UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 6 lutego 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił H. M. prawa do emerytury ponieważ ubezpieczony nie udowodnił wymaganego 15-letniego stażu pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Organ rentowy nie uznał za pracę w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia od 31 października 1974 roku do 31 lipca 1981 roku w (...) S.A. w S..

Odwołaniem z dnia 11 marca 2014 roku pełnomocnik ubezpieczonego wniósł o zmianę ww. decyzji i przyznanie H. M. prawa do emerytury. Podniósł, że pracę w warunkach szczególnych ubezpieczony wykonywał w nieuznanym przez ZUS okresie, co mogą poświadczyć świadkowie - byli współpracownicy. Odwołujący podniósł również, że za okres pracy w warunkach szczególnych winien być uznany cały okres pracy na stanowisku betoniarza, od 25 września 1985 roku do 30 października 2002 roku.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 4 lutego 2015 r., wydanym w sprawie VII U 1200/14, Sąd Okręgowy w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

H. M. urodził się (...), nie jest członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego, a wniosek o emeryturę złożył w organie rentowym 24 grudnia 2013 roku. Na dzień 1 stycznia 1999 roku ubezpieczony udowodnił 26 lat 11 miesięcy i 26 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 12 lat, 6 miesięcy i 9 dni okresów pracy w warunkach szczególnych.

Od 31 października 1974 roku do 31 lipca 1981 roku H. M. zatrudniony był w (...) S.A. w S.. W trakcie powyższego zatrudnienia H. M. od 31 października 1974 roku do 31 lipca 1980 roku pracował na stanowisku robotnika, a od 1 sierpnia 1980 roku do końca zatrudnienia w tym Przedsiębiorstwie na stanowisku betoniarza.

Na podstawie poczynionych wyżej ustaleń faktycznych Sąd Okręgowy wskazał, że spór w niniejszej sprawie dotyczył tego, czy ubezpieczonemu przysługuje prawo do tzw. wcześniejszej emerytury. Sąd Okręgowy przytoczył przepis art. 184 ust. 1 ustawy, zgodnie z którym ubezpieczonemu urodzonemu po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnął:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż (…) 65 lat dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura ta przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie zgromadzonych środków na dochody budżetu państwa. Z kolei zgodnie z art. 32 ustawy emerytalnej ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 roku, będącym pracownikami, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1. Natomiast za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Dalej Sąd wskazał, że kwestię uzyskiwania prawa do przedmiotowego świadczenia szczegółowo reguluje rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Sąd meriti wskazał, że w aktualnym stanie prawnym organy rentowe obowiązane są do uwzględniania przy ocenie prawa do przedmiotowego świadczenia wszelkich okresów wykonywania prac w szczególnych warunkach określonych w § 4-8a rozporządzenia. Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Przechodząc dalej, Sąd Okręgowy podał, że zgodnie z § 2 rozporządzenia z 1983 roku, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, ni których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, ni świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy. W świetle § 2 ust. 2 rozporządzenia zakład pracy wydaje zaświadczenie o zatrudnieniu w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wyłącznie na podstawie posiadanej dokumentacji.

Sąd podkreślił, że zgodnie z praktyką i orzecznictwem Sądu Najwyższego w postępowaniu przed sądem okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przewidziane rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, mogą być ustalane także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia z zakładu pracy (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 roku, I UZP 6/84, Lex nr 14625, uchwała z dnia 21 września 1984 roku, II UZP 48/84, Lex nr 14630).

Wskazując, iż w przedmiotowej sprawie kwestią sporną między stronami było to, czy wnioskodawca posiada wymagany 15-letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach, Sąd Okręgowy podał, iż spełnienie pozostałych przesłanek nie było przedmiotem sporu. Niesporny był sam fakt zatrudnienia wnioskodawcy w (...) S.A. w S. (od 31 października 1974 roku do 31 lipca 1981 roku). Pozwany organ rentowy uznał przy tym, iż w trakcie zatrudnienia w powyższym przedsiębiorstwie ubezpieczony pracował w warunkach szczególnych na stanowisku betoniarza w okresie od 1 sierpnia 1980 roku do 31 lipca 1981 roku. Spornym pozostawał natomiast charakter pracy wykonywanej przez wnioskodawcę w tym zakładzie pracy od 31 października 1974 roku do 31 lipca 1980 roku, tj. czy była to praca wykonywana w szczególnych warunkach czy też nie. Celem ustalenia charakteru pracy wnioskodawcy w spornym okresie Sąd I instancji dopuścił dowód z dokumentacji pracowniczej zgromadzonej w aktach rentowych ZUS i w pozyskanych w oryginale w toku postępowania aktach osobowych ubezpieczonego z okresu zatrudnienia w ww. przedsiębiorstwie, a potwierdzającej zarówno sam fakt, jak i okres zatrudnienia oraz zajmowane stanowiska. Nadto Sąd Okręgowy dopuścił dowód z przesłuchania świadków J. Ł. i S. S. oraz z przesłuchania ubezpieczonego H. M. na okoliczność przebiegu i charakteru pracy odwołującego w spornym okresie. W ocenie Sądu Okręgowego materiał dowodowy zgromadzony w sprawie pozwalał w sposób kategoryczny stwierdzić, iż twierdzenia wnioskodawcy o charakterze pracy wykonywanej w spornym okresie są całkowicie bezpodstawne. Sąd meriti wskazał, że wprawdzie z zeznań świadków i samego odwołującego wynika, że świadczył pracę jako betoniarz, jednakże zeznania te nie znajdują potwierdzenia w pozostałym materiale dowodowym. W w/w okresie H. M. zatrudniony był bowiem na stanowisku robotnika budowlanego, co potwierdza - zdaniem Sądu - bezsprzecznie przedłożona w sprawie dokumentacja w postaci akt osobowych wnioskodawcy. W dokumentacji tej na k. 6 znajduje się informacja dotycząca przebiegu pracy zawodowej ubezpieczonego w (...) S.A. w S.. Z informacji tej wynika, iż od 31 października 1974 roku do 31 lipca 1980 roku ubezpieczony pracował na stanowisku robotnika budowlanego, a od 1 sierpnia 1980 roku do końca okresu zatrudnienia u tego pracodawcy — na stanowisku betoniarza. Charakter zatrudnienia w spornym okresie poświadczają – w ocenie Sądu Okręgowego - również pozostałe dokumenty zgromadzone w aktach osobowych: podanie o przyjęcie do pracy, karta obiegowa zmiany czy karta pracownika (nr akt 662/74), w których jednoznacznie pracodawca wskazał, na jakim stanowisku ubezpieczony pracował. W świetle powyższego brak jest – zdaniem Sądu meriti - podstaw do zakwalifikowania pracy świadczonej przez ubezpieczonego od 31 października 1974 roku do 31 lipca 1980 roku do katalogu prac zamieszczonych w dziale I wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze.

Odnosząc się z kolei do żądania wnioskodawcy, dotyczącego uwzględniania jako pracy w warunkach szczególnych całego okresu zatrudnienia od 25 września 1985 roku do 30 października 2002 roku Sąd Okręgowy wskazał, że cały ten okres nie mógł być zaliczony do pracy w warunkach szczególnych, albowiem staż pracy w takich warunkach zgodnie z art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS bada się na dzień 1 stycznia 1998 roku. Uznając zatem, że wnioskodawca nie wykazał, aby pracował w warunkach szczególnych przez wymagany okres, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477¹⁴§ 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

Z wyrokiem nie zgodził sięubezpieczony, który zaskarżając wyrok w całości, zarzucił mu:

1. błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, iż ubezpieczony pracował w (...) S. A. od dnia 31 października 1974 r. do dnia 31 lipca 1980 r. na stanowisku robotnika budowlanego, podczas gdy w zatrudniającej ubezpieczonego spółce nie było brygady „robotników budowlanych”, zaś zakres tych samych zawsze wykonywanych przez ubezpieczonego prac uzasadnia twierdzenie, iż ubezpieczony pracował na stanowisku betoniarza;

2. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez jego niezastosowanie i oddalenie odwołania od decyzji organu rentowego, pomimo wykazania przez ubezpieczonego spełnienia przesłanek ustawowych przewidzianych we wskazanej normie;

3. naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 232 kpc w zw. z art. 6 kc, poprzez przyjęcie, iż ubezpieczony nie podołał obowiązkowi wykazania okoliczności podnoszonych w odwołaniu od decyzji organu, w efekcie czego Sąd stanął na stanowisku, iż twierdzenia wnioskodawcy o charakterze pracy wykonywanej w spornym okresie są całkowicie bezpodstawne, podczas gdy z zeznań świadków przesłuchanych w niniejszym postępowaniu jednoznacznie wynika, iż ubezpieczony od początku zatrudnienia w (...) S. A. wykonywał pracę betoniarza;

4. naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 § 1 kpc w związku z art. 227 kpc poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej, oceny materiału dowodowego zebranego w sprawie i uznanie za kluczową w niniejszym postępowaniu treść dokumentów osobowych ubezpieczonego, ponad dowód z zeznań świadków, pomimo iż ubezpieczony może wykazywać swoje roszczenie w każdy prawnie dopuszczalny sposób, a w niniejszym postępowaniu nie zachodziły okoliczności ograniczające przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków ponad treść dokumentów,

5. naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 § 1 kpc poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej, oceny materiału dowodowego zebranego w sprawie, i pominięcie dla oceny faktycznego charakteru pracy ubezpieczonego zgodnych zeznań świadków w zakresie charakteru pracy świadczonej przez H. M., a także praktyki pracodawcy dotyczącej tworzenia brygad pracowników określonych specjalizacji, w tym przynależenia przez ubezpieczonego w brygadzie „betoniarzy”;

6. naruszenie prawa procesowego tj. 328 § 2 kpc, stosownie do którego każde uzasadnienie wyroku winno zawierać nie tylko wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, lecz również wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa, podczas gdy w sporządzonym w niniejszej sprawie uzasadnieniu brak jest wskazania powodów, dla których Sąd I instancji nie uznał okresu zatrudnienia ubezpieczonego na stanowisku palacza jako pracy w szczególnych warunkach.

Mając powyższe na uwadze, ubezpieczony wniósł o zmianę wydanego w sprawie wyroku poprzez zmianę zaskarżonej decyzji i uwzględnienie odwołania ubezpieczonego oraz ustalenie, że H. M. przysługuje prawo do emerytury z tytułu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach oraz zasądzenie od organu rentowego na rzecz ubezpieczonego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych za obie instancje, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

W pierwszej kolejności ubezpieczony wskazał, że Sąd I instancji w sposób niewłaściwy ustalił stan faktyczny sprawy, opierając się bowiem wyłącznie na aktach osobowych wnioskodawcy stanął na stanowisku, iż od dnia 31 października 1974 r. do dnia 31 lipca 1980 r. H. M. był zatrudniony na stanowisku robotnika budowlanego. Dokonując takich ustaleń Sąd w żaden sposób nie odniósł się do treści zeznań świadków i samego wnioskodawcy, ograniczając się w tym zakresie wyłącznie do stwierdzenia, iż z zeznań tych wynika, że ubezpieczony pracował jako betoniarz. Tymczasem zakres prac powierzonych ubezpieczonemu od samego początku jego zatrudnienia w (...) S. A. sprowadzał się zawsze do prac betoniarza. Ubezpieczony miał za zadanie przygotowywać, układać, zagęszczać mieszanki betonowe i zaprawy budowlane oraz pielęgnować świeży beton. Do jego obowiązków należało również wykonywanie czynności związanych z transportem mieszanki betonowej, układaniem jej w formach lub w deskowaniach oraz zagęszczaniem. Zakres powierzonych odwołującemu prac u tego pracodawcy nigdy nie uległ zmianie. Ubezpieczony sam przyznał, iż nie wie, czemu w aktach osobowych wskazano jakoby miał pracować na stanowisku robotnika budowlanego, skoro nigdy nie doszło do jakiejkolwiek zmiany w zakresie powierzonych mu obowiązków. Pracodawca nigdy nie wypowiedział ubezpieczonemu warunków pracy i płacy, stąd też ubezpieczony zawsze świadczył te same czynności - na stanowisku betoniarza.

Skarżący wskazał, że okoliczności te zostały potwierdzone przez osoby, które miały sposobność widzieć ubezpieczonego przy pracy. Zeznający w sprawie świadkowie potwierdzili również stosowaną przez (...) S. A. praktykę tworzenia brygad pracowników określonych specjalizacji. Pracodawca w celu racjonalnego zorganizowania pracy tworzył brygady, w ramach których oddelegowywał pracowników o podobnych kwalifikacjach do wykonywania co do zasady technologicznie jednorodnych czynności. W spółce zatrudniającej ubezpieczonego nie było brygady „robotników budowlanych”, co uzasadnia – w ocenie skarżącego - stanowisko, iż charakter pracy ubezpieczonego sprowadzał się do wykonywania czynności betoniarskich.

Dalej skarżący zauważył, że samo pojęcie robotnika budowlanego mogłoby obejmować szereg różnorodnych prac, które u zatrudniającej ubezpieczonego spółki były zawsze rozdzielane pomiędzy zorganizowane zespoły pracowników. Dlatego też badając okoliczności niniejszej sprawy Sąd winien był wyjaśnić, w jakim zakresie doszło do zmiany w powierzonych ubezpieczonemu pracach. Skoro bowiem Sąd I instancji stanął na stanowisku, iż dopiero w lipcu 1980 r. wnioskodawca zaczął pracę na stanowisku betoniarza, to tym samym należało wskazać, jakie prace ubezpieczony wykonywał przed objęciem tego stanowiska.

W ocenie ubezpieczonego, dokładna analiza akt postępowania w sposób jednoznaczny pozwala na przyjęcie, iż pomimo wskazania przez pracodawcę jakoby H. M. pierwotnie miał wykonywać prace robotnika budowlanego, to faktycznie świadczona przez niego praca polegała na wykonywaniu czynności betoniarskich. Sąd w żadnym stopniu nie uzasadnił, dlaczego za wyłącznie miarodajne uznał w tym zakresie akta osobowe wnioskodawcy, skoro nie dadzą się one pogodzić z pozostałym materiałem dowodowym w sprawie, w tym z zeznań świadków, których Sąd nie uznał za niewiarygodne. Skarżący podkreślił, że de facto Sąd I instancji w ogóle nie odniósł się do treści zeznań świadków - nie wyjaśnił przy tym, dlaczego nie uważa dowodu z zeznań J. Ł. oraz S. S. za dostateczny do ustalenia rzeczywistego charakteru pracy ubezpieczonego. Oparcie się przez Sąd Okręgowy w zaskarżonym orzeczeniu jedynie na dokumentach zgromadzonych w aktach osobowych ubezpieczonego skarżący uznał za niewystarczające dla przyjęcia zasadności sposobu, w jaki dokonana została ocena zebranego w sprawie materiału dowodowego. Ubezpieczony podniósł, że brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego ze strony Sądu i oparcie wyroku jedynie na części materiału dowodowego w sprawie, a w następstwie tego przyjęcie, że H. M. nie przysługuje prawo do emerytury, stanowi naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 kpc. Zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie „wszechstronnego rozważenia zebranego materiału” (a zatem, jak podkreśla się w orzecznictwie, z uwzględnieniem wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, jak również wszelkich okoliczności towarzyszących przeprowadzaniu poszczególnych dowodów i mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności - vide orzeczenie SN z dnia 17 listopada 1966 r., II CR 423/66, niepubl.; uzasadnienia orzeczeń SN z dnia 24 marca 1999 r., I PKN 632/98; SN z dnia 11 lipca 2002 r., IV CKN 1218/00, niepubl.; z dnia i8 lipca 2002 r., IV CKN 1256/00, niepubl.) Zdaniem ubezpieczonego Sąd, oddalając odwołanie, naruszył w/w przepis, co skutkować powinno negacją zaskarżonego orzeczenia przez Sąd Apelacyjny.

Ubezpieczony wskazał dalej, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego, przed sądem ubezpieczeń możliwe jest wykazywanie okoliczności, od których zależy nabycie uprawnień do emerytury wszelkimi dowodami (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 06.09.1995 r., II URN 23/1996/5/77, wyrok SN z dnia 02.02.1996 r., II URN 3/95, OSNP 1996/16/239). Z uwagi na powyższe - w ocenie ubezpieczonego - należy przyjąć, że apelujący spełnia przesłanki do uzyskania prawa do emerytury, gdyż osiągnął wymagany wiek oraz na dzień 1 stycznia 1999 r. udokumentował wymagany ogólny staż pracy, jak również wykazał wymagany 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach. Okoliczność ta została również wykazana świadectwami pracy, z których wynika zajmowane przez odwołującego stanowisko. Co istotne, zarówno za pierwszym, jak i za drugim razem zatrudnienia w Przedsiębiorstwie odwołującemu powierzane były te same prace, a tym samym fakt zatrudnienia w szczególnych warunkach nie powinien – w ocenie pozwanej - budzić wątpliwości.

Następnie skarżący wskazał, że zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2012 r., II PK 97/2011, z ujęcia redakcyjnego art. 328 § 2 kpc wynika, że punktem wyjścia dla przedstawienia w pisemnych motywach wyroku materialno-prawnej koncepcji rozstrzygnięcia sprawy powinny być prawidłowo poczynione ustalenia faktyczne. Ustalenia muszą zaś odpowiadać postulatowi jasności i kategoryczności. W uzasadnieniu wyroku musi znaleźć odzwierciedlenie dokonany wybór dowodów, które stanowiły podstawę zrekonstruowanych faktów (podstawę faktyczną rozstrzygnięcia), a także wybór określonych przepisów, będących jego podstawą prawną, ustalenie w drodze wykładni ich znaczenia oraz zastosowanie norm prawnych w związku z poczynionymi ustaleniami faktycznymi. Tymczasem w treści uzasadnienia wyroku Sądu I instancji nie ma żadnej wzmianki o okresie zatrudnienia ubezpieczonego na stanowisku palacza c.o. w dziale produkcji piekarni. Odwołujący wykonywał niezautomatyzowane prace palacza - ręcznie, zaś u danego pracodawcy wykorzystywany był wyłącznie kocioł wodny. Skoro zaś pracą w szczególnych warunkach jest wykonywanie pracy niezautomatyzowanej palaczy wymienionej w dziale XIV poz. 1 wykazu A, to zatrudnienie odwołującego – w ocenie skarżącego - niewątpliwie należy zaliczyć do prac w szczególnych warunkach.

W odpowiedzi na apelację organ rentowy wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się niezasadna, choć zarzuty wymienione w punktach 4,5 i 6 okazały się częściowo uzasadnione. Sąd Okręgowy zebrał materiał dowodowy w sposób nie do końca prawidłowy, z naruszeniem art. art. 271 § 1 KPC i 304 kpc w zw. z art.274 KPC, zgodnie z którym świadek składa zeznanie ustnie, zaczynając od odpowiedzi na pytania przewodniczącego, co i z jakiego źródła wiadomo mu w sprawie, po czym sędziowie i strony mogą w tymże przedmiocie zadawać mu pytania. Przepis ten znajduje również zastosowanie przy przesłuchaniu strony. Przewodniczący odebrał od świadków i ubezpieczonego dane osobowe i pouczył o treści art.266 kpc (świadków) i 304 kpc (ubezpieczonego), natomiast zeznania świadków w niniejszej sprawie rozpoczęły się od przekazania prawa zadawania pytań pełnomocnikowi ubezpieczonego, a następnie pełnomocnikowi pozwanego. Przewodnicząca zadawała pytania świadkom jako ostatnia. Podobna sytuacja miała miejsce w przypadku przesłuchania wnioskodawcy. Naruszenie to nie doprowadziło wprawdzie do błędnego rozstrzygnięcia, spowodowało jednak pewien chaos w zeznaniach przesłuchanych osób, w szczególności w przesłuchaniu ubezpieczonego.

Ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego i dokonana przez ten Sąd ocena dowodów wymagały uzupełnienia, rację ma bowiem skarżący, iż „Sąd w żadnym stopniu nie uzasadnił, dlaczego za wyłącznie miarodajne uznał (…) akta osobowe wnioskodawcy, skoro nie dadzą się one pogodzić z pozostałym materiałem dowodowym w sprawie, w tym z zeznań świadków, których Sąd nie uznał za niewiarygodne. Skarżący podkreślił, że de facto Sąd I instancji w ogóle nie odniósł się do treści zeznań świadków - nie wyjaśnił przy tym, dlaczego nie uważa dowodu z zeznań J. Ł. oraz S. S. za dostateczny do ustalenia rzeczywistego charakteru pracy ubezpieczonego. (…) brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego ze strony Sądu i oparcie wyroku jedynie na części materiału dowodowego w sprawie (dokumentach zgromadzonych w aktach osobowych ubezpieczonego), a w następstwie tego przyjęcie, że H. M. nie przysługuje prawo do emerytury, stanowi naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 kpc.”

Sąd Apelacyjny na podstawie art.382 KPC ustalił dodatkowo, co następuje:

H. M. ukończył Szkołę Podstawową 23 kwietnia 1971 r. Od 9 sierpnia 1971 r. do 30 sierpnia 1974 r. pracował w (...) we W. w charakterze cieśli. W dniu 26 października 1974 r. złożył w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w S. podanie o przyjęcie go do pracy w charakterze robotnika. Z dniem 31 października 1974 r. został przyjęty do pracy w tym Przedsiębiorstwie w charakterze robotnika budowlanego z III grupą wynagrodzenia – 7,50 zł za godzinę. Od 1 maja 1977 r. jego stawka za godzinę wzrosła do 7,70 zł przy dotychczasowej grupie wynagrodzenia, podobnie stawka ta wzrosła od 1 maja 1978 r, (do 8,70 zł), od 1 maja 1979 r. (10 zł) i od 1 maja 1980 r. (11 zł). Od 1 sierpnia 1980 r. H. M. został zatrudniony w charakterze betoniarza z dotychczasową stawką wynagrodzenia za godzinę pracy. W okresie od 1 października 1980 r. do 31 grudnia 1980 r. otrzymywał 500 zł dodatku. W momencie zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w S. ubezpieczony nie posiadał żadnego zawodu. H. M. przydzielono do brygady betoniarzy, gdzie aż do 1 sierpnia 1980 r. wykonywał pracę robotnika budowlanego.

Dowód:

- podanie o przyjęcie do pracy k. 7 akt osobowych koperta k. 39 akt;

- karty ewidencyjne k. 5-6, 10 akt osobowych koperta k. 39 akt;

- karta obiegowa zmiany k. 3-4 i 8-9 akt osobowych koperta k. 39 akt;

- świadectwo pracy z 07.08.1981 r. k.1 akt osobowych koperta k. 39 akt.

J. Ł. i S. S. zatrudnieni byli w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w charakterze spawaczy w innych brygadach aniżeli ubezpieczony. Zdarzało się, że J. Ł. pracował na tych samych budowach co ubezpieczony w latach 1978-1980. S. S. widywał ubezpieczonego na budowach od 1977 r. Zanim zdobył uprawnienia spawacza, S. S. wykonywał roboty ogólnobudowlane.

Brygada betoniarska zajmowała się wszystkimi pracami związanymi z betonem.

Dowód:

- zeznania świadków S. S. k.42, zapis audio-video rozprawy z dnia 22.10.2014 r.,

- zeznania świadka J. Ł. k.42, zapis audio-video rozprawy z dnia 22.10.2014 r.

W (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w S. tworzono brygady betoniarzy, murarzy, spawaczy, hydraulików. W brygadach murarzy zatrudnieni byli robotnicy budowlani, którzy wykonywali prace pomocnicze murarskie. Każdy odcinek budowy miał swoją grupę betoniarzy. W brygadzie ubezpieczonego pracowało 6 osób. Beczkę z betonem obsługiwał operator, który wylewał beton. Gruszki z betonem przyjeżdżały co 20 minut.

Od 2 listopada 1981 r. do 15 września 1985 r. ubezpieczony pracował jako palacz c.o. w Gminnej Spółdzielni (...) w B., obsługując ręczny piec centralnego ogrzewania, który ogrzewał dział produkcji w piekarni. Ubezpieczony był jedyną osobą obsługującą ten piec. Nie posiadał kwalifikacji do jego obsługi. Piec ten nie był piecem typu przemysłowego.

Dowód:

- zeznania H. M. k.100 akt i zapis audio-video rozprawy apelacyjnej;

- świadectwa pracy z dnia 20.06.1990 r., 07.08.1981 r., 13.09.1985 r., 31.10.2002 r. k.4, 5, 6, 9 plik akt kapitałowych ZUS.

W okresie od 25 września 1985 r. do 31 października 2002 r. ubezpieczony pracował w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) SA w S. w charakterze betoniarza.

Organ rentowy zaliczył ubezpieczonemu do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach - na podstawie świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawionego przez syndyka masy upadłości (...) okres 12 lat 6 miesięcy i 9 dni, tj. od 25 września 1985 r. do 31 grudnia 1998 r.

niesporne

Powyższe ustalenia poczynione zostały w oparciu o dowody z dokumentów zawartych zarówno w aktach osobowych wnioskodawcy, jak i w jego aktach emerytalnych (świadectwa pracy) oraz o dowody z zeznań świadków i częściowo z przesłuchania samego wnioskodawcy. Oceniając dowody z zeznań świadków należało mieć na uwadze rzeczywistą treść ich zeznań, a nie tę, którą podaje w apelacji skarżący (jako potwierdzającą zatrudnienie wnioskodawcy w charakterze betoniarza w okresie od 31 października 1974 r. do 31 lipca 1981 r.). Przede wszystkim żaden ze świadków nie pracował z wnioskodawcą w całym tym okresie, (a tylko w jego części), więc chociażby z tego tylko powodu nie mogli oni potwierdzić charakteru jego pracy w całym tym okresie. Ponadto obaj świadkowie pracowali w innych brygadach aniżeli ubezpieczony, byli bowiem spawaczami. Świadek J. Ł. pracował na tych samych budowach co ubezpieczony od 1978 r. do 1980 r. i na pytanie „w jakim charakterze ubezpieczony pracował?” Odpowiedział: „prawdopodobnie jako betoniarz”. Wskazał również, że na każdej budowie była brygada betoniarska. Na pytania dotyczące tego co konkretnie ubezpieczony robił, świadek zeznał, że on sam był delegowany do innych robót i nie mógł widzieć co robił wnioskodawca. Opowiedział za to na czym polegała praca betoniarza na budowie. Sąd Apelacyjny uznał zeznania tego świadka za wiarygodne, brak było bowiem podstaw, by je zakwestionować. Były spontaniczne i odwoływały się do zdarzeń zarejestrowanych w pamięci świadka.

Oceniając zeznania drugiego świadka, S. S., który nie tyle zna, co pamięta wnioskodawcę od 1977 r. (jak wyraźnie podkreślił), również należało mieć na uwadze, że świadek ten nie widywał wnioskodawcy w pracy codziennie, a już na pewno nie widział jakie czynności wykonywał wnioskodawca w ciągu całego dnia, był bowiem członkiem innej brygady (brygady spawaczy). Jeżeli świadek ten nawet widział wnioskodawcę przy pracach betoniarskich, to fakt ten nie stanowi z całą pewnością dowodu, że ubezpieczony wykonywał prace betoniarskie w pełnym wymiarze czasu pracy.

W konsekwencji, rozstrzygając faktyczny charakter pracy ubezpieczonego w okresie od 31 października 1974 r. do 31 lipca 1980 r. (po tym dniu Sąd Apelacyjny uznaje jego zatrudnienie na stanowisku betoniarza w (...)), Sąd dysponował dobrze zachowanymi dokumentami z akt osobowych wnioskodawcy z tego okresu oraz przesłuchaniem samego wnioskodawcy. Ten ostatni dowód nie był jednak na tyle przekonujący, by mógł samodzielnie stanowić podstawę ustaleń Sądu, szczególnie w kontekście treści dokumentów zachowanych w aktach osobowych wnioskodawcy. Ubezpieczony twierdził, że na początku spornego zatrudnienia pracował przez około miesiąc na okres próbny, po którym został przydzielony do brygady betoniarzy, w której pracował od razu jako betoniarz. Twierdzenie to nie znajduje żadnego potwierdzenia w jego aktach osobowych. Wręcz przeciwnie z dokumentów tych wynika (podania o przyjęcie do pracy, adnotacji na tym podaniu i wykazu stawek wynagrodzenia ubezpieczonego), że H. M. zatrudniono z dniem 31 października 1974 r. na stanowisku robotnika budowlanego ze stawką 7,50 zł za godzinę pracy w III kategorii zaszeregowania. Stawka ta zmieniła się dopiero 1 maja 1977 r. na kwotę 7,70 zł i wzrastała następnie co roku (do 8,70 zł/g, 10 zł/g i 11 zł/g od 1 maja 1980 r.). Gdyby prawdą były twierdzenia ubezpieczonego, to nowy angaż dostałby znacznie wcześniej i to na inną, wyższą kwotę. Podkreślić ponadto należy, że w chwili zatrudnienia w (...) ubezpieczony był osobą bez żadnego zawodu (ani wyuczonego ani nabytego w trakcie zatrudnienia), nie mógł zatem objąć od razu stanowiska betoniarza, a tylko stanowisko pomocnicze – robotnika budowlanego, o które to stanowisko starał się przecież w swoim podaniu z dnia 24 października 1974 r. Istotnym jest jeszcze fakt, że H. M. nie wskazał żadnej osoby, z którą pracował w brygadzie betoniarzy w spornym okresie, twierdząc, że osoby te wyjechały ze S.. W ten sposób uniemożliwił Sądowi zweryfikowanie zebranego w sprawie materiału dowodowego, w tym jego zeznań.

Nie jest też tak, jak podnosi skarżący, że aby uznać, iż ubezpieczony pracował na stanowisku robotnika budowlanego, musiałaby istnieć odrębna brygada – robotników budowlanych. Wręcz przeciwnie, Sądowi z doświadczenia wiadomo, że z uwagi na pomocniczy charakter tego stanowiska, występowało ono w wielu brygadach, np. murarskich, ciesielskich czy betoniarskich. Do wykonywania bowiem podstawowych prac w tych brygadach, potrzebni byli również pomocnicy, którą to funkcję pełnili robotnicy budowlani, czyli osoby bez zawodu, dopiero nabierające doświadczenia w pracy. Potwierdził to zresztą sam ubezpieczony w odniesieniu do brygad murarskich. Betoniarzem nie zostawało się ponadto z dnia na dzień. Należało najpierw odbyć praktykę, żeby nabrać koniecznych umiejętności. W tym zakresie obowiązywały określone przepisy regulujące ile taka praktyka powinna trwać. Na dzień zatrudnienia w (...) ubezpieczony nie posiadał żadnej praktyki jako betoniarz. Nie sposób w konsekwencji dać wiary H. M., że po miesiącu okresu próbnego, przystąpił do pracy jako betoniarz. Bardziej przekonujące są w tej sytuacji dowody z dokumentów zawartych w jego aktach osobowych, w tym sporządzone jego własną ręką (podanie o przyjęcie do pracy). Dlatego też Sąd Apelacyjny, podobnie jak Sąd Okręgowy właśnie tym dokumentom dał wiarę, a nie przesłuchaniu ubezpieczonego.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art.328 kpc poprzez niezamieszczenie w sporządzonym w niniejszej sprawie uzasadnieniu powodów, dla których Sąd I instancji nie uznał okresu zatrudnienia ubezpieczonego na stanowisku palacza jako pracy w szczególnych warunkach, to wskazać należy, że zarzut ten – choć częściowo uzasadniony – nie miał wpływu na rozstrzygnięcie przedmiotowej sprawy. W załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). w wykazie A w dziale XIV, zatytułowanym „prace różne”, pod pozycją 1 wskazano, że do prac w szczególnych warunkach zalicza się „prace nie zautomatyzowane palaczy i rusztowych kotłów parowych lub wodnych typu przemysłowego”. Ubezpieczony wykonywał w okresie 1981-1985 pracę palacza, ale nie był palaczem kotłów typu przemysłowego. Nie miał zresztą do obsługi takich kotłów uprawnień. Piec centralnego ogrzewania, który obsługiwał w Gminnej Spółdzielni (...) w B., ogrzewał pomieszczenia piekarni, nie był zatem kotłem typu przemysłowego, co zresztą przyznał sam ubezpieczony w trakcie przesłuchania na rozprawie apelacyjnej.

Sąd Apelacyjny – po uzupełnieniu ustaleń faktycznych i oceny dowodów, w całości podziela rozważania prawne Sądu Okręgowego, nie dostrzegając potrzeby ponownego szczegółowego przytaczania zawartych w nich argumentów (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 1997r., II UKN 61/97, OSNAP 1998/3/104 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 1999r. w sprawie I PKN 402/99, OSNAP 2001/8/272).

Reasumując, stwierdzić należało, że ubezpieczonemu nie udało się udowodnić w niniejszym postępowaniu, że w okresach od 31 października 1974 r. do 31 lipca 1980 r. oraz od 1981 r. do 1985 r. pracował w warunkach szczególnych, czego konsekwencją musiało być ustalenie, iż nie spełnia on warunku posiadania 15 lat stażu pracy w tych warunkach, co było koniecznym warunkiem przyznania mu prawa do emerytury. Ze wskazanych wyżej względów za całkowicie chybione należało uznać pozostałe zarzuty apelacji, tj. naruszenia art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz art.232 kpc w zw. z art.6 kc i na podstawie art. 385 kpc apelację ubezpieczonego w punkcie I wyroku oddalić.

O kosztach zastępstwa procesowego strony pozwanej orzeczono w punkcie II wyroku na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc w zw. z art. 99 kpc oraz § 11 ust. 2 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 490).

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE