UZASADNIENIE

Decyzją nr (...) z dnia 31 marca 2015r., działając na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1, art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2013r. poz. 1442 ze zm.), art. 83 § 1 kc w zw. z art. 300 kp, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. stwierdził, że P. J. jako pracownik u płatnika składek (...) nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 22 września 2014r. W uzasadnieniu wskazano, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy dał podstawy do stwierdzenia, że P. J. nie wykonywała pracy w ramach umowy o pracę zawartej w dniu 22 września 2014r., a została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych jedynie w celu uzyskania prawa do świadczeń – zasiłku macierzyńskiego. Biorąc zaś pod uwagę wysoką kwotę wynagrodzenia ustalonego w kwestionowanej umowie o pracę i poprzedni okres podlegania ubezpieczeniom w KRUS, celem tych działań było uzyskanie prawa do wypłaty korzystniejszych świadczeń z tytułu urodzenia dziecka. Zatem na podstawie art. 83 § 1 kc w zw. z art. 300 kp organ rentowy uznał, że umowa pomiędzy płatnikiem M. S., reprezentowaną przez Ł. S., a P. J., jako zawarta dla pozoru, jest nieważna, zaś ubezpieczona z tytułu zawartej umowy o pracę nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym od dnia 22 września 2014r.

Odwołanie od w/w decyzji wniosła ubezpieczona P. J., wnosząc o jej zmianę i uznanie, że jako pracownik u płatnika składek (...) podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 22 września 2014r. Decyzji zarzucono: naruszenie prawa materialnego, tj. art. 83 kc w zw. z art. 300 kp oraz art. 6 kc i art. 22 kp poprzez uznanie, iż P. J. nie nawiązała z pracodawcą stosunku pracy, gdyż w ocenie organu rentowego umowa o pracę pomiędzy ubezpieczoną a płatnikiem składek była zawarta dla pozoru, czego organ rentowy nie wykazał pomimo spoczywającego na nim ciężaru dowodu w tym zakresie, zaś ubezpieczona wykazała spełnienie wszystkich przesłanek niezbędnych do nawiązania stosunku pracy; naruszenie przepisów postępowania poprzez dowolną ocenę dowodów chociażby poprzez niezrozumiałe nieuwzględnienie dowodów z dokumentów, wyjaśnień pracodawcy oraz z zeznań świadków w sytuacji, gdzie brak było jakichkolwiek dowodów przeciwnych mogących uzasadnić takie stanowisko; a także błędne ustalenie faktyczne poprzez uznanie, że P. J. nie wykonywała pracy i nie pozostawała w stosunku pracy, pomimo szeregu dowodów świadczących o tejże okoliczności w postaci dokumentów czy zeznań świadków. Podniesiono, iż P. J. wykonywała i świadczyła odpłatnie na terenie G. pracę na rzecz M. S., stosunek pracy został zatem nawiązany i nie można mówić o pozorności oświadczeń woli. Przyczyną zatrudnienia ubezpieczonej była nieobecność M. S. w zakładzie pracy, a także znajomość branży przez ubezpieczoną, posiadanie wielu znajomych będących potencjalnymi klientami oraz okoliczność prowadzenia własnej działalności gospodarczej przez wiele lat. W ocenie odwołującej się, okoliczność, że pracodawcy nie opłaciło się zatrudnienie P. J. czy fakt, że płatnik składek wykazywał straty w miesiącach, w których zatrudnił ubezpieczoną nie ma wpływu na samo nawiązanie stosunku pracy, bowiem art. 22 kp wymienia zamknięty katalog przesłanek niezbędnych do nawiązania stosunku pracy. Co do braku zatrudnienia pracownika w czasie nieobecności ubezpieczonej podniesiono, iż po pierwsze pracodawca nie musiał nikogo zatrudniać na stanowisko ubezpieczonej, tym bardziej, że mógł stwierdzić, iż zatrudnianie managera mu się nie opłaca, a ponadto M. S., pomimo przebywania na zwolnieniu z uwagi na niezdolność do pracy, osobiście przejęła obowiązki P. J.. Podkreślono, że wnioskodawczyni w spornym okresie posiadała status pracownika, bowiem wykazała, że wykonywała pracę określonego rodzaju na rzecz pracodawcy, pod którego kierownictwem pozostawała i który to świadczoną przez nią pracę przyjmował. Ubezpieczona kwestionowała podniesioną przez organ rentowy pozorność zawartej umowy o pracę (odwołanie, k. 2-6 akt sprawy).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie oraz zasądzenie od ubezpieczonej na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, powołując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji (odpowiedź organu rentowego na odwołanie, k. 7-9v akt sprawy).

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

M. S. prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...), której przedmiotem jest fryzjerstwo i pozostałe zabiegi kosmetyczne. Działalność ta wykonywana jest w siedzibie firmy w G. przy ul. (...). W dniu 22 września 2014r. Ł. S. jako osoba reprezentująca (...) zawarł z P. J. umowę o pracę na czas nieokreślony na stanowisku managera, z miejscem wykonywania pracy: G., w pełnym wymiarze czasu pracy, za wynagrodzeniem 4.700 zł brutto. P. J. ukończyła studia na Uniwersytecie Przyrodniczym w L. na Wydziale Ogrodniczym na kierunku architektura krajobrazu w zakresie terenów zieleni i dekoracji roślinnych. Od dnia zawarcia w/w umowy o pracę ubezpieczona została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych. Po niespełna 3 miesiącach od zawarcia umowy, tj. od dnia 16 grudnia 2014r. ubezpieczona stała się niezdolna do pracy w związku z ciążą, a od 28 stycznia 2015r. wystąpiła o ustalenie prawa do zasiłku macierzyńskiego z tytułu urodzenia dziecka. Wcześniej P. J. prowadziła własną działalność gospodarczą w okresach od 12.06.2008r. do 30.09.2008r., od 1.04.2009r. do 30.09.2009r., do 1.04.2010r. do 30.09.2010r. w zakresie „działalność usługowa związana z zagospodarowaniem terenów zieleni”, w okresie od 6.11.2008r. do 31.12.2008r. wykonywała umowę zlecenie na rzecz Poczty Polskiej. Od 1.10.2010r. do 21.09.2014r. ubezpieczona nie figurowała w ewidencji osób ubezpieczonych w ZUS, przy czym od dnia 19.10.2010r. do 21.09.2014r. podlegała ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy. Podczas niezdolności ubezpieczonej do pracy M. S. także była niezdolna do pracy, gdyż od 31 sierpnia 2014r. pobierała zasiłek chorobowy, a od 20 grudnia 2014r. – zasiłek macierzyński. Nadto ani przed podpisaniem umowy z P. J., ani po powstaniu niezdolności do pracy u ubezpieczonej nie został zatrudniony nowy pracownik na stanowisku managera. Aneksem do umowy o pracę z dnia 23 stycznia 2016r. strony zmieniły umowę o pracę od dnia 23 stycznia 2016r. w ten sposób, że zmieniono wymiar czasu pracy ubezpieczonej na ½ etatu. Z treści aneksu wynika, iż pozostałe warunki umowy pozostały bez zmian. Świadek Ł. S. – mąż zainteresowanej – wskazał jednak, że obecnie wynagrodzenie P. J. wynosi 2.700 zł brutto przy zatrudnieniu w wymiarze ½ etatu (k. 46v a.s.).

W ocenie Sądu, odwołanie ubezpieczonej nie zasługiwało na uwzględnienie, a zaskarżona decyzja, w której stwierdzono, iż P. J. jako pracownik u płatnika składek (...) nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 22 września 2014r., jest prawidłowa. Należy zaznaczyć, że cel zawarcia umowy o pracę w postaci osiągniecia świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą, nie może jednak oznaczać akceptacji dla nagannych i nieobojętnych społecznie zachowań oraz korzystania ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych, przy zawarciu umowy o pracę na krótki okres przed zajściem zdarzenia rodzącego uprawnienie do świadczenia (np. urodzeniem dziecka) i ustaleniu wysokiego wynagrodzenia w celu uzyskania świadczeń obliczonych od tej podstawy. Taka umowa o pracę jest nieważna jako sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 października 2005, sygn. akt II UK 43/05, OSNP 2006/15-16/251).

Przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało, iż ubezpieczona faktycznie podjęła i wykonywała pracę, a pracodawca świadczenie to przyjmował i wypłacał jej wynagrodzenie. Znajduje to potwierdzenie w zeznaniach świadków. Wobec czego – wbrew twierdzeniom organu rentowego – nie można mówić o pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę pracownika i pracodawcy. Nie wyklucza to jednak rozważenia, czy w konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia ustawy, nadużycia prawa czy też było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Organ rentowy zasadnie poddał w wątpliwość rzeczywisty zamiar zatrudnienia ubezpieczonej przez M. S. tym bardziej, że ani przed zatrudnieniem ubezpieczonej ani też podczas jej nieobecności nie zatrudniała żadnego pracownika na stanowisku managera, w szczególności, że sama wówczas przebywała na zasiłku chorobowym, a później macierzyńskim. Co więcej ciężko jest zgodzić się z twierdzeniem ubezpieczonej, że jako osoba doświadczona w prowadzeniu działalności gospodarczej w ramach „działalności usługowej w zakresie zagospodarowania terenów zieleni”, a więc nie będącej chociażby częściowo związaną z branżą kosmetyczną, posiadała kwalifikacje do wykonywania pracy na stanowisku managera w salonie kosmetycznym. Powyższe okoliczności oraz fakt zawarcia umowy o pracę od razu na czas nieokreślony (bez żadnego okresu próbnego) i to za wynagrodzeniem miesięcznym w wysokości 4.700 zł brutto (w sytuacji, gdy pozostali pracownicy otrzymywali wynagrodzenie minimalne), budzi uzasadnione wątpliwości co do zaistnienia po stronie pracodawcy potrzeby zatrudnienia ubezpieczonej. Racjonalny pracodawca zatrudnia pracownika, dlatego że potrzebuje w swoim zakładzie pracy siły roboczej. U źródła każdej umowy o pracę leży przyczyna w postaci uzasadnionej przesłankami ekonomiczno-organizacyjnymi konieczność pozyskania pracownika do wykonywania prac zakreślonych przedmiotem działalności gospodarczej pracodawcy. Pracodawca kieruje się własną potrzebą gospodarczą i przy prawidłowym, ważnym stosunku pracy wyłącznie ta potrzeba jest sprawczym czynnikiem zatrudnienia (por. wyrok SA w Gdańsku z dnia 14 lutego 2013r., III AUa 1432/12). Nie może przy tym ujść uwadze, że w okresie od stycznia 2014r. do grudnia 2014r. działalność gospodarcza (...) przyniosła stratę. Słusznie zauważył organ rentowy, że mało prawdopodobne jest to, aby pracodawca osiągając stratę zdecydował się zatrudnić pracownika z wynagrodzeniem miesięcznym w wysokości 4.700 zł brutto, bowiem generowałoby to koszty po stronie pracodawcy niewspółmierne do osiąganego dochodu.

Bezsprzecznie w momencie zawierania umowy strony wiedziały, że P. J. jest w ciąży, co potwierdził świadek Ł. S. – mąż płatnika składek M. S., a także sama ubezpieczona. W ocenie Sądu, strony zawierając umowę o pracę na czas nieokreślony od dnia 22 września 2014r. miały na celu uzyskanie przez ubezpieczoną wysokich świadczeń z ubezpieczenia społecznego wbrew zasadzie ekwiwalentności świadczeń. Zaznaczyć należy, że między zgłoszeniem do ubezpieczeń (wrzesień 2014r.) a powstaniem niezdolności do pracy (grudzień 2014r.) upłynęły niespełna 3 miesiące. Ubezpieczona potwierdziła, że pomiędzy zakończeniem wykonywania własnej działalności gospodarczej a zgłoszeniem do ubezpieczeń w charakterze pracownika, tj. od 19.10.2010r. do dnia 21.09.2014r. podlegała ubezpieczeniom społecznym rolników w KRUS. Rozstrzygając niniejszą sprawę należało zatem mieć także na uwadze okoliczność partycypacji P. J. w system ubezpieczeń społecznych.

Stosownie do treści art.6 ust.1 pkt 1 ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2013r., poz.1442 ze zm.) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami. Z kolei art.11 ust.1 w/w ustawy stanowi, że obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu podlegają pracownicy, wreszcie w myśl art.12 ust.1 ustawy obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Zgodnie z art. 58 § 1 kc w zw. z art. 300 kp czynność prawna zawarta w celu obejścia prawa jest nieważna, zatem zawarcie umowy o pracę w celu uzyskania wysokich świadczeń z ubezpieczeń społecznych z naruszeniem zasady ekwiwalentności świadczeń nie rodzi skutku prawnego i nie może stanowić podstawy do objęcia pracowniczym ubezpieczeniem społecznym. Stosownie zaś do treści art. 58 § 2 kc umowa sprzeczna z zasadami współżycia społecznego jest nieważna. Poprzez naruszenie zasad współżycia społecznego należy rozumieć świadome osiąganie korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu.

Choć Sąd nie podzielił stanowiska organu rentowego, co do pozorności zawartej umowy o pracę, to uznał, że przeprowadzone postępowanie dowodowe dało podstawy do stwierdzenia, iż umowa o pracę z dnia 22 września 2014r. – choć faktycznie realizowana – została zawarta celem obejścia prawa, a także można w tej czynności prawnej dopatrywać się działania sprzecznego z zasadami współżycia społecznego. W konsekwencji czego decyzję organu rentowego, stwierdzającą, że P. J. jako pracownik u płatnika składek (...) nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 22 września 2014r., uznano za prawidłową.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 477¹⁴ § 1 kpc, orzeczono jak w punkcie I sentencji wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł, zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc w zw. z art. 99 kpc i § 11 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jedn. Dz.U. z 2013r. poz.490 ze zm.). Z uwagi, iż sprawa została wszczęta przed dniem wejścia w życie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 29 lipca 2015 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tj. przed dniem 1 sierpnia 2015 r.), jak również przed dniem wejścia w życie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tj. przed dniem 1 stycznia 2016 r.), do określenia wysokości kosztów zastępstwa procesowego zastosowano przepisy dotychczasowe.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE