej Spółdzielni i pracę, która wykonywał na jej rzecz świadczył nie jako pracownik (w ramach stosunku pracy), ale jako członek spółdzielni. W świetle zgromadzonych dokumentów i wyjaśnień ubezpieczonego okoliczność, że ubezpieczony został przyjęty w poczet członków Spółdzielni jest niesporna. Z przytoczonych na wstępie uregulowań wynika, że do pracy w szczególnych warunkach zalicza się wyłącznie pracę (wymienioną co do rodzaju w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z 8 lutego 1983r.), która wykonywana była na w ramach stosunku pracy zdefiniowanego w art.22 kp. A contrario do pracy w szczególnych warunkach nie zalicza się pracy wykonywanej przez członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej. Należy podkreślić, że o braku podstaw zaliczenia okresu zatrudnienia członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej do pracy w szczególnych warunkach wypowiadał się niejednokrotnie Sąd Najwyższy (tak m.in. w wyroku z 25 kwietnia 2012r. w sprawie I UK 384/11, Lex nr 1212661). Stanowisko takie prezentowane jest również przez sądy powszechne (dla przykładu: wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 12 lutego 2013r. w sprawie III AUa 1360/12, Lex nr 1289747 i wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 16 stycznia 2013r. w sprawie III AUa 752/12, Lex nr 1271807). Sąd orzekający w niniejszej sprawie w pełni podziela argumentację zaprezentowaną w wymienionych orzeczeniach. Twierdzenia ubezpieczonego, że wykonywał pracę w sposób charakterystyczny dla zatrudnienia pracowniczego (codziennie, w stałych godzinach, nie mniej jak przez 8 godzin) nie podważa powyższych ustaleń. W sprawie kluczowa jest bowiem podstawa prawna wykonywania pracy, a tę - we wskazanym okresie - stanowił stosunek członkostwa ubezpieczonego.

Co do załączonej przez ubezpieczonego do odwołania kopii świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach w Zakładach (...) w S. od 17 marca 1975r. do 30 września 1976r. (k.6 akt sprawy) wskazać należy, że świadectwo to nie zawiera pieczątki zakładu pracy i w treści nie wymienia nazwy zakładu pracy, niemniej nawet po wyeliminowaniu tych błędów i po zaliczeniu wskazanego okresu do pracy w szczególnych warunkach, okres pracy ubezpieczonego w takich warunkach zwiększa się o 1 rok, 6 miesięcy i 14 dni, a zatem wynosi niespełna 10 lat, zamiast wymaganych co najmniej 15 lat.

Reasumując uznać należało, że ubezpieczony nie spełnił jednej z przesłanek wymaganych do nabycia emerytury na podstawie art.184 ustawy emerytalnej, a mianowicie przesłanki 15 lat pracy w szczególnych warunkach na dzień 1 stycznia 1999r. Mając to na uwadze Sąd na podstawie art.477 ¹⁴§1 kpc odwołanie ubezpieczonego oddalił.